Қаржының қажеттігі және оның мәні

Жоспар
Кіріспе

Рефераттың жоспары:

І. Кіріспе 1

ІІ. Негізгі бөлім:
1 Қаржының қажеттігі мен мәні 2.3
2 Қаржының функциялары 3.5
3 Қаржының басқа экономикалық категориялармен байланысы 6.8
4 Қаржы ресурстары және қалыптасу көздері 9.11

ІІІ. Қорытынды 12

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

І. Кіріспе

Қазіргі жағдайда қандай мемлекеттің болмасын экономикалық құрылымын оның
қаржы жүйесін талдаусыз мүмкін емес. Қаржы түрлі қоғамдық-экономикалық
құрылыста, әр түрлі мемлекеттерде өзіне тән қаржы жүйесі қалыптасып, әрекет
етеді. Солай болса да қаржы әрқашан бөлістік, бақылаушылық рөл атқарады.
Өмір талабына сай мұндай өріс алу жетілдіре түседі.
Бұл жүйе қаржы қатынастары жиынтығынан және оны реттейтін институттардан
тұрады. Қаржы қатынастары кез келген қоғамдық жүйеде орын алатын
жалпыэкономикалық қатынастардың құрамды бөлігі болып табылады. Мемлекет
қаржы жүйесі арқылы саяси, экономикалық және әлеуметтік салалардың алуан
түрлі қызметтері-не қажетті қаражаттарды жинқтап, пайдаланады.
Қаржы жүйесінің көрсеткіштері жалпы ұлттық экономикалық жағдайдың
сенімді индикаторы болып табылады. Осында шаруашы лық әрекеттердің барлық
маңызды аспектері тікелей немесе жанама түрде бейнеленеді:өндірістік
құрылымы,салааралық және аумақтық
пропорциялар, жеке салалардың тиімділігі және т.б. Мемлекеттің қаржылары
әлеуметтік бағдарламаларды жүзеге асыруға, мемлекет-тік басқару аппараты
мен қорғанысқа,тәртіп сақтау күштерін қаржы
ландыруға,сыртқы экономикалық қызметті атқаруға жұмасалады.
Қаржы жүйесі мемлекеттің көптеген қаржыландыру институтта-рын қамтиды.
Олар әр түрлі бағыттағы несие институттарымен тығыз байланыс негізінде
әрекет жасайды.
Экономикалық категория ретінде қаржының мазмұнын құрайтын қатынастардың
өзгешелігі олардың көрінісінің әрқашан ақшалай нысаны болатындығында. Қаржы
әрқашан экономикалық жүйе шеңберіндегі қоғамдық ұдайы өндірістің әр түрлі
субъектілері арасындағы ақша және тек ақша қатынастарын білдіреді. Сондық-
тан қаржы қатынастарының ақшалай сипаты – қаржының маңызды белгісі болып
табылады.

ІІ. Негізгі бөлім: 1.Қаржының қажеттігі және оның мәні

Қаржы деп ақша қаражаттарын (қаржы ресурстарын) бөлу және пайдалану
туралы қатынастардың жүйесі аталады. Басқаша, айтқан да, қозғалысы ерекше
қорлар арқылы жүріп отыратын ақша қатынастарын айтамыз.
Қаржы деп бұл қоғамда қалыптасқан экономикалық қатынастар жүйесіндегі
ақша құрылысы қорының қалыптасуы, бөлінуі, қолданылуы.
Қаржы қатынастары өзінің негізінде бөлгіштік қатынастар болып табылады.
Қаржының арқасында экономиканың барлық құрылым-дық бөліктерінде
(материалдық өндіріс пен өндірістік емес салалар-да) және шаруашылық
жүргізудің түрлі деңгейлерінде қоғамдық өнім құнын қайта бөлудің сан алуан
процестері жүзеге асырылады.
Сондықтан қаржы қатынастарының ақшалай сипаты – қаржының маңызды белгісі.
Қаржы қатынастары бұл:
-Мемлекет пен заңды және жеке тұлғалар арасындағы
-Физикалық және заңды тұлғалар арасындағы
-Заңды тұлғалар арасындағы
-Жеке мемлекеттер арасындағы
Осы қатынастар жүйесі қаржы жүйесі деп аталады. Қаржы жүйесі нің
буындары: әр дәрежедегі бюджеттер, әлеуметтік, мүліктік, жеке адамдарды
сақтандыру қорлары, мемлекеттің валюта резерві, кәсіп-орындардың,
ұйымдардың, фирмалардың,басқа коммерциялық емес құрылымдардың ақша қорлары,
басқа да арнаулы ақша қорлары.
Қаржы қатынастарының бөлгіштік сипаты экономикалық катего-рия ретінде
олардың айрықша белгісі болып табылады.
Қаржының түрлі мақсатты ақша қорларының қозғалысында көрі-нуі оның
маңызды ерекще белгісі болып табылады. Ақша қорлары, істің шын мәнісінде,
қаржы қатынастарының объектілері болып табылады.
Қаржының қажеттігі объектитвті мән-жайдан –тауар-ақша қаты-настарының
болуынан және қоғамдық дамудың қажеттіліктерінен туындайды. Қаржының басты
арналымы –табыстар мен ақшалай қорларды жасау арқылы мемлекет пен
шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржы ресурстарына деген
қажеттіліктерін қанағат-тандырып отыру және бұл ресурстардың жұмсалуына
бақылау жасау.
Қаржы ресурстар болмаса, қаржы механизмі арқылы барлық жағдайға ықпал
етудің кең мүмкіндіктерін пайдалан алмаса, мемлекет өзінің ішкі және сыртқы
саясатын жүзеге асыра алмайды, өзінің әлеуметтік экономикалық
бағдарламаларын, қорғаныс және елдің қауіпсіздігі функцияларын қамтамасыз
ете алмайды.
Қаржының мәні ақша нысанындағы құн қозғалысынан туындай-ды. Бұл
қозғалыстың шарты –тауар-ақша қатынастарының болуы және экономикалық
заңдардың, соның ішінде құн заңының іс-әрекеті болып табылады.
Экономиканың жұмыс істеуінің нарық жағдайында мемлекет тауар-ақша
қатынастарын әлдеқайда аз дәрежеде реттейді, негізгі реттеуіш тауарлардың,
жұмыстардың және қызмет көрсетудің сұранымы мен ұсынымы болып табылады.
Қаржы жүйесінің құралуының принциптері әр түрлі болады.
Көп тараған принципке фиксалдық федерализм жатады. Осы принцип
Қазақстанда қаржы жүйесін қалыптастыруда қолданыла-ды. Бұның мәні –қаржы
жүйесінің жеке буындарының қызметтерін анықтап айыру, кім қандай қызмет
атқаруына шек қою. Демек, мемлекет тұтас ұлтқа қатынасы бар қорғанысқа,
ғарышқа, мемлекет тің сыртқы байланыстарына шығындарды белгілеуде толық
тәуел-сіз болады. Үкіметтің жергілікті органдары мектептерді, қоғамдық
тәртіп сақтауды және т.б., қаржыландырады.
Сонымен, қаржылар ақшалай құралдар қорының қалыптасу, бөлу және
пайдаланумен байланысты қатынастарды көрсетеді.

2. Қаржының функциялары

Қаржының мәні, іс-әрекет механизмі және рөлі оның функцияла-рынан
көрінеді. Қаржының мәнін толық ашу оның ұғымы мен қажеттігін ғана емес,
сонымен бірге қаржының қоғамдық арналы-мын, яғни оның функцияларын
анықтауды да талап етеді.
Қаржыға қатысты функция осы экономикалық категорияға тән қызмет тобын,
мәннің іс-қимылдығы көрінісін, сапаның өзіне тән категориялары кескінінің
әдістерін білдіреді. Функцияда категория ның қоғамдық арналымы қамтып
көрсетіледі, оның экономикалық табиғаты ашылады.
Қаржы бірнеше қызметтер атқарады:
1. Топтастыру –құралдарды үйлестіру және материалды негіз құру.
2. Реттеуші –шаруашылық субъектілерді ынталандыру
3. Бөлу –ақша құрамының қалыптасуы және оларды бюджет, әлеуметтік
сақтандыру арқылы пайдалану.
4. Бақылау –салық жинаудың дұрыстығын және оларды дұрыс пайдалануды
қамтамасыз ету.
Қазіргі уақытта қаржының бөлгіштік және ұдайы өндірістік тәріз-ді екі
тұжырымдамасы танылып отыр. Бірінші тұжырымдаманың жақтаушылары қаржы
қоғамдық өнімнің құнын бөлу процесінде пайда болады, қаржының бөлгіштік
сипаты оның іс-әрекет етуінің ерекшелігін көрсетеді деп санайды.Бұл
тұжырымдамаға сәйкес қаржы екі функция орындайды : бөлу және бақылау.
І.Бөлу функциясы қаржы құралдарын қоғамдық жалпы өнім мен оның аса
маңызды бөлігі –ұлттық табысты, сондай-ақ ұлттық бай-лықтың бір бөлігін
(мысалы, айналым қаражаттарын, мемлекеттік мүлік сату операцияларын шығарып
тастағанда) бөлу және қайта бөлу процесінде пайдаланған кезде көрінеді. Бұл
функцияны қаржы өнімді өздігінше бөле береді деген мағынада емес, қаржы тек
жасал ған өнімді бөлуді ғана ортақтастырып, жүзеге асырады деп түсіну
керек. Былай деп айтқан дұрыс: өнімнің натуралды-заттық құрамын бөлу ақша
қорларын бөлу арқылы жасалады. Мемлекет, кәсіпорын, фирма және халық
арасында ақша қорларын бөлуге сәйкес жасал-ған натуралды өнім де бөлінеді.
Қаржылық-бюджеттік әдіс. Ол бюджетке табыстарды алғанда және бюджеттен
қаражаттарды қайтарусыз тәртіппен бергенде қолданылады.
Кредиттік-банктік әдіс. Ол уақытша бос қаржы ресурстарын жұмылдыруды
және қайтарымдық негізде кредиттер беруді білдіреді.
Қаржы көмегімен мемлекет өзінің иелігіне материалдық өндіріс саласында
жасалған қоғамдық жиынтық өнім құнының бір бөлігін алады.Бұл процесс
қаржының бірінші функциясын –ақша қорларын
жасау арқылы жүзеге асады, бұл өзінің нақты түрдегі практикалық көрінісін,
ең алдымен, мемлекеттің салық саясатында табады. Нәтижесінде қаржының
қоғамда дәйекті түрде сан алуан ақша қор-лары жасалады. Олар:халық қаржысы,
орталықтанбаған қаржы мен орталықтанған қаржы.
Халық қаржысы табысты бөлімнен тұрады, отбасылардың алғашқы
табыстарынан, шығыс бөлімінен және халық қор жинауынан тұрады.
Орталықтанбаған (мемлекеттік емес) қаржы –фирма, бірлестік және ұйымдар
иелігіндегі қаржылар (шаруашылық тұлғаларының қаржысы)
Орталықтанған (мемлекеттік) қаржы –қаржы жүйесінің басты бөлігі. Мұнда
мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру, мемлекеттік несие, мемлекеттік бюджет
кіреді.
ІІ.Бақылау функциясы қаржының бөлгіштік функциясынан туындайды және
жиынтық қоғамдық өнімді, ұлттық табысты және таза табысты тиісті ақша
қорлары бойынша бөлуге және оларды мақсатты жұмсауға бақылау жасаудан
көрінеді.
Бақылау функциясы қаржылық бақылауда –жалпы ішкі өнімді тиісті қорларға
бөлуге және оларды мақсатты арналым бойынша жұмасауға бақылау жасауда
көрінеді.
Ұдайы өндіріс процесіндегі қаржының бақылау функциясының рөлі қаржылық
тәртіп арқылы жүзеге асуымен және оның жай-күйімен, белгіленген нормалар
мен нормативтердің сақталуымен, қаржылық міндеттемелердің орындалумен
байланысты болуы мүмкін.
Қаржылық-бюджеттік бақылау. Ол кәсіпорындар табысының бір бөлігін
мемлекеттік бюджетке алу арқылы, сондай-ақ кәсіпорын дар мен құрылыстарды
қаржыландыру арқылы жүзеге асырылады. Осылайша қаржы жүйесі белгіленген
төмендердің бюджетке дер кезінде түсуін, бюджет қаражаттары бизнес-
жоспардың немесе құрылыс қарқынының орындалуына қарай берілуін бақылайды.
Кредиттік-банктік бақылау. Ол фирмалар мен кәсіпорындарды несиелендіру
арқылы жүргізіледі. Бұл жағдайда қаржының бақылау функциясы кредит берудің
мезгілдігі, қайтарымдылығы, ақылығы қағидаттарынан көрінеді. Бақылаудың бұл
түрі банк арқылы өтетін ақшалай есептесудің жүйесі арқылы жүргізіледі.

3. Қаржының басқа экономикалық категориялармен
байланысы

Қоғамдық өнімді бөлу процесі өте күрделі, мұның барысында өнді-рісте
жасалған құн шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында, ал олардың
әрқайсысында мақсатты арналым бойынша бөлінеді. Осыған байланысты ол түрлі
экономикалық категориялардың көме-гімен жүзеге асады, бұлардың әрқайсысы
ерекше, тек өзіне тән рөлдерді орындайды. Қаржы құндық процесіне қатыса
отырып, баға, жалақы, кредит сияқты категориялармен тығыз байланысты болады
және өзара қимыл жасайды.Алайда олардың қатысу өлшемі мен нысандары бірдей
емес. Жеке экономикалық категориялардың ұдайы өндіріс процесінің түрлі
стадияларында дәрежесі әр түрлі.
Баға –жұртқа мәлім, тауар құнының ақшалай көрінісі. Ол еңбек өнімінің
натуралдық-заттық нысанынан ақша нысанына көшуін және сатып алу-сату
актілерінің негізінде оның бір иеден басқасына қозғалысын ортақтастыра
отырып, құндық бөлінісінің бастапқы категориясы ретінде көрінеді. Ұлттық
табыс бөлінгенге дейін және қайта бөлінгенге дейін тауар сақталуы тиіс.
Баға өнім иесіне оны өткізуден түсетін ақшаның мөлшерін алдын ала анықтайды
және одан әрі бөлінетін процестің алғашқы негізі болып табылады. Бөлініс
процесінде еңбектің қоғамдық қажетті шығындарымен анықталатын құннан
бағаның ауытқуы пайда болуы мүмкін, мұның нәтижесінде бірқатар
өндірушілерде көп құн, басқаларында аз құн өткізіледі. Мұндай жағдайда
қайта бөлгіштік процеске өзінің әдісте рімен қаржы араласады:ол құнның бір
бөлігін алады немесе құнның кем алынған бөлігін субвенциялар, бюджеттік
немесе салалық қар-жыландыру жолымен алып береді. Нарық жағдайында
тауарлардың қызметтердің сұранымы мен ұсынымы қалыптастыратын еркін баға
лар басым болады.
Алайда бағаның іс-қимылы қорлардың тікелей жасалуын тудыр-майды, ол тауар
өндірісі мен айналысының тетігі болып көрінеді.
Қаржы көмегімен шаруашылық жоспарларымен және үйлесімдері-мен белгіленген
құн қозғалысының шарттарын ескере отырып, бөлу дің бағамен басталған
процесі түзетіледі. Егер бағаның көмегімен өнімді өткізуден түстетін жалпы
түсім-ақша қалыптасатын болса, қаржылық бөлу бұл түсім-ақшаны одан ары
бөлуге арналған мақсат ты ақша қорлары бойынша бөлшектейді. Сөйтіп бөлудің
қаржылық әдістері анағұрлым иілгіш келеді, олар бұл процестегі үлкен атаулы
сипатты қамтамасыз етеді. Бөлу кеңдігінің дәрежесі әр түрлі: егер баға
құнның қоғамдық қажетті шығындардан ауытқуы немесе шығындардың жеке-дара
шығындардан ауытқуы түріндегі оның тек бір бөлігін ғана бөлетін болса,
қаржы өнімнің бүкіл ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.