Экологиялық бiлiм берудiң құқықтық тұрғыдан қажеттiлiгi туралы

1 Елiмiздiң табиғаты мен оның байлықтары
2 Экологиялық және табиғат қорғау заңдарын жетiлдiру
3 Қоршаған ортаны қорғау туралы заңдарды бiртұтас экологиялық заңнама механизмiмен алмастыру
4 Экологиялық проблемаларды табысты шешу

Елiмiздiң табиғаты мен оның байлықтары Қазақстан Республикасы халықтарының өмiрi мен қызметiнiң, олардың тұрақты әлеуметтiк-экономикалық дамуы мен әл-ауқатын арттырудың табиғи негiзi болып табылады десек, бүгiнге дейiн адамзат баласы табиғат байлықтарына таусылмайтын пайда көзi деп қарап келгенi де рас.
Алайда, экологиялық проблемалар мойындалған тұста табиғат пен қоғам үйлесiмдiлiгiн сақтау мақсатында табиғи ресурстарды пайдалану құқығын мақсатына қарай төмендегiше екiге бөлiп қарау маңызы айқындала түсуде:
- табиғи ресурстарды экономикалық, экологиялық сауықтыру, өнегелi-эстетикалық қажеттiлiктер үшiн шектеулi пайдалану құқығы.
- табиғи ресурстарды адамның өмiрi мен тiршiлiгi үшiн шектi пайдалану құқығы.
Бұдан шығар негiзгi түйiн, ғылымда “экология” ұғымының негiзiн алғаш қалыптастырған немiс ғалымы Эрнест Геккель айтқанындай: “қоғам мен табиғаттың қатар өмiр сүруi бiр-бiрiне тығыз байланысты заңдылық. Қоршаған табиғи орта - адам тiршiлiгiне, шаруашылығына қатысты әлеуметтiк және экономикалық қажеттiлiктердi өтейдi, оның байлығын дұрыс пайдалана бiлсе, ол сарқылмайтын игiлiк көзi” болмақ.
Бiрақ мыңдаған жылдар бойы өсiп тұрған орман-тоғай, таза сулы бұлақ пен өзендер, құнарлы топырақты аймақтар қазақ жерiнде адамдар жиi қоныстанған аумақтарда бей-берекет пайдалану салдарынан бүлiнiп, кейбiреулерi пайдалануға жарамай қалды. Табиғат байлықтарын жоспарсыз және кең көлемде кешендi пайдалану табиғи қорлардың тез азаюына әкеп соқты.

1. ҚР «Қоршаған ортаны қорғау туралы заң». Алматы: Жетi жарғы, 1998.
2. Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002 жылғы 20 қыркүйектегi N949 Жарлығымен мақұлданған “Қазақстан Республикасының Құқықтық саясат Тұжырымдамасы”. Егемен Қазақстан. 2002 ж. 3 қазан.
3. Шiлдебаев Ж. Бiзге Экологиялық кодекс қажет. Жас Алаш. 2004 ж. 30 қазан.
4. Әсiпұлы С. Қазақ жерсiз қала бере ме? Егемен Қазақстан. 1999 ж. 5 мамыр;
Сейдiмбек А. Қатерлi идеялар немесе саяси жалдаптықтың сыры неде? Егемен Қазақстан. 2000 ж. 7 маусым; Мұстафаев С. Жердi құқықтық қорғау мәселелерi. «Заң» республикалық құқықтық-ғылыми журналы. 2001 ж. N6. 72 бет.
5. Атамекен газетi. 2003 ж. 31 қазан.
6. Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә.Назарбаевтың 2006 жылғы 1 наурыздағы халыққа Жолдауы: “Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпiлiс жасау қарсаңында”. Егемен Қазақстан. 2006 ж. 2 наурыз.
7. Дуамбеков М. Жасылдар жалауы желбiремек. Егемен Қазақстан. 2004 ж. 13 шiлде.
8. Бiлiм жүйесiнде экологиялық бiлiм мен тәрбие беру тұжырымдамасының жобасы. Биология, география және химия. ҚР Бiлiм және ғылым министрлiгiнiң ғылыми педагогикалық “Қазақстан мектебi” журналының қосымшасы. 2001 ж. N2. 12-22 бет.
9. Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 3 желтоқсандағы N1271 Жарлығымен мақұлданған “Қазақстан Республикасының 2004-2015 жылдарға арналған Экологиялық қауiпсiздiк Тұжырымдамасы”. Егемен Қазақстан. 2003 ж. 10 желтоқсан.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ БIЛIМ БЕРУДIҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ ТҰРҒЫДАН ҚАЖЕТТIЛIГI

Елiмiздiң табиғаты мен оның байлықтары Қазақстан Республикасы халықтарының
өмiрi мен қызметiнiң, олардың тұрақты әлеуметтiк-экономикалық дамуы мен әл-
ауқатын арттырудың табиғи негiзi болып табылады десек, бүгiнге дейiн
адамзат баласы табиғат байлықтарына таусылмайтын пайда көзi деп қарап
келгенi де рас.

Алайда, экологиялық проблемалар мойындалған тұста табиғат пен қоғам
үйлесiмдiлiгiн сақтау мақсатында табиғи ресурстарды пайдалану құқығын
мақсатына қарай төмендегiше екiге бөлiп қарау маңызы айқындала түсуде:

- табиғи ресурстарды экономикалық, экологиялық сауықтыру, өнегелi-
эстетикалық қажеттiлiктер үшiн шектеулi пайдалану құқығы.

- табиғи ресурстарды адамның өмiрi мен тiршiлiгi үшiн шектi пайдалану
құқығы.

Бұдан шығар негiзгi түйiн, ғылымда “экология” ұғымының негiзiн алғаш
қалыптастырған немiс ғалымы Эрнест Геккель айтқанындай: “қоғам мен
табиғаттың қатар өмiр сүруi бiр-бiрiне тығыз байланысты заңдылық. Қоршаған
табиғи орта - адам тiршiлiгiне, шаруашылығына қатысты әлеуметтiк және
экономикалық қажеттiлiктердi өтейдi, оның байлығын дұрыс пайдалана бiлсе,
ол сарқылмайтын игiлiк көзi” болмақ.

Бiрақ мыңдаған жылдар бойы өсiп тұрған орман-тоғай, таза сулы бұлақ пен
өзендер, құнарлы топырақты аймақтар қазақ жерiнде адамдар жиi қоныстанған
аумақтарда бей-берекет пайдалану салдарынан бүлiнiп, кейбiреулерi
пайдалануға жарамай қалды. Табиғат байлықтарын жоспарсыз және кең көлемде
кешендi пайдалану табиғи қорлардың тез азаюына әкеп соқты.

Осылайша, табиғи шикiзатты пайдаланатын өнеркәсiп өндiрiсiнiң дамуы табиғи
байлық қорларының азаюына ғана емес, ол сондай-ақ табиғи ортаның ластануына
әкеп соқтырды. Өнеркәсiп орындарынан шығатын керексiз қалдық заттар
қоршаған табиғи ортаның топырағын, суын және ауа кеңiстiгiн ластады.

Ашына айтсақ, бұл шiркiн экология проблемасы дегенiңiз сiз онымен
айналыспасаңыз, түбi апатқа, құрдымға апарып соқтырары хақ.

Осыған орай, 1997 жылы қабылданған Қазақстан Республикасының Қоршаған
ортаны қорғау туралы Заңы құқықтық нормасының орындалу барысы елiмiзде
экологиялық проблеманың алдын алуға қызмет ете ала ма?

Қызмет ете алса, қандай дәрежеде? Қызмет ете алмаса, не үшiн ол заң
қолданыста жүрiп жатыр? – деген орынды сұрақ туары даусыз.

Аталған нормативтiк құқықтық акт мазмұнында “жойып жiберуден, бүлiнуден,
зақымданудан, азып тозудан, ластанудан ұтымды пайдаланбаудан және өзге де
зиянды ықпал етуден: жер, жер қойнауы, су, атмосфералық ауа, ормандар мен
өзге де өсiмдiктер әлемi, жануарлар дүниесi, табиғи экологиялық жүйелер,
климат және жердiң озонды қабаты қоршаған ортаны қорғау обьектiлерi ретiнде
ерекше қорғалуға тиiс” екендiгiне салмақ түсiрiле отырып көрiнiс тапқан
[1].

Бұл құқықтық норма елiмiзде қоршаған ортаның құрамдас бөлiгi ретiнде
қоршаған ортаны қорғау обьектiлерiн кешендi түрде экологиялық қорғау
сипатын берсе, аталған табиғи ресурстарды арнайы тиiмдi пайдалану мен оны
ұтымды пайдалану арқылы құқықтық қорғау нысанын қамтитын жекелеген
нормативтi құқықтық актiлер жүйесi де қалыптасқан.

Олардаң қатарында Қазақстан Республикасының Жер кодексiн (2003 ж. 20
маусым), Орман кодексiн (2003 ж. 8 шiлде), Су кодексiн (2003 ж. 9 шiлде)
Атмосфералық ауаны қорғау туралы заңын (2002 ж. 11 наурыз), Өсiмдiктердi
қорғау туралы заңын (2002 ж. 3 шiлде), Жануарлар дүниесiн қорғау, өсiмiн
молайту және пайдалану туралы заңын (2004 ж. 9 шiлде), Қазақстан
Республикасы Президентiнiң Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы
заң күшi бар жарлығын (1996 ж. 27 қаңтар) және ерекше құқықтық қорғау
режимi бар табиғат обьектiлерiне арналған Қазақстан Республикасы Ерекше
қорғалатын табиғи аумақтар туралы Заңын (2006 ж. 7 шiлде) атауға болады.
Бұдан өзге де бұған дейiн қабылданған заң асты нормативтi 50-ге жуық
құқықтық актiлердiң экологиялық талап мүддесi ескерiлмей қалатын жағдайлары
да кездесiп, олар құқық бұзушылық әрекетi ретiнде жауапкершiлiк туындататын
процеске алып келедi.

Осыған орай, халық арасында заңдарды құрметтеу, әрбiр адамның құқықтық
санасын ояту және оларға құқықтық насихат жүргiзу жұмыстарын жетiлдiру
мақсатын көздеген Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002 жылғы 20
қыркүйектегi N949 Жарлығымен мақұлданған Қазақстан Республикасының Құқықтық
саясат Тұжырымдамасы дүниеге келдi.

Онда қоршаған ортаны қорғау туралы заңдарды жетiлдiру мақсатында:

- Экологиялық сақтандыру жүйесiн;

- Кiнәлiлердiң жазадан құтылмауына кепiлдiк беретiн және қоршаған ортаға
келтiрiлген шығынды өтеудi қамтамасыз ететiн мемлекеттiк бақылаудың
броконьерлiкпен және орман бұзушылықпен күрестiң барынша жетiлдiрiлген
жүйесiн;

- Бiрыңғай мемлекеттiк экологиялық мемлекеттi мониторинг жүйесiн;

- Белгiленген нормативтерден тыс қоршаған ортаны ластайтын
кәсiпорындардағы мiндеттi экологиялық аудиттi;

- Коммуналдық және өндiрiстiк қалдықтарды басқару жүйесiн;

- Қоршаған ортаны реттеудiң және оны ластауды болдырмаудың бiршама
жетiлдiрiлген экономикалық құралдарын енгiзу үшiн қажеттi заңдар мен заңға
тәуелдi актiлер әзiрлеу қажет болады делiнген [2].

Бұған қоса, су, жер, орман ресурстарын, өсiмдiк пен жануарлар дүниесiн
қорғау жөнiндегi заңнамада тек шаруашылықта пайдалануды дамытуға ғана емес,
табиғи ресурстарды қорғау мен өндiруге де бағытталған жаңа заң нормалары
қажет. Жер қойнаулары мен жер қойнауларын пайдалану туралы заңдарда пайдалы
қазбаларды өндiру кәсiпорындары әрекетiнiң келеңсiз зардаптарын жою
жөнiндегi шаралар көзделуi тиiстiгi ереше аталып өтiлген.

Бiздiң ойымызша, ең алдымен экологиялық және табиғат қорғау заңдарын
жетiлдiруде нормативтi құқықтық актiлер санын көбейту емес, бұған дейiн
қолданыста болған қоршаған ортаны қорғау туралы заңнамалар жүйесiнен
бiртұтас кодификацияланған құқықтық база жасақтау мүмкiншiлiгi ескерiлуi
қажет.

Неге? Себебi, халықаралық деңгейде Қазақстан экологиясы туралы жағымды
пiкiр айтылмайды. Елiмiз жетпiс жыл бойы Кеңес Одағының құрамында болды.
Сол кезде республикамыздың ұлттық қазба, кен байлықтары барынша
пайдаланылып, ысырапшылыққа ұшырады, экологиялық апатқа тап болды. Бiрақ
бұл туралы ешкiм жақ ашпады. Өйткенi, бұл салада жариялылық принципi мүлдем
айтылмайтын. Сондықтан қоршаған ортаның қалыпты жағдайына қоғамдық үн қосу
деген мәселе ескерiле бермейтiн.

Қоршаған ортаны қорғау туралы заңдарды бiртұтас экологиялық заңнама
механизмiмен алмастыруға мүмкiшiлiк те болмады. Өйткенi жерiмiздiң,
қоршаған ортаның табиғи жағдайы бiрқалыпты деп саналып, тек оны алдағы
уақытта қорғауға алу принциптерi жүйеленген болатын.

Бүгiнгi күнi жасыратыны жоқ жер, су, ауаның ластануы қалыпты деңгейден 2-3
есе, кейбiр жерлерде 10-15 есе асып кеткенiн [3], жерiмiздiң 44 пайызы
аридтi (шөл), 23 пайызы субаридтi (шөлейт) екенiн, елiмiздiң егiстiк
жерiнiң 20-30%-ы табиғи жолмен пайдалану шеңберiнен шыққанын, 63 млн
гектар тозып кеткен жайылымдық жер тiркелгенiн [4], республика жерiнде 20
млрд тонна өндiрiс қалдығы бар екендiгi, оның iшiнде 237 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.