Алланың өзі де рас, сөзі де рас...
Жоспар
Кіріспе:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса
Негізгі бөлім:
1) “Алланың өзі де рас, сөзі де рас...”
2) Дін ислам.діңгегім.
Қорытынды:
Балалық тазалық өлді,
Жүректің ақ нұры сөнді
Түзелмес мін емес бұлар
Кіріспе:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса
Негізгі бөлім:
1) “Алланың өзі де рас, сөзі де рас...”
2) Дін ислам.діңгегім.
Қорытынды:
Балалық тазалық өлді,
Жүректің ақ нұры сөнді
Түзелмес мін емес бұлар
Кіріспе
Әрбір мұсылман үшін Құранның сөзі бұлжымас заң болып табылады. Ежелгі ойшылдар айтқандай, заң ешқашан да мейірімді де, қатал да болмайды. Өйткені, ол- заң.
Өз заманында түркі түлектері түленіп, ұлттың ұлы мақсаттарын мұрат тұтқан тұжырымдар ұсынып, ел мүддесін айқындар әдеби- көркем топтамаларында имандылықтың қайнар көзін ашқан. Олар <<Құран-Кәрімге>> иек сүйеген, бүкіл адамзаттың сұранысын қанағаттандырар мән-мазмұнға ие шығармалар жазған.
Ақындардың бәрі де өмірлерінің өкінішпен өткенін, көп күнәға батқанын жыр жолдарымен жеткізіп, Алладан ғалал қылмай, сергек қылуды тілейді.
Жазығым көп, ұятсыз бір құлыңмын,
Рақым келсе сенен келер, ұғындым!-деп Алладан рақым күтеді, бас иеді.
<<Алланың сөзі де рас, өзі де рас>> деген дана Абайдың үнін естіген әрбір мұсылманның ұлттық құндылықтарымызды сақтап, тек сыртқы келбетімізбен емес, ішкі жан-дүние әлемімізді өзгертуімізге ислам дінінің берері көп екенін білеміз. Шәкәрімше толғасам:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса-дегендей, адамгершілікті, ізгілікті жаңғырту жолында иманымыз мықты болу керек. Міне, иманы мықты елдің ұрпағының келешегі де жарқын болады деген ұғым үнемі келешектің көрінісін көрсетіп тұрғандай.
Келешек кемел болу үшін еліміз мейірбанды, жұртымыз аман, ұрпағымыз иманды болу керек.
Ι тарау
<< Алланың өзі де рас, сөзі де рас...>>
Мадақ айтып бас иеміз Жаратушы Аллаға,
Рақымы мол, мейірімі шексіз сол ғана.
Қиямет-қайымның жалғыз әміршісі де сол ғана
Тек сенен ғана медет-жәрдем күтеміз
Тек саған ғана мінәжат қып, жалбарынып өтеміз.
Міне, дін ілімі – ықылым заманнан бері келе жатқан құбылыс. Құдіретті Алла Тағала адам баласын барша жанды-жансыз дүниенің ішіндегі ең асылы
Әрбір мұсылман үшін Құранның сөзі бұлжымас заң болып табылады. Ежелгі ойшылдар айтқандай, заң ешқашан да мейірімді де, қатал да болмайды. Өйткені, ол- заң.
Өз заманында түркі түлектері түленіп, ұлттың ұлы мақсаттарын мұрат тұтқан тұжырымдар ұсынып, ел мүддесін айқындар әдеби- көркем топтамаларында имандылықтың қайнар көзін ашқан. Олар <<Құран-Кәрімге>> иек сүйеген, бүкіл адамзаттың сұранысын қанағаттандырар мән-мазмұнға ие шығармалар жазған.
Ақындардың бәрі де өмірлерінің өкінішпен өткенін, көп күнәға батқанын жыр жолдарымен жеткізіп, Алладан ғалал қылмай, сергек қылуды тілейді.
Жазығым көп, ұятсыз бір құлыңмын,
Рақым келсе сенен келер, ұғындым!-деп Алладан рақым күтеді, бас иеді.
<<Алланың сөзі де рас, өзі де рас>> деген дана Абайдың үнін естіген әрбір мұсылманның ұлттық құндылықтарымызды сақтап, тек сыртқы келбетімізбен емес, ішкі жан-дүние әлемімізді өзгертуімізге ислам дінінің берері көп екенін білеміз. Шәкәрімше толғасам:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса-дегендей, адамгершілікті, ізгілікті жаңғырту жолында иманымыз мықты болу керек. Міне, иманы мықты елдің ұрпағының келешегі де жарқын болады деген ұғым үнемі келешектің көрінісін көрсетіп тұрғандай.
Келешек кемел болу үшін еліміз мейірбанды, жұртымыз аман, ұрпағымыз иманды болу керек.
Ι тарау
<< Алланың өзі де рас, сөзі де рас...>>
Мадақ айтып бас иеміз Жаратушы Аллаға,
Рақымы мол, мейірімі шексіз сол ғана.
Қиямет-қайымның жалғыз әміршісі де сол ғана
Тек сенен ғана медет-жәрдем күтеміз
Тек саған ғана мінәжат қып, жалбарынып өтеміз.
Міне, дін ілімі – ықылым заманнан бері келе жатқан құбылыс. Құдіретті Алла Тағала адам баласын барша жанды-жансыз дүниенің ішіндегі ең асылы
Жоспар
Кіріспе:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса
Негізгі бөлім:
1) "Алланың өзі де рас, сөзі де рас..."
2) Дін ислам-діңгегім.
Қорытынды:
Балалық тазалық өлді,
Жүректің ақ нұры сөнді
Түзелмес мін емес бұлар
Кіріспе
Әрбір мұсылман үшін Құранның сөзі бұлжымас заң болып табылады. Ежелгі ойшылдар айтқандай, заң ешқашан да мейірімді де, қатал да болмайды. Өйткені, ол- заң.
Өз заманында түркі түлектері түленіп, ұлттың ұлы мақсаттарын мұрат тұтқан тұжырымдар ұсынып, ел мүддесін айқындар әдеби- көркем топтамаларында имандылықтың қайнар көзін ашқан. Олар Құран-Кәрімге иек сүйеген, бүкіл адамзаттың сұранысын қанағаттандырар мән-мазмұнға ие шығармалар жазған.
Ақындардың бәрі де өмірлерінің өкінішпен өткенін, көп күнәға батқанын жыр жолдарымен жеткізіп, Алладан ғалал қылмай, сергек қылуды тілейді.
Жазығым көп, ұятсыз бір құлыңмын,
Рақым келсе сенен келер, ұғындым!-деп Алладан рақым күтеді, бас иеді.
Алланың сөзі де рас, өзі де рас деген дана Абайдың үнін естіген әрбір мұсылманның ұлттық құндылықтарымызды сақтап, тек сыртқы келбетімізбен емес, ішкі жан-дүние әлемімізді өзгертуімізге ислам дінінің берері көп екенін білеміз. Шәкәрімше толғасам:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса-дегендей, адамгершілікті, ізгілікті жаңғырту жолында иманымыз мықты болу керек. Міне, иманы мықты елдің ұрпағының келешегі де жарқын болады деген ұғым үнемі келешектің көрінісін көрсетіп тұрғандай.
Келешек кемел болу үшін еліміз мейірбанды, жұртымыз аман, ұрпағымыз иманды болу керек.
Ι тарау
Алланың өзі де рас, сөзі де рас...
Мадақ айтып бас иеміз Жаратушы Аллаға,
Рақымы мол, мейірімі шексіз сол ғана.
Қиямет-қайымның жалғыз әміршісі де сол ғана
Тек сенен ғана медет-жәрдем күтеміз
Тек саған ғана мінәжат қып, жалбарынып өтеміз.
Міне, дін ілімі - ықылым заманнан бері келе жатқан құбылыс. Құдіретті Алла Тағала адам баласын барша жанды-жансыз дүниенің ішіндегі ең асылы етіп жаратқан. Өмірге келген жас сәбидің алдынан дүние есігі қалай ашылса, жалпы адам баласының да алдында үлкен міндеттер тұрады.
Туғанда дүние есігін ашады өлең,
Өлеңмен жер қойнына кірер денең, - деген ұлы Абайдың аталы сөзі өмірдің өлең екенін түсіндіріп тұрғандай. Ал, өлең-поэзия, сыршыл сезім. Сондықтан да жаратылысында жер басып жүрген әрбір ақын Алла Тағаланың берген ризық несібесіне ерекше ынта қойып, жырларында Ислам туралы өз ойларын жеткізіп кеткен.
Түркі халықтарының ұлы ескерткішінде:
Биікте Көк Тәңірі,
Төменде қара жер жаралғанда,
Екеуінің арасында
Адам баласы жаралған, - деген жазудың өзінде ислам дінінің Адам атадан бері бүкіл адамзат үшін берілген дін екені, тірі жан иесі етіп адамды жаратқаны айқын аңғарылады.
Исламда адамдарды түр-түсіне, тіліне, әлеуметтік тегіне қарай бөлмей, адам баласын тең тұтып қадірлеуді уағыздайды.
Әй, адамзат! Шүбәсіз сендерді әуелде бір еркек, бір әйелден, бір ата, бір анадан жаратып, өрбіттік. Өзара қарым-қатынас жасауларың үшін көптеген ұлт, ұлыс етіп көбейттік, - дейді Құран Кәрім тәфсірінде (49-с. 13-А)
Осы тұрғыдан ұлы Абай:
Махаббатпен жаратқан адамзатты,
Сен де сүй, ол Алланы жаннан тәтті.
Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп,
Және Хақ жолы осы деп әділетті, - деп адамдарды бауырмалдыққа баулушылықты әрбір оқырманның құлағына құйып, зердесіне жиып беріп тұрған жоқ па?! Яғни, Алла сені махаббатпен сүйіп жаратса, сен де Аллаға бар жаныңмен сүйіп берілуің керек дегенді ұқтырады.
Адам болып жаралғаннан кейін өмірдің қай белесі де өз таразыңа әрбір жүгін артады. Бірақ адамға иман, ар, сенім, ең бастысы нәпсіні жеңу мақсат болу керек екен.
Адамның адал ұлы болам десең
Алдымен өзіңнің нәпсіңді жең, - дейді Шәкәрім ақын (182-бет)
Ал, түркі әлемінің ХІ ғ. ұлы туындысы Құтадғу білікте:
Мықты болғын, тұтқын болма нәпсіге
Нәпсі құрғыр ұрындырар әр іске...(343-бет) - дейді Жүсіп ақын.
Бүгінгі таңда дүние қамын жеп, пайдасын ойлап әрі қызығып көрушілердің көбейіп жатқаны жаныңды қиналтады. Осындай қам-қарекет күймен жүргендерге Яссауише:
Дүние үшін иман, ислам дінін сатқан
Ақылдыға бұл сөзді айтқым келер - (111 бет) деп, Алланың нұрына ғашық болған пендені жолдан тайдырар әзәзіл дүниеқоңыз пиғылдың түбі жақсылыққа бармайтынын ескерткім келеді.
Ұлы Абай Алланың өзі де рас, сөзі де рас демей ме?! 38-қарасөзінде ғақлия, нақлияға сүйенген Абай ақыл, әділет, рақымды бойына дарытқан адам ғана толық адам болады деп сипаттайды:
Қайрат пен ақыл жол табар
Қашқанға да, қуғанға.
Әділет, шафғат кімде бар,
Сол жарасар туғанға.
Бірақ осы қасиеттерді бұзатын үш іс бар.
Иманды бұзатын үш істі:
Пайда, мақтан, әуесқой деп атап айтып, содан шошы деп сақтандырады. Дінге сыртпен емес, ішкі сарайыңмен, бар жан-дүниеңмен берілу керек.
Алла мінсіз әуелден, пайғамбар хақ...
Құран рас Алланың сөзі дүр ол - деп, дінге деген сенім, нанымын тағы да бекіте түсіп, өз ойын:
Алланың, пайғамбардың жолындамыз , - деп қорытады.
...Алла өзгермес, адамзат күнде өзгерер,
Жарлық берді ол сіздерді сөзді ұғарға - деген жолдарында
Алла тағаланың өлшеусіз, ал біздің ақылымыздың өлшеулі екенін ұғындырып кеткен. Ар-ұждан-әрбір адам баласының айнасы. Егер бұл қасиет адамда болмаса ол басқа қасиеттердің бәрін зұлымдыққа пайдалануы мүмкін. Ар ілімі-рухани тазалық жолы. Ол Аллаға тән қасиеттің адам жүрегіндегі сәулесі болып табылмақ.
Сынау үшін жаратқан бір иең бар,
Тексерілмей қалмайсың бір кезінде - деген Шәкәрім ойлары да ұлы Абайдың пікірімен сабақтасып жатыр. Жаратушы Алла әрбір адамның жүрегіне қарайды. Ұждансыз адамның жүрегін ешбір ғылым да, өнер де тазарта алмайтыны белгілі.
Иншалла қабыл еткен бұл сөзімді,
Бас иіп, бата қылған сол кезімді.
Пендесін қай орынға қоям десе,
Ыхтияры Алланың бір өзінде, - деген Ақан Серінің де ойы ақындардың сөзін дәлелдейді.
Жалпы ислам ізгілік пен адамгершілік мұраттарды көздейді, арсыздық пен қатыгездікке бой алдырмауға шақырады, тоғышарлықтан сақтандырады. Адамның имансыздығынан маскүнемдікке салыну, есірткіге құмарлық, зорлық-зомбылық, кісі өлтіру сияқты қылмыстың жасалуы бұрынғы заманда сирек кездесер құбылыс болса, бұл күндері ашкөздікке салыну, зорлық пен қиянатқа бейім тұру сияқты азғындықтан өрбіп қылмыстар көп жасалуда. Жүсіп Баласағұн айтқандай:
Адалдықты түгел арам таптады,
Арам ниет жердің жүзін қаптады.
Міне, сондай кішіде - әдеп, ағада-ақыл қалмаған, ұстаз өнегесін, шебер мұрагерін ұмытқан, шындықтың өзі жоқ, иісі қалған кезеңнен шығу үшін ислам ілімін тарату - қоғамның ізгілігінің кепілі.
Ұлт мақтанышына айналған Мұқағали ақынның да үні менің жүрек сөзімді жеткізгендей болады:
Я, Аллам!
Адалдарға қас қылма,
Сорлы қылма көк аспанның астында.
Я, Аллам!
Жауыздықтан сақтай гөр,
Жамандыққа, жауыздыққа бастырма!
Ислам діні әр адамның ойы да, ісі де таза болуын талап етеді. Жалған сөйлемеу, қайырымды және мейірімді болу, әрбір ісін ақылдасып істеу, адал өмір сүру - әрбір мұсылманның міндеті:
Сатқан емен,
Сатпаймын дінімді мен,
Алмайтұғын, өшпейтін күнін білем.
Алла есімі - жүрегім жұдырықтай
Жүрегімнің соққанын біліп жүрем.
Мұхаммедтің үмбеті - мұсылманмын,
Пайғамбарым қолдайды қысылған күн
Алсын Тағалам, ант етем, ант етемін,
Алла есімін кеудемнен ұшырған күн, - деген Мұқағалидың өлең жолдары барлық мұсылманның кредосына айналса, нұр үстіне нұр болар еді.
Өз заманында бүкіл шығыс өңірін билеп - төстеуші Шыңғыс хан, Ақсақ Темір секілді императорлар ислам дініне шектеу қоймай, қайта өркендеуіне жағдай жасаған. Осы игілікті істер, жаңғырған дәстүрлер бұдан кейін билік құрған хан-сұлтандар дәуірінде де жалғасын тапты. Иманның берік негіздері, адам құқығының үстемдігі, ғылымның артықтығы, тазалықтың қажеттігі уағыздалып, шын мұсылманға Отанды сүю, ата-ананы сыйлау, адал еңбек ету секілді міндеттер қойылған.
Құран-Кәрімге иек сүйеп, бүкіл адамзаттың сұранысын қанағаттандырған Шәкәрім қажының мына бір өлеңін:
Әлемдегі діндердің түп мақсаты
Үш нәрсеге бұлжымай құшақтасар.
Құдай бар, ұждан дұрыс, қиямет шын
Еш діннің мақсаты жоқ мұнан асар, - деп жеткізуінде үлкен мән бар. Өйткені Ислам - адамзаттың тура жолмен жүруі үшін Хақ тағаланың көрсеткен шынайы әрі ақиқат жолы. Оған дәлел ретінде Құранның Әли Имрак сүресінің 19 аятындағы [2] жазуды келтірейік: Аллаһтың алдында шынайы дін-Ислам.
Түркі жұртын өз кезінде тұтастыру үшін Хақ жолы таңдалған екен. Азаттық пен әділетке жету үшін де бір Алланың қолдауына сүйеніп, рақымына қол созған.
Түркі жұртының мақтанышы М.Жұмабаев алты алаштың алдағысын ойлап, Тәңіріне жалбарынады:
Кеш, Тәңірім, сорлы құлға қаһар етпе,
Рахым қыл, біз сорлыны шетке теппе.
Сөз шықты жан ашумен, әділ Тәңірім,
Тиген соң ащы таяқ тұщы етке!
Бұл - сорлы қазақтың мүшкіл халін ойлап, қамыққан, келешегін ойлап кейіген ақынның жүрек сөзі, жан айқайы. Тіпті қараңғылықтың шәлісін жамылып, ескіліктің шырмауынан шыға алмай жатқан халықты оқуға шақырып, дала қоңырауын тербеткен Ыбырай Алтынсарин де:
Бір Аллаға сыйынып,
Кел, балалар, оқылық! - демеп пе еді?!
Бұл туындының да алмағайып, қым-қиғаш кезеңде халық санасын сергітіп, таным баспалдағына нық тірек болғаны рас.
Хазіреті Пайғамбар с.ғ.с: Өзіңді қалай жақсы көрсең, басқаларды да солай жақсы көр. Өзіңе не тілесең, әуелі соны басқалар үшін қыл. Адамға осылайша махаббаттанбай тұрып, мұсылман бола алмайсың деген.
Қожа Ахмет Яссауи:
Дұға қылғын, муминдерге себің тисін,
Ақыретте бір пайдасын көрер, достар - деп жырласа,
Ыбырай Алтынсарин:
Жаратты неше алуан жұрт бір құдайым,
Тең етті бәрімізге күн мен айын, - дейді.
Ал Абай:
Адамды сүй, Алланың хикметін сез,
Не қызық бар өмірде онан басқа?! - деп жырлайды.
Мына жалғанда сыйлы болу үшін таза болуың керек, пейілің түзу болса, жан тазалығы да, ар тазалығы да болады.
Ақын, Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Т.Медетбек: Жұрттың қалай екенін қайдам, мен үшін адамгершілік, ар-ождан экологиясы барлық экологиялардың түп-тамыры, түп қазығы сияқты.Өйткені, ар-ождан экологиясы тазармай, сол экология сауықпайды деп білем , - дейді.
Жауған күнмен жаңғырып,
Жер көгеріп күш алар, - дейді Абай.
Табиғат та жуынып, жаңарып тұрады. Ж.Баласағұн айтқандай:
Бұл дүние ісі қылды тұмайман,
Хаққа ғибадат ету қайда, нық айлам.
Маған ақыл-кеңесің бер, тұтайын,
Тазарайын мен сөзіңнен құтайып - дегені - кіршіксіз таза сәби жүрегіндей тазалық болса деген ойы. Мұндай қасиет тәрбие арқылы беріледі. Ал, тәрбие бастауы-отбасы, мектеп.
Тәрбие тілден басталады. Тіл-адамның баға жетпес қазынасы, қаруы. Ақын М.Әлімбаев сөзімен айтсақ, Әр сөзі, әр нақылы бұрынғының - жол сілтері бүгінгінің.
Үлгі-өнеге көкірек көзін аршиды. Жүрек көзі ашылса, адамға ақиқаттың сәулесі түседі.
Ұлы Абай:
Жүректің көзі ашылса,
Халықтың түсер сәулесі.
Іштегі кірді қашырса,
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса
Негізгі бөлім:
1) "Алланың өзі де рас, сөзі де рас..."
2) Дін ислам-діңгегім.
Қорытынды:
Балалық тазалық өлді,
Жүректің ақ нұры сөнді
Түзелмес мін емес бұлар
Кіріспе
Әрбір мұсылман үшін Құранның сөзі бұлжымас заң болып табылады. Ежелгі ойшылдар айтқандай, заң ешқашан да мейірімді де, қатал да болмайды. Өйткені, ол- заң.
Өз заманында түркі түлектері түленіп, ұлттың ұлы мақсаттарын мұрат тұтқан тұжырымдар ұсынып, ел мүддесін айқындар әдеби- көркем топтамаларында имандылықтың қайнар көзін ашқан. Олар Құран-Кәрімге иек сүйеген, бүкіл адамзаттың сұранысын қанағаттандырар мән-мазмұнға ие шығармалар жазған.
Ақындардың бәрі де өмірлерінің өкінішпен өткенін, көп күнәға батқанын жыр жолдарымен жеткізіп, Алладан ғалал қылмай, сергек қылуды тілейді.
Жазығым көп, ұятсыз бір құлыңмын,
Рақым келсе сенен келер, ұғындым!-деп Алладан рақым күтеді, бас иеді.
Алланың сөзі де рас, өзі де рас деген дана Абайдың үнін естіген әрбір мұсылманның ұлттық құндылықтарымызды сақтап, тек сыртқы келбетімізбен емес, ішкі жан-дүние әлемімізді өзгертуімізге ислам дінінің берері көп екенін білеміз. Шәкәрімше толғасам:
Жайнар көңіл,
Қайнар өмір,
Ар ілімі оқылса-дегендей, адамгершілікті, ізгілікті жаңғырту жолында иманымыз мықты болу керек. Міне, иманы мықты елдің ұрпағының келешегі де жарқын болады деген ұғым үнемі келешектің көрінісін көрсетіп тұрғандай.
Келешек кемел болу үшін еліміз мейірбанды, жұртымыз аман, ұрпағымыз иманды болу керек.
Ι тарау
Алланың өзі де рас, сөзі де рас...
Мадақ айтып бас иеміз Жаратушы Аллаға,
Рақымы мол, мейірімі шексіз сол ғана.
Қиямет-қайымның жалғыз әміршісі де сол ғана
Тек сенен ғана медет-жәрдем күтеміз
Тек саған ғана мінәжат қып, жалбарынып өтеміз.
Міне, дін ілімі - ықылым заманнан бері келе жатқан құбылыс. Құдіретті Алла Тағала адам баласын барша жанды-жансыз дүниенің ішіндегі ең асылы етіп жаратқан. Өмірге келген жас сәбидің алдынан дүние есігі қалай ашылса, жалпы адам баласының да алдында үлкен міндеттер тұрады.
Туғанда дүние есігін ашады өлең,
Өлеңмен жер қойнына кірер денең, - деген ұлы Абайдың аталы сөзі өмірдің өлең екенін түсіндіріп тұрғандай. Ал, өлең-поэзия, сыршыл сезім. Сондықтан да жаратылысында жер басып жүрген әрбір ақын Алла Тағаланың берген ризық несібесіне ерекше ынта қойып, жырларында Ислам туралы өз ойларын жеткізіп кеткен.
Түркі халықтарының ұлы ескерткішінде:
Биікте Көк Тәңірі,
Төменде қара жер жаралғанда,
Екеуінің арасында
Адам баласы жаралған, - деген жазудың өзінде ислам дінінің Адам атадан бері бүкіл адамзат үшін берілген дін екені, тірі жан иесі етіп адамды жаратқаны айқын аңғарылады.
Исламда адамдарды түр-түсіне, тіліне, әлеуметтік тегіне қарай бөлмей, адам баласын тең тұтып қадірлеуді уағыздайды.
Әй, адамзат! Шүбәсіз сендерді әуелде бір еркек, бір әйелден, бір ата, бір анадан жаратып, өрбіттік. Өзара қарым-қатынас жасауларың үшін көптеген ұлт, ұлыс етіп көбейттік, - дейді Құран Кәрім тәфсірінде (49-с. 13-А)
Осы тұрғыдан ұлы Абай:
Махаббатпен жаратқан адамзатты,
Сен де сүй, ол Алланы жаннан тәтті.
Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп,
Және Хақ жолы осы деп әділетті, - деп адамдарды бауырмалдыққа баулушылықты әрбір оқырманның құлағына құйып, зердесіне жиып беріп тұрған жоқ па?! Яғни, Алла сені махаббатпен сүйіп жаратса, сен де Аллаға бар жаныңмен сүйіп берілуің керек дегенді ұқтырады.
Адам болып жаралғаннан кейін өмірдің қай белесі де өз таразыңа әрбір жүгін артады. Бірақ адамға иман, ар, сенім, ең бастысы нәпсіні жеңу мақсат болу керек екен.
Адамның адал ұлы болам десең
Алдымен өзіңнің нәпсіңді жең, - дейді Шәкәрім ақын (182-бет)
Ал, түркі әлемінің ХІ ғ. ұлы туындысы Құтадғу білікте:
Мықты болғын, тұтқын болма нәпсіге
Нәпсі құрғыр ұрындырар әр іске...(343-бет) - дейді Жүсіп ақын.
Бүгінгі таңда дүние қамын жеп, пайдасын ойлап әрі қызығып көрушілердің көбейіп жатқаны жаныңды қиналтады. Осындай қам-қарекет күймен жүргендерге Яссауише:
Дүние үшін иман, ислам дінін сатқан
Ақылдыға бұл сөзді айтқым келер - (111 бет) деп, Алланың нұрына ғашық болған пендені жолдан тайдырар әзәзіл дүниеқоңыз пиғылдың түбі жақсылыққа бармайтынын ескерткім келеді.
Ұлы Абай Алланың өзі де рас, сөзі де рас демей ме?! 38-қарасөзінде ғақлия, нақлияға сүйенген Абай ақыл, әділет, рақымды бойына дарытқан адам ғана толық адам болады деп сипаттайды:
Қайрат пен ақыл жол табар
Қашқанға да, қуғанға.
Әділет, шафғат кімде бар,
Сол жарасар туғанға.
Бірақ осы қасиеттерді бұзатын үш іс бар.
Иманды бұзатын үш істі:
Пайда, мақтан, әуесқой деп атап айтып, содан шошы деп сақтандырады. Дінге сыртпен емес, ішкі сарайыңмен, бар жан-дүниеңмен берілу керек.
Алла мінсіз әуелден, пайғамбар хақ...
Құран рас Алланың сөзі дүр ол - деп, дінге деген сенім, нанымын тағы да бекіте түсіп, өз ойын:
Алланың, пайғамбардың жолындамыз , - деп қорытады.
...Алла өзгермес, адамзат күнде өзгерер,
Жарлық берді ол сіздерді сөзді ұғарға - деген жолдарында
Алла тағаланың өлшеусіз, ал біздің ақылымыздың өлшеулі екенін ұғындырып кеткен. Ар-ұждан-әрбір адам баласының айнасы. Егер бұл қасиет адамда болмаса ол басқа қасиеттердің бәрін зұлымдыққа пайдалануы мүмкін. Ар ілімі-рухани тазалық жолы. Ол Аллаға тән қасиеттің адам жүрегіндегі сәулесі болып табылмақ.
Сынау үшін жаратқан бір иең бар,
Тексерілмей қалмайсың бір кезінде - деген Шәкәрім ойлары да ұлы Абайдың пікірімен сабақтасып жатыр. Жаратушы Алла әрбір адамның жүрегіне қарайды. Ұждансыз адамның жүрегін ешбір ғылым да, өнер де тазарта алмайтыны белгілі.
Иншалла қабыл еткен бұл сөзімді,
Бас иіп, бата қылған сол кезімді.
Пендесін қай орынға қоям десе,
Ыхтияры Алланың бір өзінде, - деген Ақан Серінің де ойы ақындардың сөзін дәлелдейді.
Жалпы ислам ізгілік пен адамгершілік мұраттарды көздейді, арсыздық пен қатыгездікке бой алдырмауға шақырады, тоғышарлықтан сақтандырады. Адамның имансыздығынан маскүнемдікке салыну, есірткіге құмарлық, зорлық-зомбылық, кісі өлтіру сияқты қылмыстың жасалуы бұрынғы заманда сирек кездесер құбылыс болса, бұл күндері ашкөздікке салыну, зорлық пен қиянатқа бейім тұру сияқты азғындықтан өрбіп қылмыстар көп жасалуда. Жүсіп Баласағұн айтқандай:
Адалдықты түгел арам таптады,
Арам ниет жердің жүзін қаптады.
Міне, сондай кішіде - әдеп, ағада-ақыл қалмаған, ұстаз өнегесін, шебер мұрагерін ұмытқан, шындықтың өзі жоқ, иісі қалған кезеңнен шығу үшін ислам ілімін тарату - қоғамның ізгілігінің кепілі.
Ұлт мақтанышына айналған Мұқағали ақынның да үні менің жүрек сөзімді жеткізгендей болады:
Я, Аллам!
Адалдарға қас қылма,
Сорлы қылма көк аспанның астында.
Я, Аллам!
Жауыздықтан сақтай гөр,
Жамандыққа, жауыздыққа бастырма!
Ислам діні әр адамның ойы да, ісі де таза болуын талап етеді. Жалған сөйлемеу, қайырымды және мейірімді болу, әрбір ісін ақылдасып істеу, адал өмір сүру - әрбір мұсылманның міндеті:
Сатқан емен,
Сатпаймын дінімді мен,
Алмайтұғын, өшпейтін күнін білем.
Алла есімі - жүрегім жұдырықтай
Жүрегімнің соққанын біліп жүрем.
Мұхаммедтің үмбеті - мұсылманмын,
Пайғамбарым қолдайды қысылған күн
Алсын Тағалам, ант етем, ант етемін,
Алла есімін кеудемнен ұшырған күн, - деген Мұқағалидың өлең жолдары барлық мұсылманның кредосына айналса, нұр үстіне нұр болар еді.
Өз заманында бүкіл шығыс өңірін билеп - төстеуші Шыңғыс хан, Ақсақ Темір секілді императорлар ислам дініне шектеу қоймай, қайта өркендеуіне жағдай жасаған. Осы игілікті істер, жаңғырған дәстүрлер бұдан кейін билік құрған хан-сұлтандар дәуірінде де жалғасын тапты. Иманның берік негіздері, адам құқығының үстемдігі, ғылымның артықтығы, тазалықтың қажеттігі уағыздалып, шын мұсылманға Отанды сүю, ата-ананы сыйлау, адал еңбек ету секілді міндеттер қойылған.
Құран-Кәрімге иек сүйеп, бүкіл адамзаттың сұранысын қанағаттандырған Шәкәрім қажының мына бір өлеңін:
Әлемдегі діндердің түп мақсаты
Үш нәрсеге бұлжымай құшақтасар.
Құдай бар, ұждан дұрыс, қиямет шын
Еш діннің мақсаты жоқ мұнан асар, - деп жеткізуінде үлкен мән бар. Өйткені Ислам - адамзаттың тура жолмен жүруі үшін Хақ тағаланың көрсеткен шынайы әрі ақиқат жолы. Оған дәлел ретінде Құранның Әли Имрак сүресінің 19 аятындағы [2] жазуды келтірейік: Аллаһтың алдында шынайы дін-Ислам.
Түркі жұртын өз кезінде тұтастыру үшін Хақ жолы таңдалған екен. Азаттық пен әділетке жету үшін де бір Алланың қолдауына сүйеніп, рақымына қол созған.
Түркі жұртының мақтанышы М.Жұмабаев алты алаштың алдағысын ойлап, Тәңіріне жалбарынады:
Кеш, Тәңірім, сорлы құлға қаһар етпе,
Рахым қыл, біз сорлыны шетке теппе.
Сөз шықты жан ашумен, әділ Тәңірім,
Тиген соң ащы таяқ тұщы етке!
Бұл - сорлы қазақтың мүшкіл халін ойлап, қамыққан, келешегін ойлап кейіген ақынның жүрек сөзі, жан айқайы. Тіпті қараңғылықтың шәлісін жамылып, ескіліктің шырмауынан шыға алмай жатқан халықты оқуға шақырып, дала қоңырауын тербеткен Ыбырай Алтынсарин де:
Бір Аллаға сыйынып,
Кел, балалар, оқылық! - демеп пе еді?!
Бұл туындының да алмағайып, қым-қиғаш кезеңде халық санасын сергітіп, таным баспалдағына нық тірек болғаны рас.
Хазіреті Пайғамбар с.ғ.с: Өзіңді қалай жақсы көрсең, басқаларды да солай жақсы көр. Өзіңе не тілесең, әуелі соны басқалар үшін қыл. Адамға осылайша махаббаттанбай тұрып, мұсылман бола алмайсың деген.
Қожа Ахмет Яссауи:
Дұға қылғын, муминдерге себің тисін,
Ақыретте бір пайдасын көрер, достар - деп жырласа,
Ыбырай Алтынсарин:
Жаратты неше алуан жұрт бір құдайым,
Тең етті бәрімізге күн мен айын, - дейді.
Ал Абай:
Адамды сүй, Алланың хикметін сез,
Не қызық бар өмірде онан басқа?! - деп жырлайды.
Мына жалғанда сыйлы болу үшін таза болуың керек, пейілің түзу болса, жан тазалығы да, ар тазалығы да болады.
Ақын, Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Т.Медетбек: Жұрттың қалай екенін қайдам, мен үшін адамгершілік, ар-ождан экологиясы барлық экологиялардың түп-тамыры, түп қазығы сияқты.Өйткені, ар-ождан экологиясы тазармай, сол экология сауықпайды деп білем , - дейді.
Жауған күнмен жаңғырып,
Жер көгеріп күш алар, - дейді Абай.
Табиғат та жуынып, жаңарып тұрады. Ж.Баласағұн айтқандай:
Бұл дүние ісі қылды тұмайман,
Хаққа ғибадат ету қайда, нық айлам.
Маған ақыл-кеңесің бер, тұтайын,
Тазарайын мен сөзіңнен құтайып - дегені - кіршіксіз таза сәби жүрегіндей тазалық болса деген ойы. Мұндай қасиет тәрбие арқылы беріледі. Ал, тәрбие бастауы-отбасы, мектеп.
Тәрбие тілден басталады. Тіл-адамның баға жетпес қазынасы, қаруы. Ақын М.Әлімбаев сөзімен айтсақ, Әр сөзі, әр нақылы бұрынғының - жол сілтері бүгінгінің.
Үлгі-өнеге көкірек көзін аршиды. Жүрек көзі ашылса, адамға ақиқаттың сәулесі түседі.
Ұлы Абай:
Жүректің көзі ашылса,
Халықтың түсер сәулесі.
Іштегі кірді қашырса,
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz