Ұлдан ұлағат, қыздан инабат туралы ақпарат

Жоспар
Кіріспе

І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Атадан ұлағат, анадан ғибрат.
ІІІ. Адамның жақсы . жаман қасиеттері. Сен қандайсың?..
ІV. Бабалар баланы қалай тәрбиелеген?
V. Ырым. тыйым . ұлағат көзі.
VІ. Оқушылардың шығармашылық жұмысы.
VІІ. Азаматтық неке туралы не білеміз ?
VІІІ. Жетесіз жастан некесіз бала туады.
ІХ. Сұрақтар арқылы ой толғау.
Х. Қорытындылау

Мұғалім: Қазіргі заман қыз тәрбиесі мен ұл тәрбиесіне ерекше мән беруді қажет етеді. «Ұл тәрбиелей отырып, жер иесін тәрбиелейміз, қыз тәрбиелей отырып, ұлтты тәрбиелейміз» деп бекер айтылмаса керек. Халқымызда ерте кезден –ақ адамгершілікті, әдепті жоғары бағалай білген.Отбасы- қоғамның бір бөлшегі, ал отбасының алтын қазығы- әйел адам. Бесігінде жақсы тәрбие алған, үлгі- өнеге көрген қыз бала қайда болса да, келін болғанда да көрген-ділігін көрсетеді. Ал жақсы тәрбие алған ұлдар жау келгенде де жайдақ атқа міне шабатын өжет, батыл, адал, жеріне, туған халқына ыстық ықыласты, үлкенге де, кішіге де қамқор бола білген ғой. Әдептілік, инабаттылық, сый-ласу жағынан халқымыз алдына жан салмаған.Бір өкініштісі: уақыт өткен сайын осынау асыл қасиеттерімізден айырылып бара жатқандаймыз. Ұлттық ізгі дәстүрімізді ескіліктің калдығы деп мұрын шүйіре қарамай, осы заманға лайықтысын таңдап алып, инабатты қыз, ұлағатты ұл тәрбиелеу –ата-ананың да, ұстаздар қауымының да міндеті. Енді осы мәселе төңірегінде ой өрбітсек, оқушыларымыз не дер екен?..

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Сабақтың тақырыбы: Ұлдан ұлағат, қыздан инабат.
Мақсаты: пікірталас тудыра отырып өз ойларын дәлелдеп, фактілерге сүйене отырып айтуға, басқа пәндерден алған білімін Адам және қоғам пәнімен байланыстыра отырып өз бетінше ойлай   білуге дағдыландыру, оқушыларды қайырымдылыққа, әдептілікке, сыпайылыққа, инабаттылыққа, кішіге қамқор, үлкенге құрметпен ізетті болуға тәрбиелеу; сыныптас құрбыларының қадірін білуге, өзара сыйластық орнатуға, ата-баба салтын қастерлеуге тәрбиелеу; оқушыларды адамгершілікке, жүйелі ойлауға, топ болып жұмыс істеуге дағдыландыру.
Көрнекілігі: нақыл сөздер, сұрақтар, сөзжұмбақ, слайд арқылы дайындалған материялдар.
І. Ұйымдастыру бөлімі.
ІІ. Атадан ұлағат, анадан ғибрат.
ІІІ. Адамның жақсы – жаман қасиеттері. Сен қандайсың?..
ІV. Бабалар баланы қалай тәрбиелеген?
V. Ырым- тыйым – ұлағат көзі.
VІ. Оқушылардың шығармашылық жұмысы.
VІІ. Азаматтық неке туралы не білеміз ?
VІІІ. Жетесіз жастан некесіз бала туады.
ІХ. Сұрақтар арқылы ой толғау.
Х. Қорытындылау.
                                          Барысы.
   Мұғалім: Қазіргі заман қыз тәрбиесі мен ұл тәрбиесіне ерекше мән беруді қажет етеді. Ұл тәрбиелей отырып, жер иесін тәрбиелейміз, қыз тәрбиелей отырып, ұлтты тәрбиелейміз деп бекер айтылмаса керек. Халқымызда ерте кезден –ақ адамгершілікті, әдепті жоғары бағалай білген.Отбасы- қоғамның бір бөлшегі, ал отбасының алтын қазығы- әйел адам. Бесігінде жақсы тәрбие алған, үлгі- өнеге көрген қыз бала қайда болса да, келін болғанда да көрген-ділігін көрсетеді. Ал жақсы тәрбие алған ұлдар жау келгенде де жайдақ атқа міне шабатын өжет, батыл, адал, жеріне, туған халқына ыстық ықыласты, үлкенге де, кішіге де қамқор бола білген ғой. Әдептілік, инабаттылық, сый-ласу жағынан халқымыз алдына жан салмаған.Бір өкініштісі: уақыт өткен сайын осынау асыл қасиеттерімізден айырылып бара жатқандаймыз. Ұлттық ізгі дәстүрімізді ескіліктің калдығы деп мұрын шүйіре қарамай, осы заманға лайықтысын таңдап алып, инабатты қыз, ұлағатты ұл тәрбиелеу –ата-ананың да, ұстаздар қауымының да міндеті. Енді осы мәселе төңірегінде ой өрбітсек, оқушыларымыз не дер екен?..
                             ІІ. Атадан ұлағат, анадан ғибрат
1-                оқушы: Әрбір қыз бала бойжетіп, әке-шешесінің ортасында бұлғақ-таған дәуренін қалдырып, басқа бір үйге келін болып түседі. Өз шаңырағын көтеріп, үй мен шаруаға иелік етіп түтін түтетеді, ана болып өмірге перзент әкеледі. Жар құшып, ана болу – қыз баланың мақтанышы әрі бақыты.
2-                оқушы: Қыз баланың сол күнге дайындық ретінде өз үйінде жүріп үйренетін өнегелері мен өтейтін міндеттері аз болмайды. Олардың барлығы қосыла келе келін болу әдебін құрайды.
3-                оқушы: Сол өмірге мойын ұсынып, ынта қойып ұйрену, даярлану – көрегенділіктің белгісі. Қыз бала оң жақта отырғанда – ақ келін болып түскенде атқаратын ауыр да ардақты міндеттерді, аттап өтуге болмайтын әдеп-инабаттылық талаптары жайында жақсы хабардар болуы керек. Әсіресе қыз анасы, жеңгелері үй шаруасына икемділік, ісмерлік, жүріс-тұрыс сыпайылығы, ширақтылығы, әсемдігі, жинақылық пен тазалық, өз бойын күту мен ашық қабақтылық, ілтипаттылық пен қамқорлық, барған жеріне, үлкендеріне ізеттілік, құрбылармен татулық, сыйластық туралы үйретіп, жүрегімізге ұялатуға күш салады.
4-                оқушы: Қыз бала той-томалақ, көп адам жиналған жерде көзге түседі, сыналады. Ондайда өзінің ұстамдылығымен, жарқын жүзді сыпайылығымен, жинақы, ширақ жүріс- тұрысымен, сергек- сезімталдық ептілігімен, сөзге ұсталығымен көзге түсіп, жұртты тамсандырады.
5-                оқушы: Ал мұндай жақсы атақтың қыз баланың болашағы үшін маңызы зор. Ұят, әдеп жоралғыларын белден басып, отырғанда, тұрғанда өзінің жаратылысын ескермейтін, қызға, келінге жарасатын қымсыну, қызару, тартыну, имену деген ойына кіріп – шықпайтын қыз өзіне ғана емес ата-ана, бауыр- туғандарына сөз келтіріп, жерге қаратады. Сондықтан қыз ибасы, қыз әдебі дегенге жеңіл- желпі қарауға болмайды.Олай болмаса, Пайғамбарымыз Кемінде үш қыз перзент бағып, тәрбиелеп, бой жеткі-зуінен бейішке бірге барамын дер ме еді.
6-                оқушы: Қыздың, демек болашақ келіннің қолынан іс келуі – міндетті жағдай. Айналадағы адамдарды сыйлау ата-ананы құрметтеуден басталады. Әке- шешесін, бауырларын құрметтеп, қадірлей алмаған адам өзге ешкімд і де сыйлап жарытпайды.
Еш уақытта ата-анаңа қарсы келме, ұстаздарға шапылдап, бетінен алма, сөз қайтарма, бұл сенің отбасынан алған тәрбиеңді көрсететінін ұмытпа!
7-оқушы: Ер бала еңбекке ерте бейімделеді. Сөйтіп ауылдың ересек бала-ларымен, құрбыларымен, ағалары, әкелерімен бірге шаруашылыққа қарауға, әңгіме тыңдап, ертегі айтуға, өлең айтып,ән салуға бейімделген. Демек, қазақ халқының жігіт сегіз қырлы, бір сырлы болсын дегені тегін емес.
8-оқушы: Қазақ отбасында ер баланы тәрбиелеуде әкенің рөлі үлкен. Сондықтан өз ұлына бар өнерін, естіген-білгенін түгел үйретуге тырысқан
Ал    әр ұл өз тарапынан ағаға, әкеге еліктеген.
9-оқушы:   Ата-балаға сыншы демекші, әке өз балаларының жеке ерек-шеліктерін, қандай іске, өнерге бейімдігін ерте аңғарып, шамасы келгенше баласының бойындағы табиғи қасиеттерін дамытуға күш салған. Мәселен, сөз ұғарлық ойлы болса, ел адамы етуді көздеп, жақсыларға жақындасты-рады. Ән мен күй өнерінің нышаны болса сал-серілерге ерітеді, ал шаруа-құмарлық мүмкіндігі болса, үй шаруашылығының тізгінін соған беріп баулыған.
10-оқушы: Парасатты әке балаларына ата-бабаларының іс-әрекетінің үлгі боларлық өнерін айтып, ағайынның туыстық, жақындық қатынасын түсіндіріп, ататегі туралы айтып отыруды парыз санаған.
11-оқушы:  Ұл бала-қазақта шаңырақ иесі, ер азамат, ата-ананың түтінін түтетуші. Ер бала өз ата-анасына, іні-қарындастарына қамқоршы, ел қорғаны болып саналады. Қазақ қызын ұзатып, үйлендірген, құда түсіп, құдасын құдайындай сыйлаған. Қызың өссе қызы жақсымен, ұлың өссе ұлы жақсымен ауылдас бол деп бекер айтпаса керек.
ІІІ. Адамның жақсы-жаман қасиеттері. Сен қандайсың?..
   Өмірдегі бағытың да, іс-қаракетің де өз бойыңа үңілуден болады. Әркімде ерекше көзге түсетін бір қасиет болады. Сол қасиет қастерленсе оның қолынан келмейтін нәрсе жоқ , өзінің көздеген мақсатына жетеді. Талантсыз адам жоқ, өз орнын таппайтын адам бар. Қабілеттіліктің көзге көрінуіне септігін тигізетін – отбасы, мектеп, жолдастары, ұжым. Ал негізінде бәріне ізденімпаз адамның өзі түрткі болуы керек.
    Адам басқа нәрсеге бейімделу үшін ең әуелі өз шамасын өзі білуге тиіс. Ықыластылығын, шаршағыштығын, бірдеңенің қисынын   келтіргіштігін, зер салғыштығын сұрақ қою жолымен байқауға болады. Сұрақтар арқылы ойдың айқындығы, зеректігі, тәжірибе мен білім анықталады.
     Кемшіліксіз адам жоқ . Алдымен адам өзін жақсы білуі қажет. Ол үшін өзіңді өзің мұқият тексер, толық зертте. Осыдан барып өзіңді өзің тәрбие-леу, өзіңді дамыту, өзіңді өзің жетілдіру басталады.
    Өзіне өзі баға беруге әркімнің батылы бара бермейді. Кейбіреу өзіне өте жоғары баға береді, ал өте төмен баға беру- санасының төмендігі, өзіне сенбейтіндігі. Өзіңдегі не нәрсені күшейтіп, нені басып отыру керектігі қолыңда екендігін ұмытпа. Өзін өзі түсінген – дана, өзін жеңген-қаһарман.
   Махаббат – ыстық сезім, бірақ оған ақыл, естілік әмірші болуға тиіс. Қыздың қатаңдығы мен талап қойғыштығы бар жерде жігіт нағыз еркек болып шығады. Әйелің көңілдесің емес, бүкіл ғұмырлық досың әрі серігің. Қалыңдығыңа қалай қарадың, әйеліңе де солай қара деген орыстың демо-крат-революционері Н.Г.Чернышевский. Күллі адам баласын қор қылатын әуелі- надандық, сосын- еріншектік, үшінші- зұлымдық. Өмірлік жолыңа ар- ұятың серік болсын. Ақыл болмаса тек сыртқы сұлулық жануарларға да тән нәрсе.
    Қай азаматта болмасын болаттан берік серті, айбары мықты анты болмаса, оның жер басып жүргенінде еш пәтуа жоқ. Біздің қазақ қашан да болмасын жігітті сертіне қарап сынаған. Жігіт деп сөзіне тұрақты, ойға алғанын орын-дамай тынбайтын, ар-намысын жібермейтін адамды айтады. Мігіт деп күн көру, құлқын үшін жүрген еркекті айтады. Өмір ащыны бермесе, тәттіні білер ме едік? Қайғыны қайғырып жеңген адам жоқ, тоздырып жеңген бар.
Нағыз адамға тән қасиеттер.
1)                Ұғымды, ойлы ететін зерде-зейінің.
2)                Сені өрге сүйрейтін - өнер - өрісің.
3)                Тек ілгері бастайтын – талабың.
4)                Ешқашан алдамайтын- тапқырлығың.
5)                Қиындықта саналатын – қайратың.
6)                Бәрінен де күшті – білімің.
    Ер жігіттің айнымас серіктері : өмірлік жарың- жұбайың, мінген атың – пырағың, парасатың- ақылың. Жігіттің жолын кесіп, аяғына тұсау болатын жаулары:
1)    жалқаулық
2)    аңқаулық
3)    жасқаншақтық
4)    пасықтық
5)    сужұқпас суайттық
6)    өсекшілдік
7)    мылжыңдық.
Осы қысқа өмірде орны толмайтын үш нәрсе бар.
Ол-ата,ана, бала. Бір ұрпақ келіп, бір ұрпақ кетеді. Бірақ жер бетінде өмір өлмейді. Өмірді бала қосады. Ата-ана асқар тауың, айналып өтсең жаман, асып түссең жақсы.
     Мына нәрселерге ынтық бол: емін-еркін өмір сүруге, жұрттың құрметіне бөленуге, келешекке пайдасы тиетін игі еңбектің жемістерін молықтыруға. Оларға жету үшін мына шарттарды орындайсың: дүние-мүлікті адалдан жинайсың, қолдағы дәулетті ұқыпты ұстайсың, жиған- тергенді қажетіңе жаратасың, қолдан келгенше пәлежаладан сақ боласың.
   Барлық байлық еңбекпен келеді. Еңбексіз бос жүру адамды моральдық жағынан құлдыраушылыққа, жұрт еңбегінің есебінен күн көруге әкеліп соғады, табиғи талантын мұқатады. Еңбек етпесең не қорлыққа қанасың, не ұрлыққа барасың. Еңбек қана адамның жанын жарастыққа, ризалық сезіміне бөлеп бақытты етеді.
  12-оқушы: Бабалар баланы қалай тәрбиелеген?
   Ата- бабаларымыз ұл балаларын жастайынан ел қорғауға, мал бағуға тәрбиелесе, ал қыздарын болашақ отау иесі деп қаршадайынан үй шаруысына икемдеген. Анасы Сен ертең бір үйді меңгеріп кететін ана боласың. Қолыңнан іс келмесе тұрмысың ауыр болады, анаңның атына сөз келтіресің.Сондықтан жастайыңнан өнердің бәрін үйрене бер. Үйренгенің өзіңе жақсы, істегенің бізге жақсы деп қызына ине ұстатып іс тігуді үйреткен, құрақ құратып, шілтер тоқытқан, кір жуғызып, алаша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.