Экожүйе туралы

Жоспар
Кіріспе

1 Қозу физиологиясы
2. Нейронныц құрылысы мен қызметі
3 Синапстың құрылысы мен қызметі
4 Нервтер мен нерв талшықтары
5 Жүйке жүйесінің маңызы
6 Орталық жүйке жүйесі

Экожүйедегі жағдайының ішіндегі қайтымсыз құрауыштардың құрылымдық өзара үдерістерсіз бірқатар тозуының функционалдық байланыстың қауымдастық- жеке белгілері сипаттамалары қайтымсыз тар құрылымы- болуы мүмкін бұзылуы ның бұзылуы.
Трофикалық жүйе – Фитофагтар- Фитофагтар Тұрақты (ауыт- үлес массаның дың үлес үлес қулар норма өзгеруі массасының массасының шегінде) 50%-ға ар- 20%-ға артуы, туы, зоофазоофагтар мен тар мен сап- сапрофагтар- рофагтар дың үлес үлес масса-массасының сының 50%-20%-ға азаюы ға азаюы 10) аумақтың экологиялық жай-күйінің индикаторы ретінде өсімдіктердің жай-күйін бағалау үшін көрсеткіштер.
Кез келген табиғи экожүйенің биотикалық құрауышы ретінде өсімдіктер экожүйенің құрылымдық-функционалдық ұйымдастыруында және оның шекарасын анықтауда шешуші рөл атқарады. Өсімдіктер тек қана қоршаған ортаның бұзылуына өте сезімтал емес, сондай-ақ антропогендік әсер ету нәтижесінде аумақтың экологиялық ахуалының өзгеруін неғұрлым көрнекі көрсетеді. Өсімдіктердің жай-күйін бағалау критерийлері географиялық жағдайларға және экожүйелердің типтеріне байланысты айрықшаланады.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Экожүйе
Экожүйедегі жағдайының ішіндегі қайтымсыз құрауыштардың құрылымдық
өзара үдерістерсіз бірқатар тозуының функционалдық байланыстың
қауымдастық- жеке белгілері сипаттамалары қайтымсыз тар құрылымы-
болуы мүмкін бұзылуы ның бұзылуы.
Трофикалық жүйе – Фитофагтар- Фитофагтар Тұрақты (ауыт- үлес
массаның дың үлес үлес қулар норма өзгеруі массасының массасының
шегінде) 50%-ға ар- 20%-ға артуы, туы, зоофазоофагтар мен тар мен сап-
сапрофагтар- рофагтар дың үлес үлес масса-массасының сының 50%-20%-ға
азаюы ға азаюы 10) аумақтың экологиялық жай-күйінің индикаторы ретінде
өсімдіктердің жай-күйін бағалау үшін көрсеткіштер.
Кез келген табиғи экожүйенің биотикалық құрауышы ретінде
өсімдіктер экожүйенің құрылымдық-функционалдық ұйымдастыруында және
оның шекарасын анықтауда шешуші рөл атқарады. Өсімдіктер тек қана
қоршаған ортаның бұзылуына өте сезімтал емес, сондай-ақ антропогендік
әсер ету нәтижесінде аумақтың экологиялық ахуалының өзгеруін неғұрлым
көрнекі көрсетеді. Өсімдіктердің жай-күйін бағалау критерийлері
географиялық жағдайларға және экожүйелердің типтеріне байланысты
айрықшаланады. Бұл ретте өсімдік жамылғысының құрылымындағы да
(тамырлы қауымдастықтар ауданының кемуі, ормандылықтың өзгеруі),
өсімдік қоғамдастығы мен жеке түрлердің (популяциялар) деңгейіндегі де
қолайсыз өзгерістер ескеріледі: түрлік құрамның өзгеруі, қауымдасу мен
доминанттар ценопопуляцияларының жастық спектрінің нашарлауы.
Түрлер-индикаторлар популяциясының тығыздығы – негізгі
антропогендік факторларға жоғары сезімталдық білдіретін экожүйе жай-
күйінің маңызды көрсеткіштерінің бірі. Антропогендік әсердің
нәтижесінде қолайсыз түрлер-индикаторлар популяциясының тығыздығы
төмендейді, ал оң түрлер-индикаторларда – артады. Антропогендік
жүктеменің шекті мәні түр-индикатор популяциясы тығыздығының 20%-ға,
ал сыни мәнінің – 50%-ға төмендеуін (немесе артуын) есептеген жөн.
Ценопопуляцияның (ЦП) елеулі параметрлерінің бірі жастық аспекті
– ЦП-ға әртүрлі жас жағдайындағы дарақтардың қатысу үлесі. Жас жағдайы
морфологиялық белгілер кешенінің негізінде не оны анықтау көп қиындық
тудырмайтын жағдайда абсолюттік жас негізінде белгіленеді.
Параметр антропогендік әсерлердің әртүрлі нысандарына – тура да (жаю,
бұтау, техногендік әсер етулер), жанама түрде де – экотопты өзгерту
арқылы ден қояды.
Өсімдіктердің жай-күйін тіршіліктің табиғи ортасына
антропогендік жүктеме деңгейінің индикаторы ретінде қарастыруға болады
(техногендік шығарындылармен ағаштардың немесе қылқан жапырақтардың
зақымдануы, жайылым өсімдіктерінің жобалық жамылғысының және
өнімділігінің кемуі).
Жобалық жамылғының өзгеруі өсімдіктерге антропогендік әсердің әртүрлі
типтерінің нәтижесінде болады, олардың ең бастылары фитоценоздың
механикалық бұзылуы (жаю, рекреация және т.б.) және популяция
түрлерінің тіршілік ету жай-күйінің метаболизм және су теңгерімі
үдерістерінің өзгеруі арқылы өзгеруіне әкеліп соғатын химиялық әсер
ету болып табылады.
Негізгі орман құраушы түрлер сүрегінің ағаштарының кемуі қанағатсыз
орман шаруашылығы қызметінің нәтижесінде орман экожүйелерінің тозу
процесі туралы куәландырады.
Орман өрттері орман экожүйелерінің ауқымды аудандарының тозуына
әкеліп соғатын қауіпті фактор болып табылады. Орманның қайта қалпына
келуі кемінде 10 жыл ішінде жүретін ауқымды өртеңдер экожүйедегі
қайтымсыз өзгерістердің белгісі болып табылады. Орман дақылдарының жай-
күйін бағалаған кезде аумақтың өңірлік ерекшеліктерін, ең алдымен,
орманның табиғи қалпына келу мүмкіндігін ескеру қажет.
Агроценоз жай-күйінің кейбір критерийлері аумақтың тұтастай алғанда
қолайсыз экологиялық жағдайы туралы куәландырады: егістерде
зиянкестердің дамуы, егістердің жойылуы және басқалары. Бұл
критерийлерді пайдаланған кезде міндетті түрде егістердің жойылу
себептерін көрсету және картада қолайсыз өзгерістердің ареалдарын
көрсету қажет.
Қорықтар өсімдіктерінің зақымдануы тіршілік ету ортасындағы
қосалқы өңірлік және өңірлік сипаттамаға ие өзгерістер туралы
куәландырады. Өсімдік жамылғысының сапалы және сандық сипаттамаларының
өзгеруі тек қана өсімдік қоғамдастығының табиғи жай-күйімен
салыстырғанда объективті түсіндіріле алады. Бұл ретте аялық деп
зерттелетін аумаққа өзінің табиғи-ландшафттық сипаттамалары бойынша
ұқсас салыстырмалы бұзылмаған учаскелер түсініледі.
аумақтың экологиялық жай-күйінің индикаторы ретінде фаунаның жай-күйін
және жануарлардың гендік қорының өзгеруін бағалау үшін көрсеткіштер
Жануарлар дүниесі жай-күйінің критерийлері және көрсеткіштері
зооценоз және жануарлардың жеке түрлерінің (популяциялардың)
деңгейінде қарастырылады.
Тұтастай алғанда зооценоздың жай-күйін бағалау критерийі
ретінде, алуантүрліліктің өзгеруін осы критерий молшылықты бағалаумен
байланысты, ал көптеген жануарлардың саны циклдық өзгерістерге
ұшырайтындығын ескере отырып есептеу қажет.
Экологиялық төтенше қанағаттанарлық зілзала экологиялық жағдайы.
Биологиялық алуан түрліліктің азаюы, 50-ден астам 50 – 5 5-тен кем
бастапқыдан %. Антропогендік жүктеменің түрі-индика-50-ден астам 50 –
20 20-тен кем торы популяциясының тығыздығы, жылдық кезеңді салыстырып
бағалау үшін уақытша қадамды анықтау қажет. Әртүрлілікті бағалау мына
формула бойынша есептелетін Симпсон (D) критерийі бойынша жүргізіледі:
мұнда P1 . Pn – бірлік үшін алынған жиынтық молшылықтағы әрбір түрдің
үлесі. Осы бағалауды жүргізу үшін барлық фауна бойынша деректерді
пайдалану міндетті емес, олар бойынша сенімді ақпараты бар түрлердің
өзіндік топтарын талдаумен шектелуге болады.
Жануарлар түрлерінің шаруашылық-маңызды түрлерінің өзгеруі
орташа есеппен 10 жылдық бөлік үшін абсолюттік сан бойынша деректерді
пайдаланып бағаланады және статистикалық өңдеуді талап етеді.
Антропогендік жүктеменің түрлері-индикаторлары популяциясы
тығыздығының өзгеруін бағалаған кезде олардың әсерге әртүрлі ден қоюын
ескеру қажет: орнықты түрлердің популяциясы өзінің санын арттыратын,
ал антропогендік жүктемеге сезімтал түрлер популяциясы оны кемітетін
болады.
аумақты бағалау үшін биохимиялық көрсеткіштер
Биохимиялық тұрғыдан экологиялық қолайсыз аумақтарды қоршаған табиғи
ортаның құрамдас бөлігінің химиялық элементтік құрамының күрт
өзгеруімен биохимиялық провинциялар ретінде қарастыруға болады. Бұл
провинциялардың шығу тегі тек қана табиғи емес, техногендік де болуы
мүмкін.
Аумақтың экологиялық жай-күйін бағалау үшін ортаның әртүрлі
құрамдас бөліктерінде C:N, Ca:P, Ca:Sr құрамы қатынасының өзгеру
көрсеткіштерін, сондай-ақ сынама алаңдарынан өсімдік шабындарындағы
және өсімдіктердегі уытты және биологиялық белсенді микроэлементтер
құрамының деңгейін пайдалану ұсынылады.
Негізгі көрсеткіштер: 1 Топырақтардағы C:N қатынасы 4-тен кем 4 – 8
жер беті суларында 4-тен кем 4 – 8-кем немесе 20-дан астам немесе 20 –
16 өсімдіктерде 4-тен кем 4 – 8 өсімдік жемдерде 4-тен кем 4-тен кем
немесе немесе 8 – 1616-дан астам
Өсімдік шабындарындағы және өсімдік азықтарындағы химиялық
элементтердің құрамы: сынап, 10-нан астам 10 – 1,5 кадмий, қорғасын,
күшән, сурьма, никель, хром, ЕРД артуы бойынша;
Селен, мгкг жеңіл-құрғақ зат; 0,02-ден кем немесе 0,02 – 0,05
0,5-тен астам фтор, мгкг жеңіл-құрғақ зат; 2-ден кем 2 – 10 немесе
немесе 50 – 200 200-ден астам мыс, мгкг жеңіл-құрғақ зат; 3-тен кем 3
– 5 немесе 100-ден астам 80 – 100 таллий, бериллий, барий, аядан асу
10 астам 10-1,5 бойынша
Қосымша көрсеткіштер:
Ауытқыған ландшафтты ескергендегі азықтағы Ca:P 0,1 немесе 10
0,4–0,1 немесе 5–10 қатынасы (алымы). % (бөлімі) 20 20
Ауытқыған ландшафты ескергендегі өсімдіктер мен азықтағы Ca:Sr
қатынасы (алымы), 1 10–1% (бөлімі) 20 20
Өсімдік шабындарындағы және өсімдік азығындағы биологиялық
маңызды микроэлементтер құрамының деңгейі, мгкг: жеңіл-құрғақ заттар:
мырыш 10-нан кем 10 – 30 немесе 500-ден астам 100 – 500
темір 20-дан кем 20 – 50 немесе 500-ден астам 200 – 500 молибден 0,2-
ден кем 0,2 – 2 немесе 50-ден астам 10 – 50-ден астам
кобальт 0,1-ден кем 0,1 – 0,3 немесе 50-ден астам 5 – 50
бор 0,1-кем кем 0,1 – 0,3 немесе 300-ден астам 30 – 300

Қозу физиологиясы. Тірі организмдер екі түрлі қалыпты жағдайда болады:
физиологиялық тыныштық және физиологиялық белсенділік. Физиологиялық
тыныштық деп организмнің көзін жұмып, тыныш, ештеңені ойламай, тыңдамай,
денесін босатып, демалып, ояу жатқан қалпын айтады. Бұл кезде организмнің
өзінің тіршілігіне қажетті құрылымдары (жүрек-қан тамырлар, тыныс алу, зәр
шығару т.с.с) белгілі шамада қызмет атқарады және, мысалы, ұлпалардың
клеткаларында белгілі мөлшерде зат алмасуы жүріп жатады. Осындай қалыпта
жатқанда сыртқы ортаның қандай да болмасын бір жағдайлары әсер етсе,
организм физиологиялық тыныштықтан физиологиялық белсенділікке ауысады.
Организмнің қандай да болмасын жеке мүшесі немесе мүшелер жүйесі, тіпті
бүкіл организмнің қызмет атқаратын жағдайын физиологиялық
белсенділік дейді.
Физиологиялық белсенділік кезінде зат алмасуы артады, бірнеше мүшелер,
жүйелер қызметін күшейтеді. Мысалы, тамақ ішкеннен кейін ас қорыту мүшелері
қызмет атқаруына байланысты оларға қоса жұрек-қан тамырлар, тыныс, зәр
шығару жүйелерінің қызметі күшейеді. Мұндай жағдайда сыртқы ортаның әсері
денедегі ұлпаларды, клеткаларды тітіркендіреді.
Адам денесіндегі көпшілік тірі клеткалардың тітіркену қасиеті болады.
Сыртқы және ішкі орталардың түрлі әсерлеріне жауап беру қабілетін тітіркену
деп айтады.
Ал олардың әсерлерінің өзін тітіркендіргіш деп атайды. Сыртқы және ішкі
орталардың әсерінен организм, оның жеке ұлпалары физиологиялық тыныштықтан
белсенділікке ауысады. Тітіркендіргіштерді тегіне қарай төртке бөледі:
физикалық, химиялық, физико-химиялық және биологиялық тітіркендіргіштер.
Физикалық тітіркендіргіштер деп түрлі механикалық (соққы, шаншу, қысым
т.б) және электрлік әсерлерді айтады.
Химиялық тітіркендіргіштерге тамақтың құрамындағы органикалық және
бейорганикалық заттар, дәрілер, улы заттар, сілтілер, қышқылдар, түздар
және олардың ертінділері тәрізді көптеген химиялық заттардың әсері жатады.
Физико-химиялық тітіркендіргіштерге ертінділердегі заттардың парциалдық
қысымы, осмостық қысымы, иондардың (аниондар мен катиондар) және түрлі
заттардың концентрация айырмашылықтарының әсері (айталық, 5% және 7% тұз
қышқылының ертінділерінің әсерінің айырмашылығы) жатады.
Биологиялық тітіркендіргіштерге түрлі макро және микроорганизмдердің
әсерін жатқызуға болады.
Тітіркендіргіштердің әсерінен тітіркене алатын ұлпаларды тітіркенгіш
ұлпалар деп атайды. Оларға нерв, ет, без ұлпалары жатады. Олар
тітіркендіргіштің әсеріне қозумен жауап береді. Қ о з у аталған ұлпалардың
қызметінің үрдісі. Қозу кезінде бұл ұлпалардың электрлік және биохимиялық
қасиеттері өзгереді, ұлпалардың қызметі басталып, күшейеді. Сыртқы ортаның
кейбір тітіркендіргіштері әсер еткенде қозғыш ұлпалардың қозуы бәсеңдейді
немесе мүлде тоқтап қалады. Мұны т е ж е л у деп атайды. Тежелу де қозу
іспетгі тірі ұлпалардың белсенді қызмет атқару күйі. Бірақ тежелу кезінде
жеке мүшелерде немесе организмде бұрын басталған қызмет баяулайды, я
болмаса мүлде тоқталады.
Тірі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.