Маркетинг жүйесіндегі жарнама
Жоспар:
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім
І. Сервистік қызмет түрі ретіндегі жарнамалық қызмет көрсету:
1.1. Жарнаманың негізгі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Жарнаманың типтері мен ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3. Жарнаманың тимділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.4. Жарнама үрдісінің негізгі компоненттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
ІІ. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметі:
2.1. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметінің жағдайы ... ... ... ... ..12
2.2. Қазақстандағы жарнама психологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.3. Қазақстандағы жарнама қызметі бойынша статистика ... ... ... ... ... ... ... ..14
ІІІ. Қазақстандағы жарнама таратудың заңнамалық реттелуі ... ... ... ... ... ... ...16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Негізгі бөлім
І. Сервистік қызмет түрі ретіндегі жарнамалық қызмет көрсету:
1.1. Жарнаманың негізгі түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.2. Жарнаманың типтері мен ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
1.3. Жарнаманың тимділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.4. Жарнама үрдісінің негізгі компоненттері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
ІІ. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметі:
2.1. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметінің жағдайы ... ... ... ... ..12
2.2. Қазақстандағы жарнама психологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.3. Қазақстандағы жарнама қызметі бойынша статистика ... ... ... ... ... ... ... ..14
ІІІ. Қазақстандағы жарнама таратудың заңнамалық реттелуі ... ... ... ... ... ... ...16
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
Кіріспе
Жарнама маркетинг жүйесінің маңызды компоненттерінің бірі. Жаранама – бұл жеке сауда әдістеріне қарағанда нақты сатып алушыларға бағытталған бұқаралық маркетинг құралы. Жарнама түсінігінде ақылы құралдар арқылы тауарлар, қызметтер және ұйымдар туралы ақпаратты жеткізу мағынасы жатыр.
Соңғы кездері жарнама қызметін жоспарлау мен талдауға өте көп көңіл бөлініп жүр. Көптеген монографиялар, әдебиеттерде мақалалар жазылуда.
Кең таратылған ой-пікірлерге қарамастан тек жалғыз жарнама ғана «сауданың қозғаушы күші» емес, ол тек көп күштердің бірі ғана. Жалпы кеңейтілген кешенді маркетингтік шаралар жүйесінің арасында жарнама, әдетте, басты элемент болып саналмайды. Іс тәжірбиеден көріп отырғанымыздай, қандай ма өнімнің өткізу көлемінің артуы мен кемуіне әсер ететін басты фактор болып, ең алдымен бірінші кезекте, осы тауарлардың өзінің сапасы мен тұтынушылық қасиеті, олардың бағасы, нарықтағы жалпы конъюктуралық хал ахуалды, бәсекелестердің әрекеті және тағы басқа да факторлар табылады. Жарнама қызметі үшін көп ақша қаражаттары қажет, кей жағдайларда фирманың алға дұрыс мақсат қоймауынан, жарнама бюджеті жөнінде терең зерттелген шешім қабылдамауынан, жарнама құралының дұрыс айналысын қалыптастыра алмауынан және дұрыс таңдай алмауынан, жарнама қызметінің нәтижесін қате бағаласа, жұмсалған ақша қаражаттары да босқа кетуі де мүмкін.
Тауарлар мен қызметтердің жарнамалық маңдайшадағы жазулары – жарнамалаудың ең көне түрлерінің бірі. Ал сыртқы жарнама қызметінің заманауи дәуірі ХХ ғасырдың басында қалыптасты.
Маңдайшадағы жазуларда нарықтағы потенциалды сатып алушыларға әсер ететін хабарламалар болуы мүмкін. Жарнаманың бұл түрі тек бренд туралы мәлімет беру және тұтынушылармен қарым-қатынасты нығайту үшін маңызды болып табылады. Сыртқы тасымалдаушылар тек нақты бір тауар маркасы үшін сатып алушылық қасиеті төмен сатып алушылардың қызығушылығын ояту үшін тиімді.
Маркетингтегі жарнама саясаты қызметтің бір бағыттылық жүйесін көрсетеді.
Жарнаманың атқаратын негізгі функциялары:
• Экономикалық функция
• Әлеуметтік функция
• Маркетингтік функция
• Коммуникациондық функция
Курстық жұмыста келесі авторлардың әдебиеттері пайдаланылған: Ромат Е.В., Ф.Котлер., Аксенова К.А. және т.б.
Курстық жұмыстың пәні: жарнама таратудың әдістері мен құралдары, жарнама талдауы.
Курстық жұмыстың мақсаты: маркетинг жүйесіндегі жарнама түсінігін қалыптастыруға.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- жарнамалық қызметтің теоретикалық негіздерін терең зерттеу;
- жарнаманың әлеуметтік- психологиялық негіздерін білу;
- жарнамалық үндеуді жасай білу;
- жарнаманы тарату арналарын жобалай білу;
- фирманың жарнамалық стратегиясын қалай анықтауды білу;
- жарнамалық қызметте қазіргі жаңашыл технологияларға ие болу;
- фирманың жарнамалық саясатының нақты бағыттары бойынша жоспар құруды жаңалықтарға ие болу.
Жарнама маркетинг жүйесінің маңызды компоненттерінің бірі. Жаранама – бұл жеке сауда әдістеріне қарағанда нақты сатып алушыларға бағытталған бұқаралық маркетинг құралы. Жарнама түсінігінде ақылы құралдар арқылы тауарлар, қызметтер және ұйымдар туралы ақпаратты жеткізу мағынасы жатыр.
Соңғы кездері жарнама қызметін жоспарлау мен талдауға өте көп көңіл бөлініп жүр. Көптеген монографиялар, әдебиеттерде мақалалар жазылуда.
Кең таратылған ой-пікірлерге қарамастан тек жалғыз жарнама ғана «сауданың қозғаушы күші» емес, ол тек көп күштердің бірі ғана. Жалпы кеңейтілген кешенді маркетингтік шаралар жүйесінің арасында жарнама, әдетте, басты элемент болып саналмайды. Іс тәжірбиеден көріп отырғанымыздай, қандай ма өнімнің өткізу көлемінің артуы мен кемуіне әсер ететін басты фактор болып, ең алдымен бірінші кезекте, осы тауарлардың өзінің сапасы мен тұтынушылық қасиеті, олардың бағасы, нарықтағы жалпы конъюктуралық хал ахуалды, бәсекелестердің әрекеті және тағы басқа да факторлар табылады. Жарнама қызметі үшін көп ақша қаражаттары қажет, кей жағдайларда фирманың алға дұрыс мақсат қоймауынан, жарнама бюджеті жөнінде терең зерттелген шешім қабылдамауынан, жарнама құралының дұрыс айналысын қалыптастыра алмауынан және дұрыс таңдай алмауынан, жарнама қызметінің нәтижесін қате бағаласа, жұмсалған ақша қаражаттары да босқа кетуі де мүмкін.
Тауарлар мен қызметтердің жарнамалық маңдайшадағы жазулары – жарнамалаудың ең көне түрлерінің бірі. Ал сыртқы жарнама қызметінің заманауи дәуірі ХХ ғасырдың басында қалыптасты.
Маңдайшадағы жазуларда нарықтағы потенциалды сатып алушыларға әсер ететін хабарламалар болуы мүмкін. Жарнаманың бұл түрі тек бренд туралы мәлімет беру және тұтынушылармен қарым-қатынасты нығайту үшін маңызды болып табылады. Сыртқы тасымалдаушылар тек нақты бір тауар маркасы үшін сатып алушылық қасиеті төмен сатып алушылардың қызығушылығын ояту үшін тиімді.
Маркетингтегі жарнама саясаты қызметтің бір бағыттылық жүйесін көрсетеді.
Жарнаманың атқаратын негізгі функциялары:
• Экономикалық функция
• Әлеуметтік функция
• Маркетингтік функция
• Коммуникациондық функция
Курстық жұмыста келесі авторлардың әдебиеттері пайдаланылған: Ромат Е.В., Ф.Котлер., Аксенова К.А. және т.б.
Курстық жұмыстың пәні: жарнама таратудың әдістері мен құралдары, жарнама талдауы.
Курстық жұмыстың мақсаты: маркетинг жүйесіндегі жарнама түсінігін қалыптастыруға.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- жарнамалық қызметтің теоретикалық негіздерін терең зерттеу;
- жарнаманың әлеуметтік- психологиялық негіздерін білу;
- жарнамалық үндеуді жасай білу;
- жарнаманы тарату арналарын жобалай білу;
- фирманың жарнамалық стратегиясын қалай анықтауды білу;
- жарнамалық қызметте қазіргі жаңашыл технологияларға ие болу;
- фирманың жарнамалық саясатының нақты бағыттары бойынша жоспар құруды жаңалықтарға ие болу.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Жарнама туралы 2003 жылғы 19 желтоқсандағы № 508-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы (www.medialaw.asia сайтынан)
2. Дейан А. Реклама. – СПб.: Нева, 2003 – 126 с.
3. Кохтев Н.Н. Реклама: искусство слова. Рекомендации для составителей рекламных текстов. – М.: МГУ, 1997. - 95с.
4. Музыкант В.П. Реклама и PR – технологии в бизнесе, коммерции, политике: Учеб. пособие. – М.: армада-пресс, 2002. – 686 с.
5. Музыкант В.П. Реклама: международный опыт и российские традиции: - М.: Право и Закон, 1996. – 220 с.
6. Рожков И.Я. Реклама: планка для профи. – М.: Юрайт, 1997. – 206 с.
7. Ромат Е.В. Реклама: Уч.пособие.-6-е изд. - СПб: ПИТЕР,2003.–506 с.
8. Росситер Д.Р. Реклама и продвижение товаров. – СПб.: ПИТЕР, 2001. – 651 с.
9. Уэллс У., Бернет Д., Мориарти С. Реклама: принципы и практика. – СПб.: ПИТЕР, 2001. – 735 с.
10. Феофанов О.А. Реклама: новые технологии в России. Учеб. пособие для профессионалов в сфере рекламы. - СПб.: ПИТЕР, 2000. – 377 с.
11. Котлер Ф. Армстронг Г. и др. Основы маркетинга. Пер. с англ. - 2-е европ. Изд. – М.; СПб.; К.: Издательский дом «Вильямс», 1998. – 1056с.
12. Хершген Х. Маркетинг: основы профессионального успеха: учебник для вузов. Пер. с немец. – М.: ИНФРА – М, 2000. – ХVIII, - 334 с.
13. Шаекина Ж.М., Нәбиев Е.Н., Базарова С.Қ. Маркетинг негіздері. Оқу құралы. – Астана: «Парасат Әлемі» , 2003. – 242 б.
14. www.stat.kz
15. Гольман И.А. Реклама плюс. Реклама минус: Учеб. Пособие для студ., обучающихся по спец. «Реклама» - М.:Гелла-принт, 2002. – 279 с.
16. Дейян А. Реклама: Пер. с фр./- 5-е издание. – М.: «Прогресс», «Универс», 1993. – 176 с.
17. Ансофф И. Стратегическое управление. М.: Экономика, 1990.
18. Голубков Е.П. Планирование маркетинга – М: 2001г.
19. Котлер Ф. Маркетинг, менеджмент – СПб: Питер Ком, 1999г.
20. Рожков И.Я. Международное рекламное дело. М., 1994.
1. Жарнама туралы 2003 жылғы 19 желтоқсандағы № 508-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы (www.medialaw.asia сайтынан)
2. Дейан А. Реклама. – СПб.: Нева, 2003 – 126 с.
3. Кохтев Н.Н. Реклама: искусство слова. Рекомендации для составителей рекламных текстов. – М.: МГУ, 1997. - 95с.
4. Музыкант В.П. Реклама и PR – технологии в бизнесе, коммерции, политике: Учеб. пособие. – М.: армада-пресс, 2002. – 686 с.
5. Музыкант В.П. Реклама: международный опыт и российские традиции: - М.: Право и Закон, 1996. – 220 с.
6. Рожков И.Я. Реклама: планка для профи. – М.: Юрайт, 1997. – 206 с.
7. Ромат Е.В. Реклама: Уч.пособие.-6-е изд. - СПб: ПИТЕР,2003.–506 с.
8. Росситер Д.Р. Реклама и продвижение товаров. – СПб.: ПИТЕР, 2001. – 651 с.
9. Уэллс У., Бернет Д., Мориарти С. Реклама: принципы и практика. – СПб.: ПИТЕР, 2001. – 735 с.
10. Феофанов О.А. Реклама: новые технологии в России. Учеб. пособие для профессионалов в сфере рекламы. - СПб.: ПИТЕР, 2000. – 377 с.
11. Котлер Ф. Армстронг Г. и др. Основы маркетинга. Пер. с англ. - 2-е европ. Изд. – М.; СПб.; К.: Издательский дом «Вильямс», 1998. – 1056с.
12. Хершген Х. Маркетинг: основы профессионального успеха: учебник для вузов. Пер. с немец. – М.: ИНФРА – М, 2000. – ХVIII, - 334 с.
13. Шаекина Ж.М., Нәбиев Е.Н., Базарова С.Қ. Маркетинг негіздері. Оқу құралы. – Астана: «Парасат Әлемі» , 2003. – 242 б.
14. www.stat.kz
15. Гольман И.А. Реклама плюс. Реклама минус: Учеб. Пособие для студ., обучающихся по спец. «Реклама» - М.:Гелла-принт, 2002. – 279 с.
16. Дейян А. Реклама: Пер. с фр./- 5-е издание. – М.: «Прогресс», «Универс», 1993. – 176 с.
17. Ансофф И. Стратегическое управление. М.: Экономика, 1990.
18. Голубков Е.П. Планирование маркетинга – М: 2001г.
19. Котлер Ф. Маркетинг, менеджмент – СПб: Питер Ком, 1999г.
20. Рожков И.Я. Международное рекламное дело. М., 1994.
Кіріспе
Жарнама маркетинг жүйесінің маңызды компоненттерінің бірі. Жаранама - бұл жеке сауда әдістеріне қарағанда нақты сатып алушыларға бағытталған бұқаралық маркетинг құралы. Жарнама түсінігінде ақылы құралдар арқылы тауарлар, қызметтер және ұйымдар туралы ақпаратты жеткізу мағынасы жатыр.
Соңғы кездері жарнама қызметін жоспарлау мен талдауға өте көп көңіл бөлініп жүр. Көптеген монографиялар, әдебиеттерде мақалалар жазылуда.
Кең таратылған ой-пікірлерге қарамастан тек жалғыз жарнама ғана сауданың қозғаушы күші емес, ол тек көп күштердің бірі ғана. Жалпы кеңейтілген кешенді маркетингтік шаралар жүйесінің арасында жарнама, әдетте, басты элемент болып саналмайды. Іс тәжірбиеден көріп отырғанымыздай, қандай ма өнімнің өткізу көлемінің артуы мен кемуіне әсер ететін басты фактор болып, ең алдымен бірінші кезекте, осы тауарлардың өзінің сапасы мен тұтынушылық қасиеті, олардың бағасы, нарықтағы жалпы конъюктуралық хал ахуалды, бәсекелестердің әрекеті және тағы басқа да факторлар табылады. Жарнама қызметі үшін көп ақша қаражаттары қажет, кей жағдайларда фирманың алға дұрыс мақсат қоймауынан, жарнама бюджеті жөнінде терең зерттелген шешім қабылдамауынан, жарнама құралының дұрыс айналысын қалыптастыра алмауынан және дұрыс таңдай алмауынан, жарнама қызметінің нәтижесін қате бағаласа, жұмсалған ақша қаражаттары да босқа кетуі де мүмкін.
Тауарлар мен қызметтердің жарнамалық маңдайшадағы жазулары - жарнамалаудың ең көне түрлерінің бірі. Ал сыртқы жарнама қызметінің заманауи дәуірі ХХ ғасырдың басында қалыптасты.
Маңдайшадағы жазуларда нарықтағы потенциалды сатып алушыларға әсер ететін хабарламалар болуы мүмкін. Жарнаманың бұл түрі тек бренд туралы мәлімет беру және тұтынушылармен қарым-қатынасты нығайту үшін маңызды болып табылады. Сыртқы тасымалдаушылар тек нақты бір тауар маркасы үшін сатып алушылық қасиеті төмен сатып алушылардың қызығушылығын ояту үшін тиімді.
Маркетингтегі жарнама саясаты қызметтің бір бағыттылық жүйесін көрсетеді.
Жарнаманың атқаратын негізгі функциялары:
* Экономикалық функция
* Әлеуметтік функция
* Маркетингтік функция
* Коммуникациондық функция
Курстық жұмыста келесі авторлардың әдебиеттері пайдаланылған: Ромат Е.В., Ф.Котлер., Аксенова К.А. және т.б.
Курстық жұмыстың пәні: жарнама таратудың әдістері мен құралдары, жарнама талдауы.
Курстық жұмыстың мақсаты: маркетинг жүйесіндегі жарнама түсінігін қалыптастыруға.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- жарнамалық қызметтің теоретикалық негіздерін терең зерттеу;
- жарнаманың әлеуметтік- психологиялық негіздерін білу;
- жарнамалық үндеуді жасай білу;
- жарнаманы тарату арналарын жобалай білу;
- фирманың жарнамалық стратегиясын қалай анықтауды білу;
- жарнамалық қызметте қазіргі жаңашыл технологияларға ие болу;
- фирманың жарнамалық саясатының нақты бағыттары бойынша жоспар құруды жаңалықтарға ие болу.
І. СЕРВИСТІК ҚЫЗМЕТ ТҮРІ РЕТІНДЕГІ ЖАРНАМАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ
1.1. Жарнаманың негізгі түрлері
Жарнама - тұтынушылардың әрекетіне көбірек әсер ететін, олардың назарын өздері ұсынатын тауарлар мен қызметтерге тартып, кәсіпорынның кейпін жағымды жақтан көрсетуге әсер ететін құрал.
Тауарлық жарнама - сатып алушыларды тауарлар мен қызметтерін сатып алуға көндіру мақсатында тұрақты сатушылардың арнайы жүгінбеудің кез келген формасы.
Жарнама бұл - табысты сауданы қамтамасыз ету мен кәсіпорынның тұрақты клиенттерін қалыптастырудағы негізгі құрал болып табылады.
Жарнаманы таратудағы ең тиімді арналар ретінде келесілерді атап өтуімізге болады:
* баспасөз (газет, журналдар, бюллетеньдер), бұл қоғамның барлық сатысына қолжетімді;
* аудиовизуалды құралдар (радио, теледидар көрсетілімдері, кино, бейнетаспалар);
* сыртқы жарнама (щиттер, суреттер мен мәтіндік ақпараттар көрсеілетін плакаттар);
* транспорттағы жарнама;
* жарнама имиджі (кеңселерді безендіру, стиль таңдау);
* баспалық жарнама (каталогтар, күнтізбелер, буклеттер, жобалар және т.б.);
* көрмелер, салондар, презентациялар;
* Direct mail - тікелей пошталық хат жіберу.
Жарнама келесідей жағдайларда міндетті болып табылады:
* жаңа тауар немесе қызмет пайда болғанда;
* әлі ешкімге беймәлім, жаңа мекеме пайда болғанда;
* мекемеге ұқсас кәсіпорындар жаңа тауар мен қызмет түрлерін ұсынғанда;
* өзіне бәсекелес және ұқсас өнім өндіріп, қызмет көрсетудегі мекемелердің (мейрамхана, кафе) ішінен тұтынушылардың назарын өзіне тарту мақсатындағы жарнама;
* сату көлемі азайып, келушілер көлемі азайған кезде;
* мекеме иесі сату көлемін ұлғайтып, жаңа мәліметтерді тарту мақсатында.
Теледидардағы жарнама - ең қымбат, сонымен қатар ең тиімді жарнама түрі. Кейбір фирмаларға, әсіресе мейрамхана үшін мұндай жарнама түрі қолжетімді болып табылады. Теледидар бойынша берілетін жарнаманың құны жарнаманың трансляциялық уақыты мен қай бағдарламада көрсетілетініне белгіленеді.
Жарнаманың тиімділігі мен құны әдетте өзінің белгілі бір тура пропорцияналдығына байланысты өз орнына ие. Телекөреремендер сонымен бірге жарнама берушілер үшін кешкі уақытта көрсетілетін телебағдарламалар танымал, әрі тиімді болады. (сағат 20.00-24.00 аралығындағы уақыт) , себебі барлық отбасы мүшелері дәл осы уақыт аралығындағы теледидар көреді.
Күндізгі уақытта көрсетілетін жарнаманың тиімділігі төмен болады, себебі мұндай уақытта теледидарды әдетте зейнеткерлер мен жұмыссыздар сияқты төлемге қабілетсіз адамдар тамашалайды. Дегенмен, егер де жарнама осы категориядағы адамдарға бағытталса, бұл жарнамашы орналастырудағы ыңғайлы уақыт болып табылады. Жарнаманың тиімділігі сондай-ақ оның қандай телевизиялық бағдарламада көрсетілуінде болып табылады, себебі осы бағдарламаға сәйкесоны көретн аудиторияны білуге болады. Мәселен, зейнетақы қорын жастардың әуендік бағдарламасында немесе қыздарға арналған теріге күтім жасау бағдарламаларында көрсетудің пайдасы жоқ.
Жалпы жағдайда жарнаманың тиімділігі (Е) оны көретін телекөрермендердің көлеміне (N) тура пропорционалды, ал жарнама құнына (С) кері пропорционалды:
Е=KNС
Мұндағы: Е- адамтг
К- пропорционалдық коэффициенті
Негізінен алғанда, эмперикалық коэффециент есебі өте күрделі, сол себепті қарапайым тәуелділік қолданылады. Теледидардан ұсынылатын жарнама үшін роликтердің ақпараттық әсерінің жоғары болуы тиіс, себебі бірнеше секундтан құралған роликке көбірек ақпарат енгізу қажет.
Осы орайда, теледидарлық жарнаманы жеткілікті қаржылық жағдайда ең тиімді құрал ретінде қарастыруымызға болады.
Кезеңдік баспадағы жарнама - бұл сату көлемі бойынша теледидарлық жарнамалық нарықтан кейінгі екінші орынды иеленетін нарық түрі болып табылады.
Кезең бойынша баспалық жарнаманы 3 түрге бөліп қарастыруға болады:
* әдеттегі газеттердегі жарнама, яғни ақпараттың жеткілікті деңгейде болуы. Газетті сатып алушылар газеттегі берілген ақпарат үшін ақы төлейді және жарнаманы газеттегі қосымша ақпарат ретінде қарастырады.
* арнайы жарнамалық газетке бағытталып дайындалған жарнамалық ақпараттар. Егер сатып алушы осы газетті арнайы сатып алса, онда ол адам осы жарнамаға қажеттілік таныту негізінде, біле тұра алады.
* тегін жарнамалық ақпараттар көрсетілетін Жарнама тектес газеттер. Бұл жарнамалық ақпарат берушіге де және жарнаманы оқитын оқырман үшін де тиімді нұсқа болып келеді.
Жарнаманың бұл түрінің құны салыстырмалы түрде қарағанда аса қымбат емес, және де мұндай жарнама түрін орта деңгейдегі мейрамханалар мен дәмханалар да қолана алады.
Ақпараттық мақалаларда жарық көрген жарнамалар өте жақсы жұмыс атқарады. Оқырман бұл ақпараттты мақала ретінде оқи отырып, оның жарнама екендігін түсінбей де қалады, яғни керекті ақпарат ретінде қабылдайды. Мұнда баспасөз қызметкерімен келісіп мақала ретінде жарнаманың жарық көруі тиімді болып келеді.
Радио арқылы жарнама беру қымбат емес жарнама түріне жатады, оны тіпті жеке тұлғалардың да пайдалануына (мысалы, радио бойынша берілетін жеке, яғни ұйымдық емес жарнамалар) мүмкіндіктері бар. Қазіргі таңда радио бойынша берілетін жарнаманың тиімділігіне күмәнмен қарамаса да болады, себебі мұндай жолмен таратылатын жарнамалар көліктерде, автобустарда, тіпті дүкендерде де хабарланады. Шындығына келгенде, радиожарнаманы жарнаманың басқа да түрлерімен қолданған абзал, себебі жарнаманың мәнін тек сөзбен жеткізу жеткіліксіз болады.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1
Теледидардағы жарнама
Прессадағы жарнама
BTL
Сыртқы жарнама
Радиожарнама
Транспорттық жарнама
Интернет
Сурет 1.1 Қазақстан Республикасындағы жарнама түрлері
1.2. Жарнаманың типтері мен ерекшеліктері
Жарнамалық хабарламалардың типологиясын келесідей түрде жіктеуге болады:
* тұтынушыға әсер ету тәсілі бойынша;
* ақпаратты жеткізу тәсілі бойынша;
* негізгі мақсаттар мен тапсырмалар бойынша;
* жарнаманы тұтынушымен қайтарымды байланыс болатын жағдайдағы жарнама.
Сонымен қатар, жарнама әсер етуі бойынша бірнеше түрге жіктеледі, яғни жарнамалық хабарламалар келесідей болуы мүмкін:
* рационалды;
* эмоционалды.
Рационалды (заттай) жарнама - тұрақты тұтынушының ақыл ойына әсер ету арқылы хабардар ететін жарнама. Ол нақты дәлелдер келтіреді, сендіру үшін мәтіндік ақпараттарына қосымша ретінде әртүрлі кескіндер мен суреттер қолданады.
Эмоционалды (ассоциативті) жарнама - еске түсіруді жүзеге асырады. Ол адамның ойына ой қосады, сезімдеріне, эмоциясына, іштей танымына әсер етіп, адамдарда белгілі бір идея мен ой қалыптастырады. Оның ең тиімді құралы - сурет, түсі және аз да болса дыбыс.
Кейбір жарнамалар тек қана эмоционалды немесе рационалды болып келеді. Дегенімен, үлкен көлемдегі жарнамалық хабарламалар, тіпті жартысынан көбі дерлік осы екі түрдегіжарнаманың біріктірілген түрін пайдаланады.
Жарнама қаттынемесе жұмсақ түрдегі болуы мүмкін. Қатты жарнама сатып өткізу үрдісінде ынталандыру шараларын жүргізеді. Мұндай жарнама түрі қысқа мерзімді мақсаттарға ие болады: хабарламаның сыртқы эффектілік көрінісі мен ол жарнаманы көрген сәтте сатып алуға адамды ұмтылатындай етіп, өзіне назар аударту мақсатында әсер етеді.
Жұмсақ жарнама тек қана тауар немесе оның маркасы жайында хабарламайды, сонымен қатар сол тауар айналасына жағымды ортаны қалыптастырады. Көбінесе бұл ынталандыруға терең әсер ететін көңіл-күй жарнамасы. Ол ақырындап ішікі сатылымға дайындықты құрастырып, белгілі бір тауар арқасында тұрақты сатып алушының дайындығын өзгертеді.
Негізгі мақсаттары мен мәселелеріне байланысты жарнама келесідей түрлерге жіктеледі:
* қоғамда престиж қалыптастыру мақсатындағы жарнама - имидж жарнама;
* ынталандырушв жарнама;
* тұрақтылық жарнамасы;
* фирмаішілік жарнама;
* өнімдерді сатып өткізу көлемін ұлғайтуға бағытталған жарнама;
* салыстырмалы;
* еске түсіруші жарнама;
* көмекші жарнама;
* ақпараттық жарнама;
* превентивті жарнама;
Мейрамхана шаруашылығына жарнаманың барлық және кез келген түрі көмектесе алады. Мәселен, имиджді жарнама негізінен жағымды кескін құрып, имидж қалыптастыруда қолданылады. Мұндай жарнамалық құралды пайдалану арқылы мейрамхана өзін отбасылық, іскерлік, жастар немесе осылардың барлығы біріктірілген түрдегі мейрамхана екендігін көрсете алады.
Ынталандырушы жарнама тұтынушыларды осы мекеменің тауарлары мен қызметтерін тұтынуға келтіруге әрекет етеді, себебі олар сапалы қызмет көрсетеді, яғни асхананың тазалығы, қызмет көрсетудегі жоғары сапа мен төмендетілген бағалар ұсынады. Нарықта тұтынушылардың тұрақтылық жағдайы туралы тұрақтылық жарнамасы ақпараттандырады. Фирмаішілік жарнама сол мекемеде жұмыс істейтін қызметкерлерді олардың барлық күшін өздері жұмыс жасап жатқан фирмаға жұмсап, өзара байланыс орнатуына бағытталған. Әрбір даяршы өзін сол мейрамханағакеректі персоналмын деп сезінеді, және өзінің жалақысын көтерткізу мақсатында мейрамхананың да мол табыс табуына өз септігін тигізеді. Көмекші жарнама егер сол мейрамхана орналасқан аймақта, тура сол сияқты профильде жаңадан мейрамхана ашылған жағдайда, өз мейрамханаңыздың жағымды ерекшеліктерін атап, қайталанбалы түрде клиент тартудағы жарнама.
1.3. Жарнаманың тимділігі
Жарнамалық кампанияны бастауда, жарнама берушіге жарнамалаудың тиімділік есебін қалыптастырған дұрыс. Бұл жарнамалық қызметтің тұрақты клиенттерге оптималды жағдай жасап, жарнаманың мақсаттылығы мен әр бөлімшенің нәтижелелік құралдары туралы ақпарат алуға көмектеседі.
Көп жағдайларда жарнаманың жекелеген құралдарын адам демалысының тиімділігін анықтауда мүмкін бола бермейді. Дегенімен, щамамаен алынған есептеулер өзін ақтайды.
Жарнаманың экономикалық тиімділігі мен адамның санасына психологиялық әсер ету тиімділіктерін бөліп көрсетуге болады. Психологиялық әсер ету тиімділігі көбінесе нәтижелі болып келеді, яғни сол мекемеге тұрақты клиенттер тарта алға жағдайда. Осылайша, жарнаманың экономикалық тиімділігі адамға психологиялық әсер етудің деңгейіне байланысты болады.
Жарнаманың экономикалық тиімділігін көбіне пайданың өсуіне әсер ету көлемін өлшеу арқылы анықтайды. Жарнаманың қандай әсер бергенін нақтырақ білу үшін , оның осы жарнаманы көрсеткеннен кейінгі жағдайдағы тауарды сатып өткізу көлемінің өсуімен анықтауға болады. Бұл көп жағдайда соңғы сұраныстағы тауар мен қызметтің жаңа түрін жарнамалауда байқалады.
Мысалы,қалада жаңадан итальяндық мейрамхана ашылды, жәнеде барлық адамдар жаңа асханалық тағамдардан дәм тату үшін барады. Егер бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан мейрамханалардың иелері өзінің клиенттерін жоғалтпауы үшін өздерінің ас мәзіріне итальяндық тағамның бірнеше түрін енгізіп, бұл жайында жарнамалыө хабарлама таратып, өз клиенттеріне хабарлама таратулары қажет.
Жарнаманың табысты өсіруге қаншалықты деңгейде әсер еткенін оперативті және бухгалтерлік есептер анықтайды. Сонымен бірге, жарнамамен қатар тауардың жүзеге асырылуына оның сапасы мен тұтынушының қасиеттері, бағасы, сыртқы көрінісі, сондай ақ мекеменің орналасқан орны, клиенттерге қызмет көрсету мәдениеті, нарықта аналогтық тауарладың болуы әер етеді.
Жарнаманың экономикалық тиімділігін жарнамалық құралды пайдалану арқылы жеткен экономикалық нәтиже бойынша анықтауға болады. Экономикалық нәтижелілік жарнаманың әсерінен кейін алынған табыс пен қосымша кірістің қатынасы арқылы аықталады.
Тиімділікті есептеуде келесі формуланы пайдаланамыз:
Т Н
Э -- т- (U_ + Uд), 100 р д
мұндағы Э - жарнамалаудың экономикалық әсері; Тд - джарнаманың әсер етуә нәтижесіндегі қосымша кіріс; Нт - жүзеге асыру құнына % щаққандағы тауарға қойылған қосымша құн; Up - жарнамаға кеткен шығындар; U - табысты өсіру үшін қосымша жұмсалған шығындар.
Берілген жағдайда біз жарнамалық іс шараларды өткізуден алынған нәтижені салыстырамыз. Оның нәтижесін келесідей үш нұсқада қарастырамыз:
1. жарнамалық іс шараның әсері оны өткізудегі шығындарға тең;
2. әсер шығыннан көп, яғни пайда көреді;
3. әсер шығыннан аз, яғни зиян шекті.
Дегенімен, қол жеткізген мәліметер жарнамалық шараны өткізудегі шығынның экономикалық тиімділігін құруда жеткіліксіз болып табылады. Жарнамаға жұмсалған шығынның тиімділігі оның рентабельділігін көрсетеді. Ол келесідей формуламен анықталады:
П- 100
р =
U
мұндағы, Р - жарнамалаудың рентабельділігі; П - жарнамалаудан түскен табыс; U - жарнамаға кеткен шығындар.
1.4. Жарнама үрдісінің негізгі компоненттері
Жарнама ақпараттарды нарыққа тарату құралы болып танылады. Сондықтан да осыған сәйкес жарнама маркетинг жүйесінің негізгі бөлігі болып табылады, мұнда жарнаманың негізгі қызметтерін , басқа элементтермен қатынас механизмін , иерархиядағы жарнаманың орнын анықтау мүмкіндіктерін қарастыруға болады.
Жарнама үлкен әртүрлілік формасымен ерекшеленеді. Бірақ оның негізгі дәстүрлі тағайындамасы- жарнама берушіні пайда мен тауарлармен қамтамасыз ету.
Сұранысты қалыптастырып және бағытты қалыптастырып, тұтынушыларға тауарларды сатып алуға мәжбүрлеу және сату-сатып алу үрдісін жеделдету арқылы, осыдан қор айналысы жүзеге асырылып, жарнама нарықта экономикалық қызметті орынндайды. Сонымен қатар ол ақпараттық қызметті де жүзеге асырады. Бұл қызмет тұрғысынан жарнама тұтынушыларды өндіруші және оның тауары жайлы ақпараттармен қамтамасыз етеді.
Жарнама маркетингтік жүйенің бөлігі бола тұра, жарнама ақпараттық қызметтің аймағынан тыс ол коммуникациялық қызметті де қамтиды. Жарнама әрекеттерін оқыту үрдісінде қолданылатын анкета, сұрақтар, пікір алмасудың көмегімен нарық пен жабдықтаушылар арасында қарым-қатынас орнайды. Бұл нарыққа тауарлардың жылжуына бақылау жасауға , жабдықтаушылардың жарнамаға деген тұрақты ұсыныстарын қалыптастырып, бекітуге , дұрыс болмаған жағдайда жарнама қызметтері үрдісін жедел түзетуге мүмкіндік береді. Осыған сәйкес жарнаманың бақылаушы және түзеуші қызметтері жүзеге асырылады.
Тұтынушылардың анықталған топтарын анықтау мүмкіндіктерін қолдану арқылы, жарнама кең ауқымда сұраныстарды басқару қызметін орындайды. Басқару қызметтері заманауи жарнаманың ерекше сипаты болып табылады.
Жарнаманы қалыптастыру жалпы үрдістердің құраушы бөліміне кіреді. Ол үшін қоғамның назарын сіздің мейрамханаңызға аудару үшін көбіне тиімді және тәжірибелі әдістер жүзеге асырылып, қажетті топ түрлері таңдалады.
Негізгі тәсілдердің бірі - ол танымал адамдарды анықталған мейрамханада болуына көндіру болып табылады. Егер мейрамхана оларға тегін түскілік ас пен кешкілік асты ұсынатын болса онда олар мейрамханаға міндетті түрде келеді. Өз жабдықтаушыларын шақырып белгілі бір орында өнімдердің көрмесін ұйымдастыру арқылы үлкен табысқа қол жеткізуге болады. Танымал адамдардың қатысуы прессаның олар туралы жазуға мәжбүрлейді, ал адамдар алған әсерлері жайлы бір-бірімен бөліседі.
Ғимаратқа белгілі бір танымал адамдардың назарын аударту үшін, достарыңның, таныстардың және телефон анықтамаларының қызметтеріне жүгініп өзара іздеулер жүргізу қажет. Егер газеттерде қызықты мақалалар пайда болса, қоңырау шалып, берілген мақаланы кім дайындағаны жөнінде сұрастырып білу керек. Бір адам екіншісімен байланысты.
Бұл бөлімнің мәліметтерін қарастыру арқылы сіз мынадай ақпараттар аласыз:
-Жарнама сервистік қызметтің дамуында белгілі орынды алады;
-Тауарлар мен қызметтердің тиімді өткізуі көбіне жарнама әрекеттерімен анықталады.
-Жарнама үрдістері белгілі бір заңнамаға сәйкес жасалынады;
-Заманауи телекоммуникация жүйесінде тауар және қызметтер жарнамасы көбіне тиімді.
ІІ. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметі
2.1. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметінің жағдайы
Нарықтық қатынастар бойынша өмір сүрудің басты заңдылығы - өнімді жарнамалау арқылы тұтынушы қатарын молайтып, өнімін тезірек және түсімдірек етіп өткізу.
Негізгі ұғымдар деп айдар тағылған бөлімдегі жөнсiз жарнама - мазмұнына, уақытына, таратылу, орналастырылу орнына және тәсiлiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген талаптардың бұзылуына жол берiлген жосықсыз, дәйексiз, әдепсiз, көрiнеу жалған және жасырын жарнама деген атқа лайық болып тұрған жоғарыда мысалға келтіргендеріміз сияқты жарнамаларды бақылап, тиісті адамдарды жауапқа тартатын кім болмақ сонда?
Мұның барлығын тәптіштегенде айтпағымыз - біздегі Жарнама туралы заңды қайта қарап, оған, бірқатар емес, көптеген өзгертулер мен толықтырулар енгізу қажеттігі. Атап айтқанда, заңда жарнаманың мәтіні мен мазмұнындағы этикалық-эстетикалық, адамгершілік тәлім-тәрбие тұрғысындағы мәселелерге баса назар аударылса екен. Оның үстіне біздің Жарнама туралы заңымызда дәл осы телеарна арқылы берілетін роликтердің сюжеттік мазмұны мен оның эфирден өткізілу тәртібі ұмыт қалған сыңайлы. Аталған заңның 1-ші бабында Осы Заңның мақсаттары жарнаманы жасау, тарату, орналастыру және пайдалану үшiн қажеттi жағдайларды қамтамасыз ету, жарнама саласындағы жосықсыз бәсекеден қорғау, жөнсiз жарнаманы болғызбау және оларға тыйым салу болып табылады деп атап көрсетілген. Негізінде Жарнама туралы заңға Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 маусымдағы № 264-ші заңымен өзгертулер енгізілген көрінеді. Әттеген-айы, заңдағы талаптардың жүзеге асуын қадағалап отырған ешкім жоқ сияқты болып көрінеді де тұрады. Мұның сыртында 8-ші бапта Жарнама беру кезiнде оның дыбысы берiп отырған бағдарлама дыбысынан жоғары болмауға тиiс делінген. Бұл талаптардың да орындалмай жатқандығы былайғы жұртқа белгілі. Тыныш қана кино немесе бағдарлама қарап отырғандардың: Өй, мынауың айғайлап кетті ғой. Басыңқырашы! деп жататынын ешкім де жоққа шығара қоймайды. Жарнама саласындағы мемлекеттiк реттеудiң негiзгi мақсаттары деп аталатын 17-ші бапта мемлекеттік реттеу ісінің басты әрекеті жөнсiз жарнаманы, сондай-ақ, қоғамдық құндылықтар мен жалпыға бiрдей қабылданған мораль және адамгершiлiк нормаларына қол сұғатын жарнаманы болғызбау және оларға жол бермеу деп атап көрсетілген. Мұны да қолға алып, қатаң бақылауға алған ешбір құзырлы мекеме, яки органды әзірге кезіктіре қоймадық.
Жарнамасыз тауардың кен нарықта қалыптастыруға, ықтимал қажетiлiктердi сұранымға айналдыруға болмайды. Коммерциялық жарнаманың алып машинасы тұтынушыны қалыптастыруға, оған қысым жасап, керектi сенiм тәрбиелеуге арналған. Жарнаманың мақсаты сатып алуға деген құмарлықты қыздырып, ықтимал тұтынушыны несиенi пайдалануға, қосымша шығындарға итермелейдi.
Жарнама қызметiнiң жоспары көптеген факторларды нақтылы талдау және көптеген балама нұсқаларды бағалау негiзiнде жасалады. Ең басында мақсатты айкындайды және мақсат-мiндеттерді мынадай тізбегін бетке ұстаған жөн: " фирманың мақсаттары - маркетинг мақсаты - жарнама қызметтерінің мақсаты және міндеттер!".
Жарнама - нақтылы өндірушілерге, саудагерлерге, табыстырушың тауарына, қызметіне назар аударту және олардың шотынан, олардың маркасымен осы тауар мен кызметін сатып алдырту мақсатында ұсыныс, тауар мен кызметті сатып алдырту мақсатында ұсыныс, шақыру, кеңес және кепілдеме тарату.
Қазақстан Республикасында туристік саладағы жарнаманың сферасы қазіргі таңда өте актуальді және даму стадиясында орналасқан.
Сондықтан дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты туристік жарнаманы анықтау мен оны туристік фирмаларда дамытудағы кемшіліктерді, және сонымен қатар ұлттық турситік өнімдерді жарнамалауда кездесетін мәселелер мен оларды шешу жолдары.
Жарнама туристік кәсіпорындағы маркетингте ерекше орын алады, оны сондықтан жиі өзара тәуелсіз бағытта қарастырады. әлемдік нарықта жарнама кешенді толық пайдаланғанда ғана жоғарғы тиімділікке ие болады, Осы мақсатқа жету үшін келесі тапсырмаларды орындау қажет:
- туристік фирмадағы жарнаманың түрлері мен жарнамалық қызметтер;
- Қазақстан Республикасындағы туристік жарнаманың даму темпі
- Жарнаманы дамытуда туындайтын мәселелер мен оны шешу жолдары
2.2. Қазақстандағы жарнама психологиясы
Әрбір қоғамның әлеуметтік, экономикалық дамуы сол қоғамдағы нарықтың жедел қарқымен дамуында қызу бәсекелестік туғызады. Онда негізді рөлді жарнама алады. Нарық экономикасына дейін біздің елде жарнама мәселесіне көп көңіл бөлінген жоқ. Ал қазір күнделікті өміріміздің бір бейнесіне айналды.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы 2007жылы 1-наурызда Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты халқына арналған жолдауының IV бөлімінде былай дейді, - Бәсекелеске қабілеттілік - Қазақстанның әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты кірігуінің кілті Сондықтан да өткен жылдың өзінде біз жалпы Қазақстандық жобамызды тұжырымдап, оны іске асыруды қолға алған болатынбыз. Бұл- біздің әлемнің бәсекеге барынша қабілетті елу елінің қоғамдастығына қарай жедел жылжуымыз және оның тұрақты мүшесі ретінде Қазақстанның тұғырнамасын нығайту. Және мұның қажетті шарты- Қазақстан тауарлары мен қызметтерінің озық халықаралық стандарттардың сапалық деңгейіне шығуы.
Жарнама іс-әрекеті қазіргі таңда енді зерттеліп келе жатқан тың зейін қоятын психологияның ерекше саласы. Жарнама психологиясы туралы Ресей және шетел ғұламалары жазған оның ішінде Лебедев А.Н. Психология рекламы атты еңбегі және Сэндидж Ч., Фрайбургер В., Ротцолл К. Реклама теория и практика сонымен қатар Мокшанцев Р.И. Психология рекламы, Мануйлов М.А. Психология рекламы, Фридленгер К.Т.Путь к покупателю атты еңбектерінде жарнаманың психологиялық тұрғыдан қарастырған, жарнаманы қабылдаудағы психикалық процестер туралы толық мәліметтер қамтылған. А.А. Ухтомскийдің жарнамаға доминанта принципін қолдануы қарастырылған. Қазақ тілінде жарнама психологиясы туралы әлі ешкім зерттемеген, оның алғашқы зерттеушілері мына біздер болып табыламыз. Біздің елде жарнамаға енді көңіл бөле бастауда. Ол көптеген зертеулерді талап етеді.
XX ғасырдың ортасында біздің өмірді жарнамасыз елестету қиын деген сұрақпен нақты зерттеу басталды. Біз жарнаманы кез-келген жерде кездестіреміз - үйде теледидар алдында отырғанда, радио тыңдағанда, жұмысқа не сабаққа бара жатқанда барлық жерде. Қай жерде болмасақ та тауар немесе күтім туралы айтатын жарнамалық хабарландыруды көреміз не естиміз.
Қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, саяси өзгерістер психология ғылымында жаңа бағыттың тууына әкелді. Ең маңызды сұрақтардың бірі - саяси жарнаманы және өзін жарнамалауды зерттеу. Тағы бір өзекті мәселе- шет елдік жарнамаларды бейімделу мәселесі. Зерттеулер көрсеткендей шет елдік және отандық жарнамаларға қатынас бір жақты емес. Ақпараттық құралдарының психологиялық мәдениетінің төмендігі сол жарнамаларды тұтынушыларға қажет формада емес үлкен пайда алуды көздеп жасалады.
Бізде жарнамаға деген психологиялық бейімделудің жоқтығын кейде жарнамалар біздерді кемітеді. Сондай-ақ, жарнама жоғары сапалы, жоғары кәсібилікті қажет етеді. Жарнама өз мақсатына толық жету үшін жарнама мәтінін, бейнесін, түсті таңдауда адам психикасының ерекшеліктерін есеру керек.
2.3. Қазақстандағы жарнама қызметі бойынша статистика
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
1
2010 жылы медиа
Жарнамаға сұраныс
2010ж барлық
Жарнамаға сұраныс
Сурет 1.2 Қазақстандағы жарнама сұранысы
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
1
2010 жылы медиа
Жарнама ұсынысы
2010 ж барлық
Жарнама ұсынысы
Сурет 1.3 Қазақстандағы жарнама ұсынысы
Жарнама және нарықты зерттеу саласындағы қызметтер
2009 жыл
2010 жыл
Жалпы Қазақстан Республикасы бойынша
69 165,1
92 975,80
Ақмола облысы
231,5
353,5
Ақтөбе облысы
754,8
933,1
Алматы облысы
343,1
666,6
Атырау облысы
182,5
368
Батыс Қазақстан облысы
252,4
526,3
Жамбыл облысы
267,1
320,4
Қарағанды облысы
1559,8
1641,9
Қостанай облысы
136,3
216,4
Қызылорда облысы
125,0
195
Маңғыстау облысы
337,5
556,4
Оңтүстік Қазақстан облысы
467,9
617,2
Павлодар облысы
939,8
1290,4
Солтүстік Қазақстан облысы
303,4
446,8
Шығыс Қазақстан облысы
1073,7
1480,4
Астана қаласы
2839,2
4504,1
Алматы қаласы
59351,1
78859,3
ІІІ. Қазақстандағы жарнама таратудың заңнамалық реттелуі
Жарнама туралы 2003 жылғы 19 желтоқсандағы № 508-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы
(2010.19.03. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)
1-тарау. Жалпы ережелер (1 - 5 баптар)
2-тарау. Жарнамаға қойылатын жалпы және арнайы талаптар (6 - 16 баптар)
3-тарау. Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеу (17 - 21 баптар)
Осы Заң Қазақстан Республикасының аумағында жарнама жасау, тарату, орналастыру және пайдалану процесiнде туындайтын қатынастарды реттейдi.
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Заңның мақсаттары
Осы Заңның мақсаттары жарнаманы жасау, тарату, орналастыру және пайдалану үшiн қажеттi жағдайларды қамтамасыз ету, жарнама саласындағы жосықсыз бәсекеден қорғау, жөнсiз жарнаманы болғызбау және оларға тыйым салу болып табылады.
2-бап. Заңның қолданылу аясы
1. Осы Заң Қазақстан Республикасының аумағында жарнама жасайтын, тарататын, орналастыратын және пайдаланатын жеке және заңды тұлғалардың қызметi процесiнде туындайтын қатынастарға қолданылады.
2. Осы Заң жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты болмайтын хабарландыруларына, соның iшiнде бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарландыруларына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жүзеге асырылатын саяси үгiт пен насихатқа қолданылмайды.
3-бап. Негiзгi ұғымдар
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) жарнама - адамдардың беймәлiм тобына арналған және жеке немесе заңды тұлғаларға, тауарларға, тауар белгiлерiне, жұмыстарға, көрсетiлетiн қызметтерге қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға арналған және оларды өткiзуге жәрдемдесетiн кез келген нысанда, кез келген құралдардың көмегiмен таратылатын және орналастырылатын ақпарат;
1-1) сыртқы (көрнекі) жарнама - жылжымалы және жылжымайтын объектілерде орналастырылған, сондай-ақ ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдарының бөлінген белдеулеріндегі және елді мекендердегі үй-жайлардың шегінен тыс ашық кеңістікте орналастырылған жарнама;2) жөнсiз жарнама - мазмұнына, уақытына, таратылу, орналастырылу орнына және тәсiлiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген талаптардың бұзылуына жол берiлген жосықсыз, дәйексiз, әдепсiз, көрiнеу жалған және жасырын жарнама;
3) жарнама берушi - жарнама жасау, тарату және орналастыру үшiн жарнамалық ақпарат көзi болып табылатын жеке немесе заңды тұлға;
4) жарнама жасаушы - жарнамалық ақпаратты тарату және орналастыру үшiн дайын нысанға келтiрудi жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;
5) жарнама таратушы - мүлiктi, соның iшiнде радио және (немесе) теледидар хабарларын таратудың тexникалық құралдарын беру және (немесе) пайдалану жолымен және өзге де тәсiлдермен жарнамалық ақпаратты тарату мен орналастыруды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жарнама маркетинг жүйесінің маңызды компоненттерінің бірі. Жаранама - бұл жеке сауда әдістеріне қарағанда нақты сатып алушыларға бағытталған бұқаралық маркетинг құралы. Жарнама түсінігінде ақылы құралдар арқылы тауарлар, қызметтер және ұйымдар туралы ақпаратты жеткізу мағынасы жатыр.
Соңғы кездері жарнама қызметін жоспарлау мен талдауға өте көп көңіл бөлініп жүр. Көптеген монографиялар, әдебиеттерде мақалалар жазылуда.
Кең таратылған ой-пікірлерге қарамастан тек жалғыз жарнама ғана сауданың қозғаушы күші емес, ол тек көп күштердің бірі ғана. Жалпы кеңейтілген кешенді маркетингтік шаралар жүйесінің арасында жарнама, әдетте, басты элемент болып саналмайды. Іс тәжірбиеден көріп отырғанымыздай, қандай ма өнімнің өткізу көлемінің артуы мен кемуіне әсер ететін басты фактор болып, ең алдымен бірінші кезекте, осы тауарлардың өзінің сапасы мен тұтынушылық қасиеті, олардың бағасы, нарықтағы жалпы конъюктуралық хал ахуалды, бәсекелестердің әрекеті және тағы басқа да факторлар табылады. Жарнама қызметі үшін көп ақша қаражаттары қажет, кей жағдайларда фирманың алға дұрыс мақсат қоймауынан, жарнама бюджеті жөнінде терең зерттелген шешім қабылдамауынан, жарнама құралының дұрыс айналысын қалыптастыра алмауынан және дұрыс таңдай алмауынан, жарнама қызметінің нәтижесін қате бағаласа, жұмсалған ақша қаражаттары да босқа кетуі де мүмкін.
Тауарлар мен қызметтердің жарнамалық маңдайшадағы жазулары - жарнамалаудың ең көне түрлерінің бірі. Ал сыртқы жарнама қызметінің заманауи дәуірі ХХ ғасырдың басында қалыптасты.
Маңдайшадағы жазуларда нарықтағы потенциалды сатып алушыларға әсер ететін хабарламалар болуы мүмкін. Жарнаманың бұл түрі тек бренд туралы мәлімет беру және тұтынушылармен қарым-қатынасты нығайту үшін маңызды болып табылады. Сыртқы тасымалдаушылар тек нақты бір тауар маркасы үшін сатып алушылық қасиеті төмен сатып алушылардың қызығушылығын ояту үшін тиімді.
Маркетингтегі жарнама саясаты қызметтің бір бағыттылық жүйесін көрсетеді.
Жарнаманың атқаратын негізгі функциялары:
* Экономикалық функция
* Әлеуметтік функция
* Маркетингтік функция
* Коммуникациондық функция
Курстық жұмыста келесі авторлардың әдебиеттері пайдаланылған: Ромат Е.В., Ф.Котлер., Аксенова К.А. және т.б.
Курстық жұмыстың пәні: жарнама таратудың әдістері мен құралдары, жарнама талдауы.
Курстық жұмыстың мақсаты: маркетинг жүйесіндегі жарнама түсінігін қалыптастыруға.
Курстық жұмыстың міндеттері:
- жарнамалық қызметтің теоретикалық негіздерін терең зерттеу;
- жарнаманың әлеуметтік- психологиялық негіздерін білу;
- жарнамалық үндеуді жасай білу;
- жарнаманы тарату арналарын жобалай білу;
- фирманың жарнамалық стратегиясын қалай анықтауды білу;
- жарнамалық қызметте қазіргі жаңашыл технологияларға ие болу;
- фирманың жарнамалық саясатының нақты бағыттары бойынша жоспар құруды жаңалықтарға ие болу.
І. СЕРВИСТІК ҚЫЗМЕТ ТҮРІ РЕТІНДЕГІ ЖАРНАМАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ
1.1. Жарнаманың негізгі түрлері
Жарнама - тұтынушылардың әрекетіне көбірек әсер ететін, олардың назарын өздері ұсынатын тауарлар мен қызметтерге тартып, кәсіпорынның кейпін жағымды жақтан көрсетуге әсер ететін құрал.
Тауарлық жарнама - сатып алушыларды тауарлар мен қызметтерін сатып алуға көндіру мақсатында тұрақты сатушылардың арнайы жүгінбеудің кез келген формасы.
Жарнама бұл - табысты сауданы қамтамасыз ету мен кәсіпорынның тұрақты клиенттерін қалыптастырудағы негізгі құрал болып табылады.
Жарнаманы таратудағы ең тиімді арналар ретінде келесілерді атап өтуімізге болады:
* баспасөз (газет, журналдар, бюллетеньдер), бұл қоғамның барлық сатысына қолжетімді;
* аудиовизуалды құралдар (радио, теледидар көрсетілімдері, кино, бейнетаспалар);
* сыртқы жарнама (щиттер, суреттер мен мәтіндік ақпараттар көрсеілетін плакаттар);
* транспорттағы жарнама;
* жарнама имиджі (кеңселерді безендіру, стиль таңдау);
* баспалық жарнама (каталогтар, күнтізбелер, буклеттер, жобалар және т.б.);
* көрмелер, салондар, презентациялар;
* Direct mail - тікелей пошталық хат жіберу.
Жарнама келесідей жағдайларда міндетті болып табылады:
* жаңа тауар немесе қызмет пайда болғанда;
* әлі ешкімге беймәлім, жаңа мекеме пайда болғанда;
* мекемеге ұқсас кәсіпорындар жаңа тауар мен қызмет түрлерін ұсынғанда;
* өзіне бәсекелес және ұқсас өнім өндіріп, қызмет көрсетудегі мекемелердің (мейрамхана, кафе) ішінен тұтынушылардың назарын өзіне тарту мақсатындағы жарнама;
* сату көлемі азайып, келушілер көлемі азайған кезде;
* мекеме иесі сату көлемін ұлғайтып, жаңа мәліметтерді тарту мақсатында.
Теледидардағы жарнама - ең қымбат, сонымен қатар ең тиімді жарнама түрі. Кейбір фирмаларға, әсіресе мейрамхана үшін мұндай жарнама түрі қолжетімді болып табылады. Теледидар бойынша берілетін жарнаманың құны жарнаманың трансляциялық уақыты мен қай бағдарламада көрсетілетініне белгіленеді.
Жарнаманың тиімділігі мен құны әдетте өзінің белгілі бір тура пропорцияналдығына байланысты өз орнына ие. Телекөреремендер сонымен бірге жарнама берушілер үшін кешкі уақытта көрсетілетін телебағдарламалар танымал, әрі тиімді болады. (сағат 20.00-24.00 аралығындағы уақыт) , себебі барлық отбасы мүшелері дәл осы уақыт аралығындағы теледидар көреді.
Күндізгі уақытта көрсетілетін жарнаманың тиімділігі төмен болады, себебі мұндай уақытта теледидарды әдетте зейнеткерлер мен жұмыссыздар сияқты төлемге қабілетсіз адамдар тамашалайды. Дегенмен, егер де жарнама осы категориядағы адамдарға бағытталса, бұл жарнамашы орналастырудағы ыңғайлы уақыт болып табылады. Жарнаманың тиімділігі сондай-ақ оның қандай телевизиялық бағдарламада көрсетілуінде болып табылады, себебі осы бағдарламаға сәйкесоны көретн аудиторияны білуге болады. Мәселен, зейнетақы қорын жастардың әуендік бағдарламасында немесе қыздарға арналған теріге күтім жасау бағдарламаларында көрсетудің пайдасы жоқ.
Жалпы жағдайда жарнаманың тиімділігі (Е) оны көретін телекөрермендердің көлеміне (N) тура пропорционалды, ал жарнама құнына (С) кері пропорционалды:
Е=KNС
Мұндағы: Е- адамтг
К- пропорционалдық коэффициенті
Негізінен алғанда, эмперикалық коэффециент есебі өте күрделі, сол себепті қарапайым тәуелділік қолданылады. Теледидардан ұсынылатын жарнама үшін роликтердің ақпараттық әсерінің жоғары болуы тиіс, себебі бірнеше секундтан құралған роликке көбірек ақпарат енгізу қажет.
Осы орайда, теледидарлық жарнаманы жеткілікті қаржылық жағдайда ең тиімді құрал ретінде қарастыруымызға болады.
Кезеңдік баспадағы жарнама - бұл сату көлемі бойынша теледидарлық жарнамалық нарықтан кейінгі екінші орынды иеленетін нарық түрі болып табылады.
Кезең бойынша баспалық жарнаманы 3 түрге бөліп қарастыруға болады:
* әдеттегі газеттердегі жарнама, яғни ақпараттың жеткілікті деңгейде болуы. Газетті сатып алушылар газеттегі берілген ақпарат үшін ақы төлейді және жарнаманы газеттегі қосымша ақпарат ретінде қарастырады.
* арнайы жарнамалық газетке бағытталып дайындалған жарнамалық ақпараттар. Егер сатып алушы осы газетті арнайы сатып алса, онда ол адам осы жарнамаға қажеттілік таныту негізінде, біле тұра алады.
* тегін жарнамалық ақпараттар көрсетілетін Жарнама тектес газеттер. Бұл жарнамалық ақпарат берушіге де және жарнаманы оқитын оқырман үшін де тиімді нұсқа болып келеді.
Жарнаманың бұл түрінің құны салыстырмалы түрде қарағанда аса қымбат емес, және де мұндай жарнама түрін орта деңгейдегі мейрамханалар мен дәмханалар да қолана алады.
Ақпараттық мақалаларда жарық көрген жарнамалар өте жақсы жұмыс атқарады. Оқырман бұл ақпараттты мақала ретінде оқи отырып, оның жарнама екендігін түсінбей де қалады, яғни керекті ақпарат ретінде қабылдайды. Мұнда баспасөз қызметкерімен келісіп мақала ретінде жарнаманың жарық көруі тиімді болып келеді.
Радио арқылы жарнама беру қымбат емес жарнама түріне жатады, оны тіпті жеке тұлғалардың да пайдалануына (мысалы, радио бойынша берілетін жеке, яғни ұйымдық емес жарнамалар) мүмкіндіктері бар. Қазіргі таңда радио бойынша берілетін жарнаманың тиімділігіне күмәнмен қарамаса да болады, себебі мұндай жолмен таратылатын жарнамалар көліктерде, автобустарда, тіпті дүкендерде де хабарланады. Шындығына келгенде, радиожарнаманы жарнаманың басқа да түрлерімен қолданған абзал, себебі жарнаманың мәнін тек сөзбен жеткізу жеткіліксіз болады.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
1
Теледидардағы жарнама
Прессадағы жарнама
BTL
Сыртқы жарнама
Радиожарнама
Транспорттық жарнама
Интернет
Сурет 1.1 Қазақстан Республикасындағы жарнама түрлері
1.2. Жарнаманың типтері мен ерекшеліктері
Жарнамалық хабарламалардың типологиясын келесідей түрде жіктеуге болады:
* тұтынушыға әсер ету тәсілі бойынша;
* ақпаратты жеткізу тәсілі бойынша;
* негізгі мақсаттар мен тапсырмалар бойынша;
* жарнаманы тұтынушымен қайтарымды байланыс болатын жағдайдағы жарнама.
Сонымен қатар, жарнама әсер етуі бойынша бірнеше түрге жіктеледі, яғни жарнамалық хабарламалар келесідей болуы мүмкін:
* рационалды;
* эмоционалды.
Рационалды (заттай) жарнама - тұрақты тұтынушының ақыл ойына әсер ету арқылы хабардар ететін жарнама. Ол нақты дәлелдер келтіреді, сендіру үшін мәтіндік ақпараттарына қосымша ретінде әртүрлі кескіндер мен суреттер қолданады.
Эмоционалды (ассоциативті) жарнама - еске түсіруді жүзеге асырады. Ол адамның ойына ой қосады, сезімдеріне, эмоциясына, іштей танымына әсер етіп, адамдарда белгілі бір идея мен ой қалыптастырады. Оның ең тиімді құралы - сурет, түсі және аз да болса дыбыс.
Кейбір жарнамалар тек қана эмоционалды немесе рационалды болып келеді. Дегенімен, үлкен көлемдегі жарнамалық хабарламалар, тіпті жартысынан көбі дерлік осы екі түрдегіжарнаманың біріктірілген түрін пайдаланады.
Жарнама қаттынемесе жұмсақ түрдегі болуы мүмкін. Қатты жарнама сатып өткізу үрдісінде ынталандыру шараларын жүргізеді. Мұндай жарнама түрі қысқа мерзімді мақсаттарға ие болады: хабарламаның сыртқы эффектілік көрінісі мен ол жарнаманы көрген сәтте сатып алуға адамды ұмтылатындай етіп, өзіне назар аударту мақсатында әсер етеді.
Жұмсақ жарнама тек қана тауар немесе оның маркасы жайында хабарламайды, сонымен қатар сол тауар айналасына жағымды ортаны қалыптастырады. Көбінесе бұл ынталандыруға терең әсер ететін көңіл-күй жарнамасы. Ол ақырындап ішікі сатылымға дайындықты құрастырып, белгілі бір тауар арқасында тұрақты сатып алушының дайындығын өзгертеді.
Негізгі мақсаттары мен мәселелеріне байланысты жарнама келесідей түрлерге жіктеледі:
* қоғамда престиж қалыптастыру мақсатындағы жарнама - имидж жарнама;
* ынталандырушв жарнама;
* тұрақтылық жарнамасы;
* фирмаішілік жарнама;
* өнімдерді сатып өткізу көлемін ұлғайтуға бағытталған жарнама;
* салыстырмалы;
* еске түсіруші жарнама;
* көмекші жарнама;
* ақпараттық жарнама;
* превентивті жарнама;
Мейрамхана шаруашылығына жарнаманың барлық және кез келген түрі көмектесе алады. Мәселен, имиджді жарнама негізінен жағымды кескін құрып, имидж қалыптастыруда қолданылады. Мұндай жарнамалық құралды пайдалану арқылы мейрамхана өзін отбасылық, іскерлік, жастар немесе осылардың барлығы біріктірілген түрдегі мейрамхана екендігін көрсете алады.
Ынталандырушы жарнама тұтынушыларды осы мекеменің тауарлары мен қызметтерін тұтынуға келтіруге әрекет етеді, себебі олар сапалы қызмет көрсетеді, яғни асхананың тазалығы, қызмет көрсетудегі жоғары сапа мен төмендетілген бағалар ұсынады. Нарықта тұтынушылардың тұрақтылық жағдайы туралы тұрақтылық жарнамасы ақпараттандырады. Фирмаішілік жарнама сол мекемеде жұмыс істейтін қызметкерлерді олардың барлық күшін өздері жұмыс жасап жатқан фирмаға жұмсап, өзара байланыс орнатуына бағытталған. Әрбір даяршы өзін сол мейрамханағакеректі персоналмын деп сезінеді, және өзінің жалақысын көтерткізу мақсатында мейрамхананың да мол табыс табуына өз септігін тигізеді. Көмекші жарнама егер сол мейрамхана орналасқан аймақта, тура сол сияқты профильде жаңадан мейрамхана ашылған жағдайда, өз мейрамханаңыздың жағымды ерекшеліктерін атап, қайталанбалы түрде клиент тартудағы жарнама.
1.3. Жарнаманың тимділігі
Жарнамалық кампанияны бастауда, жарнама берушіге жарнамалаудың тиімділік есебін қалыптастырған дұрыс. Бұл жарнамалық қызметтің тұрақты клиенттерге оптималды жағдай жасап, жарнаманың мақсаттылығы мен әр бөлімшенің нәтижелелік құралдары туралы ақпарат алуға көмектеседі.
Көп жағдайларда жарнаманың жекелеген құралдарын адам демалысының тиімділігін анықтауда мүмкін бола бермейді. Дегенімен, щамамаен алынған есептеулер өзін ақтайды.
Жарнаманың экономикалық тиімділігі мен адамның санасына психологиялық әсер ету тиімділіктерін бөліп көрсетуге болады. Психологиялық әсер ету тиімділігі көбінесе нәтижелі болып келеді, яғни сол мекемеге тұрақты клиенттер тарта алға жағдайда. Осылайша, жарнаманың экономикалық тиімділігі адамға психологиялық әсер етудің деңгейіне байланысты болады.
Жарнаманың экономикалық тиімділігін көбіне пайданың өсуіне әсер ету көлемін өлшеу арқылы анықтайды. Жарнаманың қандай әсер бергенін нақтырақ білу үшін , оның осы жарнаманы көрсеткеннен кейінгі жағдайдағы тауарды сатып өткізу көлемінің өсуімен анықтауға болады. Бұл көп жағдайда соңғы сұраныстағы тауар мен қызметтің жаңа түрін жарнамалауда байқалады.
Мысалы,қалада жаңадан итальяндық мейрамхана ашылды, жәнеде барлық адамдар жаңа асханалық тағамдардан дәм тату үшін барады. Егер бұрыннан жұмыс істеп келе жатқан мейрамханалардың иелері өзінің клиенттерін жоғалтпауы үшін өздерінің ас мәзіріне итальяндық тағамның бірнеше түрін енгізіп, бұл жайында жарнамалыө хабарлама таратып, өз клиенттеріне хабарлама таратулары қажет.
Жарнаманың табысты өсіруге қаншалықты деңгейде әсер еткенін оперативті және бухгалтерлік есептер анықтайды. Сонымен бірге, жарнамамен қатар тауардың жүзеге асырылуына оның сапасы мен тұтынушының қасиеттері, бағасы, сыртқы көрінісі, сондай ақ мекеменің орналасқан орны, клиенттерге қызмет көрсету мәдениеті, нарықта аналогтық тауарладың болуы әер етеді.
Жарнаманың экономикалық тиімділігін жарнамалық құралды пайдалану арқылы жеткен экономикалық нәтиже бойынша анықтауға болады. Экономикалық нәтижелілік жарнаманың әсерінен кейін алынған табыс пен қосымша кірістің қатынасы арқылы аықталады.
Тиімділікті есептеуде келесі формуланы пайдаланамыз:
Т Н
Э -- т- (U_ + Uд), 100 р д
мұндағы Э - жарнамалаудың экономикалық әсері; Тд - джарнаманың әсер етуә нәтижесіндегі қосымша кіріс; Нт - жүзеге асыру құнына % щаққандағы тауарға қойылған қосымша құн; Up - жарнамаға кеткен шығындар; U - табысты өсіру үшін қосымша жұмсалған шығындар.
Берілген жағдайда біз жарнамалық іс шараларды өткізуден алынған нәтижені салыстырамыз. Оның нәтижесін келесідей үш нұсқада қарастырамыз:
1. жарнамалық іс шараның әсері оны өткізудегі шығындарға тең;
2. әсер шығыннан көп, яғни пайда көреді;
3. әсер шығыннан аз, яғни зиян шекті.
Дегенімен, қол жеткізген мәліметер жарнамалық шараны өткізудегі шығынның экономикалық тиімділігін құруда жеткіліксіз болып табылады. Жарнамаға жұмсалған шығынның тиімділігі оның рентабельділігін көрсетеді. Ол келесідей формуламен анықталады:
П- 100
р =
U
мұндағы, Р - жарнамалаудың рентабельділігі; П - жарнамалаудан түскен табыс; U - жарнамаға кеткен шығындар.
1.4. Жарнама үрдісінің негізгі компоненттері
Жарнама ақпараттарды нарыққа тарату құралы болып танылады. Сондықтан да осыған сәйкес жарнама маркетинг жүйесінің негізгі бөлігі болып табылады, мұнда жарнаманың негізгі қызметтерін , басқа элементтермен қатынас механизмін , иерархиядағы жарнаманың орнын анықтау мүмкіндіктерін қарастыруға болады.
Жарнама үлкен әртүрлілік формасымен ерекшеленеді. Бірақ оның негізгі дәстүрлі тағайындамасы- жарнама берушіні пайда мен тауарлармен қамтамасыз ету.
Сұранысты қалыптастырып және бағытты қалыптастырып, тұтынушыларға тауарларды сатып алуға мәжбүрлеу және сату-сатып алу үрдісін жеделдету арқылы, осыдан қор айналысы жүзеге асырылып, жарнама нарықта экономикалық қызметті орынндайды. Сонымен қатар ол ақпараттық қызметті де жүзеге асырады. Бұл қызмет тұрғысынан жарнама тұтынушыларды өндіруші және оның тауары жайлы ақпараттармен қамтамасыз етеді.
Жарнама маркетингтік жүйенің бөлігі бола тұра, жарнама ақпараттық қызметтің аймағынан тыс ол коммуникациялық қызметті де қамтиды. Жарнама әрекеттерін оқыту үрдісінде қолданылатын анкета, сұрақтар, пікір алмасудың көмегімен нарық пен жабдықтаушылар арасында қарым-қатынас орнайды. Бұл нарыққа тауарлардың жылжуына бақылау жасауға , жабдықтаушылардың жарнамаға деген тұрақты ұсыныстарын қалыптастырып, бекітуге , дұрыс болмаған жағдайда жарнама қызметтері үрдісін жедел түзетуге мүмкіндік береді. Осыған сәйкес жарнаманың бақылаушы және түзеуші қызметтері жүзеге асырылады.
Тұтынушылардың анықталған топтарын анықтау мүмкіндіктерін қолдану арқылы, жарнама кең ауқымда сұраныстарды басқару қызметін орындайды. Басқару қызметтері заманауи жарнаманың ерекше сипаты болып табылады.
Жарнаманы қалыптастыру жалпы үрдістердің құраушы бөліміне кіреді. Ол үшін қоғамның назарын сіздің мейрамханаңызға аудару үшін көбіне тиімді және тәжірибелі әдістер жүзеге асырылып, қажетті топ түрлері таңдалады.
Негізгі тәсілдердің бірі - ол танымал адамдарды анықталған мейрамханада болуына көндіру болып табылады. Егер мейрамхана оларға тегін түскілік ас пен кешкілік асты ұсынатын болса онда олар мейрамханаға міндетті түрде келеді. Өз жабдықтаушыларын шақырып белгілі бір орында өнімдердің көрмесін ұйымдастыру арқылы үлкен табысқа қол жеткізуге болады. Танымал адамдардың қатысуы прессаның олар туралы жазуға мәжбүрлейді, ал адамдар алған әсерлері жайлы бір-бірімен бөліседі.
Ғимаратқа белгілі бір танымал адамдардың назарын аударту үшін, достарыңның, таныстардың және телефон анықтамаларының қызметтеріне жүгініп өзара іздеулер жүргізу қажет. Егер газеттерде қызықты мақалалар пайда болса, қоңырау шалып, берілген мақаланы кім дайындағаны жөнінде сұрастырып білу керек. Бір адам екіншісімен байланысты.
Бұл бөлімнің мәліметтерін қарастыру арқылы сіз мынадай ақпараттар аласыз:
-Жарнама сервистік қызметтің дамуында белгілі орынды алады;
-Тауарлар мен қызметтердің тиімді өткізуі көбіне жарнама әрекеттерімен анықталады.
-Жарнама үрдістері белгілі бір заңнамаға сәйкес жасалынады;
-Заманауи телекоммуникация жүйесінде тауар және қызметтер жарнамасы көбіне тиімді.
ІІ. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметі
2.1. Қазақстан Республикасындағы жарнама қызметінің жағдайы
Нарықтық қатынастар бойынша өмір сүрудің басты заңдылығы - өнімді жарнамалау арқылы тұтынушы қатарын молайтып, өнімін тезірек және түсімдірек етіп өткізу.
Негізгі ұғымдар деп айдар тағылған бөлімдегі жөнсiз жарнама - мазмұнына, уақытына, таратылу, орналастырылу орнына және тәсiлiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген талаптардың бұзылуына жол берiлген жосықсыз, дәйексiз, әдепсiз, көрiнеу жалған және жасырын жарнама деген атқа лайық болып тұрған жоғарыда мысалға келтіргендеріміз сияқты жарнамаларды бақылап, тиісті адамдарды жауапқа тартатын кім болмақ сонда?
Мұның барлығын тәптіштегенде айтпағымыз - біздегі Жарнама туралы заңды қайта қарап, оған, бірқатар емес, көптеген өзгертулер мен толықтырулар енгізу қажеттігі. Атап айтқанда, заңда жарнаманың мәтіні мен мазмұнындағы этикалық-эстетикалық, адамгершілік тәлім-тәрбие тұрғысындағы мәселелерге баса назар аударылса екен. Оның үстіне біздің Жарнама туралы заңымызда дәл осы телеарна арқылы берілетін роликтердің сюжеттік мазмұны мен оның эфирден өткізілу тәртібі ұмыт қалған сыңайлы. Аталған заңның 1-ші бабында Осы Заңның мақсаттары жарнаманы жасау, тарату, орналастыру және пайдалану үшiн қажеттi жағдайларды қамтамасыз ету, жарнама саласындағы жосықсыз бәсекеден қорғау, жөнсiз жарнаманы болғызбау және оларға тыйым салу болып табылады деп атап көрсетілген. Негізінде Жарнама туралы заңға Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 19 маусымдағы № 264-ші заңымен өзгертулер енгізілген көрінеді. Әттеген-айы, заңдағы талаптардың жүзеге асуын қадағалап отырған ешкім жоқ сияқты болып көрінеді де тұрады. Мұның сыртында 8-ші бапта Жарнама беру кезiнде оның дыбысы берiп отырған бағдарлама дыбысынан жоғары болмауға тиiс делінген. Бұл талаптардың да орындалмай жатқандығы былайғы жұртқа белгілі. Тыныш қана кино немесе бағдарлама қарап отырғандардың: Өй, мынауың айғайлап кетті ғой. Басыңқырашы! деп жататынын ешкім де жоққа шығара қоймайды. Жарнама саласындағы мемлекеттiк реттеудiң негiзгi мақсаттары деп аталатын 17-ші бапта мемлекеттік реттеу ісінің басты әрекеті жөнсiз жарнаманы, сондай-ақ, қоғамдық құндылықтар мен жалпыға бiрдей қабылданған мораль және адамгершiлiк нормаларына қол сұғатын жарнаманы болғызбау және оларға жол бермеу деп атап көрсетілген. Мұны да қолға алып, қатаң бақылауға алған ешбір құзырлы мекеме, яки органды әзірге кезіктіре қоймадық.
Жарнамасыз тауардың кен нарықта қалыптастыруға, ықтимал қажетiлiктердi сұранымға айналдыруға болмайды. Коммерциялық жарнаманың алып машинасы тұтынушыны қалыптастыруға, оған қысым жасап, керектi сенiм тәрбиелеуге арналған. Жарнаманың мақсаты сатып алуға деген құмарлықты қыздырып, ықтимал тұтынушыны несиенi пайдалануға, қосымша шығындарға итермелейдi.
Жарнама қызметiнiң жоспары көптеген факторларды нақтылы талдау және көптеген балама нұсқаларды бағалау негiзiнде жасалады. Ең басында мақсатты айкындайды және мақсат-мiндеттерді мынадай тізбегін бетке ұстаған жөн: " фирманың мақсаттары - маркетинг мақсаты - жарнама қызметтерінің мақсаты және міндеттер!".
Жарнама - нақтылы өндірушілерге, саудагерлерге, табыстырушың тауарына, қызметіне назар аударту және олардың шотынан, олардың маркасымен осы тауар мен кызметін сатып алдырту мақсатында ұсыныс, тауар мен кызметті сатып алдырту мақсатында ұсыныс, шақыру, кеңес және кепілдеме тарату.
Қазақстан Республикасында туристік саладағы жарнаманың сферасы қазіргі таңда өте актуальді және даму стадиясында орналасқан.
Сондықтан дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты туристік жарнаманы анықтау мен оны туристік фирмаларда дамытудағы кемшіліктерді, және сонымен қатар ұлттық турситік өнімдерді жарнамалауда кездесетін мәселелер мен оларды шешу жолдары.
Жарнама туристік кәсіпорындағы маркетингте ерекше орын алады, оны сондықтан жиі өзара тәуелсіз бағытта қарастырады. әлемдік нарықта жарнама кешенді толық пайдаланғанда ғана жоғарғы тиімділікке ие болады, Осы мақсатқа жету үшін келесі тапсырмаларды орындау қажет:
- туристік фирмадағы жарнаманың түрлері мен жарнамалық қызметтер;
- Қазақстан Республикасындағы туристік жарнаманың даму темпі
- Жарнаманы дамытуда туындайтын мәселелер мен оны шешу жолдары
2.2. Қазақстандағы жарнама психологиясы
Әрбір қоғамның әлеуметтік, экономикалық дамуы сол қоғамдағы нарықтың жедел қарқымен дамуында қызу бәсекелестік туғызады. Онда негізді рөлді жарнама алады. Нарық экономикасына дейін біздің елде жарнама мәселесіне көп көңіл бөлінген жоқ. Ал қазір күнделікті өміріміздің бір бейнесіне айналды.
Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың биылғы 2007жылы 1-наурызда Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан атты халқына арналған жолдауының IV бөлімінде былай дейді, - Бәсекелеске қабілеттілік - Қазақстанның әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты кірігуінің кілті Сондықтан да өткен жылдың өзінде біз жалпы Қазақстандық жобамызды тұжырымдап, оны іске асыруды қолға алған болатынбыз. Бұл- біздің әлемнің бәсекеге барынша қабілетті елу елінің қоғамдастығына қарай жедел жылжуымыз және оның тұрақты мүшесі ретінде Қазақстанның тұғырнамасын нығайту. Және мұның қажетті шарты- Қазақстан тауарлары мен қызметтерінің озық халықаралық стандарттардың сапалық деңгейіне шығуы.
Жарнама іс-әрекеті қазіргі таңда енді зерттеліп келе жатқан тың зейін қоятын психологияның ерекше саласы. Жарнама психологиясы туралы Ресей және шетел ғұламалары жазған оның ішінде Лебедев А.Н. Психология рекламы атты еңбегі және Сэндидж Ч., Фрайбургер В., Ротцолл К. Реклама теория и практика сонымен қатар Мокшанцев Р.И. Психология рекламы, Мануйлов М.А. Психология рекламы, Фридленгер К.Т.Путь к покупателю атты еңбектерінде жарнаманың психологиялық тұрғыдан қарастырған, жарнаманы қабылдаудағы психикалық процестер туралы толық мәліметтер қамтылған. А.А. Ухтомскийдің жарнамаға доминанта принципін қолдануы қарастырылған. Қазақ тілінде жарнама психологиясы туралы әлі ешкім зерттемеген, оның алғашқы зерттеушілері мына біздер болып табыламыз. Біздің елде жарнамаға енді көңіл бөле бастауда. Ол көптеген зертеулерді талап етеді.
XX ғасырдың ортасында біздің өмірді жарнамасыз елестету қиын деген сұрақпен нақты зерттеу басталды. Біз жарнаманы кез-келген жерде кездестіреміз - үйде теледидар алдында отырғанда, радио тыңдағанда, жұмысқа не сабаққа бара жатқанда барлық жерде. Қай жерде болмасақ та тауар немесе күтім туралы айтатын жарнамалық хабарландыруды көреміз не естиміз.
Қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, саяси өзгерістер психология ғылымында жаңа бағыттың тууына әкелді. Ең маңызды сұрақтардың бірі - саяси жарнаманы және өзін жарнамалауды зерттеу. Тағы бір өзекті мәселе- шет елдік жарнамаларды бейімделу мәселесі. Зерттеулер көрсеткендей шет елдік және отандық жарнамаларға қатынас бір жақты емес. Ақпараттық құралдарының психологиялық мәдениетінің төмендігі сол жарнамаларды тұтынушыларға қажет формада емес үлкен пайда алуды көздеп жасалады.
Бізде жарнамаға деген психологиялық бейімделудің жоқтығын кейде жарнамалар біздерді кемітеді. Сондай-ақ, жарнама жоғары сапалы, жоғары кәсібилікті қажет етеді. Жарнама өз мақсатына толық жету үшін жарнама мәтінін, бейнесін, түсті таңдауда адам психикасының ерекшеліктерін есеру керек.
2.3. Қазақстандағы жарнама қызметі бойынша статистика
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
1
2010 жылы медиа
Жарнамаға сұраныс
2010ж барлық
Жарнамаға сұраныс
Сурет 1.2 Қазақстандағы жарнама сұранысы
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
1
2010 жылы медиа
Жарнама ұсынысы
2010 ж барлық
Жарнама ұсынысы
Сурет 1.3 Қазақстандағы жарнама ұсынысы
Жарнама және нарықты зерттеу саласындағы қызметтер
2009 жыл
2010 жыл
Жалпы Қазақстан Республикасы бойынша
69 165,1
92 975,80
Ақмола облысы
231,5
353,5
Ақтөбе облысы
754,8
933,1
Алматы облысы
343,1
666,6
Атырау облысы
182,5
368
Батыс Қазақстан облысы
252,4
526,3
Жамбыл облысы
267,1
320,4
Қарағанды облысы
1559,8
1641,9
Қостанай облысы
136,3
216,4
Қызылорда облысы
125,0
195
Маңғыстау облысы
337,5
556,4
Оңтүстік Қазақстан облысы
467,9
617,2
Павлодар облысы
939,8
1290,4
Солтүстік Қазақстан облысы
303,4
446,8
Шығыс Қазақстан облысы
1073,7
1480,4
Астана қаласы
2839,2
4504,1
Алматы қаласы
59351,1
78859,3
ІІІ. Қазақстандағы жарнама таратудың заңнамалық реттелуі
Жарнама туралы 2003 жылғы 19 желтоқсандағы № 508-ІІ Қазақстан Республикасының Заңы
(2010.19.03. берілген өзгерістер мен толықтыруларымен)
1-тарау. Жалпы ережелер (1 - 5 баптар)
2-тарау. Жарнамаға қойылатын жалпы және арнайы талаптар (6 - 16 баптар)
3-тарау. Жарнама саласындағы мемлекеттік реттеу (17 - 21 баптар)
Осы Заң Қазақстан Республикасының аумағында жарнама жасау, тарату, орналастыру және пайдалану процесiнде туындайтын қатынастарды реттейдi.
1-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Заңның мақсаттары
Осы Заңның мақсаттары жарнаманы жасау, тарату, орналастыру және пайдалану үшiн қажеттi жағдайларды қамтамасыз ету, жарнама саласындағы жосықсыз бәсекеден қорғау, жөнсiз жарнаманы болғызбау және оларға тыйым салу болып табылады.
2-бап. Заңның қолданылу аясы
1. Осы Заң Қазақстан Республикасының аумағында жарнама жасайтын, тарататын, орналастыратын және пайдаланатын жеке және заңды тұлғалардың қызметi процесiнде туындайтын қатынастарға қолданылады.
2. Осы Заң жеке тұлғалардың кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырумен байланысты болмайтын хабарландыруларына, соның iшiнде бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарландыруларына, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жүзеге асырылатын саяси үгiт пен насихатқа қолданылмайды.
3-бап. Негiзгi ұғымдар
Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:
1) жарнама - адамдардың беймәлiм тобына арналған және жеке немесе заңды тұлғаларға, тауарларға, тауар белгiлерiне, жұмыстарға, көрсетiлетiн қызметтерге қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға арналған және оларды өткiзуге жәрдемдесетiн кез келген нысанда, кез келген құралдардың көмегiмен таратылатын және орналастырылатын ақпарат;
1-1) сыртқы (көрнекі) жарнама - жылжымалы және жылжымайтын объектілерде орналастырылған, сондай-ақ ортақ пайдаланудағы автомобиль жолдарының бөлінген белдеулеріндегі және елді мекендердегі үй-жайлардың шегінен тыс ашық кеңістікте орналастырылған жарнама;2) жөнсiз жарнама - мазмұнына, уақытына, таратылу, орналастырылу орнына және тәсiлiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген талаптардың бұзылуына жол берiлген жосықсыз, дәйексiз, әдепсiз, көрiнеу жалған және жасырын жарнама;
3) жарнама берушi - жарнама жасау, тарату және орналастыру үшiн жарнамалық ақпарат көзi болып табылатын жеке немесе заңды тұлға;
4) жарнама жасаушы - жарнамалық ақпаратты тарату және орналастыру үшiн дайын нысанға келтiрудi жүзеге асыратын жеке немесе заңды тұлға;
5) жарнама таратушы - мүлiктi, соның iшiнде радио және (немесе) теледидар хабарларын таратудың тexникалық құралдарын беру және (немесе) пайдалану жолымен және өзге де тәсiлдермен жарнамалық ақпаратты тарату мен орналастыруды ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz