Жүйке жүйесі және жүйке ұлпасы

Жоспар
Кіріспе

1 Жүйке жүйесі ағзада көптеген қызмет атқарады
2 Жұлынның құрылысы мен қызметі
3 Жұлын орталықтары.
4 Mи бағаны.
5 Үлкен ми сыңарлары қыртысының құрылысы мен қызметі

Ағза біртұтас. Бір мүшенің жұмысының өзгеруі бүкіл ағзаның қызметінің өзгеруіне әкеліп соғады. Мысалы: дене еңбегі тыныс алуға, тері бөлінуге, бұлшық еттің жиырылуына әсер етеді. Ағзадағы барльпқ жүйелердің қызмет атқаруы орталың жүйке жүйесінің бақылауында болады. Ол дененің үйлесімді қызмет атқаруын қамтамасыз етеді.
Жүйке жүйесі ағзада көптеген қызмет атқарады:
1. Ағзаның қоршаған ортамен байланысын жүзеге асырады. Мысалы: сырттан есер еткен тітіркендіруге жауап реакциясын қайтарады: ыссыдан қолды тартып алады, тамаққа сөл бөлінеді, көзге бөгде зат енгенде жас бөлінеді.
2. Жүйке жүйесі мүшелердің жұмысын реттейді. Мысалы: парасимпатикалық жүйкелер қозғанда жүректің жұмысы әлсірейді, баяулайды, ал симпатикалық жүйкелердің әсерінен жүректің жұмысы күшейеді.
3. Жүйке жүйесі мүшелердің өзара жұмысының әрекетін үйлестіріп отырады. Мысалы: дене еңбегі кезінде жұмыс атқаратын бүлшық еттер мен қан тамырлар кеңейеді, тыныс алу жиілейді, жүрек қызметі жылдамдайды, зат алмасу артады.

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жүйке жүйесі және жүйке ұлпасы.

Ағза біртұтас. Бір мүшенің жұмысының өзгеруі бүкіл ағзаның қызметінің өзгеруіне әкеліп соғады. Мысалы: дене еңбегі тыныс алуға, тері бөлінуге, бұлшық еттің жиырылуына әсер етеді. Ағзадағы барльпқ жүйелердің қызмет атқаруы орталың жүйке жүйесінің бақылауында болады. Ол дененің үйлесімді қызмет атқаруын қамтамасыз етеді.

Жүйке жүйесі ағзада көптеген қызмет атқарады:

1. Ағзаның қоршаған ортамен байланысын жүзеге асырады. Мысалы: сырттан есер еткен тітіркендіруге жауап реакциясын қайтарады: ыссыдан қолды тартып алады, тамаққа сөл бөлінеді, көзге бөгде зат енгенде жас бөлінеді.

2. Жүйке жүйесі мүшелердің жұмысын реттейді. Мысалы: парасимпатикалық жүйкелер қозғанда жүректің жұмысы әлсірейді, баяулайды, ал симпатикалық жүйкелердің әсерінен жүректің жұмысы күшейеді.

3. Жүйке жүйесі мүшелердің өзара жұмысының әрекетін үйлестіріп отырады. Мысалы: дене еңбегі кезінде жұмыс атқаратын бүлшық еттер мен қан тамырлар кеңейеді, тыныс алу жиілейді, жүрек қызметі жылдамдайды, зат алмасу артады.

4. Жүйке жүйесі арқылы адамның ойлау өрісі дамиды.
Жүйке жүйесі екі бөлімге бөлінеді:

Орталық жүйке жүйесі;

Шеткі жүйке жүйесі.

Афференттік нейрондар деп қозу импульстерін шеткі бөлімнен орталың жүйке жүйесіне жолдайтын жүйке жасушалары аталады.

Эфференттік нейрондар деп қозу импульстерін орталық жүйке жүйесінен шеткі бөлімге жолдайтын жүйке жасушалары аталады.

Синапс туралы ұғым. Жүйке тітіркендіргіштері қатаң түрде белгілі бір жасушаның аксондарынан екіншісінің дендритіне өтеді. Бір жүйке талшықтарының аксондары екінші жүйке талшықтарының дендриттерімен тікелей байланыспайды. Олардың арасында арнаулы қүрылыстағы түзіліс болады. Ол түзілісті синапс деп атайды. Синапс арқылы тітіркеністің өту жылдамдығы олардың жүйке бойымен өту жылдамдығынан төмен болады.

Синапстардың ңасиеті:

тітіркенуді бір бағытта өткізеді;

тітіркенуді өткізуді қажетті жағдайда кідіртеді
Жуйке ұлпасының негізгі қасиеті - қозғыштың және қозуды өткізгіштік.

Қозғыштық - жүйке ұлпасының тіркендіргіштердің әсерінен қозу қабілеті.

Өткізгіштік - жүйке үлпасының қозуды өткізу қабілеті.

Жұлынның құрылысы мен қызметі

Жұлын адамның омыртқа жотасының орта арнасында орналасқан. Жұлынның алдыңғы және артқы бетін бойлай екі сайша өтеді. Олар жұлынды оң және сол жартыға бөледі. Жұлынның жоғары бөлімі тікелей мимен байланысқан. Өрбір омыртқа түсында жұлыннан жұлын түбірінің жүбы таралады, Жұлынның жүп түбір таралран бөлімін сегмент деп атайды.

Жұлын түбірлері омыртқа жотасының арнасынан шығар түста жүптаса бірігіп, 31 жүп аралас жұлын жүйкелерін құрайды. Омыртқа бөлімдеріне сәйкес жұлыйның мынадай бөлімдерін ажыратады:

мойың бөлімі

арқабөлімі

бел бөлімі

сегізкөз бөлімі

Жұлынның ұзындығы және оның салмағы адамның жасы, мен жынысына байланысты

Адамның жасы үлғайған сайын жұлынның үзындығы мен салмағы үлкейеді.

Жүйке жүйесінде тек қана қозу процестері емес, тжелу де пайда болады. Тежелуді 1863 жылы көрнекті орыс физиологы И.М. Сеченов (1829-1905) ашқан болатын. Тежелудің биологиялың маңызы өте зор. Себебі ағзада бір кезде қозудан кейін тежелу болуы нейрондардың дұрыс қызмет атқаруын қалыптастырады.

Жұлынның сыртын жүмсақ, торлы және қатты қабықшалар қаптап тұрады. Жұмсақ қабықша тікелей жұлынға жанасқан және онда қоректік заттар мен өттегін жеткізетін қан тамырлары өте жиі орналасңан. Торлы қабықша өте жүқа, өрі нөзік, ол жұмсақ қабықшаны көмкеріп тұрады. Қатты қабықша жұлынды сыртынан жауып жатады. Қабықшалар арасындағы кеңістікті ликвор (ми жұлын сүйықтығы) деп аталатын сүйыңтық толтырып тұрады.

Жұлының сұр затындағы қысқа және кең шығыңқы бөліктерін алдынғы мүйіз, ал артқысын артқы мүйіз деп атайды. Алдыңғы мүйізде қозғағыш (эфференті), ал артқысында қосымша сезімтал нейрондар орналасқан. Жұлынның ақ заты бағаналарды құрайды, ол арқылы жұлынды мимен және дене мүшелерімен әр түрлі деңгейде байланыстыратын жолдар өтеді. Жұлынның дәл ортасында ликвор сұйықтығы бар рана орналасқан.

Жұлынның қызметі. Рефлекс жүйке жүйесі қызметінің негізі болып табылады. Жұлынның кейбір рефлекстерін қарастырайық. Адам қолы ыстық затқа жанасса, бірден тартып алады. Бұл рефлекторлың реакция. Ол қалай орындалады?

Температуралық тітіркендіргіш теріде болатын рецепторға әсер етеді де, онда қозу туады. Қозу афферентті нейрондардың сезгіш жүйке талшықтары арқылы оның жұлын тораптарында орналасңан денесіне өтеді.

Рефлекс кезінде қозудың жүріп өткен жолын рефлекторлық доға деп атайды.

Жұлын рефлексінің доғасы бес бөлімнен түрады: рецептор, афферентті нейрон, жұлынның белгілі бір бөлімі, афферентті нейрон және жұмыс істейтін мүше.

Жұлын арқылы көптеген рефлекторлық доғалары өтеді. Рефлекторлық доға құрамына кіретін бес бөлімнің біртұтас байланысы болған жағдайда ғана рефлекс жүзеге асады. Олардың біреуінің заңымдануы соған жауап қайтару реакциясының жойылуына әкеп соғады. Бірақ рефлекс кезінде қозудың жүру жолы жұмыс істейтін мүшеде аяқталмайды. Мүше тітіркендіруге жауап берген кезде, оның рецепторларында пайда болған қозу орталық жүйке жүйесіне өтеді және рефлекторлық әрекеттің аяқталғандығы туралы хабар береді.

Жұлын рефлекторлық әрекетімен катар өте маңызды өткізгіштік қызмет те атқарады. Жұлынның ақ затындағы бағананы құрайтын нейрон талшықтары арқылы өткен қозу мига беріледі. Жұлынның өткізгіш жолдары арқылы қозу мидан дене мүшелеріне өтеді.

Жұлын орталықтары.

Дененің кез келген жерін тітіркендірген кезде қозу афферентті нейрондар арқылы жұлынның осы рефлекс доғасы ететін белгілі бір аймағына қарай өтеді. Белгілі бір рефлекс доғасы ететін, жұлынның сұр затында орналасқан нейрондар денесінің шоғырын жұлынның жүйке орталығы деп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.