Хекшер – Олин теориясы

Жоспар
Кіріспе

1 НОS теоремасы
2 Хекшер.Олин теориясының негізі
3 Хекшер.Олин концепциясы
4 Хекшер.Олиннін неоклассикалық теориясы

XIX ғасырдың классикалық талдауы қандай да бір елдің кез-келген өнімге байланысты салыстырмалы артықшылықтарының пайда болуын толығымен түсіндіре алмайды. Сонымен, егер еңбек, Рикардо моделіндегіше, өндірістің жалғыз факторы болып есептелсе, онда елдер арасында еңбек өнімділігінің әртүрлілігі салыстырмалы артықшылықтарды тудырады. Смит пен Рикардоның ойынша, тауарлар өндірісіне басты әсер ететін фактор - еңбек және бағаның өзі еңбек шығындарына тәуелді болады, яғни олар құнның еңбек теориясын жақтады.
Күнделікті өмірде сыртқы сауда тек қана еңбек факторына негізделмейді, сонымен қатар, оның негізінде әртүрлі елдердің шикізат корларындағы айырмашылықтар жатады. Канада АҚШ-қа орманды экспорттайтын, мұның себебі еңбек өнімділігінің жоғарылығында емес, сирегірек қоныстанған Канаданың АҚШ-қа қарағанда, орман қоры бір адамға шаққанда көбірек болғанына байланысты. Сауда тек еңбектің негізінде ғана қалыптаспайды, сонымен қатар, оған жер, капитал және минералдық қорлар ықпал жасайды.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Хекшер – Олин теориясы
XIX ғасырдың классикалық талдауы қандай да бір елдің кез-келген өнімге
байланысты салыстырмалы артықшылықтарының пайда болуын толығымен түсіндіре
алмайды. Сонымен, егер еңбек, Рикардо моделіндегіше, өндірістің жалғыз
факторы болып есептелсе, онда елдер арасында еңбек өнімділігінің
әртүрлілігі салыстырмалы артықшылықтарды тудырады. Смит пен Рикардоның
ойынша, тауарлар өндірісіне басты әсер ететін фактор - еңбек және бағаның
өзі еңбек шығындарына тәуелді болады, яғни олар құнның еңбек теориясын
жақтады.
Күнделікті өмірде сыртқы сауда тек қана еңбек факторына негізделмейді,
сонымен қатар, оның негізінде әртүрлі елдердің шикізат корларындағы
айырмашылықтар жатады. Канада АҚШ-қа орманды экспорттайтын, мұның себебі
еңбек өнімділігінің жоғарылығында емес, сирегірек қоныстанған Канаданың АҚШ-
қа қарағанда, орман қоры бір адамға шаққанда көбірек болғанына байланысты.
Сауда тек еңбектің негізінде ғана қалыптаспайды, сонымен қатар, оған жер,
капитал және минералдық қорлар ықпал жасайды.
Бұл модель арқылы ел (өндіріс факторларының салыстырмалы
артықшылықтары) мен технологияның (өндіріс процесінде әртүрлі факторларды
пайдаланудағы салыстырмалы қорлары потенциалдарынын салыстырмалы
артықшылықтар қарым-қатынасы анықталады.
Бүкіл халықаралық сауда дамуының шикізат қоры по-тенциапының
айырмашылыктарын байланыстыратын теория халықаралық экономиканың басты
теориясының бірі болып табылады. Оны шведтің екі экономисі құрастырды: 1.
Эли Хекшер, экономика тарихындағы атақты швед маманы. Ол 1919 жылы өзінің
қысқаша құрастырған тақырыбын жария-лады және 1977 жылы Хекшердің оқушысы
Бертиль Олин осы теорияны жалғастырып, өңдеп, Нобель сыйлығына ие болды.
Сондықтан бұл теорияны Хекшер-Олин теориясы деп атайды. Бұл теорияның
басқаша атауы — факторлық пропорция теориясы және ол бөлшектер аралық
байланысты ұсынады, яғни әр елдің шикізат потенциалындағы фактор, қайсы бір
өнеркәсіпте шығатын өнімдерге бөлшектеп қолданылады. Өндірісте қаржыны көп
мөлшерде қажет ететін тауарлар экспортқа, керісінше - пропорциялық фактор
қолданылатын тауарлармен айырбасталады. Осылайша жабық түрде артық
факторларды эксйортқа шығарады және өндірістің жетіспейтін факторларын елге
шет елден әкеледі. Немесе өте қысқаша: мемлекеттер қарқынды қолданылатын
өнімдердің артық факторын экспортқа шығарады.
Бұл шындыққа ұқсас тұжырымдаманы тексеруге болады. Бірақ бұл үшін
өндірістік фактор артықшылығы мен оның тұрақты қолдануының не екенін білу
қажет.
Егер жұмыс күшінің саны басқа факторлармен қатынасында артық болса,
онда мемлекет артық жұмыс күшімен қамтамасыз етілген деп есептеледі.
Олин сендіре баяндаған және эмпериалды түрде бекіткен бұл теорияны
кейіннен Нобель сыйлығының тағы бір лауреаты Поль Самуэльсон нығайтты. Ол
Хекшер-Олиннің тұжырымын дәлелдейтін математикалық шарттарын шығарды.
1919 жылы Хекшер халықаралық айырбас артықшылық немесе өндірістегі
сирек кездесетін факторлар (капитал, еңбек, жер) қатынасынан шығатынын және
әрбір елдің жарлығында болатынын дәлелдеді. Әрбір ел өзінің бар өндірістік
факторлар қатынасына қолайлы болатын тенденциямен мамандандырылады. 1933
жылы Олин бұл анализді толықтырды: халықаралық айырбас - бұл артық
факторларды сирек факторларға айырбастауы болып табылады. Тауарлардың
мобильділігі өндіріс факторларының күрделі мобильділігін алмастырады.
Тәжірибеде халықаралық. айырбас өндірістегі факторлардың ұзақ мерзімді
перспективадағы бағасын теңдестіру тенденциясын шығаруы керек.
1948 жылы Самуэльсон бұл экономикалық тұжырымды келесі теоремада
қорытты: өндірістегі факторлардың бір қалыптылығында ұқсастығы жетілген
бәсеке толық мобильдік тауарлар халықаралық айырбаста мемлекеттер
арасындағы өндірістік факторлардың бағасымен тенестіріледі. Үш экономистің
атымен аталған НОS теоремасы өндірістік факторлар теориясының негізін
қалады.
Негізінде, өндірістік факторлар мемлекеттен мемлекетке ауысып
отыратынын тәжірибе көрсетті. Шынында, ха-лықаралық айырбас кезінде пайда
болатын шығындар (транспорт, қамсыздандыру, сауда шығындары) маманданудың
дамуын ақырындатады және өндіріс факторларының бағасын теңестіруге кедергі
жасайды. Өкіметгің араласуы және экономикалық өмірдің әлеуметтік құрамдас
бөліктері де НОS теоремасынан таралуы керек әлеуметтің бір қалыпты
қозғалысының жалпы бағытына әсер етеді.
Сонымен, халықаралық айырбас экономика жағынан түгелдей ақгалады. Ол
тек қана бүкіл әлемдегі өндірістік мүмкіншіліктерді ғана емес, әр елдің
қарауындағы өндірістің ұлттық факторларын да оптимизациялауға мүмкіндік
береді, бірақ уақыт өте келе өндіріс факторлары бағаларын теңестіруге
әкеліп соғады.
Хекшер-Олин теориясының негізі мынадай:
Мемлекеттерде өнімдерді экспортқа шығару тенденциясы байқалады. Оларды
дайындау үшін өндірістің артық факторы қолданылады және керісінше елге шет
елден әкелінетін онімдср ондірісте керекті сирек фактор.
Өндірістік теория факторы - өндірістік өнімді шығарудың алғашқы факторы
немесе өндірістік фактор. Классикалық экономикалық теория негізгі үш
факторды бөледі: еңбек, жер, капитал.
Дүниежүзілік сауда да мүмкіншілігінше тиісті тенденция - бағалық факторға
теңеледі. Бағалық фактормен бірге жобалап ақы төлеу иемденуші фактордың
қолданғаны үшін төленеді. Еңбек үшін - бұл еңбек
ақы, капитал үшін - проценттік төлем мөлшері, жер үшін - жер рентасы.
3. Экспорттық өнімді өндірістік алмасу факторымен айырбастауға болады.
Хекшер мен Олин, Рикардоның жалғастырушылары бола отырып, түрлі
шектелген еларалық айналымның күрделі қозғалысы тәрізді өндірістік
қиыншылыққа негативті баға берді.
Хекшер-Олин концепциясы өзіне қарасты бірқатар функционалдау
факторының өзгешелігін ендірді.
Бірінші жағдаймен байланысты өндірістік факторлар қажетті көлеміне
байланысты біртіндеп азаюы мүмкін. Бұл мынаны білдіреді, мысалы: картоп
өндірісіндегі жұмысшы-лар санын 10%-ке ұлғайтқанда өнім көлемі аз бағаға
өседі. Жұмысшы санын бұдан әрі өсіру шығарылатын өнімнің көлемінің азаюына
апарып соғады.
Қосымша факторлардың қосылуынан түсетін пайда кай бағытта қаншалықты
өзгеретіні жөнінде экономистер арасында бірдей пікір жоқ. Рикардо тұрақты
өнімнің шектелген қажеттілігін колдады. Онын көптеген ізбасарлары былайша
дәлелдейді: жалпы өндірістік үйымда шектелген қажеттілік өседі.
Екінші жағдайда өнім кажеттілігінің ерекшелігіне мінездеме береді. Екі
елде де халықтың салт-дәстұрі, талғамдары, тұтыну кұрылымдары бірдей деп
есептелінеді. Барлық өндірушілер бірдей жағдайда ұксас өндірістік
мүмкіндіктері бар. Тариф, көлік шығыны және басқа өндірістік ұсталымдар іс
жүзінде өзгермейді.
Үшінші жағдайда көптеген артық факторлар санын ко.Іданып, ондіріс
енімін ұл:::іітуға мүмкіндігі бар елдіц мүмкіншілігін көрсетеді. Өнім
шығаратын елде мұндай факторлар жан-жақты өсу көлеміне жұмсалып, олардың
бағасы әрбір жаңа фактордың шағын қажеттілігінің азаюына байланысты өседі.
Шет елден тауар алатын елде белгілі факторға деген қажеттілік осы тауарды
қолданумен ауыстырылып, фактор багасы азаяды.
Мысалы, Австралия мен Жаңа Зеландияның жүн мен бидай өнімдерін оларды
өндіруден кейін Ұлыбританияға сатуы арзан бағалы австралиялық және
жаңазеландиялық жерлерді пайдалануды кеңейту болып есептеледі. Нәтижесі
Австралия мен Жаңа Зеландия жерлері бағаларының өсуі мен Ұлыбритания жер
рентасының азаюы, бұл өз кезегінде Австралия бидайын елге енгізу болып
табылады.
Мобильдік факторларға қатысты, әсіресе, еңбек пен капиталға қатысты,
олардың ұлттық шекара шегінен тыс жерлерде қарым-қатынас жасауға
мүмкіншілігі барлығын мойындайтын Хекшер-Олин концепциясы бойынша, өнімдік
козғалыс өндірістік факторлар козгалысымен алмастырылуы мүмкін. Осылайша,
Германия Польшаға енімді экспортқа шығаруды кеңейтпей-ақ, ол жаққа қаржы
аударуына болады, сол қаржыға зауыт салып, сол өнімді Польшада шығаруға
болады.
Сыртқы сауда Хекшер-Олин концепциясымен бірге іске асырылады.
Екі елдің қатар дамуын карастырайық. Оларды өндіріс өнімдерін өндіруге
маманданған Индустриалды және ауыл шаруашылығы өнімін шығаратын Аграрлы
деп атайық.
Индустриалды капитал артықшылығымен ерекшеленеді және онда аз
мөлшерде жұмыс күші жұмсалады. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.