ХІХ ғасырдағы Ресей империясының Қазақстанда жүргізген реформалары

Жоспар
Кіріспе

1) 1822 жылғы «Сібір қырғыздары туралы жарғы»;
2)1824 жылғы «Орынбор қазақтары туралы жарғы»;
3)Қазақстан.дағы 1867.1868 жылғы реформалар;
4)«Түркістан өлкесін басқару туралы ереже»;
5)«Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы ереже»

1822 жылғы «Сібір қырғыздары туралы жарғы»
1824 жылғы «Орынбор қазақтары туралы жарғы»
Қазақстан-дағы 1867-1868 жылғы реформалар
«Түркістан өлкесін басқару туралы ереже»
«Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы ереже»

1822 жылғы «Сібір қырғыздары туралы жарғы»

1822 жылы Сперанский басшылығымен тағайындалды

1. Жарғының басты мақсаты:
• Қазақстанның солтүстік-шығыс өңірінде əкімшілік, сот, саяси
басқару-ды өзгерту.
• Рулық-феодалдық тəртіптерді əлсірету.
• Орта жүздегі хандық билікті жою.

2. Орта жүздің əкімшілік құрылымы:
• ОКРУГ- (15-20 болыс) басқарушысы округтік приказ жəне аға
сұлтан.
• БОЛЫС- (10-12 ауыл) басқарушысы-болыс сұлтаны.
• АУЫЛ- (50-70 шаңырақ) басқарушысы-ауыл старшыны.
Ауыл старшындары мен аға сұлтандар 3 жылға сайланады. Болыс
сұлтан-дары өмірлік мерзімге сайланып, билік мұрагерлікпен берілді. Егер
мұрагері болмаса інісі немесе облыстық басқарма бекіткен туысы
сайланады.
Болыстық сұлтан ресейлік 12-кластық дəрежедегі чиновникке
теңестіріледі. Аға сұлтандарды тек сұлтандар ғана сайлап, майор əскери
шені, 10 жылдан кейін дворяндық атақ берілді.
Орта жүз жəне Ұлы жүздің бір бөлігінің территориясы «Сібір
қырғыздарының облысы» аталып, Батыс Сібір генерал-
губернаторлығының құрамына енгізілді. Басқару орталығы-Тобольск (1839
жылға дейін), кейін Омбы болды.

3. Сот ісі:
• Қылмыстық істер
• Талап ету
• Шағым айту
Қылмыстық істер округтік приказда қаралды. Округтік приказдың
сот шешімдерін қайта қарауға құқы болмады. Істі алдын-ала тексеруге
бимен қатар бір орыс чиновнигі қатыстырылды.

4. Саяси реформаның салдары:
• Басқаруды жеңілдетіп, өзара рулық қырқыстарға біршама тиым салды.
• Өлкені шаруашылық жағынан игеруге қолайлы алығышарт жасалды.
• Ресейдің отаршыл саясатын кеңейтуге жол ашты.

1824 жылғы «Орынбор қазақтары туралы жарғы»

1824 жылы Орынбор генерал-губернаторы П.П.Эссеннің қатысуымен қабылданды.

Басқару жүйесі:
• Кіші жүз үш бөлікке Шығыс, Орта жəне Батыс бөліктерге бөлініп,
оларды сұлтандар басқарған.
• Жергілікті əкімшіліктің құрамына жүздер бөліктерінің билеуші
сұлтандары, дистанциялар мен жергілікті жерлердің бастықтары енді.
• 1831 жылдан бастап үш бөліктің қазақтары дистанциялық бөліктерге бөлініп басқарылды. Дистанция- орыс шекарасына жақын жатқан қамалдар арасындағы учаскелер. Кіші жүздегі бұл басқару жүйесі 1831 жылдан 1868 жылға дейін сақталды. Дистанциялық басқару іл ішіндегі рубасыларының билігіне шек келтіріп отырды.
• Аға сұлтанды тек сұлтандар ғана сайлады, оларға Ресейлік майор шені, ал 10 жылдан кейін дворяндық атақ берілді. Аға сұлтанды хан сияқты ақ киізбен көтеретін. Біртіндеп аға сұлтан бар болғаны Омбы облыстық басқармасының сойылын соғушы отаршылдық биліктің тірегіне айналды.

Жарғы бойынша:
• Кіші жүздегі басқару билігіндегі бір ерекшелік-шеп бойындағы қамқоршы лауазымының енгізілуі. Бұл билікке тек патша шенеуніктері тағайындалды. Олар шеп бойындағы қазақтарға «қамқорлық жасаушы» органдар ретінде құрылды. Алайда бұлар да патша өкіметінің саясатын жүргізді.
• 1824 жылы Кіші жүздің соңғы ханы Шерғазы Орынборға қызметке шақырылып, Кіші жүздегі хандық билік жойылды.

Реформаның салдары:
• Орталық басқарылу нығайтылды.
• Табиғат байлықтарын кеңінен игеруге мүмкіндік туды

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

ХІХ ғасырдағы Ресей империясының Қазақстанда жүргізген реформалары

1822 жылғы Сібір қырғыздары туралы жарғы
1824 жылғы Орынбор қазақтары туралы жарғы
Қазақстан-дағы 1867-1868 жылғы реформалар
Түркістан өлкесін басқару туралы ереже
Ақмола, Семей, Жетісу, Орал және Торғай облыстарын басқару туралы ереже

1822 жылғы Сібір қырғыздары туралы жарғы

1822 жылы Сперанский басшылығымен тағайындалды

1. Жарғының басты мақсаты:
:: Қазақстанның солтүстік-шығыс өңірінде əкімшілік, сот, саяси
басқару-ды өзгерту.
:: Рулық-феодалдық тəртіптерді əлсірету.
:: Орта жүздегі хандық билікті жою.

2. Орта жүздің əкімшілік құрылымы:
:: ОКРУГ- (15-20 болыс) басқарушысы округтік приказ жəне аға
сұлтан.
:: БОЛЫС- (10-12 ауыл) басқарушысы-болыс сұлтаны.
:: АУЫЛ- (50-70 шаңырақ) басқарушысы-ауыл старшыны.
Ауыл старшындары мен аға сұлтандар 3 жылға сайланады. Болыс
сұлтан-дары өмірлік мерзімге сайланып, билік мұрагерлікпен берілді. Егер
мұрагері болмаса інісі немесе облыстық басқарма бекіткен туысы
сайланады.
Болыстық сұлтан ресейлік 12-кластық дəрежедегі чиновникке
теңестіріледі. Аға сұлтандарды тек сұлтандар ғана сайлап, майор əскери
шені, 10 жылдан кейін дворяндық атақ берілді.
Орта жүз жəне Ұлы жүздің бір бөлігінің территориясы Сібір
қырғыздарының облысы аталып, Батыс Сібір генерал-
губернаторлығының құрамына енгізілді. Басқару орталығы-Тобольск (1839
жылға дейін), кейін Омбы болды.

3. Сот ісі:
:: Қылмыстық істер
:: Талап ету
:: Шағым айту
Қылмыстық істер округтік приказда қаралды. Округтік приказдың
сот шешімдерін қайта қарауға құқы болмады. Істі алдын-ала тексеруге
бимен қатар бір орыс чиновнигі қатыстырылды.

4. Саяси реформаның салдары:
:: Басқаруды жеңілдетіп, өзара рулық қырқыстарға біршама тиым салды.
:: Өлкені шаруашылық жағынан игеруге қолайлы алығышарт жасалды.
:: Ресейдің отаршыл саясатын кеңейтуге жол ашты.

1824 жылғы Орынбор қазақтары туралы жарғы

1824 жылы Орынбор генерал-губернаторы П.П.Эссеннің қатысуымен қабылданды.

Басқару жүйесі:
:: Кіші жүз үш бөлікке Шығыс, Орта жəне Батыс бөліктерге бөлініп,
оларды сұлтандар басқарған.
:: Жергілікті əкімшіліктің құрамына жүздер бөліктерінің билеуші
сұлтандары, дистанциялар мен жергілікті жерлердің бастықтары енді.
:: 1831 жылдан бастап үш бөліктің қазақтары дистанциялық бөліктерге бөлініп басқарылды. Дистанция- орыс шекарасына жақын жатқан қамалдар арасындағы учаскелер. Кіші жүздегі бұл басқару жүйесі 1831 жылдан 1868 жылға дейін сақталды. Дистанциялық басқару іл ішіндегі рубасыларының билігіне шек келтіріп отырды.
:: Аға сұлтанды тек сұлтандар ғана сайлады, оларға Ресейлік майор шені, ал 10 жылдан кейін дворяндық атақ берілді. Аға сұлтанды хан сияқты ақ киізбен көтеретін. Біртіндеп аға сұлтан бар болғаны Омбы облыстық басқармасының сойылын соғушы отаршылдық биліктің тірегіне айналды.

Жарғы бойынша:
:: Кіші жүздегі басқару билігіндегі бір ерекшелік-шеп бойындағы қамқоршы лауазымының енгізілуі. Бұл билікке тек патша шенеуніктері тағайындалды. Олар шеп бойындағы қазақтарға қамқорлық жасаушы органдар ретінде құрылды. Алайда бұлар да патша өкіметінің саясатын жүргізді.
:: 1824 жылы Кіші жүздің соңғы ханы Шерғазы Орынборға қызметке шақырылып, Кіші жүздегі хандық билік жойылды.

Реформаның салдары:
:: Орталық басқарылу нығайтылды.
:: Табиғат байлықтарын кеңінен игеруге мүмкіндік туды

Қазақстандағы 1867-1868 жылғы реформалар

Əкімшілік басқарудың əскери сипаты:
:: Облыс басқарушысы əскери жəне азаматтық билікті қатар жүргізді.
:: Болыс басқарушысы полицейлік жəне тəртіп орнататын билікті иемденді.
:: Реформаның басты қағидасы-əскери жəне азаматтық биліктің ажыратыл-
мауы.

Сот ісін басқару құрылымы:
:: Əскери сот комиссарлары
↓
:: Уездік соттар
↓
:: Билер мен қазылар соты

IIАлександр патша 1867 жылы шілденің 11-де Сырдария мен Жетісу облыстарын басқару туралы уақытша ережені бекітті
1868 жылы қазанның 21-де Торғай, Орал, Ақмола, Семей, облыстарын басқару туралы уақытша ережені бекітті

Мақсаты:
XIX ғ. 60-шы жылдарында Қазақстанның жері бірнеше əкімшілік- территориялық облыстарға бөлінді. Облыстар үш генерал-губерна- торлықтың құрамына кірді. Мұндағы мақсат - отаршылдық тəртіпті күшейту еді.

Реформа нетижесі :
::1868 жылдан бастап жаңа тəртіп бойынша қазақ даласын облыстарға, облыстарды уездерге, уездерді болыстарға, болыстарды ауылдарға бөлді де, ел арасында съезд өткізіп, болыс, старшын сайлау дегенді енгізді. Үш генерал - губернаторлық: Түркістан, Орынбор жəне Батыс Сібір. Барлық əскери жəне азаматтық өкімет билігі түгелдей генерал-губернатордың қолында болды.
:: Орынбор генерал - губернаторлығына - Орал жəне Торғай облыстары, Батыс Сібірге генерал - губернаторлығына - Ақмола мен Семей облыстары, Түркістан генерал - губернаторлығына - Жетісу мен Сырдария облыстары енді. Жетісу орталығы Верный, Сырдария орталығы-
Ташкент болды. Бұрынғы Бөкей хандығының жері 1872 жылы Астрахань
губерниясына қосылды. Маңғышлақ приставы 1870 жылы Кавказ əскери
округінің қарауына берілді, ол кейіннен Закаспий облысына енді.

Əкімшілік басқарылу құрылымы 5 сатылы басқару жүйесіне
негізделді:
1. Генерал-губернаторлық (басқарушысы- генерал-губернатор)
2. Облыстар (басқарушысы-əскери-губернатор, атаман)
3. Уездер (басқарушысы-уезд бастықтары)
4. Болыстар (басқарушысы-болыс сұлтаны)
5. Ауылдар (басқарушысы-ауыл старшыны)
Түркістан өлкесін басқару туралы ереже

III Александр патшаның Түркістан өлкесін басқару туралы 1886 жылғы 2 маусымда қол қойған Жарлығы кеңбайтақ өлкені басқарудың бүкіл құрылымына реформа жасауды бастап берді

Жаңа ере - жеге сәй - кес:
Түркістан ге - нерал-гу - бер - на - тор - лығына үш об - лыс: Сыр - да - рия, Ферғана, Са - марқанд кіргізілді. Кейінірек - те, 1897 жы - лы, Жетісу об - лы - сы да жаңа ге - нерал-гу - бер - на - тор - лықтың құра - мына берілді. Об - лыстар - дың билігі әске - ри гу - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.