Сүтқоректілер класы. Жалпы сипаттамасы, жіктелуі және практикалық маңызы

Дәріс жоспары:
1.Сүтқоректілер класының жалпы сипаттамасы.
2. Сүтқоректілердің сыртқы құрылысы.
3. Сүтқоректілердің ішкі құрылысы.
4. Сүтқоректілердің жүйелік топтары.
5. Сүтқоректілердің практикалық маңызы.

Сүт қоректілердің жалпы сиапаттамасы.
1. Сүт қоректілердің дамуы және филогениясы.
Сүт қоректілер омыртқалы жануарлардың ІшІндегі ен жоғарғы даму сатысында тұрған жануарлар. Олардың прогрессивті белгілері:
1. Бұларда орталық нерв системасы жоғары дамыған. Оныц ішінде жоғарғы нерв әрекетітіің орталығы үлкен ми жарты шарларының сұр қыртысы көңіл аударады. Осыған байланысты сүт коректілердіқ орта жағдайына бейімделуі өте күрделі, әрі жақсы жетілген.
2. Сүт қоректілер тірі туады. Баласын аналык, организмнің продуктысы-сүтімеи коректендіреді. Бүл сүт қоректілердің әр түрлі жағдайда көбеюіне мүмкіндік береді.
3. Жылу реттелуі кабілетінің жоғары дамуы, аздап та болса дене температурасыньң тұрақтылығына байланысты икемделген.
Денесін қаптап тұрған түктері салқыннан қорғаса, ал денесіндегі тері астындағы май кабаты жылудың реттелуіне себепші болады.
Осындай ерекшеліктер ар түрлі жағдайларға карамастак кеңінсн таралуына мүмкіндік береді. Антарктикалық материктен басқа географиялық жер бөліктеріне түгелдей тараған. Олар жер бетінде, ауада, жартылай суда, жердің астықғы қабатында тіршілік етеді. Қазір сүт қорсктілердің 4000-ға жуық түрі белгілі.
Сүт коректілердін, морфологиялық ерекшеліктері, денесі жүнмен жабылған. Терісінде бездері көп, әсіресе жақсы жетілген сүт безін атап өтуге болады. Бас сүйегі омыртқа жотасымен екі бұдыр өскіншектер арқылы бекиді. Теменгі жағы тек қана тіс сүйегінен тұрады. Шаршы сүйек пен байланыс сүйегі ортаңғы кұлақ куысында орналасқан есіту сүйегіне айналған. Тісі күрек тіс, шошақ тіс, азу тіс болып жіктелғен, олар альвеолдарға бекігеи. Жүрегі төрт камералы, бір гана сол жақ колқа доғасы сақталған. Қызыл кан түйіршіктерінде ядро болмайды.
Дене пішіні.ТІршілік ететІн ортасының түрліше болуына байланысты сүт қоректілердің дене пішіні түрліше болады. Оның ішінде кеңінен таралғаны жер бетінде мекендейтін төрт аяқты аңдар. Олардың аяғы үзын болады да, ол рептилилердегідей кеудесІнің екі бүйіріне орпаласпай, астына орналасқан. Сондыктан тізе буындары денесінің алдына қарай, ал шынтақ буындары денесінің арт жағына қарай бағытталған. Мойын бөлімі жақсы жетілген, ал қүйрық бөлімі керісінше дененін косалқы бөліміндей нашар дамыға|і. Жер астында тіршілік ететін түрлерінің денесі ұршьқ сияқты, мойыны қыска, сыртыкаң айқын байқалмайды. Күйрығы редукцияланған. Аяқтары өте қысқа болады. Суда тіршілік ететіндеріңің дене пішіні балық тәрізді болады да аяқтары ескекке айналған. Қит тәрізділерде тек қана алдыңгы аяқтары сақталғаи.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Негізгі:
1.Омыртқасыздар зоологиясы:оқулық \ К.Дәуітбаева.-Алматы, 1 - кітап. - 2004.-376 б.
2.Омыртқасыздар зоологиясы:оқулық \ К. Дәуітбаева. -Алматы, 2 - кітап. - 2005.- 416 б.
3. Догель, В. А. Зоология беспозвоночных / В. А. Догель. – М. :Высш. шк., 1981. – 606 с.
4. Иванов, П. П. Происхождение многоклеточных животных / П. П. Иванов. – М. : Наука, 1968. – 287 с.
5. Иванова-Казас, О. М. Курс сравнительной эмбриологии беспозвоночных животных / О. М. Иванова-Казас, Е. Б. Кричинская. – Л. : Изд-во ЛГУ, 1988.
6. Иванова-Казас, О. М. Сравнительная эмбриология беспозвоночных
животных: Иглокожие и полухордовые / О. М. Иванова-Казас. – М., 1978.

Қосымша:
1. Жизнь животных: в 7 т. Т. 1-7. / под ред. Р. К. Пастернак ; редколлегия В. Е. Соколов. – 2-е изд., перераб. – М. : Просвещение, 1988. – 447 с.
2. Натали, Ф. Ф. Зоология беспозвоночных / Ф. Ф. Натали. – М. : Просвещение, 1975. – 416 с.
3. Росс, Г. Энтомология / Г. Росс, Ч. Росс, Д. Росс. – М. : Мир, 1985. – 900 с.
4. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных. Т.1. Протисты и низшие многоклеточные : пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. : Академия, 2008. – 496 с.
5. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных. Т. 2. Низшие целомические :
пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. : Академия, 2008. – 448 с.
6. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных. Т. 3. Членистоногие : пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. : Академия, 2008. – 448 с.
7. Биология. В 2кн. 2: Учеб.для медиц. спец. Вузов \ В.Н. Васильева, И.Н. Волков, В.В. Синелыцикова;Под ред. В.Н. Ярыгина. – 9-е изд., испр. и доп. – М.: Высш.шк., 2012. – 432 c.