Халықарылық маркетинг
Кіріспе ... ... ... ... ... 3
І тарау. Халықарылық маркетингтің мінділігі мен анықтамасы
1.1 Халықаралық маркетингтің мәні, ерекшелігі және анықтамасы ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Халықаралық нарыққа шығу стратегиясы ... ... 12
1.3 Сыртқы нарыққа маркетингтік зерттеулер жүргізу процесі мен ерекшеліктері ... ... ... ... .15
ІІ тарау. Қазақстан Республикасы территориясы бойынша республикалық және халықаралық маңызы бар транзиттік тасымалдауды дамыту
2.1 “Қазақстан Темір Жолы”Ұлттық компаниясының контейнерлік және транзиттік тасымалдауды дамытуға байланысты жобалары ... ... ... ... ...18
2.2 Қазақстандағы халықаралық маркетингтің қазіргі проблемалары ... ... ... ... ...20
Қорытынды ... ... ... ... ... ..24
Қолданылған әдебиеттер
І тарау. Халықарылық маркетингтің мінділігі мен анықтамасы
1.1 Халықаралық маркетингтің мәні, ерекшелігі және анықтамасы ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Халықаралық нарыққа шығу стратегиясы ... ... 12
1.3 Сыртқы нарыққа маркетингтік зерттеулер жүргізу процесі мен ерекшеліктері ... ... ... ... .15
ІІ тарау. Қазақстан Республикасы территориясы бойынша республикалық және халықаралық маңызы бар транзиттік тасымалдауды дамыту
2.1 “Қазақстан Темір Жолы”Ұлттық компаниясының контейнерлік және транзиттік тасымалдауды дамытуға байланысты жобалары ... ... ... ... ...18
2.2 Қазақстандағы халықаралық маркетингтің қазіргі проблемалары ... ... ... ... ...20
Қорытынды ... ... ... ... ... ..24
Қолданылған әдебиеттер
Халықаралық маркетингтің ерекшелігі, бірінші кезекте, аса қатаң бәсекелестігі бар сыртқы рыноктар, оларға ұсынылатын тауарлар мен көрсетілген қызметтерге сапасы, сервисі, жарнамасы жағынан аса жоғары талаптар қоятындығымен анықталады.
Сонымен қатар, әлемдік рынок жүздеген ұлттық рыноктардан тұратын конгломерат екенін естен шығармау керек. Олардың әрқайсысының жалпы сипаты, сондай-ақ сол рыноктың өзіне ғана тән ерекшелігі болады.
Халықаралык, рыноктардың мүмкіншіліктерін анықтау және кәсіпорынның өзінің сыртқы сауда әлуетін бағалау — халықаралық маркетинг стратегиясының бастапқы ұстанымы. Рынокты жақсы білмей тұрып, өзінің экспорттык, мүмкікшіліктеріне дұрыс баға беру шын мәнінде мүмкін емес. Өйткені, мұндай бағалау рыноктың элементтері мен талаптарын кәсіпорын қызметінің тиісті параметрлерімен салыстыруды талап етеді.
Маркетингтік тәсілдемеде ең бастысы — барлык, шаралардық мақсатты бағдарлануы, зерттеулердің жекеленген бағыттарын бірыңғай технологиялык, үдеріске біріктіру. Сондықтан да, халықаралық ұйымдар — өндірістік кәсіпорындар мен бірлестіктер, сыртқы сауда фирмалары қазір халықаралық маркетингтіқ қағидалары мен әдістерін сыртқы сауда операцияларын жемісті жургізуге қару етіп алуларына болады, яғни ашып айтатын болсақ, жаңа тауарды жасаудан оны сатып алушыдан қабылдауға дейін.
Сонымен қатар, әлемдік рынок жүздеген ұлттық рыноктардан тұратын конгломерат екенін естен шығармау керек. Олардың әрқайсысының жалпы сипаты, сондай-ақ сол рыноктың өзіне ғана тән ерекшелігі болады.
Халықаралык, рыноктардың мүмкіншіліктерін анықтау және кәсіпорынның өзінің сыртқы сауда әлуетін бағалау — халықаралық маркетинг стратегиясының бастапқы ұстанымы. Рынокты жақсы білмей тұрып, өзінің экспорттык, мүмкікшіліктеріне дұрыс баға беру шын мәнінде мүмкін емес. Өйткені, мұндай бағалау рыноктың элементтері мен талаптарын кәсіпорын қызметінің тиісті параметрлерімен салыстыруды талап етеді.
Маркетингтік тәсілдемеде ең бастысы — барлык, шаралардық мақсатты бағдарлануы, зерттеулердің жекеленген бағыттарын бірыңғай технологиялык, үдеріске біріктіру. Сондықтан да, халықаралық ұйымдар — өндірістік кәсіпорындар мен бірлестіктер, сыртқы сауда фирмалары қазір халықаралық маркетингтіқ қағидалары мен әдістерін сыртқы сауда операцияларын жемісті жургізуге қару етіп алуларына болады, яғни ашып айтатын болсақ, жаңа тауарды жасаудан оны сатып алушыдан қабылдауға дейін.
Мазмұны
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------------------- 3
І тарау. Халықарылық маркетингтің мінділігі мен анықтамасы
1.1 Халықаралық маркетингтің мәні, ерекшелігі және анықтамасы.
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------------------- 5
1.2 Халықаралық нарыққа шығу стратегиясы.
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------------------12
1.3 Сыртқы нарыққа маркетингтік зерттеулер жүргізу процесі мен
ерекшеліктері---------------------- ----------------------------------- ------
-------------15
ІІ тарау. Қазақстан Республикасы территориясы бойынша республикалық және
халықаралық маңызы бар транзиттік тасымалдауды дамыту
2.1 “Қазақстан Темір Жолы”Ұлттық компаниясының контейнерлік және
транзиттік тасымалдауды дамытуға байланысты жобалары.
----------------------------------- ----------------------------------- ------
--------------------18
2.2 Қазақстандағы халықаралық маркетингтің қазіргі проблемалары
----------------------------------- ----------------------------------- ------
--------------------20
Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- ------
------------24
Қолданылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Халықаралық маркетингтің ерекшелігі, бірінші кезекте, аса қатаң
бәсекелестігі бар сыртқы рыноктар, оларға ұсынылатын тауарлар мен
көрсетілген қызметтерге сапасы, сервисі, жарнамасы жағынан аса жоғары
талаптар қоятындығымен анықталады.
Сонымен қатар, әлемдік рынок жүздеген ұлттық рыноктардан тұратын
конгломерат екенін естен шығармау керек. Олардың әрқайсысының жалпы сипаты,
сондай-ақ сол рыноктың өзіне ғана тән ерекшелігі болады.
Халықаралык, рыноктардың мүмкіншіліктерін анықтау және кәсіпорынның
өзінің сыртқы сауда әлуетін бағалау — халықаралық маркетинг стратегиясының
бастапқы ұстанымы. Рынокты жақсы білмей тұрып, өзінің экспорттык,
мүмкікшіліктеріне дұрыс баға беру шын мәнінде мүмкін емес. Өйткені, мұндай
бағалау рыноктың элементтері мен талаптарын кәсіпорын қызметінің тиісті
параметрлерімен салыстыруды талап етеді.
Маркетингтік тәсілдемеде ең бастысы — барлык, шаралардық мақсатты
бағдарлануы, зерттеулердің жекеленген бағыттарын бірыңғай технологиялык,
үдеріске біріктіру. Сондықтан да, халықаралық ұйымдар — өндірістік
кәсіпорындар мен бірлестіктер, сыртқы сауда фирмалары қазір халықаралық
маркетингтіқ қағидалары мен әдістерін сыртқы сауда операцияларын жемісті
жургізуге қару етіп алуларына болады, яғни ашып айтатын болсақ, жаңа
тауарды жасаудан оны сатып алушыдан қабылдауға дейін.
Халықаралық маркетингті шетел рыноктарында өндірістік-коммерциялық
қызметтің тиімділігін арттырудың құралы ретінде қолдану қажеттілікке
айналып, оны жүзеге асыру мүмкін болуда. Әрине, егер кәсіпорындар
(бірлестіктер, компаниялар) — тауар өндірушілер өздерінің шаруашылық
қызметтерінде әлемдік рынок жайғасымына төтеп беруге, алдына қойылған
рыноктық мақсаттарға, басқа елдің рыноктарына бағдарланған стратегияларға
қол жеткізудің өндірістік және өзге де мүмкіншіліктерін, өз қорларын шебер
пайдалануға мүмкіндік беретін толық еркіндіктері бар. Қазір кәсіпорындар,
бір жағынан толық құқыққа ие болып, екінші жағынан сыртқы рыноққа шығудың
жолдарын ұлғайту керек болғандарында экспорттык, маркетингті пайдалану олар
үшін нағыз қажет-тілік болып отыр.
Дегенмен, оны ұтымды пайдалану ұйымдық және техникалық сипаттағы ғана
емес, сондай-ақ психологиялық тұрғыдағы белгілі қиындықтармен бірге журеді.
Тек шаруашылық бірліктердің басқарушы бөлімшелерінің ғана емес, тұтастай,
қатардағы (жай) қызметкерлердің, еңбек етуші топтардың ойлау қисындары мен
мінез-құлық психологияларының өзгертілуі талап етіледі.
Маркетингке деген қызығушылықты, әдетте, ең бірінші болып, сыртқы
рыноққа шығудың проблемалары қинайтын кәсіпорындар танытады. Бірақ
шаруашылык, жургізуші басшылар, еңбек етуші топтар тапсырыс қоржындарын
жинақтаудың, компания өз қызметін жузеге асырып отырған елдерде өндірісті
жөнге салудың, сол ел тұтынушыларының сұранысына бағдарланеан тауар
қозғалысы мен өнімді өткізу әдістерін жеткілікті түрде білмейді, не болмаса
олар туралы тіпті хабарлары жоқ. Сол елдің резиденттерінің өздері
халықаралық деңгейде басқа кәсіпорындармен бәсекелестік жағдайларында өз
қызметтеріне күдікпен қарайды.
Еріксіз мынадай сұрақ туындайды: шетел рыногында жемісті қызмет ету үшін
неліктен халықаралық маркетинг қажет? Ең бірінші, халықаралық маркетингтің
стратегиялары мен тактикаларына сүйеніп отырған фирма жұмысының негізіне,
тауарды өткізу көзқарасы бойынша ең тиімді қағида алынады: ең әуелі,
әлуетті тұтынушының қандай тауарды, қандай бағамен, қанша мөлшерде, қандай
тұтынушылық қасиеттермен және ол тауарды қай елдерден сатып алғысы
келетінін білуі керек, содан кейін ғана өндірісті немесе сауданы
ұйымдастыруды ойластыруы керек.
Кешенді маркетингтік зерттеулер жергілікті рынокта, сондай-ақ әсіресе
шетел рыноктарында компанияның кәсіпкерлік және өткізу қызметін дамыту
стратегиясы мен бағдарламасы туралы шешімдер қабылдаудың негізін қурайды.
Рынокты болжау, халықаралық рыноктарга шығудың стратегияларын әзірлеу және
ондағы өз іс-әрекеттерін жоспарлау, әлемдік рынок сұранысын қалыптастыру —
сыртқы экономикалық басқарудың маркетингтік концепцияларының негізгі
қағидалары. Басқару концещияларынан айырмашылығы — шетел рыноктарындағы
стратегиялық басқару, басқа елдер рыноктарына қойылатын талаптардың
өзгеруіне сәйкес фирманыц іс-әрекеттерін алдын ала болжау, тауар өткізу,
бага және ынталандыру саясаты аясында әлемдік ауқымдағы бәсекелестердің
мүмкін реакциясын ескере отырып, өзара байланысқан шаралар кешенін әзірлеу
және т.б. фирманың елден тыс өндірістік-өткізу және ғылыми-техникалық,
қызметін басқаруға маркетингтік ыңғайлануының айтарлықтай артықшылықтарын
ұсынады.
Халықаралық маркетингтік багдарламалар ұзақ, мерзімді стратегиялық
саясат жүргізуге, экономикалық және әлеуметтік залалдардан аулақ, болып,
тұрақты даму мен келешекте табыстарға жетуге мүмкіндік береді,
Халықаралық маркетинг проблемалары бойынша біршама отандық және шетелдік
еңбектер басылып шығарылған, онда Ресейдің жоғары дамыған рыноктық
экономикасы жағдайындағы маркетинг қызметінің тәжірибесі көрсетілген.
Дегенмен, отандық экономиканың ерекшеліктерін ескерген қазақстандық
зерттеушілердін жұмысы қазіргі таңда аса маңызды болып табылады.
І тарау. Халықаралық маркетингтің мәнділігі және анықтамасы.
1.1 Халықаралық маркетингтің мәні, ерекшелігі және анықтамасы.
Халықаралық маркетинг негізінен маркетингтің жоғарғы мектебі болып
табылады. Мұны былай түсіндіруге болады: егер экспорт әрдайым сауда ісін
ұйымдастырудың жоғары деңгейлігімен көзге түссе, ал сыртқы рынокқа жұмыс
істейтін кәсіпорындар маркетингтін жетістіктерін қолдануды өте қажет етеді,
"Халықаралық маркетинг" түсінігін "экспорт" түсінігінен айыра білген
жөн. Соңғының мағынасы — отандық өндірушілер өз өнімдерін басқа елдің
фирмаларына, яғни импортшыларға жеткізумен ғана шектеліп қалады. Жет-
кізушілерді, олардың өнімдерімен ары қарай не болатыны, тұтынушылардың
қалай қанағаттанғандары оларды ойландырмайды (не болмаса, аз ойландырады).
Халықаралық маркетинг тауарлардың сатып алушыға қарай қозғалысының әр түрлі
сатыларында халықаралық рыноктың жүйелі, жоспарлы және белсеңді түрде
өңделгенін жөн көреді.
Халықаралық маркетинг рынок белсеңділігінің алуан түрлі нысандары үшін
концепция әзірлеуді қарастырады. Ол тауарлардың басқа елдердің әр түрлі
фирмалары арқылы өтуіне бағдарланған. Оған басқа мемлекеттерде өндірісті
орналастыру жолымен шетел рыноктарын игеру мен өңдеу, сонымен қатар шетел
рыноктарына кеңінен ену міңдеті де тән болып келеді.
Халықаралық маркетинг фирманың шетелдік қызметінің ауқымдылығын
білдіреді. Ол екі жақты және көпжақты әрекеттермен сипатталады. Халықаралық
маркетингтің бір ерекшелігі, оны ұйымдастыру мен жүргізу эдістері мынадай
факгорларды ескеруді керек етеді: ол мемлекеттің тәуелсіздігі; ұлттық
валюталық жүйелер; ұлттық заң; мемлекеттің экономикалық саясаты; мәдени,
діни, тілдік, тұрмыстық және де өзге ерекшеліктер мен дәстүрлер. Бұл деген
- халықаралық маркетингтің ұлттық маркетингтен кең екенін білдіреді,
өйткені ол факторлардың толып жатқан гаммасын қамтиды,
Халықаралық маркетингтің ерекшелігі шетел тұтынушысына толық және айқын
бағдар жасау, оның қажеттілікгері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыруға
ұмтылу болып табылады.
Халықаралық маркетингтің қызметі мыналарды қамтамасыз етуі қажет:
-бәсекелестер өндірген тауарларға қарағанда, халықаралық рынок
талаптарын толық қанағатандыратын тауар жасап шығару немесе
қызмет көрсету;
-шетел тұтынушыларының сұранысына сай қелетін өнім үлгілерін жасау
бойынша ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрылымдық жұмыстарды
ұйымдастыру;
- халықаралық рынок бойынша нақты бір тұтынушы сұранысының құрылымы мен
серпіні, шетел тұтынушыларының талғамдары, ұнатулары туралы сенімді,
шынайы, дер кезінде алынған ақпараттарға қол жеткізу,
- фирманың өңдіру, өткізу, қаржылық қызметін халықаралық рыноктың
негізгі мақсатымен байланыстыра отырып, жоспарлау және үйлестіру;
- тауар, өнімдерін сатудың әдіс-амалдарын жетілдіру;
- халықаралық рынокта тауар қозғалысын оңтайландыру;
- тауарлар мен қызмет көрсету салаларына халықаралық бақылау жасау;
рынок субъектісінің (фирмалар, компаниялар, кәсіпорындар, ұйымдар,
жекелеген тұлғалар) барлық қызметін реттеу және өңдіру мен өткізу
деңгейінде басты мақсаттарды қамтанасыз ету және оны басқару. Халықаралық
маркетинг тәжірибесі негізінен қарағаңда, рынок субъектісінің
қолданып жүрген негізгі міндеті - сатып алушылар сұранысын оның
коммерциялық мүддесіне сәйкес жүргізу болып табылады.
Халықаралық маркетинггің мақсаты — фирманың сыртқы рынокта жақсы атаққа,
жақсы нәтижелерге қол жеткізуіне жағдай жасау. Фирманың жалпылама негізгі
мақсаты мен міңдетін былай айтуға болады: "Компа-нияның жұмыс істеуі —
клиенттердің үміттерін ақтау". Қорытындылай келсек, бұдан былай көптеген
кәсіпорындар үшін халықаралық маркетингті оқып-білу мен қолдану сыртқы
рынокқа қатысты өсуші ашықтылықты және олардың осы рыноктармен қарым-
қатынастарын жетілдіру мақсатында қажет. Сыртқы рынокқа қарай бет бұрып,
соңда тұрақты орныққан кәсіпорын халықаралық жағдайлар мен талаптарды
ескере отырып, сыртқы рыноктағы өз қызметін білуі керек. Фирма өзіне
керекті ішкі рынокты зерттеп білу арқылы сол рынокқа бейімделеді, яғни ол
оған өз қызметін тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік алады. Фирма өз қызметін
неғұрлым ұзақ, жемісті жүргізсе, табыс соғұрлым көп түсетіні бәрімізге
мәлім.
Қазақстан Республикасында ашық экономика құру бағыты барлық
кәсіпорындардың сыртқы рынокқа шығуын ойластырады, ал олардың құқықтары мен
міндеттері ҚР Азаматтық кодексінде көрсетілген.
Қазақстандық кәсіпкерлердің халықаралық маркетингтік қызметі халықаралық
және отандық нормативтік құжаттарға сүйенеді, олар: "Кеден ісі туралы",
"Шетел инвестициялары туралы", "ҚР Азаматтық кодексі", "Салықтар және
бюджетке төленетін басқа да төлемдер", "Лицензиялау туралы", "Тікелей
инвестицияларға мемлекеттік қолдау жасау туралы" заңдар және сыртқы
экономикалық қызметтерді реттеуші Қазақстан мемлекетінің қаулылары.
Тәжірибе бойынша кез келген фирма сыртқы рынокқа шығарда халықаралық
маркетингті қолданады.
Енді халықаралық маркетинг деген ұғымға анықтама берейік. Халықаралық
маркетинг дегеніміз — бұл елден тыс орналасқан ұйымның тауарлар мен
керсетілген қызметтер маркетингі. Басқа сөзбен айтқанда, халықаралық
маркетинг — бұл кем дегенде бір елдің сатып алушылары мен тұтынушыларына
компаниялардың көрсететін қызметтері мен тауарлары ағымы бағытталатын
іскерлік белсенділіктің бір түрі немесе көрінуі. Егер бұл пайда мақсатында
жүзеге асырылса, сөз коммерциялық маркетинг жөнінде болады, ал егер олай
болмаса коммерциялық емес маркетинг болады.
Сыртқы және ішкі рыноктар маркетингі арасында қарама-қайшы
айырмашылықтар жоқ. Екеуінде де маркетинг қызметінің бірдей қағидалары мен
әдістері қолданылады. Дегенмен, жоғарыда тоқталып кеткен әлемдік рыноктың
белгілі ереқшеліктерінің кейбіреуі халықаралық маркетингке өзіндік
ерекшеліктер береді, сондықтан олар міндетті түрде ескерілуі керек. Сондай-
ақ, хылықаралық бизнестің қазіргі беталыстарын ескере кеткен жен:
1. Ішкі ұлттық рыноктың интернационалдандыруы;
2. Ел экономикасының әлемдіқ экономикаға үдеме тәуелділігі;
3. Халықаралық бесекенің пайда болуы, кеңеюі мен тереңдеуі;
4. Аймақтық рыноктардың ғаламдануы және бірыңғай рыноктың қалыптасуы.
Бірінші беталыс аймақтық рыноктарға бағытталған. Оның тарихи мысалы
еуропалық рынок немесе ЕО елдерінің рыногы болып табылады. 1958 жылы Батыс
Еуропаның алты мемлекегі (Германия, Англия, франция, Италия, Бельгия) жүйе
құрды, жүйенің мақсаты — Еуропа экономикалық қоғамдастығы (ЕЭҚ) шегінде
экономикалық ынтымақтастық жасау болды. 80-жылдардың басында бұл одақтың
негізгі экономикалық мәселелері шешіліп, Еуропалық елдерінің
интернационалдандыруын терендету негізінде өзара қарым-қатынас жасау мен
бірігіл өмір сүрудің жаңа саясатының проблемасы пісіп жетілді. 1992 жылдың
басында Еуропаның 12 елінің басшылары Маасстрихте (Нидерланды) сапалы жаңа
экономикалық ұйым құру туралы шартқа қол қойды — ол Еуропа Одағы (ЕО)
болды, оның үлесі әлемдік сауданың 20%-ына тең. ЕО ең алдымен сауда
тосқауылдарын және соған байланысты ілеспе кездесетін қайшылықтарда жою
үшін құрылған. Сонымен, бүгінде Шенген визасына ие бола отырып, ЕО-ның бір
елінен екінші еліне кеден тексерімінсіз өтуте болады. Сатудан алынатын
салықты ЕО-ға кіретін кез келген елде тұтыну тауарларьш шығару кезінде
өндіріп алуга болады.
1999 жылдан бастап бұл одақ "евро" аймақтық валютаны енгізуі керек еді,
бірақ бұл валюта тек 2001 жылы енгізілді. Тауарларда Еуропа елдерінің
көлемі көрсетілген заттаңбаларды және ЕО елінде жасалынған дегең затбелгіні
(лейбл) кездестіруге болады. ЕО елдерінде өндіріс стандарттары
сәйкестендірілді, бухгалтерлік есептің бірыңғай жүйесі енгізілді,
фармацевтер мен бухгалтерлердің біліктілігіне бірыңғай көзқарас туралы
келісімге қол жеткізілді. Осы шаралардың барлығы экономикалық өсім береді,
яғни қызмет ауқымынан үнемдеу, бәсеке қабілеттіліктің өсуі және кедендік
жүкқұжат шығындарының жойылуы есебінен бүгінгі таңда 230 млрд. АҚШ $
үнемделіп отыр. Сонымен бірге, ЕО мүшелері арасында келіспеушіліктер де
бар. Мысалы, Франіщя, Италия және Испания мемлекеттері кейбір сауда
тосқауылдарын сақтап қалғысы келеді. ЕО-ға кіретін 12 елде тауарды сатуға
салынатын салық әр түрлі (мысалы, Австрияда — 15%, Германиада — 7%). Англия
жаңа еуропалық валютаның енуіне елі де сенімсіздікпен қарайды. Бірегей
тілдерді енгізу проблемалары да жоқ емес.
Ұлттық рыноктарды интернационадцандыру тәуелсіз мемлекеттер достығы
(ТМД) елдерінің рыногында да орын алады. Бұл беталыс мысалдарына 1995
жылдың қаңтар айында құрылған Ресейдің, Беларустің, Қазақстанның және
Қырғызстанның Кеден кеңесін жатқызуға болады. Кейінірек оған Тәжікстан да
қосылды. Ал 2000 жылдың қазан айыңда болған Алматыдағы кездесуге осы Кеден
кеңесі негізінде жоғарыда аталған мемлекеттердің президенттері Еуразиялық
экономикалық одақ қүру жөнінде шешім қабылдады. Қазақстан, Өзбекстан
республикалары арасында бірегей экономикалық кеңестік құру туралы шарт
негізіңдегі үш Орталық Азия республикасының интегра-циялық одағы, Ресей-
Беларусь саяси-экономика одағының құрылуы Грузия, Украина, Әзірбайжан және
Молдавияның (ГУӘМ) интеграциясы соның нәтижесі болып табылады. Жекелеген
елдердің рыноктарының интернационалдандыруының және бір ғана компания жұмыс
істейтін рыноктар санының артуы олардың мультиұлттылыққа
(мультинационалдыққа) айналып, көптеген елдерде өздерінің тауарлары мен
көрсететін қызметтерінің халықаралық маркетингісімен бір мезгілде
шұғылдануына өкеп соғады. Халықаралық маркетингтің мұндай кешенді түрі —
мультиұлттық маркетинг деп аталады. Осылайша, көп ұлтты маркетинг, бұл
көптеген шетел мемлекеттерде маркетингтік операцияларды жүзеге асыратын
ұйымдарға қатысты халықаралық маркетинг түрі болып есептеледі. Мысалы,
ондай операцияларды мынадай мулътиұлттық фирмалар жүзеге асырады: "Кока-
Кола", "Нестле", "Проктер энд Гембл", "Юнилевер", "Шелл", "Экссон",
"Шеврон" және тағы басқалар. Оларға бүкіл әлемге әйгілі тауар таңбасының
болуы, сондай-ақ тармақталған халықаралық қызметті жүзеге асыру тән. Ірі
көп ұлттық ұйымдар үшін, бас фирма немесе офисі ("жоғарғы басқарма") бар
елі болса да, ұлттық шекараларға байланыссыз компанияның қорларын беле
береді. Осылайша, әлемнің әйгілі азық-түлік "Нестле" компаниясы
мультиұлттық көзқарастағы маркетингке тамаша мысал бола алады. Оның
құрамына дүние жүзіндегі 400-ден аса кәсіпорын, яғни Жаңа Гвинеядағы сүт
ұнтағы фабрикасынан Зимбабведегі кондитерлік фабрикаға дейін кіреді.
Компаниялардың бүкіл әлемдік рынокқа, елде тек бірнеше елдің немесе
аумақтың рыногына нысаналауына байланысты халықаралық операциялар өз
араларында қатты ерекшеленеді. Үлкен мультиұлттық (мультинацио-налдық)
компаниялар (Сони, Филлипс, Мерседес-Бенц, Нестле, Марс, С энд А, Кока-Кола
және т.б.) ғаламда әлемдік бағаларға ие.
Ғасырлар тоғысында өнімдердің 75%-ы ғаламдық болып тұрса, халықаралық
сауда үлкен нарықтарды талап етеді, өндіріс барған сайын халықаралық болып
бара жатыр, ал технологиялар тіпті барлық жерлерде бірдей, халықаралық
кооперация дамып тереңдеуде, сөйтіп екінші мың жылдықтың рыногы тек әлемдіх
болады деп күтілуде. Ал әлемді билейтін ғаламдық рынок маркетинг
стратегиялары мен операцияларына тиісті ғаламдық көзқарасты қажет етеді.
Демек, ғаламдық маркетинг — бұл әлемдік рынокқа бағытталған халықаралық
маркетинггің кешенді түрі.
Ғаламдық маркетингтің ерекшелігі әлемдік рынокта жұмыс істеуінің
өзгешеліктерінен, ондағы интеграцияның стратегиялары мен әдістемелерінен
шығады.
Сонымен, халықаралық, мультиұлтгық және ғаламдық маркетингтің
анықтамаларын қарап отырып, бұл қызметтін ұлғаюымен байланысты пайда болған
сыртқы рыноктардағы маркетинг түрлерін көреміз. Олардың байланысын былайша
керсетуге болады:
Сонымен, сыртқы рынокта қызмет жасайтын кез келген ұйым тиімді жұмыс
істеу үшін халықаралық маркетинггі қолдануды қажет етеді.
Көптеген компаниядардың болашағы өндірістің ұлғаюы мен олардың сыртқы
нарыққа шығу мүмкіндігіне байланысты. Бүгінгі таңда ішкі нарықтағы
бәсекелестік қатаң, ал халықаралық сауда либералды (ырықты) болуда.
Байланыс және көліктің жаңа түрлерінің пайда болуы елдер арасындағы
арақатынастықты қыскартты. Sоnу, Тоуоtа, Мс Donalds, Nestlе, Соса-Соlа,
ВМW, Мегсеdes-Benz сияқты және басқа да компания аттары бүкіл әлемге
әйгілі.
Кейбір елдерде ішкі нарықты дамыту мақсаты мен оны қорғау шараларын
қолданады, ал мұның нәтижесінде өмір сүру бағасы өсіп, қызметі тиімсіз
жергілікті (локальды) фирмалардың одан әрі жұмыс істей беруіне жағдай
туады.
Бүгінгі таңда әлем ғаламды нарыққа айналдыруда.
Ғаламдық фирма - бүкіл әлемді бір бүтін нарық ретінде қарастыратын және
басқалармен салыстырғанда бәсекелестік артықшылығы бар фирма. Бұл фирма
өндіріске капиталды сала отырып, пайда алуға болатын жерлерде өз тауарларын
өндіріп сатады. Мысалы, Ford өз автомобильдері шанағын Еуропада, рамасын -
Солтүстік Америкада өндіреді, ал Бразилияда автомобиль құрастырылып,
әлемнің көптеген елдерінде сатылады.
Халықаралық марктинг - шетелдердегі тұтынушылардың тауарлар мен
қызметтерге сұранысын қанағаттандыруға арналған жергілікті компаниялардың
маркетингтік іс-әрекеті. Ішкі және халықаралық маркетинг арасында
түпкілікті айырмашылықтар жоқ, оларда қолданылатын сол қағидалар, мақсаттар
және әдістер біртекті. Алайда, ішкі маркетингке қарағанда, халықаралық
маркетинг кең мағыналы болып табылады. Сонымен бірге, халықаралық
маркетингтің саяси және экономикалық саяса; жағдайына, ұлттық валюта
жүйелерде, заң жүйесі, тіл, мәдіни, діни сияқты және басқа да
ерекшеліктерге байланысты маңызды өзгешеліктері бар. Халықаралық
маркетингті кеңінен қолдану, әлбетте, ірі компанияларға тән, дегенмен орта
және шағын компаниялар да кейде оның қағидаларына жүгінеді. Соса-Соlа
тапқан пайдасының 80%-ға жуық өнімін әлемнің 155 еліне сату арқылы табады,
Негізіне компаниясының өз нарығында алатын пайдасы - небәрі 5% .
Халықаралық нарыққа шыққан компаниялар белгілі бір қиындықтармен
қақтығысады. Оған жататындар:
1. Заңдағы, мәдениеттегі, экономикадағы және басқа салалардағы
өзгешеліктер;
2. Мемлекеттердің экономикалық және саяси тұрақсыздығы;
3. Үкіметтердің заң шығарудағы, валюта айырбастау бағамының
тұрақсыздығы;
4. Ақпаратты жинаудағы қиындықтар, тәуекелдің жоғары деңгейі;
5. Үкіметтер жағынан шектеулер. Бразилия, Мексика, Қытай, Индия өз нарығына
кіруіне қатаң шарттар қояды, Жапонияда елге келетін тауардар
сапасына қойылатын талаптар қатаң;
6. Маркетинг-миксті ортаға бейімдеуге кететін шығындардың көптігі, Мысалы,
Жапонияға экспортталатын тауарлар сапасына қойылатын талаптары, осы елдегі
өткізудің күрделілігі, көп деңгейлілігі олардың нарығына шетел
компанияларының енуіне айтарлықтай кедергі келтіреді;
7. Соғыс, терроризм, жемқорлық;
8. Шетелдік тұтынушылардың қажеттігін дұрыс түсінбеу;
9. Шетелдегі бизнесті реттеу ережелерін және жүргізу мәдениетін білмеу,
осыған байланысты ескерілмеген шығындар.
Осы мәселелер үлкен материалдық шығындарды талап етіп, халықаралық
маркетингті басқаруды қиындатады. Сондықтан компания шетелдік нарыққа
шығуға байланысты тәуекелді, сондай-ақ қиындықтарды ескере отырып, өз
мүмкіндіктерін алдын ала бағалауы керек. Сыртқы нарыққа шығу шешімін
қабылдаған кезде компания өз іс-әрекетін жоспарлайды. Халықаралық маркетинг
жоспарын жасау мынадай кезеңдерден тұрады:
Бірінші кезең - халықаралық маркетингпк ортаны талдау. Бұл сыртқы
нарыққа шыру жағдайларын және қалай шығу керектігін бағалауға мүмкіндік
береді.
Екінші кезең - сыртқы нарыққа шығу мақсаттарын қалыптастыру, ол үшін өз
нарық үлесі, сату көлемі және пайдасына қатысты мақсаттарды анықтау.
Үшінші кезең - шетелдік нарықтарға шығу ұтымдылығын анықтау. Бұл кезеңде
халықаралық нарыққа шығу мүмкіндіктері брла қалса, олардың қайсысы ыңғайлы
жағдайда екенін бағалау қажет.
Төртінші кезең - халықаралық нарыққа шығу әдістерін (стратегияларын)
анықтау.
Бесінші кезең - компания шетел нарығында стандартталған немесе
бейімделген стратегияны қолдану керектігін, басқаша айтқанда - халықаралық
өсу стратегиясын белгілеу.
Алтыншы кезең - шетелдік нарыққа арналған маркетинг-микс стратегиясын
ұйымдастыру,
Жетінші кезең - маркетинг жоспарының орындалуын бағалау және бақылау.
Талдау мен бақылау негізінде маркетинг стратегиясына және Шығындарға
түзетулер енгізіледі.
Халықаралық маркетингтің мынадай түрлерін айқындалған:
1. Экспорттық маркетинг - тауарларды шетел нарығына экспортқа шығаратын
компаниялардың маркетингтік қызметі;
2. Мультиұлттық маркетинг - мультиұлттық компаниялар көптеген елдерге
тауарларды экспортқа шығарады және сол жерлерде жұмыс істейді. Көпұлттық
компаниялардың бірнеше елдерде еншілес фирмалары болады. Олар үшін
компания белгілі бір нарықта жұмыс істеу үшін бейімделген:
маркетинг кешенін әзірлейді.
Ғаламдық маркетинг - мұнда бір өнім бүкіл әлемге арналып өндіріледі. Алғаш
бұл терминді 80-жылдардың бас кезінде американдық экономист Теодор Левитт
енгізді. Оның пайда болуына нарықтың интернационалдануы, халықаралык сауда
үшін кедергілердің жойылуы ықпал етті. Қазіргі заманғы байланыс
құралдарының, көліктің, туризмнің дамуының нәтижесінде тұтынушылар бірыңғай
нарық болып шықты. Олардың қажеттілігіндегі ұқсастық көптеген елдерде
ғаламды (глобальді) тауарлар нарығының дамуына қолайлы жағдай жасайды.
Баламданудың арқасында әлем біркелкі бо-лып, ұлттық нарықтар арасындағы
айырмашылықтар уақыт өте келе байқалмай, ал кейбір тауарларға катысты
айырмшылықтар мүлдем жойылуы мүмкін.
Ғаламды шолып, оқшау (локально) әрекет ету қағидась деп
жергілікті халықтың қажеттіліктерінің ерекшелігін еске ре отырып, тауардың
өндірілуін және сол тауарды бүкіл әлем халқының тұтынуын айтамыз. Ғаламдық
тұрғыдан қабылданған маркалардың ішінен Неіneken, МагІЬого Кodaс,
Мегсеdes, Соса-Соlа, Мс Donalds, Воіng Аdidas және тағы
басқаларды атауға болады.
Әлемдік сауданың ғаламдануының басты қозғаушы күші болып Сепегаl
Моtоrs (АҚШ), Еххоn (АҚІІІ), Тоуоtа (Жапония), Вritish Petroleum
(Ұлыбритания), ІRІ (Италия) сияқты тағы басқа ТҰК (трансұлттық
компаниялар) жатады. Әлемдік келісім-шарттардың үштен бірі әр түрлі ел-
дердегі ТҰК-тың еншісінде. Олар әлемнің кез келген нүктесінде өндірістің
қолайлы мүмкіндіктерін қолданатын ғаламдық фабрикаларға айңалды.
Ғаламдану процесі Қазақстанды да айнальш өткен жок. Оrient сағаты,
Агmапі киімі, Багам және Канар аралдарындағы демалыс, Англия, АҚШ,
Германия, Франция, Италия және тағы басқа университеттерінде оқу, Sопу,
Рhillips телевизорлары - осыңың барлығы Қазақстан нарығында бар ғаламдык
тауарлар мен қызметтердің үлгісі бола алады.
Болашақта Қазақстан ғаламдану процесіне тек тұтынушы ретінде ғана емес,
сондай-ақ өнім өндіруші ретінде де кіру жолдарын іздеу керек;
Компанияның бір уақытта бірнешс елде болуы тиімді деп есептеледі, бірақ
оған кететін шығындар, сондай-ак нарыкка кірудегі кедергілер және өнімнің
бейімделуіне жұмсалатын шығывдар жоғары болса, компанияның тізіміндегі
елдердін санын азайту керек.
Шетел нарығының тартымдылығы - шығаратын өнімнің түріне, географиялық
факторларға, саяси жағдайға, халыктын саны және олардың табыстарына
байланысты болады. Потенциалды (әлуетті) нарықтарды анықтап алғашан кейін,
болашақта жақсы пайда беретін нарықты таңдау қажет. Көпте-ген елдер өз
тауарларын жақын тұрған көрші мемкеттерге экспортауды жөн көреді.
1.2 Халықаралық нарықтарға шығу стратегиялары.
Кәсіпорын қатаң шеқтелген санаулы ғана елде немесе көптеген елде
жұмыс істеп, жаңа нарықтарды терең қамтығаны жөн бе, әлде өнімнің
бейімделуіне өте мол шығын жұмсамай-ақ, клиенттердің жалпы қажеттіліктерін
ғана қанағаттандыруды қалай ма, міне, алдымен осы мәселелерді шешу аса
маңызды.
Халықаралық нарықтың сегменті ретінде нақты елді таңдау төмендегі
факторларға байланысты:
- Мемлекеттің жақын орналасуы және елдің тілін білу;
- Нарықтың тартымдылық дәрежесі;
- Бәсекелестік деңгейі;
- Тәуекелді төмендету мүмкіндігі;
- Салынған инвестициялардың болашақта қайту
мүмкіндіктері.
Нақты нарықты таңдап алғаннан кейін фирма осы нарыққа кірудің тиімді
әдісін табуы қажет.
Шетел нарығына шығудың мынадай стратегиялары болады. Әрбір стратегияда
міндеттер, тәуекел және басқару мен табысқа қатысу деңгейі жоғарылайды.
1. Шетел нарығына пшғудың ең көп тараған түрі - экспорт - өз елінде
өндірілген тауарлар мен қызметтерді шетелге сату. 2002 ж. ҚР экспорт көлемі
9139,5 млн. доллар құрап, 120 елге шығарылады.
Экспортты қолдану факторлары:
1) басқа елдер нарығына ену кедергілерінің болымсыздығы;
2) шығатын нарықтардың жақын маңда орналасуы, көп шығынды қажет етпеуі және
әлсіз болүы.
I. Экспорттың артықшылықтары:
1) шетелге шығудағы басқа тәсілдермен салыстырғанда инвестицияларды көп
керек етпейді;
2) фирманың қызмет бағдарламасына енгізілетін өзгерістердің аз болуы.
Кемшіліктері:
1) оны қолданғанда кейбір кедергілер туады;
1) бұл стратегия маркетинг қызметін елеулі түрде қиындатады.
Экспортты ұйымдастыру әдістері:
Жанама экспорт - тәуелсіз делдалдар (сыртқы сауда фирмалары) арқылы
тауарды экспорттау. Оны жүзеге асырудың әдістері:
- отандық делдал-экспорттаушы өнімді өндірушіден сатып алып, оны
шетелге сатады.
- отандық агент сатып алушыларды шетелден іздеп, тауарды жеткізу
туралы мәмілеседі.
- кооперативті ұйым бірнеше ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------------------- 3
І тарау. Халықарылық маркетингтің мінділігі мен анықтамасы
1.1 Халықаралық маркетингтің мәні, ерекшелігі және анықтамасы.
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------------------- 5
1.2 Халықаралық нарыққа шығу стратегиясы.
----------------------------------- ----------------------------------- ------
------------------12
1.3 Сыртқы нарыққа маркетингтік зерттеулер жүргізу процесі мен
ерекшеліктері---------------------- ----------------------------------- ------
-------------15
ІІ тарау. Қазақстан Республикасы территориясы бойынша республикалық және
халықаралық маңызы бар транзиттік тасымалдауды дамыту
2.1 “Қазақстан Темір Жолы”Ұлттық компаниясының контейнерлік және
транзиттік тасымалдауды дамытуға байланысты жобалары.
----------------------------------- ----------------------------------- ------
--------------------18
2.2 Қазақстандағы халықаралық маркетингтің қазіргі проблемалары
----------------------------------- ----------------------------------- ------
--------------------20
Қорытынды-------------------------- ----------------------------------- ------
------------24
Қолданылған әдебиеттер
КІРІСПЕ
Халықаралық маркетингтің ерекшелігі, бірінші кезекте, аса қатаң
бәсекелестігі бар сыртқы рыноктар, оларға ұсынылатын тауарлар мен
көрсетілген қызметтерге сапасы, сервисі, жарнамасы жағынан аса жоғары
талаптар қоятындығымен анықталады.
Сонымен қатар, әлемдік рынок жүздеген ұлттық рыноктардан тұратын
конгломерат екенін естен шығармау керек. Олардың әрқайсысының жалпы сипаты,
сондай-ақ сол рыноктың өзіне ғана тән ерекшелігі болады.
Халықаралык, рыноктардың мүмкіншіліктерін анықтау және кәсіпорынның
өзінің сыртқы сауда әлуетін бағалау — халықаралық маркетинг стратегиясының
бастапқы ұстанымы. Рынокты жақсы білмей тұрып, өзінің экспорттык,
мүмкікшіліктеріне дұрыс баға беру шын мәнінде мүмкін емес. Өйткені, мұндай
бағалау рыноктың элементтері мен талаптарын кәсіпорын қызметінің тиісті
параметрлерімен салыстыруды талап етеді.
Маркетингтік тәсілдемеде ең бастысы — барлык, шаралардық мақсатты
бағдарлануы, зерттеулердің жекеленген бағыттарын бірыңғай технологиялык,
үдеріске біріктіру. Сондықтан да, халықаралық ұйымдар — өндірістік
кәсіпорындар мен бірлестіктер, сыртқы сауда фирмалары қазір халықаралық
маркетингтіқ қағидалары мен әдістерін сыртқы сауда операцияларын жемісті
жургізуге қару етіп алуларына болады, яғни ашып айтатын болсақ, жаңа
тауарды жасаудан оны сатып алушыдан қабылдауға дейін.
Халықаралық маркетингті шетел рыноктарында өндірістік-коммерциялық
қызметтің тиімділігін арттырудың құралы ретінде қолдану қажеттілікке
айналып, оны жүзеге асыру мүмкін болуда. Әрине, егер кәсіпорындар
(бірлестіктер, компаниялар) — тауар өндірушілер өздерінің шаруашылық
қызметтерінде әлемдік рынок жайғасымына төтеп беруге, алдына қойылған
рыноктық мақсаттарға, басқа елдің рыноктарына бағдарланған стратегияларға
қол жеткізудің өндірістік және өзге де мүмкіншіліктерін, өз қорларын шебер
пайдалануға мүмкіндік беретін толық еркіндіктері бар. Қазір кәсіпорындар,
бір жағынан толық құқыққа ие болып, екінші жағынан сыртқы рыноққа шығудың
жолдарын ұлғайту керек болғандарында экспорттык, маркетингті пайдалану олар
үшін нағыз қажет-тілік болып отыр.
Дегенмен, оны ұтымды пайдалану ұйымдық және техникалық сипаттағы ғана
емес, сондай-ақ психологиялық тұрғыдағы белгілі қиындықтармен бірге журеді.
Тек шаруашылық бірліктердің басқарушы бөлімшелерінің ғана емес, тұтастай,
қатардағы (жай) қызметкерлердің, еңбек етуші топтардың ойлау қисындары мен
мінез-құлық психологияларының өзгертілуі талап етіледі.
Маркетингке деген қызығушылықты, әдетте, ең бірінші болып, сыртқы
рыноққа шығудың проблемалары қинайтын кәсіпорындар танытады. Бірақ
шаруашылык, жургізуші басшылар, еңбек етуші топтар тапсырыс қоржындарын
жинақтаудың, компания өз қызметін жузеге асырып отырған елдерде өндірісті
жөнге салудың, сол ел тұтынушыларының сұранысына бағдарланеан тауар
қозғалысы мен өнімді өткізу әдістерін жеткілікті түрде білмейді, не болмаса
олар туралы тіпті хабарлары жоқ. Сол елдің резиденттерінің өздері
халықаралық деңгейде басқа кәсіпорындармен бәсекелестік жағдайларында өз
қызметтеріне күдікпен қарайды.
Еріксіз мынадай сұрақ туындайды: шетел рыногында жемісті қызмет ету үшін
неліктен халықаралық маркетинг қажет? Ең бірінші, халықаралық маркетингтің
стратегиялары мен тактикаларына сүйеніп отырған фирма жұмысының негізіне,
тауарды өткізу көзқарасы бойынша ең тиімді қағида алынады: ең әуелі,
әлуетті тұтынушының қандай тауарды, қандай бағамен, қанша мөлшерде, қандай
тұтынушылық қасиеттермен және ол тауарды қай елдерден сатып алғысы
келетінін білуі керек, содан кейін ғана өндірісті немесе сауданы
ұйымдастыруды ойластыруы керек.
Кешенді маркетингтік зерттеулер жергілікті рынокта, сондай-ақ әсіресе
шетел рыноктарында компанияның кәсіпкерлік және өткізу қызметін дамыту
стратегиясы мен бағдарламасы туралы шешімдер қабылдаудың негізін қурайды.
Рынокты болжау, халықаралық рыноктарга шығудың стратегияларын әзірлеу және
ондағы өз іс-әрекеттерін жоспарлау, әлемдік рынок сұранысын қалыптастыру —
сыртқы экономикалық басқарудың маркетингтік концепцияларының негізгі
қағидалары. Басқару концещияларынан айырмашылығы — шетел рыноктарындағы
стратегиялық басқару, басқа елдер рыноктарына қойылатын талаптардың
өзгеруіне сәйкес фирманыц іс-әрекеттерін алдын ала болжау, тауар өткізу,
бага және ынталандыру саясаты аясында әлемдік ауқымдағы бәсекелестердің
мүмкін реакциясын ескере отырып, өзара байланысқан шаралар кешенін әзірлеу
және т.б. фирманың елден тыс өндірістік-өткізу және ғылыми-техникалық,
қызметін басқаруға маркетингтік ыңғайлануының айтарлықтай артықшылықтарын
ұсынады.
Халықаралық маркетингтік багдарламалар ұзақ, мерзімді стратегиялық
саясат жүргізуге, экономикалық және әлеуметтік залалдардан аулақ, болып,
тұрақты даму мен келешекте табыстарға жетуге мүмкіндік береді,
Халықаралық маркетинг проблемалары бойынша біршама отандық және шетелдік
еңбектер басылып шығарылған, онда Ресейдің жоғары дамыған рыноктық
экономикасы жағдайындағы маркетинг қызметінің тәжірибесі көрсетілген.
Дегенмен, отандық экономиканың ерекшеліктерін ескерген қазақстандық
зерттеушілердін жұмысы қазіргі таңда аса маңызды болып табылады.
І тарау. Халықаралық маркетингтің мәнділігі және анықтамасы.
1.1 Халықаралық маркетингтің мәні, ерекшелігі және анықтамасы.
Халықаралық маркетинг негізінен маркетингтің жоғарғы мектебі болып
табылады. Мұны былай түсіндіруге болады: егер экспорт әрдайым сауда ісін
ұйымдастырудың жоғары деңгейлігімен көзге түссе, ал сыртқы рынокқа жұмыс
істейтін кәсіпорындар маркетингтін жетістіктерін қолдануды өте қажет етеді,
"Халықаралық маркетинг" түсінігін "экспорт" түсінігінен айыра білген
жөн. Соңғының мағынасы — отандық өндірушілер өз өнімдерін басқа елдің
фирмаларына, яғни импортшыларға жеткізумен ғана шектеліп қалады. Жет-
кізушілерді, олардың өнімдерімен ары қарай не болатыны, тұтынушылардың
қалай қанағаттанғандары оларды ойландырмайды (не болмаса, аз ойландырады).
Халықаралық маркетинг тауарлардың сатып алушыға қарай қозғалысының әр түрлі
сатыларында халықаралық рыноктың жүйелі, жоспарлы және белсеңді түрде
өңделгенін жөн көреді.
Халықаралық маркетинг рынок белсеңділігінің алуан түрлі нысандары үшін
концепция әзірлеуді қарастырады. Ол тауарлардың басқа елдердің әр түрлі
фирмалары арқылы өтуіне бағдарланған. Оған басқа мемлекеттерде өндірісті
орналастыру жолымен шетел рыноктарын игеру мен өңдеу, сонымен қатар шетел
рыноктарына кеңінен ену міңдеті де тән болып келеді.
Халықаралық маркетинг фирманың шетелдік қызметінің ауқымдылығын
білдіреді. Ол екі жақты және көпжақты әрекеттермен сипатталады. Халықаралық
маркетингтің бір ерекшелігі, оны ұйымдастыру мен жүргізу эдістері мынадай
факгорларды ескеруді керек етеді: ол мемлекеттің тәуелсіздігі; ұлттық
валюталық жүйелер; ұлттық заң; мемлекеттің экономикалық саясаты; мәдени,
діни, тілдік, тұрмыстық және де өзге ерекшеліктер мен дәстүрлер. Бұл деген
- халықаралық маркетингтің ұлттық маркетингтен кең екенін білдіреді,
өйткені ол факторлардың толып жатқан гаммасын қамтиды,
Халықаралық маркетингтің ерекшелігі шетел тұтынушысына толық және айқын
бағдар жасау, оның қажеттілікгері мен мұқтаждықтарын қанағаттандыруға
ұмтылу болып табылады.
Халықаралық маркетингтің қызметі мыналарды қамтамасыз етуі қажет:
-бәсекелестер өндірген тауарларға қарағанда, халықаралық рынок
талаптарын толық қанағатандыратын тауар жасап шығару немесе
қызмет көрсету;
-шетел тұтынушыларының сұранысына сай қелетін өнім үлгілерін жасау
бойынша ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-құрылымдық жұмыстарды
ұйымдастыру;
- халықаралық рынок бойынша нақты бір тұтынушы сұранысының құрылымы мен
серпіні, шетел тұтынушыларының талғамдары, ұнатулары туралы сенімді,
шынайы, дер кезінде алынған ақпараттарға қол жеткізу,
- фирманың өңдіру, өткізу, қаржылық қызметін халықаралық рыноктың
негізгі мақсатымен байланыстыра отырып, жоспарлау және үйлестіру;
- тауар, өнімдерін сатудың әдіс-амалдарын жетілдіру;
- халықаралық рынокта тауар қозғалысын оңтайландыру;
- тауарлар мен қызмет көрсету салаларына халықаралық бақылау жасау;
рынок субъектісінің (фирмалар, компаниялар, кәсіпорындар, ұйымдар,
жекелеген тұлғалар) барлық қызметін реттеу және өңдіру мен өткізу
деңгейінде басты мақсаттарды қамтанасыз ету және оны басқару. Халықаралық
маркетинг тәжірибесі негізінен қарағаңда, рынок субъектісінің
қолданып жүрген негізгі міндеті - сатып алушылар сұранысын оның
коммерциялық мүддесіне сәйкес жүргізу болып табылады.
Халықаралық маркетинггің мақсаты — фирманың сыртқы рынокта жақсы атаққа,
жақсы нәтижелерге қол жеткізуіне жағдай жасау. Фирманың жалпылама негізгі
мақсаты мен міңдетін былай айтуға болады: "Компа-нияның жұмыс істеуі —
клиенттердің үміттерін ақтау". Қорытындылай келсек, бұдан былай көптеген
кәсіпорындар үшін халықаралық маркетингті оқып-білу мен қолдану сыртқы
рынокқа қатысты өсуші ашықтылықты және олардың осы рыноктармен қарым-
қатынастарын жетілдіру мақсатында қажет. Сыртқы рынокқа қарай бет бұрып,
соңда тұрақты орныққан кәсіпорын халықаралық жағдайлар мен талаптарды
ескере отырып, сыртқы рыноктағы өз қызметін білуі керек. Фирма өзіне
керекті ішкі рынокты зерттеп білу арқылы сол рынокқа бейімделеді, яғни ол
оған өз қызметін тиімді жүзеге асыруға мүмкіндік алады. Фирма өз қызметін
неғұрлым ұзақ, жемісті жүргізсе, табыс соғұрлым көп түсетіні бәрімізге
мәлім.
Қазақстан Республикасында ашық экономика құру бағыты барлық
кәсіпорындардың сыртқы рынокқа шығуын ойластырады, ал олардың құқықтары мен
міндеттері ҚР Азаматтық кодексінде көрсетілген.
Қазақстандық кәсіпкерлердің халықаралық маркетингтік қызметі халықаралық
және отандық нормативтік құжаттарға сүйенеді, олар: "Кеден ісі туралы",
"Шетел инвестициялары туралы", "ҚР Азаматтық кодексі", "Салықтар және
бюджетке төленетін басқа да төлемдер", "Лицензиялау туралы", "Тікелей
инвестицияларға мемлекеттік қолдау жасау туралы" заңдар және сыртқы
экономикалық қызметтерді реттеуші Қазақстан мемлекетінің қаулылары.
Тәжірибе бойынша кез келген фирма сыртқы рынокқа шығарда халықаралық
маркетингті қолданады.
Енді халықаралық маркетинг деген ұғымға анықтама берейік. Халықаралық
маркетинг дегеніміз — бұл елден тыс орналасқан ұйымның тауарлар мен
керсетілген қызметтер маркетингі. Басқа сөзбен айтқанда, халықаралық
маркетинг — бұл кем дегенде бір елдің сатып алушылары мен тұтынушыларына
компаниялардың көрсететін қызметтері мен тауарлары ағымы бағытталатын
іскерлік белсенділіктің бір түрі немесе көрінуі. Егер бұл пайда мақсатында
жүзеге асырылса, сөз коммерциялық маркетинг жөнінде болады, ал егер олай
болмаса коммерциялық емес маркетинг болады.
Сыртқы және ішкі рыноктар маркетингі арасында қарама-қайшы
айырмашылықтар жоқ. Екеуінде де маркетинг қызметінің бірдей қағидалары мен
әдістері қолданылады. Дегенмен, жоғарыда тоқталып кеткен әлемдік рыноктың
белгілі ереқшеліктерінің кейбіреуі халықаралық маркетингке өзіндік
ерекшеліктер береді, сондықтан олар міндетті түрде ескерілуі керек. Сондай-
ақ, хылықаралық бизнестің қазіргі беталыстарын ескере кеткен жен:
1. Ішкі ұлттық рыноктың интернационалдандыруы;
2. Ел экономикасының әлемдіқ экономикаға үдеме тәуелділігі;
3. Халықаралық бесекенің пайда болуы, кеңеюі мен тереңдеуі;
4. Аймақтық рыноктардың ғаламдануы және бірыңғай рыноктың қалыптасуы.
Бірінші беталыс аймақтық рыноктарға бағытталған. Оның тарихи мысалы
еуропалық рынок немесе ЕО елдерінің рыногы болып табылады. 1958 жылы Батыс
Еуропаның алты мемлекегі (Германия, Англия, франция, Италия, Бельгия) жүйе
құрды, жүйенің мақсаты — Еуропа экономикалық қоғамдастығы (ЕЭҚ) шегінде
экономикалық ынтымақтастық жасау болды. 80-жылдардың басында бұл одақтың
негізгі экономикалық мәселелері шешіліп, Еуропалық елдерінің
интернационалдандыруын терендету негізінде өзара қарым-қатынас жасау мен
бірігіл өмір сүрудің жаңа саясатының проблемасы пісіп жетілді. 1992 жылдың
басында Еуропаның 12 елінің басшылары Маасстрихте (Нидерланды) сапалы жаңа
экономикалық ұйым құру туралы шартқа қол қойды — ол Еуропа Одағы (ЕО)
болды, оның үлесі әлемдік сауданың 20%-ына тең. ЕО ең алдымен сауда
тосқауылдарын және соған байланысты ілеспе кездесетін қайшылықтарда жою
үшін құрылған. Сонымен, бүгінде Шенген визасына ие бола отырып, ЕО-ның бір
елінен екінші еліне кеден тексерімінсіз өтуте болады. Сатудан алынатын
салықты ЕО-ға кіретін кез келген елде тұтыну тауарларьш шығару кезінде
өндіріп алуга болады.
1999 жылдан бастап бұл одақ "евро" аймақтық валютаны енгізуі керек еді,
бірақ бұл валюта тек 2001 жылы енгізілді. Тауарларда Еуропа елдерінің
көлемі көрсетілген заттаңбаларды және ЕО елінде жасалынған дегең затбелгіні
(лейбл) кездестіруге болады. ЕО елдерінде өндіріс стандарттары
сәйкестендірілді, бухгалтерлік есептің бірыңғай жүйесі енгізілді,
фармацевтер мен бухгалтерлердің біліктілігіне бірыңғай көзқарас туралы
келісімге қол жеткізілді. Осы шаралардың барлығы экономикалық өсім береді,
яғни қызмет ауқымынан үнемдеу, бәсеке қабілеттіліктің өсуі және кедендік
жүкқұжат шығындарының жойылуы есебінен бүгінгі таңда 230 млрд. АҚШ $
үнемделіп отыр. Сонымен бірге, ЕО мүшелері арасында келіспеушіліктер де
бар. Мысалы, Франіщя, Италия және Испания мемлекеттері кейбір сауда
тосқауылдарын сақтап қалғысы келеді. ЕО-ға кіретін 12 елде тауарды сатуға
салынатын салық әр түрлі (мысалы, Австрияда — 15%, Германиада — 7%). Англия
жаңа еуропалық валютаның енуіне елі де сенімсіздікпен қарайды. Бірегей
тілдерді енгізу проблемалары да жоқ емес.
Ұлттық рыноктарды интернационадцандыру тәуелсіз мемлекеттер достығы
(ТМД) елдерінің рыногында да орын алады. Бұл беталыс мысалдарына 1995
жылдың қаңтар айында құрылған Ресейдің, Беларустің, Қазақстанның және
Қырғызстанның Кеден кеңесін жатқызуға болады. Кейінірек оған Тәжікстан да
қосылды. Ал 2000 жылдың қазан айыңда болған Алматыдағы кездесуге осы Кеден
кеңесі негізінде жоғарыда аталған мемлекеттердің президенттері Еуразиялық
экономикалық одақ қүру жөнінде шешім қабылдады. Қазақстан, Өзбекстан
республикалары арасында бірегей экономикалық кеңестік құру туралы шарт
негізіңдегі үш Орталық Азия республикасының интегра-циялық одағы, Ресей-
Беларусь саяси-экономика одағының құрылуы Грузия, Украина, Әзірбайжан және
Молдавияның (ГУӘМ) интеграциясы соның нәтижесі болып табылады. Жекелеген
елдердің рыноктарының интернационалдандыруының және бір ғана компания жұмыс
істейтін рыноктар санының артуы олардың мультиұлттылыққа
(мультинационалдыққа) айналып, көптеген елдерде өздерінің тауарлары мен
көрсететін қызметтерінің халықаралық маркетингісімен бір мезгілде
шұғылдануына өкеп соғады. Халықаралық маркетингтің мұндай кешенді түрі —
мультиұлттық маркетинг деп аталады. Осылайша, көп ұлтты маркетинг, бұл
көптеген шетел мемлекеттерде маркетингтік операцияларды жүзеге асыратын
ұйымдарға қатысты халықаралық маркетинг түрі болып есептеледі. Мысалы,
ондай операцияларды мынадай мулътиұлттық фирмалар жүзеге асырады: "Кока-
Кола", "Нестле", "Проктер энд Гембл", "Юнилевер", "Шелл", "Экссон",
"Шеврон" және тағы басқалар. Оларға бүкіл әлемге әйгілі тауар таңбасының
болуы, сондай-ақ тармақталған халықаралық қызметті жүзеге асыру тән. Ірі
көп ұлттық ұйымдар үшін, бас фирма немесе офисі ("жоғарғы басқарма") бар
елі болса да, ұлттық шекараларға байланыссыз компанияның қорларын беле
береді. Осылайша, әлемнің әйгілі азық-түлік "Нестле" компаниясы
мультиұлттық көзқарастағы маркетингке тамаша мысал бола алады. Оның
құрамына дүние жүзіндегі 400-ден аса кәсіпорын, яғни Жаңа Гвинеядағы сүт
ұнтағы фабрикасынан Зимбабведегі кондитерлік фабрикаға дейін кіреді.
Компаниялардың бүкіл әлемдік рынокқа, елде тек бірнеше елдің немесе
аумақтың рыногына нысаналауына байланысты халықаралық операциялар өз
араларында қатты ерекшеленеді. Үлкен мультиұлттық (мультинацио-налдық)
компаниялар (Сони, Филлипс, Мерседес-Бенц, Нестле, Марс, С энд А, Кока-Кола
және т.б.) ғаламда әлемдік бағаларға ие.
Ғасырлар тоғысында өнімдердің 75%-ы ғаламдық болып тұрса, халықаралық
сауда үлкен нарықтарды талап етеді, өндіріс барған сайын халықаралық болып
бара жатыр, ал технологиялар тіпті барлық жерлерде бірдей, халықаралық
кооперация дамып тереңдеуде, сөйтіп екінші мың жылдықтың рыногы тек әлемдіх
болады деп күтілуде. Ал әлемді билейтін ғаламдық рынок маркетинг
стратегиялары мен операцияларына тиісті ғаламдық көзқарасты қажет етеді.
Демек, ғаламдық маркетинг — бұл әлемдік рынокқа бағытталған халықаралық
маркетинггің кешенді түрі.
Ғаламдық маркетингтің ерекшелігі әлемдік рынокта жұмыс істеуінің
өзгешеліктерінен, ондағы интеграцияның стратегиялары мен әдістемелерінен
шығады.
Сонымен, халықаралық, мультиұлтгық және ғаламдық маркетингтің
анықтамаларын қарап отырып, бұл қызметтін ұлғаюымен байланысты пайда болған
сыртқы рыноктардағы маркетинг түрлерін көреміз. Олардың байланысын былайша
керсетуге болады:
Сонымен, сыртқы рынокта қызмет жасайтын кез келген ұйым тиімді жұмыс
істеу үшін халықаралық маркетинггі қолдануды қажет етеді.
Көптеген компаниядардың болашағы өндірістің ұлғаюы мен олардың сыртқы
нарыққа шығу мүмкіндігіне байланысты. Бүгінгі таңда ішкі нарықтағы
бәсекелестік қатаң, ал халықаралық сауда либералды (ырықты) болуда.
Байланыс және көліктің жаңа түрлерінің пайда болуы елдер арасындағы
арақатынастықты қыскартты. Sоnу, Тоуоtа, Мс Donalds, Nestlе, Соса-Соlа,
ВМW, Мегсеdes-Benz сияқты және басқа да компания аттары бүкіл әлемге
әйгілі.
Кейбір елдерде ішкі нарықты дамыту мақсаты мен оны қорғау шараларын
қолданады, ал мұның нәтижесінде өмір сүру бағасы өсіп, қызметі тиімсіз
жергілікті (локальды) фирмалардың одан әрі жұмыс істей беруіне жағдай
туады.
Бүгінгі таңда әлем ғаламды нарыққа айналдыруда.
Ғаламдық фирма - бүкіл әлемді бір бүтін нарық ретінде қарастыратын және
басқалармен салыстырғанда бәсекелестік артықшылығы бар фирма. Бұл фирма
өндіріске капиталды сала отырып, пайда алуға болатын жерлерде өз тауарларын
өндіріп сатады. Мысалы, Ford өз автомобильдері шанағын Еуропада, рамасын -
Солтүстік Америкада өндіреді, ал Бразилияда автомобиль құрастырылып,
әлемнің көптеген елдерінде сатылады.
Халықаралық марктинг - шетелдердегі тұтынушылардың тауарлар мен
қызметтерге сұранысын қанағаттандыруға арналған жергілікті компаниялардың
маркетингтік іс-әрекеті. Ішкі және халықаралық маркетинг арасында
түпкілікті айырмашылықтар жоқ, оларда қолданылатын сол қағидалар, мақсаттар
және әдістер біртекті. Алайда, ішкі маркетингке қарағанда, халықаралық
маркетинг кең мағыналы болып табылады. Сонымен бірге, халықаралық
маркетингтің саяси және экономикалық саяса; жағдайына, ұлттық валюта
жүйелерде, заң жүйесі, тіл, мәдіни, діни сияқты және басқа да
ерекшеліктерге байланысты маңызды өзгешеліктері бар. Халықаралық
маркетингті кеңінен қолдану, әлбетте, ірі компанияларға тән, дегенмен орта
және шағын компаниялар да кейде оның қағидаларына жүгінеді. Соса-Соlа
тапқан пайдасының 80%-ға жуық өнімін әлемнің 155 еліне сату арқылы табады,
Негізіне компаниясының өз нарығында алатын пайдасы - небәрі 5% .
Халықаралық нарыққа шыққан компаниялар белгілі бір қиындықтармен
қақтығысады. Оған жататындар:
1. Заңдағы, мәдениеттегі, экономикадағы және басқа салалардағы
өзгешеліктер;
2. Мемлекеттердің экономикалық және саяси тұрақсыздығы;
3. Үкіметтердің заң шығарудағы, валюта айырбастау бағамының
тұрақсыздығы;
4. Ақпаратты жинаудағы қиындықтар, тәуекелдің жоғары деңгейі;
5. Үкіметтер жағынан шектеулер. Бразилия, Мексика, Қытай, Индия өз нарығына
кіруіне қатаң шарттар қояды, Жапонияда елге келетін тауардар
сапасына қойылатын талаптар қатаң;
6. Маркетинг-миксті ортаға бейімдеуге кететін шығындардың көптігі, Мысалы,
Жапонияға экспортталатын тауарлар сапасына қойылатын талаптары, осы елдегі
өткізудің күрделілігі, көп деңгейлілігі олардың нарығына шетел
компанияларының енуіне айтарлықтай кедергі келтіреді;
7. Соғыс, терроризм, жемқорлық;
8. Шетелдік тұтынушылардың қажеттігін дұрыс түсінбеу;
9. Шетелдегі бизнесті реттеу ережелерін және жүргізу мәдениетін білмеу,
осыған байланысты ескерілмеген шығындар.
Осы мәселелер үлкен материалдық шығындарды талап етіп, халықаралық
маркетингті басқаруды қиындатады. Сондықтан компания шетелдік нарыққа
шығуға байланысты тәуекелді, сондай-ақ қиындықтарды ескере отырып, өз
мүмкіндіктерін алдын ала бағалауы керек. Сыртқы нарыққа шығу шешімін
қабылдаған кезде компания өз іс-әрекетін жоспарлайды. Халықаралық маркетинг
жоспарын жасау мынадай кезеңдерден тұрады:
Бірінші кезең - халықаралық маркетингпк ортаны талдау. Бұл сыртқы
нарыққа шыру жағдайларын және қалай шығу керектігін бағалауға мүмкіндік
береді.
Екінші кезең - сыртқы нарыққа шығу мақсаттарын қалыптастыру, ол үшін өз
нарық үлесі, сату көлемі және пайдасына қатысты мақсаттарды анықтау.
Үшінші кезең - шетелдік нарықтарға шығу ұтымдылығын анықтау. Бұл кезеңде
халықаралық нарыққа шығу мүмкіндіктері брла қалса, олардың қайсысы ыңғайлы
жағдайда екенін бағалау қажет.
Төртінші кезең - халықаралық нарыққа шығу әдістерін (стратегияларын)
анықтау.
Бесінші кезең - компания шетел нарығында стандартталған немесе
бейімделген стратегияны қолдану керектігін, басқаша айтқанда - халықаралық
өсу стратегиясын белгілеу.
Алтыншы кезең - шетелдік нарыққа арналған маркетинг-микс стратегиясын
ұйымдастыру,
Жетінші кезең - маркетинг жоспарының орындалуын бағалау және бақылау.
Талдау мен бақылау негізінде маркетинг стратегиясына және Шығындарға
түзетулер енгізіледі.
Халықаралық маркетингтің мынадай түрлерін айқындалған:
1. Экспорттық маркетинг - тауарларды шетел нарығына экспортқа шығаратын
компаниялардың маркетингтік қызметі;
2. Мультиұлттық маркетинг - мультиұлттық компаниялар көптеген елдерге
тауарларды экспортқа шығарады және сол жерлерде жұмыс істейді. Көпұлттық
компаниялардың бірнеше елдерде еншілес фирмалары болады. Олар үшін
компания белгілі бір нарықта жұмыс істеу үшін бейімделген:
маркетинг кешенін әзірлейді.
Ғаламдық маркетинг - мұнда бір өнім бүкіл әлемге арналып өндіріледі. Алғаш
бұл терминді 80-жылдардың бас кезінде американдық экономист Теодор Левитт
енгізді. Оның пайда болуына нарықтың интернационалдануы, халықаралык сауда
үшін кедергілердің жойылуы ықпал етті. Қазіргі заманғы байланыс
құралдарының, көліктің, туризмнің дамуының нәтижесінде тұтынушылар бірыңғай
нарық болып шықты. Олардың қажеттілігіндегі ұқсастық көптеген елдерде
ғаламды (глобальді) тауарлар нарығының дамуына қолайлы жағдай жасайды.
Баламданудың арқасында әлем біркелкі бо-лып, ұлттық нарықтар арасындағы
айырмашылықтар уақыт өте келе байқалмай, ал кейбір тауарларға катысты
айырмшылықтар мүлдем жойылуы мүмкін.
Ғаламды шолып, оқшау (локально) әрекет ету қағидась деп
жергілікті халықтың қажеттіліктерінің ерекшелігін еске ре отырып, тауардың
өндірілуін және сол тауарды бүкіл әлем халқының тұтынуын айтамыз. Ғаламдық
тұрғыдан қабылданған маркалардың ішінен Неіneken, МагІЬого Кodaс,
Мегсеdes, Соса-Соlа, Мс Donalds, Воіng Аdidas және тағы
басқаларды атауға болады.
Әлемдік сауданың ғаламдануының басты қозғаушы күші болып Сепегаl
Моtоrs (АҚШ), Еххоn (АҚІІІ), Тоуоtа (Жапония), Вritish Petroleum
(Ұлыбритания), ІRІ (Италия) сияқты тағы басқа ТҰК (трансұлттық
компаниялар) жатады. Әлемдік келісім-шарттардың үштен бірі әр түрлі ел-
дердегі ТҰК-тың еншісінде. Олар әлемнің кез келген нүктесінде өндірістің
қолайлы мүмкіндіктерін қолданатын ғаламдық фабрикаларға айңалды.
Ғаламдану процесі Қазақстанды да айнальш өткен жок. Оrient сағаты,
Агmапі киімі, Багам және Канар аралдарындағы демалыс, Англия, АҚШ,
Германия, Франция, Италия және тағы басқа университеттерінде оқу, Sопу,
Рhillips телевизорлары - осыңың барлығы Қазақстан нарығында бар ғаламдык
тауарлар мен қызметтердің үлгісі бола алады.
Болашақта Қазақстан ғаламдану процесіне тек тұтынушы ретінде ғана емес,
сондай-ақ өнім өндіруші ретінде де кіру жолдарын іздеу керек;
Компанияның бір уақытта бірнешс елде болуы тиімді деп есептеледі, бірақ
оған кететін шығындар, сондай-ак нарыкка кірудегі кедергілер және өнімнің
бейімделуіне жұмсалатын шығывдар жоғары болса, компанияның тізіміндегі
елдердін санын азайту керек.
Шетел нарығының тартымдылығы - шығаратын өнімнің түріне, географиялық
факторларға, саяси жағдайға, халыктын саны және олардың табыстарына
байланысты болады. Потенциалды (әлуетті) нарықтарды анықтап алғашан кейін,
болашақта жақсы пайда беретін нарықты таңдау қажет. Көпте-ген елдер өз
тауарларын жақын тұрған көрші мемкеттерге экспортауды жөн көреді.
1.2 Халықаралық нарықтарға шығу стратегиялары.
Кәсіпорын қатаң шеқтелген санаулы ғана елде немесе көптеген елде
жұмыс істеп, жаңа нарықтарды терең қамтығаны жөн бе, әлде өнімнің
бейімделуіне өте мол шығын жұмсамай-ақ, клиенттердің жалпы қажеттіліктерін
ғана қанағаттандыруды қалай ма, міне, алдымен осы мәселелерді шешу аса
маңызды.
Халықаралық нарықтың сегменті ретінде нақты елді таңдау төмендегі
факторларға байланысты:
- Мемлекеттің жақын орналасуы және елдің тілін білу;
- Нарықтың тартымдылық дәрежесі;
- Бәсекелестік деңгейі;
- Тәуекелді төмендету мүмкіндігі;
- Салынған инвестициялардың болашақта қайту
мүмкіндіктері.
Нақты нарықты таңдап алғаннан кейін фирма осы нарыққа кірудің тиімді
әдісін табуы қажет.
Шетел нарығына шығудың мынадай стратегиялары болады. Әрбір стратегияда
міндеттер, тәуекел және басқару мен табысқа қатысу деңгейі жоғарылайды.
1. Шетел нарығына пшғудың ең көп тараған түрі - экспорт - өз елінде
өндірілген тауарлар мен қызметтерді шетелге сату. 2002 ж. ҚР экспорт көлемі
9139,5 млн. доллар құрап, 120 елге шығарылады.
Экспортты қолдану факторлары:
1) басқа елдер нарығына ену кедергілерінің болымсыздығы;
2) шығатын нарықтардың жақын маңда орналасуы, көп шығынды қажет етпеуі және
әлсіз болүы.
I. Экспорттың артықшылықтары:
1) шетелге шығудағы басқа тәсілдермен салыстырғанда инвестицияларды көп
керек етпейді;
2) фирманың қызмет бағдарламасына енгізілетін өзгерістердің аз болуы.
Кемшіліктері:
1) оны қолданғанда кейбір кедергілер туады;
1) бұл стратегия маркетинг қызметін елеулі түрде қиындатады.
Экспортты ұйымдастыру әдістері:
Жанама экспорт - тәуелсіз делдалдар (сыртқы сауда фирмалары) арқылы
тауарды экспорттау. Оны жүзеге асырудың әдістері:
- отандық делдал-экспорттаушы өнімді өндірушіден сатып алып, оны
шетелге сатады.
- отандық агент сатып алушыларды шетелден іздеп, тауарды жеткізу
туралы мәмілеседі.
- кооперативті ұйым бірнеше ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz