Музыка сабағындағы әртүрлі іс-әрекеттердің түрлері
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Хормен ән айту.
2. Вокалды . хор дағдылары.
3. Көп дауысты ән салу дағдылары.
4. Сүйемелдеусіз ән айту (a capella)
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі бөлім
1. Хормен ән айту.
2. Вокалды . хор дағдылары.
3. Көп дауысты ән салу дағдылары.
4. Сүйемелдеусіз ән айту (a capella)
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Хормен ән айту - ұжыммен орындау өнерінің бір түрі. Бүл іс-әрекет оқушылардың ән айту мәдениетіне, олардың жалпы және музыкалық дамуларына, рухани жан байлықтарын тәрбиелеуге, дүние-танымына, болашақта жеке тұлға болып қалыптасуына себебін тигізеді, Хормен ән айту енері балалардың әнге, ән айтуға деген қызығушылығы мен құштардығын дамытып қана қоймай, олардың болашақта қандай адам болып қалыптасуына да үлесін қосады.
Оқушылардың музыкалық репертуарды көркемдік дәрежеде орындауында музыкалық тәрбиенің міңдеттері шешіледі, Шығарманы манерлеп орындауда музыкапық бейнелерді терең түсінгендік сезілуі тиіс. Мұндай орындау мәнерлік тәсілдерінің вокалды - хор дағдылары мен Іскерліктерін меңгеруді талап етеді Бұл дағдылар мен Іскерліктерді қалыптастыру өзіндік мақсат емес, себебі олар музыкалық шығарманың мазмұнын ашуға қызмет жасайды.
Оқушылардың музыкалық репертуарды көркемдік дәрежеде орындауында музыкалық тәрбиенің міңдеттері шешіледі, Шығарманы манерлеп орындауда музыкапық бейнелерді терең түсінгендік сезілуі тиіс. Мұндай орындау мәнерлік тәсілдерінің вокалды - хор дағдылары мен Іскерліктерін меңгеруді талап етеді Бұл дағдылар мен Іскерліктерді қалыптастыру өзіндік мақсат емес, себебі олар музыкалық шығарманың мазмұнын ашуға қызмет жасайды.
1. Әбдібекқызы Қ. Оқушылардың көркем шығармашылық қабілетін дамыту. – Алматы, 1994.
2. Ушинский К.Д. Адам-тәрбие құралы /ауд. В.Орманова. – Алматы, 1997.
3. Дмитриева Л., Черноиваненко И. Музыкальное воспитание в школе. – М., 1981.
4. Абдуллин Э.Б., Николаева Е.В. Музыка мұғалімінің музыкалық-педагогикалық технологиялары. – М., 2005.
5. Әбуова К. Хор жүргізу. – Алматы, 1993.
6. Эльконин Д.Б. Психология игры. – М., 1978.
7. Выготский Л.С. Развитие высших психических функций. - М., 1960.
8. Арямов И.А. Балалардың әр жастағы өсу өзгешеліктері. – Л., 1987.
9. Овчинникова Т.Н. Хор. – М., 1986.
10. Перельштейнас Г.Г. Некоторые вопросы музыкального воспитания в хоре мальчиков и юношей //Музыкальное воспитание в школе. Вып. 5. – М., 1989.
11. Алиев Ю.Б. Пение на уроках музыки: конспекты уроков, репертуар, методика. – М., 2005.
2. Ушинский К.Д. Адам-тәрбие құралы /ауд. В.Орманова. – Алматы, 1997.
3. Дмитриева Л., Черноиваненко И. Музыкальное воспитание в школе. – М., 1981.
4. Абдуллин Э.Б., Николаева Е.В. Музыка мұғалімінің музыкалық-педагогикалық технологиялары. – М., 2005.
5. Әбуова К. Хор жүргізу. – Алматы, 1993.
6. Эльконин Д.Б. Психология игры. – М., 1978.
7. Выготский Л.С. Развитие высших психических функций. - М., 1960.
8. Арямов И.А. Балалардың әр жастағы өсу өзгешеліктері. – Л., 1987.
9. Овчинникова Т.Н. Хор. – М., 1986.
10. Перельштейнас Г.Г. Некоторые вопросы музыкального воспитания в хоре мальчиков и юношей //Музыкальное воспитание в школе. Вып. 5. – М., 1989.
11. Алиев Ю.Б. Пение на уроках музыки: конспекты уроков, репертуар, методика. – М., 2005.
Жоспары
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Хормен ән айту.
2. Вокалды – хор дағдылары.
3. Көп дауысты ән салу дағдылары.
4. Сүйемелдеусіз ән айту (a capella)
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Музыка сабағындағы әртүрлі іс-әрекеттердің түрлері
1. Хормен ән айту
Хормен ән айту - ұжыммен орындау өнерінің бір түрі. Бүл іс-әрекет
оқушылардың ән айту мәдениетіне, олардың жалпы және музыкалық дамуларына,
рухани жан байлықтарын тәрбиелеуге, дүние-танымына, болашақта жеке тұлға
болып қалыптасуына себебін тигізеді, Хормен ән айту енері балалардың әнге,
ән айтуға деген қызығушылығы мен құштардығын дамытып қана қоймай, олардың
болашақта қандай адам болып қалыптасуына да үлесін қосады.
Оқушылардың музыкалық репертуарды көркемдік дәрежеде орындауында
музыкалық тәрбиенің міңдеттері шешіледі, Шығарманы манерлеп орындауда
музыкапық бейнелерді терең түсінгендік сезілуі тиіс. Мұндай орындау
мәнерлік тәсілдерінің вокалды - хор дағдылары мен Іскерліктерін меңгеруді
талап етеді Бұл дағдылар мен Іскерліктерді қалыптастыру өзіндік мақсат
емес, себебі олар музыкалық шығарманың мазмұнын ашуға қызмет жасайды. Бұл
жағдайда Н.Л.Гроздинский бірнеше рет өз пікірінде былай деген; "Ән айтуға
үйретуде, біз тек әннің сапасын ғана ойлап қоймай, сонымен қатар, әннің
орындалу сапасыма да көңіл бөліп, балалардың талғамының дамуына себебін
тигіземіз. Біз шығарманың сапасы және сапады орындауы жайындагы балалардын
сапалы түсініктерін дамытамыз. Әнмен жұмыс жасау - тек қана әнді жаттау
немесе мүғалімге еліктеу емес, мұнда шығармашылық элементі бар,
қызықтыратын процесс бар. Бұл процесс біртіндеп шебер орындаудың шыңына
жетедейді. Мұғалім кез келген қарапайым анмен де ұзақ уақыт жұмыс жасау
керектігін балалардың санасына жеткізеді ..."
Хормен ән айту-оқушылардың орындаушылық іс-әрекетінің кеңінен тараған
түрі. Балалардың ән айтудағы дауыстарын іс жүзінде тәрбиелеуге болады, тек
қана патологиялық жағдайларды алып тастағанда. Жас ерекшеліктерін ескеріп,
дұрыс ән салудың дамуы және дауыстарының қалыптасуы дауыс аппаратының жақсы
дамуына септігін тигізеді. Жалпы музыкалық білім берудің міндеттерін шешуде
мұғалімнің жұмысының жемісі көбінесе оның хормен ән айтудың тәрбиелік
мәнісін қаншалықты терең түсінгендігіне, оқушылардың ән айтуын дамытудағы
әдіс - тәсілдерді қолдануына, балалардың дауыс ерекеліктерін білуіне,
ән репертуарын меңгерүдің жұмысын ұйымдастыруына байланысты.
Мұғалімнің музыка сабағындағы вокалдылар іс-әрекетіне деген қатынасы
көбінесе оның жұмысының жалпы нәтижесінде байқалынады. Оқушылардың әншілік
мәдениетінің жоғары деңгейде болуына мүғалімнің қазақ халқының - әнші
халық екендігі, халқымыздың ән салудағы дәстүрі сонау ұзақ тарихының
тереңіне кеткендігі жайында түсіндіруіне де байланысты.
Балалар дауысының ерекшеліктері
Балалар дауысын тәрбиелеу және дамыту үшін, мұғалім оқушылардың ән
салудағы мүмкіншіліктерін білүі қажет. Алты жастағы оқушының дауыс
аппаратының әлі қалыптаспағандығына байланысты, оның дауыс диапазонының
көлемі: ми - соль, фа –ля дыбыстарының аралығында
болады. Сондықтан да ән салудың алғашқы сабақтарында қиын емес, диапазоны
шектелген, бірақ ашық музыкалы бейнелі әндер, шағын шығармалар қолданылады.
Бірітіндеп әндердің диапазоны кеңейеді. Жұмыс жасау барысында
үшдыбыстылықтың дыбыстарынан, күрделі интервалдардан құралған әндер мен
әуендер енгізіледі. Бірінші сыныптың балалары әрбір әннің әуенінің
дыбыстарының қозғамысын, есту және дауыс аралығындағы координациясына,
дыбыстардың биіктігін таза айтуға әсерін тигізетін көрнекілік әдістердің
көмегімен меңгереді.
Екінші сынып балаларының табиғи, еркін дауыс шығару диапазоны ми
- си дыбыстарының аралығы. Бұл диапазон ең әуелі естіп қабылдауға
ыңғайлы. Сонымен қатар дауыс желбезектерінің нәзіктігі мен қысқалығына да
байланысты болады. Сол себептен де сабақтарда қысыңқы емес, жеңіл әрі
ашық орындауды талап ету керек. Аталынған сапалықтарды дамыту ми -
си дыбыстарының аралығындағы диапазонда беріледі. Сонан
олардың диапазондарын біртіндеп кеңейту керек. Ән айтудың екінші
жылының соңында оқушылардың ән әйтудағы ортаңғы диапазоны
қатайып, жетілдіріледі, әннің сипаты мен мазмұнына байланысты
дыбыс бояуы түрлене бастайды. Дауыстарының үнінің шығуы ре -
ре дыбыстарының аралығындағы диапазонда біркелкі болады. Кейбір
балалардың дауыстарында кіші октаваның си, ля дыбыстарын кездестіруге
болады, бірақ олар ашық емес және күш салып орындалады. Ал кейбір
оқушылардың ми дыбысының әсем орындауы байқалынады.
Оқытудың үшінші жылында балалардың дауыстарының шығуы ның диапазоны
до - ре (ми) дыбыстарының аралығында біркелкі бола
бастайды. Балалардың денесінің ерте дамуы, олардың дауыс аппаратының жылдам
қалыптасуына әсер ететіндігін жиі кездестіруге болады.
7 – 10 жастағы оқушылардың дауыс күшінің амплитудасы (ауқымы) кең
емес. Олардың дауыстарының динамикалық күші тр және тf аралығында болады.
Бірақ балаларға тән олардың бойындағы сезімталдықтың болуы, олардың әнді
мәнерлеп; ашық орындауға жетелейді. Төменгі диапазондағы дыбыстарды -
ауырлатып, қою етіп немесе биік дыбыстарды - тыныш орындауды талал ету
зиян болады. Дауыстарының жақсы шығуы ән салудағы диапазонның ортаңғы
дыбыстарында байқалынады. Шығармада төменгі және жоғарғы дыбыстардың
диапазондарын жиі қолдану ыңғайсыз тесситураның бар екендігін мәлімдейді.
Сол себептен де мұғалім ән репертуарын таңдауда осы жайларды ескергені жөн.
Бастауыш сынып балаларының ән салудагы дауыстарында өздеріне тән сипаты
пайда бола бастайды. Осыған байланысты мұғалімнің назары әрдайым балалардың
дауысының бояуында болуы керек. Бұл жастағы балалардың дауыстарының бояуы
біркелкі емес, әсіресе дауысты дыбыстарды айтуда байқалынады. Сол себептен
де дизпазонның барлық дыбыстарының бірдей, біркелкі шығуын қадағалау керек.
Дауыс болуының даму процесінде дыбыс атақасының (қатаң, жұмсақ) мәнісі бар.
Вокалды-хор жұмыстарында оны ыңғайлы қолдануда дауыс бояуына жақсы әсер
етіп, дауыстың "қысылып", мұрын арқылы шығуын жояды.
Он бір жастағы жас өспірімдердің дауыстарының төменгі жоғарғы,
көкіректен шығатын бояуларын байқауға болады. Дұрыс қойылған күн тәртібінің
жұмыстарында дауыстары біртіндеп күшейіп, құлпыра түседі. 12-13 жаста ән
айтудың диапазоны децимага (до - ми , фа ) дейін кеңейеді.
Бірақ шеткі дыбыстарды орындауда абайлық қажет, сол себетпен де оларды
сирек қолданады.
Жас өспірімдермен мұғалімнің жұмысының қиындай түсуі, балалардың
дауыстары өзгеріп (үлкендердің) ересектердің дауысына өтетін кезеңге,
мутацияға байланысты болады. Соңғы жылдары балаларда мутацияның басталуы 11
жастан, ал 13 жаста барлық оқушыларда басталып, бірақ олардың әрқайсысында
әртүрлі өтетіндігі байқалынады. Сол себептен оқытушы әрбір оқушыны жақсы
біліп, олардың дауыстарының өзгеруін жеке дара қадағалап, ән айтуда ыңғайлы
диапазонда орындауларыңа көңіл бөлуі тиіс. Ер балаларда мутацияның жылдам
басталуында көмей тез өседі. Дауыс желбезекторі бір жарым, екі есе ұзырып,
дауыстарның шығу зонасы кіші октаваға біртіндеп өте бастайды.
Мутацииияның жедел өтуі қиындықтар тудырып, соның салдарынан ер
балалардың жиі ән айтқылары да келмей қалады. Ал кейбір жағдайларда ауыр
сезінулнріне байланысты ән айту мүмкін емес болады. Мутацияның мұндай
түрінде уақытша ән айтуды тоқтатуға тура келеді.
Қыздарда мутация ер балалардікіндегідей болмайды да, онша білінбеуі
мүмкін. Бірақ қыздардың дауыстарының ашық, таза шығуы жойылып, қарлығып,
шаршаңқырап шығуы байқалынады. Мутацияға байланысты жүйкенің тұрақтылығы
төмендейді. Ән айту механизмінің күшін әлсіретеді. Осының барлығы
сабақтардағы ән айтудың тәртібін қадағалауды талап етеді. Соңғы
педагогикалық зерттеулер оқушылардың мутация кезеңінде үрмелі музыкапық
аспаптарда орындауды пайдалы деп санайды. Мұнын себебі, ән айтудағы тыныс
алудың техникасы үрмелі аспапта орындау процесінің тыныс алуына
ұқсастығында.
2.Вокалды – хор дағдылары
Ән айтуда тыныс алудың үлкен рөлі бар. Ән айтудағы тыныс алуды ән, әуен
үйрену процесінде дамыту керек. Оқушылардың алдына қысқаша фразаларды бір
тыныспен айтып шығу талабы қойылады. Фразаларды орындауда әүеннің әрбір
дыбысы, әсіресе соңғы дыбысының анық айтылуын қадағалау керек. Мұғалімнің
өзі балаларға белсеңді тыныс алуды, оны сәл үстап тұрып, біртіндеп шығаруды
көрсетіп, осының барлығы әсем дыбыспен ән айтуға көмектесетіндігі жайында,
ән салған кезде денені тік ұстап, иықты көтермей орындау керектігін
түсіндіреді. Ән айту тәжірибесінің процесінде оқушыләр дұрыс тыныс алудың
әнді мәнерлеп орындаудағы маңызының ерекшелігін, оның әсем дыбыстың пайда
болуына себебін тигізетіндігін түсінеді
Балалардың ұжыммен ән салуында ұзақ фразаларды мәнерді орындау үшін
кезекпен тыныс алудың қажет екендігіне көздері жетеді.
Тыныс алудың дұрыс жасалынуы дауыс желбезектерінің жұмысының сипатын
анықтайтын дыбыс атакасының белгілі бір түрін қолдануға байланысты. Балалар
дауысының мүмкіншілігінің шектелуіне байланысты жұмсақ атаканы қолдану
қажет, себебі ол жұмсақ, сабырлы дыбыстың пайда болуына әсерін тигізіп,
қысыңқы, қатты дыбыстың шығуын жояды. Мұндай кемшіліктерді жөндеуде тыныс
алудың алдында жасалатын атака қолданылады, бірақ оны
қолдануда абайлық қажет, өйткені дауыс желбезектерінің толығымен
жанаспаунан және тез тыныс шығарудың салдарынан интонацияның тазалығы
бұзылады. Қатты атака немқұрайлыққа бейім келген балалардың дауыс
шығарудағы процесінің белсеңділігін арттырады. Қатты атака дауыс
аппаратының жұмысын белсендіре түсіп, интонациялаудың нақтылығына көмегін
тигізеді.
Әсерлі, әрі мәнерлі ан айту дағдыларын тәрбиелеуде артикуляции мен
сөзін дұрыс айтудың ерекше рөлі бар. Ән айтудың негізі - дауысты дыбыстар.
Дауыстың вокалдық қасиеттері осы дыбыстар арқылы қалыптасады. Дауыс
бояуының әсемдігі дауысты дыбыстарды дұрыс шығаруға байланысты. Бастауыш
сынып балаларының дауыс бояуы біркелкі емес. Оның негізгі себебінің бірі
дауысты дыбыстарды әртүрлі айтударына байланысты. Дауысты дыбыстардың
біркелкі шығуы үшін, балалар ән айтудағы диапазонның барлық дыбыстарының
әрдайым биік позицияда орындалуын қадағалаулары тиіс. Бұл үшін у, ю а
дауысты дыбыстардан құралған әуендер мен жаттығулар, сонымен қатар
жоғарыдан төмен қарай бағытталған әуендер қолданылады. Ән айтуға
тәрбиелеуде о, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Хормен ән айту.
2. Вокалды – хор дағдылары.
3. Көп дауысты ән салу дағдылары.
4. Сүйемелдеусіз ән айту (a capella)
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Музыка сабағындағы әртүрлі іс-әрекеттердің түрлері
1. Хормен ән айту
Хормен ән айту - ұжыммен орындау өнерінің бір түрі. Бүл іс-әрекет
оқушылардың ән айту мәдениетіне, олардың жалпы және музыкалық дамуларына,
рухани жан байлықтарын тәрбиелеуге, дүние-танымына, болашақта жеке тұлға
болып қалыптасуына себебін тигізеді, Хормен ән айту енері балалардың әнге,
ән айтуға деген қызығушылығы мен құштардығын дамытып қана қоймай, олардың
болашақта қандай адам болып қалыптасуына да үлесін қосады.
Оқушылардың музыкалық репертуарды көркемдік дәрежеде орындауында
музыкалық тәрбиенің міңдеттері шешіледі, Шығарманы манерлеп орындауда
музыкапық бейнелерді терең түсінгендік сезілуі тиіс. Мұндай орындау
мәнерлік тәсілдерінің вокалды - хор дағдылары мен Іскерліктерін меңгеруді
талап етеді Бұл дағдылар мен Іскерліктерді қалыптастыру өзіндік мақсат
емес, себебі олар музыкалық шығарманың мазмұнын ашуға қызмет жасайды. Бұл
жағдайда Н.Л.Гроздинский бірнеше рет өз пікірінде былай деген; "Ән айтуға
үйретуде, біз тек әннің сапасын ғана ойлап қоймай, сонымен қатар, әннің
орындалу сапасыма да көңіл бөліп, балалардың талғамының дамуына себебін
тигіземіз. Біз шығарманың сапасы және сапады орындауы жайындагы балалардын
сапалы түсініктерін дамытамыз. Әнмен жұмыс жасау - тек қана әнді жаттау
немесе мүғалімге еліктеу емес, мұнда шығармашылық элементі бар,
қызықтыратын процесс бар. Бұл процесс біртіндеп шебер орындаудың шыңына
жетедейді. Мұғалім кез келген қарапайым анмен де ұзақ уақыт жұмыс жасау
керектігін балалардың санасына жеткізеді ..."
Хормен ән айту-оқушылардың орындаушылық іс-әрекетінің кеңінен тараған
түрі. Балалардың ән айтудағы дауыстарын іс жүзінде тәрбиелеуге болады, тек
қана патологиялық жағдайларды алып тастағанда. Жас ерекшеліктерін ескеріп,
дұрыс ән салудың дамуы және дауыстарының қалыптасуы дауыс аппаратының жақсы
дамуына септігін тигізеді. Жалпы музыкалық білім берудің міндеттерін шешуде
мұғалімнің жұмысының жемісі көбінесе оның хормен ән айтудың тәрбиелік
мәнісін қаншалықты терең түсінгендігіне, оқушылардың ән айтуын дамытудағы
әдіс - тәсілдерді қолдануына, балалардың дауыс ерекеліктерін білуіне,
ән репертуарын меңгерүдің жұмысын ұйымдастыруына байланысты.
Мұғалімнің музыка сабағындағы вокалдылар іс-әрекетіне деген қатынасы
көбінесе оның жұмысының жалпы нәтижесінде байқалынады. Оқушылардың әншілік
мәдениетінің жоғары деңгейде болуына мүғалімнің қазақ халқының - әнші
халық екендігі, халқымыздың ән салудағы дәстүрі сонау ұзақ тарихының
тереңіне кеткендігі жайында түсіндіруіне де байланысты.
Балалар дауысының ерекшеліктері
Балалар дауысын тәрбиелеу және дамыту үшін, мұғалім оқушылардың ән
салудағы мүмкіншіліктерін білүі қажет. Алты жастағы оқушының дауыс
аппаратының әлі қалыптаспағандығына байланысты, оның дауыс диапазонының
көлемі: ми - соль, фа –ля дыбыстарының аралығында
болады. Сондықтан да ән салудың алғашқы сабақтарында қиын емес, диапазоны
шектелген, бірақ ашық музыкалы бейнелі әндер, шағын шығармалар қолданылады.
Бірітіндеп әндердің диапазоны кеңейеді. Жұмыс жасау барысында
үшдыбыстылықтың дыбыстарынан, күрделі интервалдардан құралған әндер мен
әуендер енгізіледі. Бірінші сыныптың балалары әрбір әннің әуенінің
дыбыстарының қозғамысын, есту және дауыс аралығындағы координациясына,
дыбыстардың биіктігін таза айтуға әсерін тигізетін көрнекілік әдістердің
көмегімен меңгереді.
Екінші сынып балаларының табиғи, еркін дауыс шығару диапазоны ми
- си дыбыстарының аралығы. Бұл диапазон ең әуелі естіп қабылдауға
ыңғайлы. Сонымен қатар дауыс желбезектерінің нәзіктігі мен қысқалығына да
байланысты болады. Сол себептен де сабақтарда қысыңқы емес, жеңіл әрі
ашық орындауды талап ету керек. Аталынған сапалықтарды дамыту ми -
си дыбыстарының аралығындағы диапазонда беріледі. Сонан
олардың диапазондарын біртіндеп кеңейту керек. Ән айтудың екінші
жылының соңында оқушылардың ән әйтудағы ортаңғы диапазоны
қатайып, жетілдіріледі, әннің сипаты мен мазмұнына байланысты
дыбыс бояуы түрлене бастайды. Дауыстарының үнінің шығуы ре -
ре дыбыстарының аралығындағы диапазонда біркелкі болады. Кейбір
балалардың дауыстарында кіші октаваның си, ля дыбыстарын кездестіруге
болады, бірақ олар ашық емес және күш салып орындалады. Ал кейбір
оқушылардың ми дыбысының әсем орындауы байқалынады.
Оқытудың үшінші жылында балалардың дауыстарының шығуы ның диапазоны
до - ре (ми) дыбыстарының аралығында біркелкі бола
бастайды. Балалардың денесінің ерте дамуы, олардың дауыс аппаратының жылдам
қалыптасуына әсер ететіндігін жиі кездестіруге болады.
7 – 10 жастағы оқушылардың дауыс күшінің амплитудасы (ауқымы) кең
емес. Олардың дауыстарының динамикалық күші тр және тf аралығында болады.
Бірақ балаларға тән олардың бойындағы сезімталдықтың болуы, олардың әнді
мәнерлеп; ашық орындауға жетелейді. Төменгі диапазондағы дыбыстарды -
ауырлатып, қою етіп немесе биік дыбыстарды - тыныш орындауды талал ету
зиян болады. Дауыстарының жақсы шығуы ән салудағы диапазонның ортаңғы
дыбыстарында байқалынады. Шығармада төменгі және жоғарғы дыбыстардың
диапазондарын жиі қолдану ыңғайсыз тесситураның бар екендігін мәлімдейді.
Сол себептен де мұғалім ән репертуарын таңдауда осы жайларды ескергені жөн.
Бастауыш сынып балаларының ән салудагы дауыстарында өздеріне тән сипаты
пайда бола бастайды. Осыған байланысты мұғалімнің назары әрдайым балалардың
дауысының бояуында болуы керек. Бұл жастағы балалардың дауыстарының бояуы
біркелкі емес, әсіресе дауысты дыбыстарды айтуда байқалынады. Сол себептен
де дизпазонның барлық дыбыстарының бірдей, біркелкі шығуын қадағалау керек.
Дауыс болуының даму процесінде дыбыс атақасының (қатаң, жұмсақ) мәнісі бар.
Вокалды-хор жұмыстарында оны ыңғайлы қолдануда дауыс бояуына жақсы әсер
етіп, дауыстың "қысылып", мұрын арқылы шығуын жояды.
Он бір жастағы жас өспірімдердің дауыстарының төменгі жоғарғы,
көкіректен шығатын бояуларын байқауға болады. Дұрыс қойылған күн тәртібінің
жұмыстарында дауыстары біртіндеп күшейіп, құлпыра түседі. 12-13 жаста ән
айтудың диапазоны децимага (до - ми , фа ) дейін кеңейеді.
Бірақ шеткі дыбыстарды орындауда абайлық қажет, сол себетпен де оларды
сирек қолданады.
Жас өспірімдермен мұғалімнің жұмысының қиындай түсуі, балалардың
дауыстары өзгеріп (үлкендердің) ересектердің дауысына өтетін кезеңге,
мутацияға байланысты болады. Соңғы жылдары балаларда мутацияның басталуы 11
жастан, ал 13 жаста барлық оқушыларда басталып, бірақ олардың әрқайсысында
әртүрлі өтетіндігі байқалынады. Сол себептен оқытушы әрбір оқушыны жақсы
біліп, олардың дауыстарының өзгеруін жеке дара қадағалап, ән айтуда ыңғайлы
диапазонда орындауларыңа көңіл бөлуі тиіс. Ер балаларда мутацияның жылдам
басталуында көмей тез өседі. Дауыс желбезекторі бір жарым, екі есе ұзырып,
дауыстарның шығу зонасы кіші октаваға біртіндеп өте бастайды.
Мутацииияның жедел өтуі қиындықтар тудырып, соның салдарынан ер
балалардың жиі ән айтқылары да келмей қалады. Ал кейбір жағдайларда ауыр
сезінулнріне байланысты ән айту мүмкін емес болады. Мутацияның мұндай
түрінде уақытша ән айтуды тоқтатуға тура келеді.
Қыздарда мутация ер балалардікіндегідей болмайды да, онша білінбеуі
мүмкін. Бірақ қыздардың дауыстарының ашық, таза шығуы жойылып, қарлығып,
шаршаңқырап шығуы байқалынады. Мутацияға байланысты жүйкенің тұрақтылығы
төмендейді. Ән айту механизмінің күшін әлсіретеді. Осының барлығы
сабақтардағы ән айтудың тәртібін қадағалауды талап етеді. Соңғы
педагогикалық зерттеулер оқушылардың мутация кезеңінде үрмелі музыкапық
аспаптарда орындауды пайдалы деп санайды. Мұнын себебі, ән айтудағы тыныс
алудың техникасы үрмелі аспапта орындау процесінің тыныс алуына
ұқсастығында.
2.Вокалды – хор дағдылары
Ән айтуда тыныс алудың үлкен рөлі бар. Ән айтудағы тыныс алуды ән, әуен
үйрену процесінде дамыту керек. Оқушылардың алдына қысқаша фразаларды бір
тыныспен айтып шығу талабы қойылады. Фразаларды орындауда әүеннің әрбір
дыбысы, әсіресе соңғы дыбысының анық айтылуын қадағалау керек. Мұғалімнің
өзі балаларға белсеңді тыныс алуды, оны сәл үстап тұрып, біртіндеп шығаруды
көрсетіп, осының барлығы әсем дыбыспен ән айтуға көмектесетіндігі жайында,
ән салған кезде денені тік ұстап, иықты көтермей орындау керектігін
түсіндіреді. Ән айту тәжірибесінің процесінде оқушыләр дұрыс тыныс алудың
әнді мәнерлеп орындаудағы маңызының ерекшелігін, оның әсем дыбыстың пайда
болуына себебін тигізетіндігін түсінеді
Балалардың ұжыммен ән салуында ұзақ фразаларды мәнерді орындау үшін
кезекпен тыныс алудың қажет екендігіне көздері жетеді.
Тыныс алудың дұрыс жасалынуы дауыс желбезектерінің жұмысының сипатын
анықтайтын дыбыс атакасының белгілі бір түрін қолдануға байланысты. Балалар
дауысының мүмкіншілігінің шектелуіне байланысты жұмсақ атаканы қолдану
қажет, себебі ол жұмсақ, сабырлы дыбыстың пайда болуына әсерін тигізіп,
қысыңқы, қатты дыбыстың шығуын жояды. Мұндай кемшіліктерді жөндеуде тыныс
алудың алдында жасалатын атака қолданылады, бірақ оны
қолдануда абайлық қажет, өйткені дауыс желбезектерінің толығымен
жанаспаунан және тез тыныс шығарудың салдарынан интонацияның тазалығы
бұзылады. Қатты атака немқұрайлыққа бейім келген балалардың дауыс
шығарудағы процесінің белсеңділігін арттырады. Қатты атака дауыс
аппаратының жұмысын белсендіре түсіп, интонациялаудың нақтылығына көмегін
тигізеді.
Әсерлі, әрі мәнерлі ан айту дағдыларын тәрбиелеуде артикуляции мен
сөзін дұрыс айтудың ерекше рөлі бар. Ән айтудың негізі - дауысты дыбыстар.
Дауыстың вокалдық қасиеттері осы дыбыстар арқылы қалыптасады. Дауыс
бояуының әсемдігі дауысты дыбыстарды дұрыс шығаруға байланысты. Бастауыш
сынып балаларының дауыс бояуы біркелкі емес. Оның негізгі себебінің бірі
дауысты дыбыстарды әртүрлі айтударына байланысты. Дауысты дыбыстардың
біркелкі шығуы үшін, балалар ән айтудағы диапазонның барлық дыбыстарының
әрдайым биік позицияда орындалуын қадағалаулары тиіс. Бұл үшін у, ю а
дауысты дыбыстардан құралған әуендер мен жаттығулар, сонымен қатар
жоғарыдан төмен қарай бағытталған әуендер қолданылады. Ән айтуға
тәрбиелеуде о, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz