Жапон мемлекеті

Жоспар
Кіріспе

1 Мемлекеттің қалыптасу тарихы мен кұрылымы
2 Табиғат жағдайлары мен ресурстары
3 . Шаруашылығы. Сыртқы байланыстары
4 Жапон экономикасы
5 Көлік қатынасы

. Жапон жеріндегі алғашқы тайпалық бірлестіктер III ғасырда қалыптаса бастады. Тарихи деректерге қарағанда, IV ғасырдың ортасына қарай Ямато тайпалық одағынан таптық негіздегі алғашқы мемлекет пайда болды. Елдің негұрлым күшті дамыған оңтүстік-батысы VII ғасырда орталықтандырылған жапон мемлекетінің калыптасуына негіз болды. Алғашқы астаналардың іргетасы Осака шығанағының жағалауында қаланған. Ұзақ уақыт бойы (VI—IX ғғ.) елдің әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуына көршілес Қытайдың ықпалы зор болды. Олардан жапондар иероглифтік жазу үлгісін, буддизм мен конфуций діндерін, ғылым негіздері мен шаруашылық жүргізу тәжірибесін қабылдады. IX ғасырдың соңына қарай Жапония Қытаймен ресми қатынастарын үзді, бұл жапон өркениеті сипаты қалыптасуына қолайлы жағдай туғызды. XII ғасырдан бастап ел астанасының (алғашында Камакура, кейіннен Эдо, қазіргі Токио) солтүстікке ығысуы, феодалдық қатынастардың дамуы солтүстіктегі аудандардың біртіндеп шаруашылық тұрғыдан игеріле бастауына ықпал етті. Осыған қарамастан, ұзак уакыт бойы елдің шаруашылық қуаты, негізінен, оңтүстікте шоғырланып келді, экономикалық орталық қызметін Осака қаласы атқарды.

Пән: Халықаралық қатынастар
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Мемлекеттің қалыптасу тарихы мен кұрылымы. Жапон жеріндегі алғашқы тайпалық бірлестіктер III ғасырда қалыптаса бастады. Тарихи деректерге қарағанда, IV ғасырдың ортасына қарай Ямато тайпалық одағынан таптық негіздегі алғашқы мемлекет пайда болды. Елдің негұрлым күшті дамыған оңтүстік-батысы VII ғасырда орталықтандырылған жапон мемлекетінің калыптасуына негіз болды. Алғашқы астаналардың іргетасы Осака шығанағының жағалауында қаланған. Ұзақ уақыт бойы (VI—IX ғғ.) елдің әлеуметтік-экономикалық және мәдени дамуына көршілес Қытайдың ықпалы зор болды. Олардан жапондар иероглифтік жазу үлгісін, буддизм мен конфуций діндерін, ғылым негіздері мен шаруашылық жүргізу тәжірибесін қабылдады. IX ғасырдың соңына қарай Жапония Қытаймен ресми қатынастарын үзді, бұл жапон өркениеті сипаты қалыптасуына қолайлы жағдай туғызды. XII ғасырдан бастап ел астанасының (алғашында Камакура, кейіннен Эдо, қазіргі Токио) солтүстікке ығысуы, феодалдық қатынастардың дамуы солтүстіктегі аудандардың біртіндеп шаруашылық тұрғыдан игеріле бастауына ықпал етті. Осыған қарамастан, ұзак уакыт бойы елдің шаруашылық қуаты, негізінен, оңтүстікте шоғырланып келді, экономикалық орталық қызметін Осака қаласы атқарды.

Жапонияға XVI ғасырдың соңына қарай келіп жеткен еуропалықтар алғашқы 100 жылда өз мәдениеті мен ғылыми-техникалық жетістіктерін қарқынды түрде енгізе бастады. Жапондардың еуропалықтармен қарым-қатынас аймағына айналған Кюсю аралының оңтүстігі қарқынды экономикалық өрлеуді басынан кешірді. 1603 жылы өзін біріккен Жапонияның сегуны (билеушісі) деп жариялаған Токугава Изясу еуропалық көпестер мен миссионерлерді елден аластады. Жапонияға шетелдіктердің енуіне тыйым салынып, елдің XIX ғасырдың соңына дейін созылған оқшау даму кезеңі басталды. 1867—1868 жылдары ыдырай бастаған феодалдық қоғамда болған буржуазиялық революция императорлық билікті қалпына келтірумен қатар, капиталистік қатынастардың дамуына негіз жасады.

XIX ғасырдың соңына қарай Жапония жедел калиталистік даму жолына түсті. Ел дайын өнімді сыртқа көптеп сату арқылы ғана жергілікті отын мен шикізат тапшылығының орнын толтыра алатын. Бұл ірі өнеркәсіп орындарының жағалауларда шоғырлануына тікелей ықпал етті. Жапонияның сыртқы саясатының өзі ел экономикасының сыртқы нарыққа бағдарлануымен тығыз байланысты болды. XX ғасырдың алғашқы жартысында көршілес елдерге қатысты басқыншылық саясат жүргізген Жапония ендігі жерде көптеген елдермен тығыз экономикалық байланыстар орнатты. Соның нәтижесінде Жапония дүние жүзіндегі аса ірі экономикалық және саяси орталыққа айналып, өз айналасындағы елдермен ынтымақтастығы нығая түсті.

Жапония — конституциялык монархия, мемлекеттің бұл құрылымы 1947 жылы қабылданған конституция негізінде анықталған. Мемлекет басшысы император болып есептеледі, іс жүзінде мемлекетті премьер-министр баскарады. Унитарлық мемлекет болып саналатын Жапония әкімшілік жағынан 47 префектураға бөлінеді.

Табиғат жағдайлары мен ресурстары. Аумағының аралдық сипаты, Шығыс Азия жағалауларына жақындығы, бойлық бағытта ұзаққа созылып жатуы, жер бедерінің күрделілігі және елдің жеке бөліктеріндегі климат айырмашылықтары Жапонияның табиғат жағдайларының өзіндік бет-бейнесін калыптастырды.

Жер бедері, негізінен, таулы сипатта; ел аумағының 34 бөлігін кұрылысы күрделі, онша биік емес таулар мен қыраттар алып жатыр. Жапонияның ең биік нүктесі — Фудзияма тауы (3776 м). Тау шындарының көпшілігі жанартау болып табылады, олардың жалпы саны 150, сөнбегені -15. Құрылымы жағынан тынық мұхиттық геосинклинальдық белдеуге енетін Жапония жерінде жылына 1,5 мыңга жуық жер сілкіну оқиғалары болады, әсіресе ел астанасы орналасқан Токио шығанағы сейсмикалық жағынан кауіпті аудандар қатарына жатады. Жазықтар мен ойпаттар, негізінен, теңіз жағалауы және өзен аңғарлары бойымен жіңішке алап түрінде созыла орналасқан. Жағалық ойпаттар аса қолайлы қойнаулар мен шығанақтарға ұласады.

Тау беткейлерінің тік, жартасты болып келуі, қарқынды сейсмикалық әрекет, вулканизм көптеген таулы аудандардың шаруашылық игерілуін қиындатады. Жапония жағалауларына жақын орналасқан терең сулы шұңғымалар аумағында жиі байқалатын су асты сілкінулері нәтижесінде апатты алып толкындар — цунами пайда болады. Биіктігі 10 метрге дейін жететін цунами әрекетінен әсіресе Хонсю және Хоккайдо аралдарының солтүстік-шығысы көбірек зардап шегеді. Елдің жер қоры Нидерландтағы тәрізді теңізден "жаулап алынған" жерлер есебінен толығуда; қазіргі кезде жасанды алаптарда тіпті ірі кәсіпорындар мен әуежайлар салына бастады.

Жапония пайдалы қазбаларға аса бай емес, ел аумағында кездесетін тас көмірдің, мыс пен қорғасын-мырыш кендерінің мұнайдың қоры мардымсыз болумен қатар өндірісі қиындықтар тудырады. Шикізат пен отын ресурстарын басқа елдерден сатып алуға мәжбүр Жапония соңғы жылдары Дүниежүзілік мүхиттың ресурстарын игеруге кірісті. Мысалы, қазіргі кезде теңіз суы кұрамынан уранды бөліп алу, теніз түбінен марганец қосындыларын өндіру жолға қойылған. Сонымен қатар жергілікті өнеркәсіп салаларының сұранысын қамтамасыз ететін сирек кездесетін металдардың шағын кен орындары едәуір тиімді жұмыс істей бастады.

Жапонияның климат жағдайлары жалпы алғанда адамдардың өмір сүруі мен шаруашылық әрекетіне қолайлы болып табылады. Жалпы алғанда, ел аумағын 3 климаттық белдеу (қоңыржай, субтропиктік және тропиктік) қиып өтеді. Жапония климатын қалыптастыруда муссондардың маңызы зор. Бұған қоса Жапон аралдары Тынық мұхиттың батысында пайда болатын тайфундардың жолында орналасқан. Жаз айларында өтетін тайфундар тоқтаусыз нөсер жаңбырлар әкеліп, егістіктер мен елді мекендер су астында қалады.

Оңтүстік-шығыс жағалаулар бойымен ететін Куросио жылы ағысы климатты жұмсартуға өзіндік ықпал етеді. Жапонияның орталық бөлігінде меридиан бойымен созылып орналасқан тау тізбектері теңіз бен құрлық арасындағы ауа алмасуына аздап та болса кедергі келтіреді. Соның нәтижесінде құрлықтық ауа массаларының жолында жатқан батыс беткейлерде шығысқа қарағанда кыс әлдеқайда суық құрғақ болады. Субтропиктік және тропиктік белдеулер ауыл шаруашылығына өте қолайлы, бұл белдеулерде көптеген дақылдардан жылына екі рет өнім жинауға мүмкіндік бар.

Жер бедері мен климатының ерекшеліктеріне орай Жапония өзендері қысқа және мол сулы болып келеді. Ең ірі өзені — Хонсю аралындағы Синано өзені (367 км). Өзендер су энергиясына бай келеді, сонымен қатар өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығында, тұрмыстық қажеттерге кеңінен пайдаланылады.

Жапон аралдарының 23 бөлігін ормандар мен бұталар алып жатыр. Хоккайдо аралында, негізінен, қылқан жапырақты ормандар басым болса, Хонсю аралында емен, шамшат және үйеңкіден тұратын жалпақ жапырақты ормандар, ал оңтүстіктегі аралдарда мәңгі жасыл ормандар тараған. Жапония жағалауларындағы суларда балықтың 600-ден астам түрі, былқылдақ денелілердің 1200-ге жуық түрі мекендейді, олардың көпшілігінің кәсіптік маңызы зор. Жер тапшылығына қарамастан Жапония жерінің 14%-ға жуығын қорғалатын аумақтар алып жатыр, мұнда 400-ге жуық табиғи саябақтар жұмыс істейді.

Халқы. Қазіргі кезде Жапония халкының саны жөнінен (128,0 млн адам, 2004 ж.) дүние жүзінде оныншы орын алады. Соңғы 130 жылда ел халқының саны 3,5 есеге өсті. 1875 жылы Жапонияда бар болғаны 35 млн адам тұрған. Кәзіргі кезде туу көрсеткіші төмен (9% ) халықтың табиғи өсуі жылына 0,16% ғана. Әлеуметтік-экономикалық ахуалдың жақсаруына байланысты адамның өмір жасының орташа ұзақтығы да артуда. Мысалы, бұл көрсеткіш бойынша жапон әйелдері дүние жүзінде бірінші орын алады (85,3 жас). Туу көрсеткішінің күрт төмендеуі, жасы ұлғайғандар санының артуы, елде Батыс Еуропа елдеріндегі сияқты "ұлттың қартаюы" проблемасын тудыруда.

Халықтың ұлттык құрамы біркелкілігімен сипатталады: ел халқының 99,3%-ын жапондар құрайды. Саны аз басқа ұлттар қатарында корейлер мен қытайлардың, айндардың үлесі біршама. Жапон аралдарының байырғы тұрғындары деп есептелетін айндардың ұрпақтары Хоккайдо мен солтүстіктегі ұсақ аралдарда тұрады. Жапондар арасында кең тараған діндер — буддизм мен синтоизм. Ұлттық дін болып саналатын синтоизмнін жапон үлтының езіндік келбетшің калыптасуына ыкпалы зор болды. Кдзіргі кезде Жапонияда сан алуан діндер мен діни ағымдардың өкілдерін кездестіруге болады, соған карамастан елде дін негізіндегі келіспеушіліктер мүлде байкалмайды.

Экономикальщ белсенді халықтың жалпы халық санындағы үлесі ете жоғары, ЭБХ Жапония халқының 54%-ын кұрайды. Олардың 60%-дан астамы қызмет көрсету саласында, 22%-ы өңдеуші енеркәсіпте жұмыс істейді. Ауыл шаруашылығы мен ендіруші өнеркәсіпте жүмыс істейтіндер саны жыл сайын азайып келеді. Жапонияда салыстырмалы түрде жүмыссыздар үлесі онша жогары (5,3%, 2003 ж.) болмаганымен, бүл керсеткіштің артуы байкалады.

Жапон аралдары — дүние жүзіндегі халықтың ен тыгыз қоныстанған аймактарының бірі; ел аумагында орташа тьныздык 1 км2-ге 341 адам шамасында болады. Әсіресе Тынык мұхит жаралауындагы жазықтарда халык. ете тыгыз орналасқан, мүнда ел халқының 23 белігі шогырланган.

Қазіргі кезде Жапония халқының 79%-ы қалаларда түрады, елде халық саны миллионнан асатын 11 ірі қала бар. Елдегі аса ірі қала агломерацияларының түтасуынан дүние жүзіндегі ен алып мегалополис — Токайдо 'калыптасқан. Токайдоның аумагында 60 млн-нан астам адам тұрады, бүл ел халкының 48%-га жуыіын күрайды. Токайдо мегалополисіне Токио, Иокогама, Осака, Нагоя тәрізді ірі калалар енеді. Соңгы жылдары халыктын ірі калаларда шоғырлану каркыны бәсеңдеді, бұл субурбандалумен тыгыз байланысты.

Сұраңтар мен тапсырмалар

1*. Жапонияның географиялык орнының геосаяси жагдайына өсерін қалай багалауға бо-лады? 2. Жапония мемлекетінің калыптасу тарихынын кандай кезендерін білесіңдер? 3. Елдіқ табиғат жагдайлары мен ресурстары шаруашылык дамуына калай әсер етті? Жауаптарыңды еакты мысалдармен дәлелдендер. 4. Жапония халқының ұлттык кұра-мының біркелкілігш немен түсіндіруге болады? 5. Жапонияда халықтың тырыздыгына қандай факторлар өсер етті? Ел аумағында орналасқан ірі калаларды тауып, аттарын дәп-терлеріңе жазыңдар.

Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, "Жапон халкының тұрмысы мен салт-дөстүрлері" деген такырьшка хабарлама дайындандар.

[Д^Хрестоматиядагы Жапония және жапон халқы туралы мәліметтермен танысыңдар.

§ 24. Шаруашылығы. Сыртқы байланыстары

Шаруашылығының қалыптасу кезеңдері мен жалпы сипаттамасы. Екінші дүниежүзілік согыстан әлсіреп шыққан Жапония экономикасы согыстан соңгы жылдары қарқынды өрлеу кезещн басынан кешірді. Шикізатпен қамтамасыз ететін және тауарларын сатып алатын отарларынан айырылган Жапония алдында әскери максатқа маманданган шаруашылығын бейбіт өмірге лайыктап қайта құру міндеті тұрды.

Соғыс барысында өндіріс орындарыньщ 40%-ға жуығы қирап, ауыл шаруашылығы тұралап қалды. Жеқіске жеткев америкалықтардын озық техникасы мен едәуір сапалы тауарларын көрген жапондар олардан ңалмай, керісінше басып-озу мақсатын алға койды. Ендігі жерде ұлттьщ ғылыми-техникалык даму концепциясы иегізінде жаңа экономикалык даму үлгісіне көшу жүзеге асырылды, Шикізат тапшылығы жағдайъшда арзан шикізатты сатып алып, қымбат дайын өнімді сату, яғни экспортқа бағдарланған экономиканы құру бірден-бір дұрыс жол деп табылды.

Жапон экономикасы XX гасырдың 50-жылдарының ортасында калпына келді. Бұл каржылык түрақтану және шаруашылық құрылымын толырымен кайта кұру жагдайында жүрді. Өсіресе өнеркәсілтің жаңа салаларын дамытуга көп көңіл бөлінді, олардың күрделі өнімдері бөсекелестік төмен жагдайда негүрлым қымбат багамен экспортка шығарыла бастады.

Сонымен жапон әкономикасының XX гасырдың 50—70-жылдары жоғары қаркынмен дамуына ішкі және сырткы экономикалық жағдайдың колайлы үйлесуі басты ықпал етті. Атап айтканда: 1) елде мамандану деңгейі жогары әрі кенбіс, салыстырмалы түрде арзан жүмыс күшінің болуы; 2) аталған кезеңде дүниежүзілік нарықта шикізат пен отын багасының арзан болуы; 3) шетелдердін ең соңгы гылыми-техникалык жетістіктерін сатып алып, жергіліктІ жағдайға тиімді түрде бейімдеу; 4) әскери шығындардың өте темен болуы; 5) қаржылык қорды экономиканы дашытуга жүмылдыру; 6) мемлекет тарапынан экономиканы реттеудің күшті жүйесінің қалыптасуы.

XX гасырдың 70-жылдарынан бастап дүниежүзілік нарыкта шикізат пен отын багасының күрт есуі энергия мен шикізатты көп кажет ететін салалардын үлесін азайтып, ғылымды көп кажет ететін өндірісті ұлгайтуға себепші болды. Өндірістік және өндірістік емес салалардың барлырын дерлік қамтыран

электрондандыру, кешенді автоматтандыру, робот техникасын енгізу мүлде жаңа материалдар мен ең соңғы технологияларды пайдаланумен катар жүрді. Елдің экономикалык куатының артуы қаржының жинакталуымен, халыкдралық есептесулерде иенаның кеңінен пайдаланыла бастауы, жапондык өнеркәсіп-қаржы топтарының нығаюымен қатар жүрді.

Жапония дүние жүзіндегі АҚШ-тан кейінгі екінші өнеркөсіп алыбы болумен қатар, аса маңызды каржылык орталыққа айналып, постиндустриялык даму кезеңіне өтті. 1990 жылдарда елдегі кызмет көрсету саласының жиынтык ішкі өнімдегі үлесі 60% шамасында болды. Экономикадагы сапалық күрылымдық өзгерістер елдің сыртқы экономикалық байланыстарының сипатына жөне дүниежүзілік экономикалық кеңістіктегі орнына тікелей ықпал етті. Қазіргі кезде дүние жүзщдегі аса жогары дамыған елдердін "жетітіігіне" енетін Жапония АЩП, Батыс Еуропа елдерінің, Қытайдың экономикалық бәсекелесіне айналды. 2003 жы-лы ЖЮ көлемі 4 трлн 245 млрд ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.