Қазақ тіліндегі тұңғыш математика оқулығы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Қазақ тіліндегі тұңғыш математика оқулығы

Қазақ тіліндегі тұңғыш маттематика оқулығы “Есеп құралы” деген атпен 1914 ж. Орынбор қаласындағы “Дин уа мағишет” баспасынан 1-і және 2-і сыныптарға арналған оқу құралы түрінде екі кітап болып әрқайсысы 300 данамен басылып шықты. Авторы қазақтың біртуар, аяулы азаматтарының бірі Міржақып Дулатұлы. “Есеп құралы” есептік сипатында, яғни есептер мен мысалдар жинағы түрінде дайындалған. 1-кітапқа 400 есеп, 128 мысал; ал 2-кітапқа350 есеп, 240 мысал енгізілген. Оқу құралына енгізілген материалдар бойынша талдасақ,
Сандардың нумерациясы
Әуелі онның ішіндегі сан. 10-ға дейінгі әрбір сан көрнекі түрде
дөңгелектер тобы арқылы кескінделіп, цифрлардың жазылуы, 10-ға дейінгі натурал сан қатттары жазылыып көрсетіледі. 10-ға дейін тура және кері санау, негізінен , әрекет-есептер шығару көмегімен жүзеге асырылған.
Жұздік ішіндегі ондықтардың есебі. Он-ондап санау, дөңгелек
одықта неше ондық, неше бірлік болатындығы қарастырылады. Сондай-ақ дөңгелек ондықтар қатарындағы әрбір ондық орнын анықтау жұмысы жүргізіледі.
Әуелгі екі ондықтың ішіндегі сандар. Екінші ондық сандарының
таңбалаануы, олардың натурал қатары және қатардағы әр санның орнын анықтау мәселелері қарастырылған.
4) Жүздің ішіндегі барша сандар. Әуелгі 20-дан 30-ға дейін кейін
30 - 40-қа т.с.с 90-100-ге дейінгі сандарды оқып-ұйрену, екі таңбалы сандарды ондықтарға және бірліктерге жіктеу, олардың жазбаша нумерациясы оқып-үйретіледі.
Мыңның ішіндегі сандар. Дөңгелек жүздіктердің ауызша және
жазбаша нумерациясы мәселелері қарастырылған.
Арифметикалық амалдардың оқып-үйрену үшін мысалдар мен есептер
өзіндік әдістемелік реттілікпен топтастырылып ұсынылған.
Оқулықта жалпы 750 есеп енгізілген. Бұл оқушыларға мұғалімнің басшылығымен сондай—ақ сыныпта және үйде өздігінен жұмыс істеуге мол мүмкіндік бар. Есептердің мазмұны қазақ баласына таныс, оны қоршаған орта жағдайына байланысты болып кееді. Құралдағы есептердің тақырып аясы кең, олар көбінесе қазақ ауылындағы күнделік жұмыс жағдайына, мал шаруашылығына, сауда-саттық мәселелеріне сондай-ақ мектеп жағдайына байланысты да болып келді.
Амалдарды оқып-үйренуде аалдымен жай есептен біртіндеп күрделі есептеге көшті. Құралда оқушылардың есеп құрастыруына да мән берілген. Әртүрлі мысалдар беріліп, соған оқушыға есеп құрастыру ұсыныыыылып отырады. Сонымен бірге ауызша есептеуге байланысты тапсырмалар да көптеп кездесті.
Алғаашқы үш концентрде есептер сандарға амалдар қолданудың мұқтааждыығыын және амалдың мән-мағынасын айқын түсіндіруудің құралы іспетті болады. Ал кейінгі екі концентрде амалдарды орындау тәсілдеріне басты назар аударылады. Онда мысалдар алдымен қарастырылып, сонан кейін есептеді шешу жүзеге асырылады. Бұдан байқайтынымыз М.Дулатұлы А.И.Гольденберг әдісін немесе С.М.Шохор-Троцкий әдісін таңдап алуды қаажеттілікке қарай оытудың мақсатына байланыстыы дұрыс шеше білген, яғни ол үлкен әдістемелік шеберлікпен ең тиімді әдіс-осы екі әдістерінің бірлестірілген түрін қолданған.
Бұл оқулықтың ең басты ерекшелігі есептер мен мысалдар жинағы түрінде шығарылған. Мұның өзіндік себебі бар. ХІХ ғасырдың соңына қарай бастауыш мектепте арифметиканы көп теория арқылы оқыту әәддісі Грубе—Евтушевский педагогтар мен әдіскерлер тарапынаан қатаң сынға алынып арифметиканы амалдарды үйрену әдісімен оқыту кең таралған болатын. . Сондықтан бастауыш мектептерге арналған есептіктер шығару кең өріс алған еді. Екінші ерекшелігі, сандар күншығыс араб цифрларымен таңбаланған.
Үшінші бір ерекшелігі, оқу материалы концентрлі жүйе ыңғайымен орналастырылған. Ол кітап тарауларының тақырыбынан бірден байқалады. Оқу құралының құрылысынан онда кез келген шамадағы сандар концентрі қарастырылмағаны байқалады. Мұның себебіі сол кезде арифметика дайындыық курсы және жүйелі курс депекіге бөлініп оқытылатын. Арифметиканың дайындық курсы мыңдықтар, концентрімен аяқталатын, ал кез келген шамадағы сандар арифметиканың жүйелі курсына енгізілетін еді.
М.Дулатұлының “Есеп құралының” жаңа нұсқасы жөнінде мерзімді баспасөзде: “Орыс тілінде Ланкоп деген кісінің қоғам жүйесінің негізіне тіреп жазған есеп құралы бар. Бұл өте мақтаулы құрал. Соңғы комплекс жүйесіне ыңғайланып жазылған. Міржақыптың құралы Ланкоптың құралынының аудармасы, деген пікір айтылған еді. Бір ескерерлік жайт, бұл пікір М.Дулатұлының өзі құрастырған “Қазақ тілінде басылған кітаптар көрсеткішінде” де келтірілген. Міржақыптың кітабы көрнекті орыс әдіскері А.В.Ланковтікінен мазмұн жағынан мүлде өзгеше туынды. М.Дулатұлының баспасөз бетінде берілген сынды өз кітабында жариялауы ғылыми этиканы сақтаудың озық бір үлгісі іспеттес. Мұның өзі ғалымның әділетке жүгінуді қалағанының белгісі болып табылады. “Есеп құралы” дайындауда комплекстік бағдарлама негіізінде жазылған сол кезеңдегі жақсы оқулықтардың бірі деп саналған А.В.Ланковтың кітабын басшылыққа алған. Осының нәтижесінде сол кездегі қазақ мектебінің сұраанысы мен қазақ баласының ұлттық, психологиялық және т.б. ерекшеліктері жан-жақты ескерілген толық мағынадағы төл оқулық дүниеге келген. М.Дулатұлының өз кезіндегі орыстың озық әдістемелік-математикалық ой-пікірдің танудағы білімпаздығы сондайақ оны үлкен әдістемелік шеберлікпен өз оқулықтарын дайындауда шебер пайдаланғандығын аңғартады. Жоғары математикалық білімі болғанымен және математиканы оқытудың әдістемелік мәселелеріне арналған арнайы еңбек жазбағанымен М.Дулатұлын Қазақстанда бастауыш мектеп математикасын оқыту әдістемесі ғылымының негізін салушылардың бірі деп кесіп айтуға болады. Оның құралдарының қай-қайсысын алсақ та, олардағы оқу материалының орналастырылуы, есептер мен мысалдардың іріктеліп алынуы мен реті, түсіндірмелер мен жалпы әдістемелік ой-қорытындылар, сондай-ақ материалды баяндаудағы әдістемелік тәсілдер автордың әдістемелік-математикалық ой-пікірінің деңгейінің жоғары екендігін байқатады.
Тағы бір көңіл аударарлық жайт сандар мен қарастырылу реті бүгінгі оқыту жүйесіне сәйкес келеді.
Төртінші ерекшелігі, онда мұғалімге қажетті әдістемелік нұсқаулар да беріліп отырады.
Бесінші бір ерекшелігі есептер мен мысалдар орыстың аса көрнекті математика әдіскері А.И.Гольденберг ұсынған амалдарды үйрену әдісіне негізделген.
ХХ ғасырдың бас кезінде алдымен мысалдарды шығаруды оқып-ұйреніп, сонан кейін есептерге көшу керек пе, әлде есептерді мысалдардан бұрын қарастыру керек. Бұл оқулық жайлы “Қазақ” гааззетінде атап көрсеткендей ең соңғы жаңа тәртіп жаңа тәртіп қолданылады.
“Есеп құралы” Қазан төңкерісінен кейін де қазақ бастауыш мектептерінде негіізгі оқу құралдарының бірі ретінде пайдаланылады. Ол оқулықтардың тапшылығы кезінде 1921 және 1922 жылдары екі мәрте қайта басылып шыққан. Оның қазақ балаларына бастауыш математикалық білім беруде қандай маңызы болғандығын осындан-ақ байқауға болады.
Кітапта бірде бір балалар ұғымына ауыр келетін есеп болған жоқ. Есептердің барлығы да баллла жанына жақын, ұғынықты да түсінікті. Бұл аталған оқулықтың басты жетістігі. М.Дулатов Гольденбергтің әдістерін қазақ жағдайына ыңғайластырды.
Кітаптың жаңа басылымында бүкіл үнді цифрлары араб цифрларымен алмастырылған, бұл кітаптың сапасын көтерді. Оқулықтағы есептер оқушыларға өз беттерінше жұмыс істеуге мүмкіндік жасайды. Оқушыларға ауыр тиетін тапсырмалар жоққа тән. Мұның бәрі оқулықтың жоғары деңгейінің дәлелдері.

Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесінің ғылым ретінде қалыптасуы мен дамуы

Ғылыми жаңалықтар негізінен адамдардың практикалық қажеттіліктерінен туындайтыны белгілі.
Осы тұрғыдан қарайтын болсақ қазан төңкерісінен бұрын Қазақстан жалпы ғылым салаларының оның ішінде математиканың дамуына ықпал ететін тарихи жағдайлар болды ма? Болды және де тек қана ғылымның дамуына мұрындық болатын ғана емес, адамдардың бірнеше жүздеген жылдар боый инемен құдық қазғандай болып жиып-тергенін біреу он жылдықта жойып жіберген оқиғалар болды.
Жалпы адамзат тарихына қарасақ, бұдане бес жарым, алты жыл бұрын алғашқы математикалық тұжырымдардың жөнінде сан және цифр, геометрия ежелгі Египетте, екі өзен аралығындағы Вавилонда, ежелгі Финикияда, Қытай мен Индияға паййда бола бастағаны белгілі. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.