Халықаралық валюталық – қаржылық жүйе
Кіріспе
I Бөлім. Халықаралық валюталық . қаржылық жүйе
1.1. Халықаралық валюталық жүйе;
1.2. Халықаралық валюталық жүйенің даму эволюциясы;
1.3. Аймақтық резервтік валюталар
II Бөлім. Қазақстан Республикасының валюта саясаты
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
I Бөлім. Халықаралық валюталық . қаржылық жүйе
1.1. Халықаралық валюталық жүйе;
1.2. Халықаралық валюталық жүйенің даму эволюциясы;
1.3. Аймақтық резервтік валюталар
II Бөлім. Қазақстан Республикасының валюта саясаты
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Дүниежүзілік шаруашылық жүйенің қалыптасуы, елдер арасындағы экономиалық байланыстардың интернационалдануы – ұлттық шаруашылықтар қызметінің интенсивтенуіне (жеделдеуіне) әкеліп соғады. Осыған байланысты аталған процесте қызмет көрсетуші құрал ретіндегі халықаралық валюталық-қаржылық қатынастар қалыптасады.
Валюталық қатынастардың жекелеген элементтерінің қалыптасу тарихына көз салсақ, оның антик дәуірде пайда болғанын байқаймыз. Ежелгі Греция мен Ежелгі Римде валюталық қатынастар вексельдік және айырбастық қызмет түрінде жүргізілген.
Сонымен бірге, валюталық қатынастар Орта ғасырда, дәлірек айтқанда, Лионда, Антверпенде және Батыс Еуропаның басқа да сауда орталықтарында "вексельдік жәрмеңкелер" түрінде жүзеге асырылғандығын атап өту керек.
Бұл жерлерде барлық есеп айырысулар аудармалы вексельдер (тратталар) бойынша жүргізілген.
Феодалдық және капиталистік өндірістің дамуы дәуірінде халықаралық есеп айырысулар жүйесі банктер арқылы жүзеге асырылған.
Валюталық қатынастардың жекелеген элементтерінің қалыптасу тарихына көз салсақ, оның антик дәуірде пайда болғанын байқаймыз. Ежелгі Греция мен Ежелгі Римде валюталық қатынастар вексельдік және айырбастық қызмет түрінде жүргізілген.
Сонымен бірге, валюталық қатынастар Орта ғасырда, дәлірек айтқанда, Лионда, Антверпенде және Батыс Еуропаның басқа да сауда орталықтарында "вексельдік жәрмеңкелер" түрінде жүзеге асырылғандығын атап өту керек.
Бұл жерлерде барлық есеп айырысулар аудармалы вексельдер (тратталар) бойынша жүргізілген.
Феодалдық және капиталистік өндірістің дамуы дәуірінде халықаралық есеп айырысулар жүйесі банктер арқылы жүзеге асырылған.
1. Мамыров Н.К., Кулекеев Ж.Ә., Султанбекова Г.К. Микроэкономика. «Экономика», 2000 ж.
2. Ивашковский С.И. Макроэкономика. М., «Дело», 2000 г.
3. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Қазақстан халқына жолдауы.
4. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева К.С., Тілеужанова М.Ә. Микроэкономика. «Экономика», 2000 ж.
Web сайттар тізімі:
1. www. google.ru
2. www. Yandex.ru
3. www. Kemsu.ru
4. www.rambler.ru
2. Ивашковский С.И. Макроэкономика. М., «Дело», 2000 г.
3. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан – 2030. Қазақстан халқына жолдауы.
4. Мамыров Н.Қ., Есенғалиева К.С., Тілеужанова М.Ә. Микроэкономика. «Экономика», 2000 ж.
Web сайттар тізімі:
1. www. google.ru
2. www. Yandex.ru
3. www. Kemsu.ru
4. www.rambler.ru
Жоспар
Кіріспе
I Бөлім. Халықаралық валюталық – қаржылық жүйе
1.1. Халықаралық валюталық жүйе;
1.2. Халықаралық валюталық жүйенің даму эволюциясы;
1.3. Аймақтық резервтік валюталар
II Бөлім. Қазақстан Республикасының валюта саясаты
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Дүниежүзілік шаруашылық жүйенің қалыптасуы, елдер арасындағы
экономиалық байланыстардың интернационалдануы – ұлттық шаруашылықтар
қызметінің интенсивтенуіне (жеделдеуіне) әкеліп соғады. Осыған байланысты
аталған процесте қызмет көрсетуші құрал ретіндегі халықаралық валюталық-
қаржылық қатынастар қалыптасады.
Валюталық қатынастардың жекелеген элементтерінің қалыптасу тарихына
көз салсақ, оның антик дәуірде пайда болғанын байқаймыз. Ежелгі Греция мен
Ежелгі Римде валюталық қатынастар вексельдік және айырбастық қызмет түрінде
жүргізілген.
Сонымен бірге, валюталық қатынастар Орта ғасырда, дәлірек айтқанда,
Лионда, Антверпенде және Батыс Еуропаның басқа да сауда орталықтарында
"вексельдік жәрмеңкелер" түрінде жүзеге асырылғандығын атап өту керек.
Бұл жерлерде барлық есеп айырысулар аудармалы вексельдер (тратталар)
бойынша жүргізілген.
Феодалдық және капиталистік өндірістің дамуы дәуірінде халықаралық
есеп айырысулар жүйесі банктер арқылы жүзеге асырылған.
Халықаралық валюталық қатынастардың дамуына әсер еткен жағдайлар:
өндіргіш күштердің дамуы;
дүниежүзілік нарықтың құрылуы;
халықаралық еңбек бөлінісінің терендеуі;
шаруашылықтың дүниежүзілік интернационалдануы.
Демек, халықаралық валюталық қатьтнастар ХЭҚ-тың алуан түрлі
формаларын қалытттастыратын механизм болып табылады.
ХВҚ өзінің дамуы процесінде белгілі бір ұйымдастырушылық формаларға ие
болды.
Осы контекст бойынша валюгпалық жүйе дегеніміз—валюталық қатынастарды
ұйымдастырушы және реттеуші форма. Олар ұлттық заңдылықтармен немесе
мемлекетаралық келісімдермен бекітілген.
Валюталық қатынастардың дамуы процесінде ең алдымен ұлттық валюталық
жүйелер (ҰВЖ) қалыптасты.
ҰВЖ дегеніміз—елдің валюталық, заңдылығымен бекітілген валюталық
қатынастарының ұйымдастырылу формасы.
ҰВЖ-нің дамуы және оның ерекшеліктері мыналарға тәуелді болады:
- белгілі бір елдің даму дәрежесіне;
- осы елдің экономикалық жағдайына;
- осы елдің сыртқы экономикалық байланыстарына.
I Бөлім. Халықаралық валюталық – қаржылық жүйе
1.1. Халықаралық валюталық жүйе
Халықаралық валюталық жүйе (ХВЖ) - дүниежүзілік капиталистік
шаруашылықтың эволюциялық дамуы нәтижесінде XIX ғасырдың ортасына қарай
туындады. ХВЖ-нің ерекшеліктері мен сипаты дүниежүзілік шаруашылық
құрылымына, оның принциптерінің сәйкестілігіне, алдыңғы қатарлы елдердің
мүдделеріне тәуелді болады.
ХВЖ — ғаламдық деңгейде валюталық-қаржылық қатынастарды реттеуші
механизм, сонымен бірге ол ұлттық валюталық жүйемен (ҰВЖ) өзара тығыз
байланысты болады.
Халықаралық және ұлттық валюталық жүйелердің өзара байланыстылығына
қарап, оларды бірдей деп есептеуге болмайды, өйткені олардың элементтері
бір-бірінен ерекшеленеді.
Осы ерекшеліктерге көзімізді жеткізу үшін ҰВЖ мен ХВЖ-нің негізгі
элементтерін қарастырайық.
ҰВЖ - ні сипатгайтын негізгі ХВЖ - нің негізгі элементгері
элементтер
1. Ұлтгық валюталық бірлік. 1. Резервтік валюталар.
2. Ресми алтын-валюталық 2. Халықаралық ликвидтік активтердің
резервтердің құрамы. құрамы мен құрлымы.
3. Ұлттық валютаның паритеті 3. Паритеттер мен курстардың
және валюталық курстардың механизмдері.
қалыптасу механизімі. 4. Валюталардың өзара айналымдылық
4. Валюталардың конвертирлену шарттары.
(айырбасталыну) немесе 5. Халықаралық есеп айырысулардың
айналымдық шарттары. формалары.
5. Валюталық шектеулердің 6. Халықаралық валюталық нарықтар мен
бар-жоқтығы. алтынның дүниежүзілік нарықтарының
6. Елдердің сыртқы режимі.
экономикалық есеп 7. Валюталық-қаржылық қатынастарды
айырысуларды жүзеге асыру реттеуші
реті. мемлекетаралық валюталық-несиелік
ұйымдардың (Халықаралық валюта қоры,
халықаралық қайта өркендеу және даму
банкі) статусы.
Паритет — бұл валюталардың алтындық құрамына байланысты өзара қатысы.
Паритет валюта курстарының негізінде жатыр. Бірақ паритет пен валюталық
курс ешқашан да бір-біріне тең болмайды.
Валюталық курс - жекелеген елдердің валюталарының арасындағы
арақатынас немесе басқа елдің, валютасымен өрнектелген белгілі бір ел
валютасының "бағасы".
Валюталық курс және паритет ұлттық валюталық жүйелер арасындағы
байланыстырушы буын ретінде қызмет атқарады.
Валюталық жүйенің дамуы қоғамдық ұдайы өндіріс процесінің
заңдылықтарымен анықталады.
Кейбір жағдайларда әлемдік валюталық жүйе дүниежүзілік шаруашылық
құрылымына сәйкес келмеуі мүмкін. Осындай сәйкессіздік нәтижесінде әлемдік
валюта жүйесі дағдарысқа ұшырап отырады, бұл дағдарыс ескі жүйенің бұзылып,
оның жаңа жүйеге айырбасталуына әкеліп соғады. ХВЖ-нің эволюциясы ұлттық
және әлемдік экономиканың сұраныстарына байланысты қалыптасады.
1.2. Халықаралық валюталық жүйенің даму эволюциясы
Өзінің дамуы процесінде ХВЖ төрт кезеңнен өтеді, олардың әрқайсысының
өзіне тән ерекшеліктері бар.
Бірінші, алтын стандарт жүйесі. Бұл жүйе XIX ғасырда стихиялы түрде
қалыптасты және занды түрде 1867 жылы Париж конференциясында бекітілді. Осы
конференцияның шешімі бойынша, алтын әлемдік ақшаның жалғыз формасы болып
есептеледі.
Алтын стандарт жүйесі төмендегі принципттерге сүйенеді:
1. Бұл жүйенің негізі — алтын монеталық стандарт.
Әрбір валютаның алтындық құрамы бар, осыған сәйкес олардың алтындық
паритеттері белгіленеді.
2. Әрбір валютаның алтынға айырбастылуы. Алтын танымал әлемдік ақша
ретінде қолданылады. Әрбір валюта ел ішінде де, оның шекарасынан тыс
жерлерде де еркін түрде алтынга айырбасталады.
3. Алтын құймалар монетарларға еркін түрде айырбасталады,
сонымен бірге, алтын еркін импортталады, экспортталады және
алтын халықаралық нарығында сатылады.
4. Алтынның ұлттық қоры және ақшаның ішкі ұсынысы арасында қатаң
арақатынас орнатылады.
Алтын монеталық стандарт бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін салыстырмалы
түрде тиімді болды. Уақыт өте келе алтын монеталық стандарт ескіре бастады,
яғни ол өсіп бара жатқан шаруашылық байланыстардың масштабына сәйкес болмай
қалды.
Соғыс басталғаннан кейін жауласушы елдердің орталық банктері
банкноттарды алтынға айырбастауды тоқтатты және соғыс шығындарын жабу үшін
олардың эммссиясын ұлғайтты.
Бірінші дүниежүзілік соғыс нәтижесінде қалылтасқан валюталық хаос
кезеңінен кейін алтын девиздік стандарт белгіленді. Ол алтынға еркін
айырбасталатын жетекші валюталарға негізделді.
Екінші, валюталық жүйе занды түрде 1992 жылы Генуядағы халықаралық
экономикалық конференцияда белгіленді.
Алтын - девиздік стандарттың принципі бойынша, банкноттар алтынға
емес, вексель және чек, яғни девиздерге айырбасталды. Девиздік валюта
ретінде доллар мен фунт стерлинг қабылданды.
Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарының өзінде жаңа дүниежүзілік
валюталық жүйені құру жұмыстары басталған еді, өйткені Генуядағы валюталық
жүйенің дағдарысы тереңдей түсті.
Үшінші, халықаралық жүйе заңды түрде 1944 жылы Бреттон-Вудстағы (АҚШ)
халықаралық конференцияда бекітілді.
Бреттон-Вудс валюталық жүйесі төмендегі принциптерден тұрады:
1. Алтын бұрынғыдай елдер арасындағы соңғы ақшалай есеп
айырысулардың функциясын орындайды.
2. Американдық доллар біртұтас резервтік валюта болды, ол алтынмен
қатар әр түрлі елдердің валюталарының құндылығын анықтайтын
өлшем ретінде әрекет етті, сонымен бірге, халықаралық
төлем құралы болып саналады.
3. Басқа елдердің, Орталық банктері мен үкімет мекемелері долларды АҚШ-
тың казначействосында (қазына мекемесі) айырбастаған. Ол кездегі курс
бойынша, 35 АҚШ доллары 1 тройск унцияға (31,1035 гр.) тең болды.
Сонымен бірге, үкімет органдары және жеке адамдар алтынды жеке меншік
нарықтардан сатып алу мүмкіндігіне ие болды.
4. Валюталардың өзара айырбасы және олардың бір-біріне теңестірілуі
алтынмен және доллармен өрнектелген ресми валюталық паритеттер (тепе-
теңдік) негізінде жүргізілді.
5. Елдер кез келген басқа валюталарға қатысты өз валюталарының
өзгеріссіз курсын сақтауға тиіс болды. Нарықтық валюталық курс
паритеттен тар көлемде ауытқушы еді (ХВҚ-тың, жарғысы бойынша + 1%
және Еуропалық валюталық келісім бойынша + 0,75%). Халықаралық
валюталық операцияларда алтынның қолданылу масштабы күрт төмендеп
кетті, ең басты орында доллар болды.
6. Мемлекеттер арасындағы валюталық қатынастар Халықаралық валюталық қор
(ХВҚ) арқылы реттелуші еді. Бұл қор Бреттон-Вудс конференциясынада
құрылды.
ХВҚ-тың негізгі функциясы - осы қорға мүше елдердің валюталық
паритеттерді, курстар мен валюталардың еркін айырбасталуын дұрыс жүргізуін
бақылау.
Бреттон-Вудс конференциясына қатысты айтар болсақ, халықаралық
валюталық жүйе ең алғаш рет үкіметаралық келісімдерге негізделе бастады.
Бреттон-Вудс жүйесі ширек ғасыр ішінде әлемдік сауда мен өндірістің
өсуіне ықпал етті.
Бірақ та бұл жүйе оған қатысушы елдердің барлығына тең құқықты бере
алмады және АҚШ-тың Батыс Еуропа, Жапония және ХВҚ-қа мүше басқа елдердің
валюталық саясатына ықпал етуіне мүмкіндік берді.
Басқа елдерге зиян келтіре отырып, АҚШ-тың позициясы күшейе бастады
және соған сәйкес Бреттон-Вудс жүйесінің қарама-қайшылықтары күн санап
шиеленісе түсті.
Американдық центризм принципі АҚШ - Батыс Еуропа -Жапония сияқты үш
әлемдік орталықтардың пайда болуына қарай жаңа күштердің орналастырылуына
сәйкес болмай қалды.
Валюталық қатынастарда доллар өзінің монополиялық жағдайын жоғалта
бастады. ГФР маркасы, швейцар франкі, Батыс Еуропаның басқа валюталары және
жапон иенасы американ долларына бәсекелестік жасады. АҚШ-тың төлем
балансының тапшы болуы шектеулі мөлшерден асып кетті.
Долларды алтынға айырбастау АҚШ үшін өте қиынға соқты, өйткені өз
резервтері есебінен алтынға төмен баға белгілеуге мәжбүр болды.
70 - жылдардан бастап АҚШ ресми баға бойынша долларды алтынға
айырбастаудан бас тартты.
Бреттон-Вудс жүйесі іс жүзінде күйреді.
Төртінші, халықаралық валюталық жүйе 1976 жылы ХВҚ-тың Кингстонда
(Ямайка) өткен кезекті мәжілісінде қабылданды.
Төртінші ХВЖ-нің приіщиптері төмендегідей:
Валюталық курстардың құны мен есептелу нүктесін айқындайтын құрал
ретіндегі алтынның функциясы жойылды, яғни алтынның ресми бағасы, алтын
паритеттер жойылып, доллардың алтынға айырбасталуы тоқталды.
Елдер арасындағы валюталық өзара қатынастар әлемдегі елдердің ұлттық
ақша бірліктерінің өзгермелі курсына негізделді. Кез келген
елге валюталық курстардың кез келген режимін тандауға мүмкіндік
беріледі. Жана жағдайларда курстардың өзгеруі екі факторға тәуелді болды:
а) валюталардың сатып алушылық қабілеті;
ә) халықаралық нарыққа валюталардың сұранысы мен ұсынысының
арақатынасы.
3. Арнаулы ақша резерві (СДР), яғни (қарыз берудің арнайы құқығы)
стандарты құрылды.
СДР негізгі резервтік валюта ретінде болып, басқа резервтік
валюталардың рөлін азайтты. СДР алтын мен доллардың альтернативасы болып
табылады.
90-жылдардың басында бесінші, халықаралық валюталық жүйе -
валюталардың өзгермелі курсы қалыптасты.
Бұл жүйе екі элементтен тұрады:
1) негізгі тіреуші бірліктер таңдалады, ол бірліктер негізінде жекелеген
ұлттық валюталар өздерінің валюталық курстарын сақтай алады;
2) валюталық курстардың ауытқу диапазоны ұлкен амплитудаларда жүзеге
асырылады.
Валюталық курс кейбір валюталарға қатысты сақталады, басқа валюталарға
қатысты валюталық курс еркін түрде өзгереді: Ямайка келісімінде қабылданған
СДР алтын мен доллардың орнын басушы болып қабылдануы тиіс еді.
Алғашында СДР бірлігі доллардың осыған сәйкес құрамына теңестірілді.
1944 жылдың шілде айынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
I Бөлім. Халықаралық валюталық – қаржылық жүйе
1.1. Халықаралық валюталық жүйе;
1.2. Халықаралық валюталық жүйенің даму эволюциясы;
1.3. Аймақтық резервтік валюталар
II Бөлім. Қазақстан Республикасының валюта саясаты
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Дүниежүзілік шаруашылық жүйенің қалыптасуы, елдер арасындағы
экономиалық байланыстардың интернационалдануы – ұлттық шаруашылықтар
қызметінің интенсивтенуіне (жеделдеуіне) әкеліп соғады. Осыған байланысты
аталған процесте қызмет көрсетуші құрал ретіндегі халықаралық валюталық-
қаржылық қатынастар қалыптасады.
Валюталық қатынастардың жекелеген элементтерінің қалыптасу тарихына
көз салсақ, оның антик дәуірде пайда болғанын байқаймыз. Ежелгі Греция мен
Ежелгі Римде валюталық қатынастар вексельдік және айырбастық қызмет түрінде
жүргізілген.
Сонымен бірге, валюталық қатынастар Орта ғасырда, дәлірек айтқанда,
Лионда, Антверпенде және Батыс Еуропаның басқа да сауда орталықтарында
"вексельдік жәрмеңкелер" түрінде жүзеге асырылғандығын атап өту керек.
Бұл жерлерде барлық есеп айырысулар аудармалы вексельдер (тратталар)
бойынша жүргізілген.
Феодалдық және капиталистік өндірістің дамуы дәуірінде халықаралық
есеп айырысулар жүйесі банктер арқылы жүзеге асырылған.
Халықаралық валюталық қатынастардың дамуына әсер еткен жағдайлар:
өндіргіш күштердің дамуы;
дүниежүзілік нарықтың құрылуы;
халықаралық еңбек бөлінісінің терендеуі;
шаруашылықтың дүниежүзілік интернационалдануы.
Демек, халықаралық валюталық қатьтнастар ХЭҚ-тың алуан түрлі
формаларын қалытттастыратын механизм болып табылады.
ХВҚ өзінің дамуы процесінде белгілі бір ұйымдастырушылық формаларға ие
болды.
Осы контекст бойынша валюгпалық жүйе дегеніміз—валюталық қатынастарды
ұйымдастырушы және реттеуші форма. Олар ұлттық заңдылықтармен немесе
мемлекетаралық келісімдермен бекітілген.
Валюталық қатынастардың дамуы процесінде ең алдымен ұлттық валюталық
жүйелер (ҰВЖ) қалыптасты.
ҰВЖ дегеніміз—елдің валюталық, заңдылығымен бекітілген валюталық
қатынастарының ұйымдастырылу формасы.
ҰВЖ-нің дамуы және оның ерекшеліктері мыналарға тәуелді болады:
- белгілі бір елдің даму дәрежесіне;
- осы елдің экономикалық жағдайына;
- осы елдің сыртқы экономикалық байланыстарына.
I Бөлім. Халықаралық валюталық – қаржылық жүйе
1.1. Халықаралық валюталық жүйе
Халықаралық валюталық жүйе (ХВЖ) - дүниежүзілік капиталистік
шаруашылықтың эволюциялық дамуы нәтижесінде XIX ғасырдың ортасына қарай
туындады. ХВЖ-нің ерекшеліктері мен сипаты дүниежүзілік шаруашылық
құрылымына, оның принциптерінің сәйкестілігіне, алдыңғы қатарлы елдердің
мүдделеріне тәуелді болады.
ХВЖ — ғаламдық деңгейде валюталық-қаржылық қатынастарды реттеуші
механизм, сонымен бірге ол ұлттық валюталық жүйемен (ҰВЖ) өзара тығыз
байланысты болады.
Халықаралық және ұлттық валюталық жүйелердің өзара байланыстылығына
қарап, оларды бірдей деп есептеуге болмайды, өйткені олардың элементтері
бір-бірінен ерекшеленеді.
Осы ерекшеліктерге көзімізді жеткізу үшін ҰВЖ мен ХВЖ-нің негізгі
элементтерін қарастырайық.
ҰВЖ - ні сипатгайтын негізгі ХВЖ - нің негізгі элементгері
элементтер
1. Ұлтгық валюталық бірлік. 1. Резервтік валюталар.
2. Ресми алтын-валюталық 2. Халықаралық ликвидтік активтердің
резервтердің құрамы. құрамы мен құрлымы.
3. Ұлттық валютаның паритеті 3. Паритеттер мен курстардың
және валюталық курстардың механизмдері.
қалыптасу механизімі. 4. Валюталардың өзара айналымдылық
4. Валюталардың конвертирлену шарттары.
(айырбасталыну) немесе 5. Халықаралық есеп айырысулардың
айналымдық шарттары. формалары.
5. Валюталық шектеулердің 6. Халықаралық валюталық нарықтар мен
бар-жоқтығы. алтынның дүниежүзілік нарықтарының
6. Елдердің сыртқы режимі.
экономикалық есеп 7. Валюталық-қаржылық қатынастарды
айырысуларды жүзеге асыру реттеуші
реті. мемлекетаралық валюталық-несиелік
ұйымдардың (Халықаралық валюта қоры,
халықаралық қайта өркендеу және даму
банкі) статусы.
Паритет — бұл валюталардың алтындық құрамына байланысты өзара қатысы.
Паритет валюта курстарының негізінде жатыр. Бірақ паритет пен валюталық
курс ешқашан да бір-біріне тең болмайды.
Валюталық курс - жекелеген елдердің валюталарының арасындағы
арақатынас немесе басқа елдің, валютасымен өрнектелген белгілі бір ел
валютасының "бағасы".
Валюталық курс және паритет ұлттық валюталық жүйелер арасындағы
байланыстырушы буын ретінде қызмет атқарады.
Валюталық жүйенің дамуы қоғамдық ұдайы өндіріс процесінің
заңдылықтарымен анықталады.
Кейбір жағдайларда әлемдік валюталық жүйе дүниежүзілік шаруашылық
құрылымына сәйкес келмеуі мүмкін. Осындай сәйкессіздік нәтижесінде әлемдік
валюта жүйесі дағдарысқа ұшырап отырады, бұл дағдарыс ескі жүйенің бұзылып,
оның жаңа жүйеге айырбасталуына әкеліп соғады. ХВЖ-нің эволюциясы ұлттық
және әлемдік экономиканың сұраныстарына байланысты қалыптасады.
1.2. Халықаралық валюталық жүйенің даму эволюциясы
Өзінің дамуы процесінде ХВЖ төрт кезеңнен өтеді, олардың әрқайсысының
өзіне тән ерекшеліктері бар.
Бірінші, алтын стандарт жүйесі. Бұл жүйе XIX ғасырда стихиялы түрде
қалыптасты және занды түрде 1867 жылы Париж конференциясында бекітілді. Осы
конференцияның шешімі бойынша, алтын әлемдік ақшаның жалғыз формасы болып
есептеледі.
Алтын стандарт жүйесі төмендегі принципттерге сүйенеді:
1. Бұл жүйенің негізі — алтын монеталық стандарт.
Әрбір валютаның алтындық құрамы бар, осыған сәйкес олардың алтындық
паритеттері белгіленеді.
2. Әрбір валютаның алтынға айырбастылуы. Алтын танымал әлемдік ақша
ретінде қолданылады. Әрбір валюта ел ішінде де, оның шекарасынан тыс
жерлерде де еркін түрде алтынга айырбасталады.
3. Алтын құймалар монетарларға еркін түрде айырбасталады,
сонымен бірге, алтын еркін импортталады, экспортталады және
алтын халықаралық нарығында сатылады.
4. Алтынның ұлттық қоры және ақшаның ішкі ұсынысы арасында қатаң
арақатынас орнатылады.
Алтын монеталық стандарт бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін салыстырмалы
түрде тиімді болды. Уақыт өте келе алтын монеталық стандарт ескіре бастады,
яғни ол өсіп бара жатқан шаруашылық байланыстардың масштабына сәйкес болмай
қалды.
Соғыс басталғаннан кейін жауласушы елдердің орталық банктері
банкноттарды алтынға айырбастауды тоқтатты және соғыс шығындарын жабу үшін
олардың эммссиясын ұлғайтты.
Бірінші дүниежүзілік соғыс нәтижесінде қалылтасқан валюталық хаос
кезеңінен кейін алтын девиздік стандарт белгіленді. Ол алтынға еркін
айырбасталатын жетекші валюталарға негізделді.
Екінші, валюталық жүйе занды түрде 1992 жылы Генуядағы халықаралық
экономикалық конференцияда белгіленді.
Алтын - девиздік стандарттың принципі бойынша, банкноттар алтынға
емес, вексель және чек, яғни девиздерге айырбасталды. Девиздік валюта
ретінде доллар мен фунт стерлинг қабылданды.
Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарының өзінде жаңа дүниежүзілік
валюталық жүйені құру жұмыстары басталған еді, өйткені Генуядағы валюталық
жүйенің дағдарысы тереңдей түсті.
Үшінші, халықаралық жүйе заңды түрде 1944 жылы Бреттон-Вудстағы (АҚШ)
халықаралық конференцияда бекітілді.
Бреттон-Вудс валюталық жүйесі төмендегі принциптерден тұрады:
1. Алтын бұрынғыдай елдер арасындағы соңғы ақшалай есеп
айырысулардың функциясын орындайды.
2. Американдық доллар біртұтас резервтік валюта болды, ол алтынмен
қатар әр түрлі елдердің валюталарының құндылығын анықтайтын
өлшем ретінде әрекет етті, сонымен бірге, халықаралық
төлем құралы болып саналады.
3. Басқа елдердің, Орталық банктері мен үкімет мекемелері долларды АҚШ-
тың казначействосында (қазына мекемесі) айырбастаған. Ол кездегі курс
бойынша, 35 АҚШ доллары 1 тройск унцияға (31,1035 гр.) тең болды.
Сонымен бірге, үкімет органдары және жеке адамдар алтынды жеке меншік
нарықтардан сатып алу мүмкіндігіне ие болды.
4. Валюталардың өзара айырбасы және олардың бір-біріне теңестірілуі
алтынмен және доллармен өрнектелген ресми валюталық паритеттер (тепе-
теңдік) негізінде жүргізілді.
5. Елдер кез келген басқа валюталарға қатысты өз валюталарының
өзгеріссіз курсын сақтауға тиіс болды. Нарықтық валюталық курс
паритеттен тар көлемде ауытқушы еді (ХВҚ-тың, жарғысы бойынша + 1%
және Еуропалық валюталық келісім бойынша + 0,75%). Халықаралық
валюталық операцияларда алтынның қолданылу масштабы күрт төмендеп
кетті, ең басты орында доллар болды.
6. Мемлекеттер арасындағы валюталық қатынастар Халықаралық валюталық қор
(ХВҚ) арқылы реттелуші еді. Бұл қор Бреттон-Вудс конференциясынада
құрылды.
ХВҚ-тың негізгі функциясы - осы қорға мүше елдердің валюталық
паритеттерді, курстар мен валюталардың еркін айырбасталуын дұрыс жүргізуін
бақылау.
Бреттон-Вудс конференциясына қатысты айтар болсақ, халықаралық
валюталық жүйе ең алғаш рет үкіметаралық келісімдерге негізделе бастады.
Бреттон-Вудс жүйесі ширек ғасыр ішінде әлемдік сауда мен өндірістің
өсуіне ықпал етті.
Бірақ та бұл жүйе оған қатысушы елдердің барлығына тең құқықты бере
алмады және АҚШ-тың Батыс Еуропа, Жапония және ХВҚ-қа мүше басқа елдердің
валюталық саясатына ықпал етуіне мүмкіндік берді.
Басқа елдерге зиян келтіре отырып, АҚШ-тың позициясы күшейе бастады
және соған сәйкес Бреттон-Вудс жүйесінің қарама-қайшылықтары күн санап
шиеленісе түсті.
Американдық центризм принципі АҚШ - Батыс Еуропа -Жапония сияқты үш
әлемдік орталықтардың пайда болуына қарай жаңа күштердің орналастырылуына
сәйкес болмай қалды.
Валюталық қатынастарда доллар өзінің монополиялық жағдайын жоғалта
бастады. ГФР маркасы, швейцар франкі, Батыс Еуропаның басқа валюталары және
жапон иенасы американ долларына бәсекелестік жасады. АҚШ-тың төлем
балансының тапшы болуы шектеулі мөлшерден асып кетті.
Долларды алтынға айырбастау АҚШ үшін өте қиынға соқты, өйткені өз
резервтері есебінен алтынға төмен баға белгілеуге мәжбүр болды.
70 - жылдардан бастап АҚШ ресми баға бойынша долларды алтынға
айырбастаудан бас тартты.
Бреттон-Вудс жүйесі іс жүзінде күйреді.
Төртінші, халықаралық валюталық жүйе 1976 жылы ХВҚ-тың Кингстонда
(Ямайка) өткен кезекті мәжілісінде қабылданды.
Төртінші ХВЖ-нің приіщиптері төмендегідей:
Валюталық курстардың құны мен есептелу нүктесін айқындайтын құрал
ретіндегі алтынның функциясы жойылды, яғни алтынның ресми бағасы, алтын
паритеттер жойылып, доллардың алтынға айырбасталуы тоқталды.
Елдер арасындағы валюталық өзара қатынастар әлемдегі елдердің ұлттық
ақша бірліктерінің өзгермелі курсына негізделді. Кез келген
елге валюталық курстардың кез келген режимін тандауға мүмкіндік
беріледі. Жана жағдайларда курстардың өзгеруі екі факторға тәуелді болды:
а) валюталардың сатып алушылық қабілеті;
ә) халықаралық нарыққа валюталардың сұранысы мен ұсынысының
арақатынасы.
3. Арнаулы ақша резерві (СДР), яғни (қарыз берудің арнайы құқығы)
стандарты құрылды.
СДР негізгі резервтік валюта ретінде болып, басқа резервтік
валюталардың рөлін азайтты. СДР алтын мен доллардың альтернативасы болып
табылады.
90-жылдардың басында бесінші, халықаралық валюталық жүйе -
валюталардың өзгермелі курсы қалыптасты.
Бұл жүйе екі элементтен тұрады:
1) негізгі тіреуші бірліктер таңдалады, ол бірліктер негізінде жекелеген
ұлттық валюталар өздерінің валюталық курстарын сақтай алады;
2) валюталық курстардың ауытқу диапазоны ұлкен амплитудаларда жүзеге
асырылады.
Валюталық курс кейбір валюталарға қатысты сақталады, басқа валюталарға
қатысты валюталық курс еркін түрде өзгереді: Ямайка келісімінде қабылданған
СДР алтын мен доллардың орнын басушы болып қабылдануы тиіс еді.
Алғашында СДР бірлігі доллардың осыған сәйкес құрамына теңестірілді.
1944 жылдың шілде айынан ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz