Артық салмақ мәселесі

І. Кіріспе ... ... ... ... ..3
Негізгі бөлім
1. Артық салмақ және ашығу ... ... .4
2. Құнарлы тамақтану ... ...10
3. Артық салмақ қиындық тудыра ма? ... ..14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... 16
Пайдаланған әдебиеттер ... ... 17

Қазіргі таңда артық салмақ мәселесі бүкіл әлемдегі күрделі мәселелерге айналып отыр. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының болжамы бойынша 2015 жылға қарай 2,3 миллиард ересек адам артық салмаққа ие болып, ал 700 миллион адам семіздікке шалдықпақ.
Әсіресе, балалар мен жасөспірімдер арасындағы семіздіктің таралуы алаңдатады,- деп мәлімдеді баспасөз клубының спикерлері.
Оның көрсеткіші бүгінгі күні 1970 жылдардағы көрсеткішпен салыстырғанда 10 есе жоғары, бұл өскелең ұрпақтың денсаулығына үдемелі қаіп тудырады. Мәселенің мәні балалар өздерінің мұғалімдері немесе дәрігерлердің сөзіне қарағанда, коммерциялық жарнаманың әсеріне көбірек шалдыққыш келетіндігінде болып отыр.
Соңғы он жылда артық салмақ бүкіл әлемнің көкейкесті мәселесіне айналуда. Қазақстанда да семіздіктің артуынан артерия гипертензиясы, қант диабеті тәрізді аурулар жылдан-жылға көбейіп келеді. Семіздікті зерттеу және онымен күресу жөніндегі дүниежүзілік конгресстің мәлімдеуінше, еуропалық мемлекеттер тұрғындары арасында ер адамдардың 20 пайызы, әйелдердің 25 пайызы семіздіктің зардабын тартуда.

1. http://www.google.kz/
2. http://www.info-tses.kz/red/article.php?article=70246
3. http://www.emhana8.kz/index.php
4. http://surak-zhauap.kz/20631/

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
Негізгі бөлім
Артық салмақ және ашығу ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .4
Құнарлы тамақтану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... .10
Артық салмақ қиындық тудыра ма? ... ... ... ... ... ... ... 14
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...17

Кіріспе
Қазіргі таңда артық салмақ мәселесі бүкіл әлемдегі күрделі мәселелерге айналып отыр. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының болжамы бойынша 2015 жылға қарай 2,3 миллиард ересек адам артық салмаққа ие болып, ал 700 миллион адам семіздікке шалдықпақ.
Әсіресе, балалар мен жасөспірімдер арасындағы семіздіктің таралуы алаңдатады,- деп мәлімдеді баспасөз клубының спикерлері.
Оның көрсеткіші бүгінгі күні 1970 жылдардағы көрсеткішпен салыстырғанда 10 есе жоғары, бұл өскелең ұрпақтың денсаулығына үдемелі қаіп тудырады. Мәселенің мәні балалар өздерінің мұғалімдері немесе дәрігерлердің сөзіне қарағанда, коммерциялық жарнаманың әсеріне көбірек шалдыққыш келетіндігінде болып отыр.

Артық салмақ және ашығу
Соңғы он жылда артық салмақ бүкіл әлемнің көкейкесті мәселесіне айналуда. Қазақстанда да семіздіктің артуынан артерия гипертензиясы, қант диабеті тәрізді аурулар жылдан-жылға көбейіп келеді. Семіздікті зерттеу және онымен күресу жөніндегі дүниежүзілік конгресстің мәлімдеуінше, еуропалық мемлекеттер тұрғындары арасында ер адамдардың 20 пайызы, әйелдердің 25 пайызы семіздіктің зардабын тартуда.

Семіздіктің себептері Калориялылығы жөнінен ағзаның жұмсаған қуат шы-ғынынан асып түсетін тамақ ішу. Адам денесі қозғалысының аздығы.
Тиімді тамақтанбау, тәулі-ктік мәзірде сіңімді көмірсуы, ең алдымен қант, кондитерлік тағамдар, тәтті дәмдер мен мал майларының (сары май, майлы ет) мөлшерден тыс болуы.

Алкогольдік ішімдіктерді үнемі ішу. Өйткені ішімдіктің калориясы жоғары, оны ішкенде көбінесе адамның тәбеті артады.
Ағзаның тұқым қуалаушы-лық – дене бітімінің ерек-шелігі (әке-шешенің толық-тығы).
Кей жағдайда ішкі мүше-лердің әртүрлі ауруынан.
Семірудің 4 дәрежесі
1. Бірінші дәрежеде де-ненің салмағы әдеттегі қал-пынан 30 пайызға артық болады.
2. Екінші дәрежеде дененің салмағы әдеттегі қалпынан 50 пайызға артық болады.
3. Үшінші дәрежеде де-ненің салмағы әдеттегі қал-пынан 100 пайызға дейін артық болады.
4. Төртінші дәрежеде дененің салмағы әдеттегі қалпынан 100 пайыздан да артық болады.
Семірудің бірінші, екінші дәрежесі кезінде адамда-рдың еңбекке қабілеттілігі мен өмірлік белсенділігі өзгермейді. Алайда, семірудің бір сатысы біртіндеп екін-шісіне ұласатыны есіңізде болсын.
Артық салмақтың алдын алу Адам өз салмағын үнемі бақылап отыруы қажет. Дене салмағы қалыпты жағдайдан 3-4 келіге өсісімен-ақ семіріп кетпеуді ойлаған жөн. Ол үшін алғы шарт: шектеп тамақтану. Яғни, жеген тамақтың қуаты жұмсалатын қуатпен тең болуға тиісті. Дене салмағыңыз өсіп бара жатса жеңіл тамақтануға көшіңіз. Немесе, белсенді әрекет (қимыл) арқылы шыға-рылатын қуаттың мөлшерін көбейтуге тырысыңыз.
Негізінен, мамандар тағам- ның қуатын май мен көмір- суының есебінен азайтуды ұсынады. Ал белоктар тағам-ның алмастыруға болмайтын бөлігі болғандықтан, оларды азайтпаған жөн. Артық сал-мақ қосудың алдын алуды, семіріп кетпеуді ойласаңыз ет және сүт өнімдерін, малдың майын, тәттілерді (кәмпит, қант, торт, т.б.) нан, ботқа мен картопты аса көп қолданбаңыз. Тәбетті күшейтетін дәмдеуіштер мен ащы нәрселерді де шек-теп, тұзды аз мөлшерде пайдаланыңыз. Артық сал-мақтың алдын алуда семіріп кетпеу үшін қара нан немесе тартылған ұннан жасалған тоқаш, майсыз ет, балық, майы алынған қатық, сүт, көкөністердің барлық түрін жеуге болады. Қандай жағдайда да тамақтану тәртібінің қатаң сақталғаны тиімді. Халық арасында: Таңертеңгілік асты өзің же, түскі асты досыңмен бөліс, кешкі асты дұшпаныңа бер, - деген сөз бар емес пе. Осыны есте сақтап, ұйықтар алдында тоя тамақтанбау қажет. Себебі, ол семіздікке ұшыратады.
Тағамтану институты маман-дарының айтуынша, тамақ ішкеннен кейін 2-3 сағат өткен соң ғана ағзада тағамдық заттар белсенді түрде сіңіріле бастайды. Ал тойып алған адам ұйқыға кеткендіктен, тағамдық заттар бұлшық ет қуатына жұмсалудың орнына семіздік қоймасына біртіндеп жиналады.
Өмірде көп адамның ағзасы семіруге бейім. Содан олардың тәбеті күшті болады. Мамандар оны тамақтану санын көбейту жолымен азайтуға кеңес береді. Мысалы, таңертеңгілік немесе түскі астан соң алма жеп не 1 құты сүт, айран болмаса шәй ішсе, ол адамның 15-20 минуттан соң тамаққа деген тәбеті азаяды, түскі не кешкі тамаққа асықпайды. Тамақтың түрі мен тамақтану тәртібін қалай өзгертсеңіз, солай бұлшық ет қуатының шығынын да өзгертіңіз. Күнде таңертең жүйелі түрде жаттығулар жасаңыз, тездетіп жүріп-тұрыңыз, спортпен айна-лысыңыз. Дене салмағын реттеу, семіріп кетудің алдын алу шараларын бала кезден қолға алған тиімді. Кейде 5-7 жасар баласы семіре бастаса, бірқатар ата-аналар оны ұл-қызының денсаулығының мықтылығы санап, қателеседі. Өзіңіз ойлап қараңызшы, мұндай бала енді 10-15 жылдан соң қанша салмақ тартуы мүмкін? Әрине, артық салмақтың алдын алу, семіздікпен күрестің бәрі де маман-дәрігерлердің ақыл-кеңесімен жүзеге асырылуға тиісті.
Емдік ашығу Қазіргі кезде әртүрлі ауру- ларды ұзақ мерзімді ашығу (мөлшерлі ашығу, жеңіл-детуші дәм-дәрулік терапия) жолымен (2-4 апта бойы) емдеу тәсілі тәжірибеде бар. Ашығу арқылы адам тәні өзінде жиналып қалған зиянды заттардан арылады. Ашығу кезінде ағзаның қорғаныс күштері іске қосылып, тәннің әсер туғызу қабілеті күшейеді. Емдік ашығу толық зерттелген жоқ. Бірақта оның мынандай ауруларды емдеуге пайдалы әсері бар екендігі анықталып отыр: шизофрениялық (ақыл-естен айырылу), жұқпалы аурулардан туындайтын орта-лық жүйке жүйесінің сырқаты, улану, ас қорыту ағзаларының бұзылуы, буын, тері (есекжем, нейродермит), демікпе, қан қысымы дерті.
Академик А. Покровскийдің айтуынша, ашығу ішінара немесе толық болуы мүмкін. Толық ашығу аз уақытқа да, ұзақ уақытқа да созылады. Ішінара ашығу – тамақтың калориялылығын шектеу. Ол семіздіктен жан-жақты емдеу мен алдын алу жүйесінде маңызды орын алады. Рацио-нның калориялылығын ағза-ның жұмсаған күш-қуаты-ның деңгейіне төмендету – семіздіктен емдеу кезінде диетаның негізгі шарты. Яғни, денсаулық көтеретін болса, шамадан тыс салмақ пен семіру жағдайында ішінара ашығуды пайдалануға болады. Ал толық аштықпен емделуге әлдеқайда сақтықпен қарау қажет. Оның қауіп-қатері бар.
Аштықпен емдеуге болмайтындар:
Туберкулезбен ауырғандар, жүдеу адамдар, обыр, қан аурулары, сусамырға, атеро-склерозға, буынның сырқырап, ісініп ауруына шалдыққандар (подагра), ота жасалатындар, жүкті әйелдер, жас балалар мен қариялар. Оларды толық ашығумен емдеуге болмайды.
Бауыр, жүрек ауруларын, уыты бар созылмалы іріңді ауруларды, денсаулығы басқа-дай да бұзылғандарды аштық тәсілін қолданып емдемейді. Жалпы, қандай жағдайда да аштықпен ұзақ емдеуге болмайтынын мамандар еске салады. Олардың бір тобы толық ашығу жолымен семіз-діктен біржолата құтылуға болмайтынын, себебі ашығу-дан кейінгі қайта бастап тамақтану кезінде дененің бәрібір тез қарқынмен қайта толысатынын, сол себепті спортпен айналысу, диета ұстау қажеттілігін айтады.
Жеңілейту күндері Диета сақтағанның өзінде дене салмағы баяу кемиді. Сол себепті дәрігерлер жеңілейту күндерін тағайындайды. Ол аптасына бір мәрте тағай-ындалып, тамақтың сипатына қарай мынандай жеңілейту күндері болады:
Сүт күндері Әр екі сағат сайын бір стакан сүт, простокваша немесе айран ішеді. Бұл тағамдар ағзаға жақсы сіңеді. Күн ұзағына ішілетін сүт мөлшері – 6-8 стакан. Ол 800-900 калорияға тең.
Сүзбе күндері Тағам мәзірінде болуға тиіс: 400-600 грамм сүзбе, 60 грамм қаймақ, 2 стакан сүт қатқан қантсыз кофе және 1-2 стакан итмұрын тұнбасы.
Ет күндері Асып пісірілген 200-300 грамм етті көкөніс гарнирімен 5-6 мезгіл жейді. Қосымша екі стакан сүт қатқан қантсыз кофе мен бір-екі стакан итмұрын тұнбасын ішеді.
Май күндері Ас мәзіріндегі 300 грамм қаймақ үш мезгілге бөлінеді. Екі мәрте бір стақан сүт қатқан қантсыз кофемен шектеледі. Қосымша бір-екі стакан итмұ-рын тұнбасын ішуге болады.
Алма – жеміс – көкөніс күндері 1,5 келі жаңа алма немесе 1,5 келі шикі көкөніс алты мезгілге бөлінеді. Бұл диетаны асқазан ішек жолының қызметі бұзылып жүрген кезде қолданбайды.
Жеңілейту күндері негізінен дәрігердің бақылауымен өткізіліп, алмастырылып тұрады. Осы естеріңізде болсын. Ашығу тәртібі Емдік ашығу науқастың денсаулығы толық тексері-лгеннен кейін аурухананың арнаулы бөлімдерінде жүргі-зіледі.
Ашығу кезінде ешқандай дәрі-дәрмек қабылдауға, спир-тті ішімдіктерді ішуге, темекі тартуға болмайды.
Ашығу мезгілі науқастың денсаулық ерекшеліктеріне сәйкес белгіленеді. Оның орташа мерзімі 15-20 күн.
Ашығумен бірге жылы ванна, ішті тазартушы клизма, үгу, сылап-сипау, тыныс алу жаттығулары, серуендеу бірге жасалады. Толық ашығу біткен соң тәнді қалпына келтіруші емдік тамақтану басталады.
Ивановтың табиғи сауығу жүйесі Медицина ғылымының кандидаты Т.Войтович өз еңбегінде адам ағзасын Ивановтың табиғи сауығу жүйесімен шынықтыруға кеңес бере келіп, суық су құйыну, жүгіру, құрғақ ашығу арқылы тереңдеп, созылмалы күйге айналған аурулардың өзін тежеуге, одан тәнді сауықтыруға болатынын айтады. Т.Войтовичтің түсінді-руінше, П.К.Ивановтың таби- ғи сауығу жүйесінің физиоло- гиялық ғана емес, психоло-гиялық та жағы өте тиімді. Ол негізінен, ашығуды ағзаның артық тамақтанған күндерінің тепе-теңдікке келуі дейді. Бұл тұжырым бойынша, 42 сағат тамақтан тартыну – ағзаның демалған мереке күні. Жалпы, 42 сағат тамақ ішпеу кезінде көбірек таза ауада болу, қозғалу, жүгіру, күнге күю, желге қарсы тұру – бәрі де осы шынығу жүйесінің салалары.
Ашығу кезінде су да ішпеу қажет. Өйткені П.К.Иванов суды ауруға қажетті құрылыс материалы деп атаған. Әрі су да тамақ. Осынау табиғи сауығу жүйесімен ағзасын тазартқан жазушы В.Черкасов былай деп жазады: Өмір сүресің, жұмыс істейсің. Қалған 3-5 сағат таңертеңгі, түскі, кешкі асты әзірлеуге, тамақ ішуге, ыдыс-аяқ жууға кетеді. Ал сен сол кезді таза ауада серуендеуге, жүгіруге, достарыңа баруға арнасаң ғой. Алғашқыда басым айналып, тамақ ішкім келді. Содан кейін үйрендім. Ал қазір 42 сағат ашығу мен үшін мереке. Тамақ ішкім де келмейді. Көңіл күйім көтеріңкі. Жұмысқа қабілетім жоғары.
Көптеген адамдар неге міндетті түрде сенбі күні ашығу керек?, - деп сұрақ қояды екен. Оған мамандар былай деп жауап береді: Көп жылғы тәжірибе негізінде П.К.Иванов сенбі күні тамақтан тартынудың басқа күндерге қарағанда жақсы нәтиже беретінін дәлелдеген. Себебі сенбі аптаның соңғы күні, яғни адам ағзасына бір апта бойы жиналған ескілер жойылып, жаңалар қалыптасатын сәт. Осы орайда айтарымыз, ашығуды дұрыс аяқтаған жөн. Ашығудан кейін тоя тамақтануға болмайды. Ол асқазанға ауыр жүк, адам өміріне де қауіпті. П.К.Ивановтың ашығу арқылы сауығу тәсілін қолданарда да дәрігерлермен міндетті түрде кеңесу, олардың рұхсатымен ғана ашығу қажет.
Ислам тоя тамақтанбау туралы
Ұлық Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) тоя тамақтанбау туралы былай деген: Үмметтерім үшін ең қатты қорқатын жайларым: мешкейлік, ұйқышылдық, жал- қаулық, Адам тәнінде қарыннан жаман мүше жоқ. Бірнеше рет асаған тамақ адамға жеткілікті тойымдылық береді. Мүмкіндігінше қарын-ның үштен бірін тамаққа, үштен бірін суға, қалған үштен бірін тыныс алдыруға қалдыру керек.
Иә, асты белгілі бір мөл-шермен жеу денеге сіңімді, бойға қуат беріп, іс-қимылды жеңілдетеді, адамның Алласы- на деген құлшылығын артты-руына жол ашады. Шыр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.