Темекі және оның адам денсаулығына тигізетін әсері

І. Кіріспе 3
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Темекі құрамы 4
2.2 Темекі және оның адам денсаулығына тигізетін әсері 10
2.3 Темекі тарту . зиянды әдет 11
ІІІ. Қорытынды 15
ІV. Пайдаланған әдебиеттер 16

Жыл сайын дүние жүзінде темекі шегудің салдарынан 4 млн. адам қайтыс болады екен. Мұны жыл бойына әр күн сайын 25 авиалайнер апатқа ұшырап, сол себепті түгел ажал құшқан пассажирлердің санымен салыстыруға болады. Бүгінде жер шарында 1,2 млрд. адам темекі шегетін көрінеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дерегі бойынша, 1997 жылы темекіден 3 млн. адам қайтыс болған болса, бұл көрсеткіш жыл сайын 33 пайызға өсіп отырған. Бұл – бұл ма? Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының есебіне жүгінетін болсақ, егер жағдай өзгермесе, онда таяу жылдарда жарты миллиард тірі адамның түбіне темекі жетуі мүмкін көрінеді. Бұл қолайсыз мәлімдеме үрейлендіріп, үркіту үшін емес, нақты факт негізінде жасалып отыр. Ал, Қазақстанға келер болсақ, қазіргі уақытта 5 миллионға жуық адам темекі шегеді екен. Оның басым бөлігі орта жастағы адамдар болса керек.
Темекі шегудің зиян келтіретінін білсе де, шылымқорлар көбеймесе азаймай отыр. Темекі шегуші адамдар тек өзін ғана улап қоймай, қасындағы басқа адамдарды да улайтыны белгілі.

1. Егемен Қазақстан газеті. 2006 №22
2. «Основы физиологии человека» Агаджанян, Власова, Ермакова.
3. Маринова Ю , Никитина А.А. «Возростная физиология»
4. http://www.nap.kz/mneniya-obrashheniya/tamozhnya/temek-uy-zhas-rpaty-ulap-zhatyr-.html
5. http://www.stud.kz/kz/dene/temek-ziyany/

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе 3
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Темекі құрамы 4
2.2 Темекі және оның адам денсаулығына тигізетін әсері 10
2.3 Темекі тарту – зиянды әдет 11
ІІІ. Қорытынды 15
ІV. Пайдаланған әдебиеттер 16

Кіріспе
Жыл сайын дүние жүзінде темекі шегудің салдарынан 4 млн. адам қайтыс болады екен. Мұны жыл бойына әр күн сайын 25 авиалайнер апатқа ұшырап, сол себепті түгел ажал құшқан пассажирлердің санымен салыстыруға болады. Бүгінде жер шарында 1,2 млрд. адам темекі шегетін көрінеді. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының дерегі бойынша, 1997 жылы темекіден 3 млн. адам қайтыс болған болса, бұл көрсеткіш жыл сайын 33 пайызға өсіп отырған. Бұл – бұл ма? Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының есебіне жүгінетін болсақ, егер жағдай өзгермесе, онда таяу жылдарда жарты миллиард тірі адамның түбіне темекі жетуі мүмкін көрінеді. Бұл қолайсыз мәлімдеме үрейлендіріп, үркіту үшін емес, нақты факт негізінде жасалып отыр. Ал, Қазақстанға келер болсақ, қазіргі уақытта 5 миллионға жуық адам темекі шегеді екен. Оның басым бөлігі орта жастағы адамдар болса керек.
Темекі шегудің зиян келтіретінін білсе де, шылымқорлар көбеймесе азаймай отыр. Темекі шегуші адамдар тек өзін ғана улап қоймай, қасындағы басқа адамдарды да улайтыны белгілі. Пайғамбарымыз Мұхаммедтің (с.ғ.с.) қасиетті сөздерінде айтылғандай, адам өз денсаулығын қорғауға, оны бұзып, уландыратын әр нәрседен аулақ болуға міндетті еді.

Темекі құрамы
Темекі түтінінде 30-астам улы заттар бар: Никотин, Көмір қышқыл газы, Көміртек тотығы, Көгеретін қышқыл, Аммиак, Шайырлы заттар, Органикалық қышқылдар және басқалары. Сигареттің 1-2 қорабында никотинның өлімдік мөлшері бар. Темекішілді құтқаратыны, бұл мөлшердің организмге бірдені емес, бөлшектеніп түсетіні.
Статистикалық мәліметтер бойынша:шылым шекпейтіңдермен салыстырғанда аса ұзақ шегетіндер 13 ретке жиі стенокардиямен ауырады, ал 12 ретке - инфаркт миокардамен, ал 10 ретке – асқазандағы жарамен.
Өкпе қылтамағы барлық ауруларының 96 - 100% шылым шегетіндер құрайды. Әрбір жетінші ұзақ уақыт шылым шегетін, қан тамырларының қатты сырқатымен ауырады. Темекі өнімдері, құрамында белок, углеводтар, минералды тұздар, клетчатка, ферменттер, майлы қышқылдары және басқалары бар, кептірілген темекі жапырақтарынан жасалынады.
Олардың ішінен, адам үшін қауіпті, екі топ заттарды белгілеу маңызды - никотин және изопреноидтар.Темекі жапырағындағы мөлшеріне байланысты және адамның әртүрлі органдарына және жүйесінің әрекет күшіне байланысты никотин бірінші орын алады. Ол организмге темекі иісімен бірге кіреді, оның құрамында, никотиннан басқа, тітіркендіретін әрекеттегі заттар, соның ішінде, канцерогендік (Бензпирен мен Дибензпирен, яғни қатерлі ісік пайда болуға себепші, көп көмір қышқыл газы - 9.5% (атмосфералық ауада - 0.046%) және көміртек топтығы - 5% (атмосфералық ауада ол жоқ). Никотин жүйкелі уларға жатады. Жануарлаға жасалған эксперименттерде және адамдарға жасалынған бақылауда, никотин аз мөлшерде жүйке клеткаларын қоздырады, дем алу және жүрек қағыс жиіленуге, жүрек жиылынуы ритмы бұзулуға, жүрек айнуға және құсуға себепші болады. Көп мөлшерде кедергі жасайды, ал содан соң Орталық Жүйке Жүйесі, соның ішінде вегетативтік клеткалары қызметінің жанын кетіреді.
Жүйке жүйесінің бұзылуы, еңбек қабілеті төмендеу, қолдың дірілдеу, есте қалудың нашарлауымен білінеді.
Никотин организмге керекті заттарды жасап шығаратын бездерге де әсер етеді, атап айтқанда, бұйректемелерге, олар сол орайда, артериялық қысымды көтеретін және жұрек қысқартуын үдейтетін, қан жолдары тырысуын тудыратын қанға – гормон- адреналинді бөледі.
Жыныстық бездерге зиянды әсер етіп, никотин ер адамдарда жыныстық әлсіздік- белсіздіктің дамуына себепші болады!!! Сондықтан, оның емдеуін ауруларға шылым шегуді қоюды ұсынудан бастайды. Әсіресе шылым шегу балалар мен жасөспірімдер үшін зиян. Әлі қатаймаған жүйке және қан тамырларының жүйелері темекіге ауыр әсерде болады. Никотиннан басқа, жағымсыз ықпалды темекі түтінінің басқа құрастырушы бөлшектері етеді. Көміртек тотығы организмге түскен кезде, кислородқа қарағанда иісті газ, гемоглобинмен жеңіл қосылатын есебімен, адамның барлық тамыр мен органдарына қанмен баратын оттек аштығы дамыла басталады.
Эксперимент кезінде, темекі түтінің иіскеген 70% - тышқандарда, өкпе қатерлі ісіктері пайда болғаны белгіленді. Шылым шекпейтіндерге қарағанда, шылым шегетін адамдарда, қатерлі ісіктер 20 реттен аса жиірек болады. Адам неғұрлым көп шылым шексе, соғұрлым онда осы қиын аурудан өлу көбірек мүмкіншілігі бар.
Статистикалық зерттеулер, шылым шегетін адамдарда басқа да органдарда- ас қазан, көмей, бұйректе, қатерлі ісік жиі кездесетіні көрсетті. Шылым шегетіндерде, трубканың мүштегінде жиналып қалатын канцерогендік экстракт әсерінен, төменгі еріннің қатерлі ісігі жиі болады. Өте жиі шылым шегу, ылғи жөтел мен ауыздан шығатын жағымсыз иісі бар, бронхитты созылмалы ауруға дамытуға әкеп соғады. Созылмалы қабыну нәтижесінде бронхалар кеңейеді, содан қиын салдары бар бронхоэктаза – пневмосклероз болады, өкпенің эмфизема, жеткіліксіз қан айналымына апаратын, өкпе жүрегі деп аталатынға әкеп соғады. Осы құмарпаз шылым шегушінің сыртқы түрін анықтайды:қарлықан дауыс, ісіңкі беті, ентікпе.
Шылым шегудің туберкулез пайда болуында да аса ролі көп. Сонымен ауратын 100-адамның 95-і ауру алдында, шылым шеккен. Жиі шылым шегушілер жүректерінің ауруын сезеді. Ол стенокардияның дамуымен, жүректің былшық етін азықтандыратын, қан тамырының тырысып қалуына байланысты (жүрек қан тамырының жеткіліксізі).
Шылым шекпейтіндермен салыстырғанда, инфаркт миокарда шылым шегушілерде 3 реттен аса жиі кездеседі. Шылым шегу, көбінесе ер адамдарды зақымдаушы, аяқ тамырлары қатты тырысуының ең басты себебі болуы мүмкін. Бұл ауру тамақ ішудің бұзылуына, гангренаға және нәтижесінде аяқты ампутациялауға апарады. Темекі түтініндегі заттардан сондай-ақ, ас қорытқыш тракт, бірінші кезеңде тістер және ауыздың шарышты қабығы азап шегеді.
Никотин асқазан шырынның шығуын көбейтеді, ол қыжылдаған ауруды, жүрек айнуды және құсықты туындатады. Бұл белгілер, шылым шекпейтіндерге қарағанда, шылым шегушілерде жиірек болатын гастриттың, ас қазан жара ауруының көріністері болуы мүмкін. Мысалға, ас қазан жара аурулары, ер адамдар арасында, 96 - 97% шылым шегушілері. Шылым шегу жарым-жартылай немесе толық соқырлыққа апарады.
Бұл өте қауіпті ауру, ол уақытта тіпті қатты емдеу де жеткіліксіз болуы мүмкін. Шылым шегушілер өздерін ғана емес, айналасындағы адамдарға да қауіп төндіреді. Медицинада Пассивтік шылым шегу-деген термин пайда болды. Шылым шекпейтін адамдардың организмінде темекі тартқан және желдетпеген бөлмеде болғаннан кейін, никотинның едәуір концентраты анықталады.

Темекінің зияны
Ас қорытуға
Асқа деген тәбетті қайтарады.
Ас қорытуды қиындатады.
Тісті сарғайтып, ауызды сасытады.
Асқазанда жара пайда болады.
Ерін, тіл және өңеш рагына жол ашады.
Тыныс алуға
Жөтел және қақырық пайда болады.
Созылмалы тыныс жолдары қабынуына әкеліп соқтырады.
Көмекей және өкпе рагына тап болушылардың 90 пайызының себебі темекіден.
Қан айналымына
Тамырды қатайтады (атересклероз).
Қол – аяқ тамырлары бітеді, гангрена (тән талшықтарының жансыздануы, шіруі) пайда болып, қол – аяқ кесіліп, кемтарлыққа дейін апарады.
Миды қамдайтын тамырларды да қатайтып, салдануға себепші болады.
Жүрек ауруларына, әсіресе жүрек бұлшық еті инфарктіне (жүрек ұстамасы) қолайлылық туғызады.
Басқа да зардаптары
Есте сақтау қабілетін азайтады.
Көңілсіздікке душар етеді.
Ұйқыны азайтады.
Теріге әжім түсіреді.
Темекі тартатындардың төңірегінде темекі тартпайтындар да уланып, мазасызданады.
Ер - әйелдің жыныстық тәбетсіздігінің басты себептерінің бірі.
Өте ескерусіз келе жатқан және бір зияны, темекінің өртке себепші болуы.
Темекі түтінінің құрамындағы заттар
Темекі түтінінің құрамында 12 000 жуық заттар мен химиялық қосылыстар бар. Оның 196 — улы және 14 наркотик тәріздес.

Темекі шегудің жыныс бойынша үлесі (2000)

Темекі туралы қызықты мәліметтер
1492 жылы 12 қазанда Христофор Колумб белгісіз аралдың (қазір Америка) жағалауына келіп тоқтағанда арал тұрғындары қонақтарға күнге кептірілген бүктеулі жапырақ ұсынады.Олар оны петум деп атаса керек. Колумбтың екінші саяхатынан соң табак дәні бірінші Испанияға, содан бүкіл жер бетіне тарап кеткен. Табактың кең таралуы – оның тәуелділік тудыру қасиетінде.
Темекі түтініне ерекше аромат пен дәм беру үшін адам зәрінің құрамына кіретін урина дейтін химиялық компонент қолданылады;
АҚШ-та темекі шегетін әйелдер саны (22%) шылым шегетін ер адамдар санына жетіп қалды (35%). Европада айырмашылық 20 пайыздай(46 пайыз ер адамдар, 26 пайыз әйел адамдар). Статистика бойынша темекі тартатын әйелдер саны шылым шегетін ер азаматтар санынан әлдеқайда аз.
Шылым шегушілердің көбі Американың Кентукки, Индиана және Теннеси штаттарында тұрады екен.
Жылдан жылға ең танымал темекі маркаларының өнімдерінде никотин мөлшері артуда.
1970 жылы АҚШ президенті Никсон темекі қорапшаларында ескерту жазуларды қолдануды міндеттейтін және темекі өнімдерінің жарнамаларын телеарналарда жүргізуге тыйым салу туралы заңға қол қойды.
Темекі – ең сатылмалы тауар. Жыл сайын әртүрлі елдерде 1 триллиондай темекі сатылады.
АҚШ-тың темекі өндірісінің басты табыс көзі – темекі экспорты, яғни сыртқа сату. Американың өзіне қарағанда, басқа елдер американдық темекілерге толы.
Бүкіл-әлемдің Денсаулық сақтау Ұйымының мәліметтері бойынша, сатылымдағы темекінің 25 пайызы көшірме.
Әрбір тартылған шылым өмірді 15 минутқа қысқартады. 13 секунд сайын темекі шегу салдарынан пайда болатын аурудан бір адам қайтыс болады, ал бір жылда – 2,5 млн адам қайтыс болады. Жыл сайын 12 миллион папирос пен темекі тартылады екен. Тұқылдардың (окурки) салмағы – 2 520 000 тонна болады екен.
Темекі құрамы: аммиак, көміртегі оксиді, концерогенді көмірсутектер(рак), радиоактивті элемент полоний 20, темекі қарамайы, мышьяк, калий. Фильтр осы заттардың 20 пайызын ғана ұстап тұрады.
Анлияда темекі тартуға кеткен уақыт үшін жалақыдан ақша ұстап қалады екен. Дания қоғамдық орындарда темекі шегуге тыйым салған. Сингапурде темекі тартқан адамға 500 доллар штраф, әрі темекі өнімдеріне жарнама жоқ. Финляндияның дәрігерлері бір күн – 17 қараша, темекішілер жұмысқа темекісіз келуін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.