Тамыраяқтылар және талшықтылар



1 Қарапайымдылар типі.
2 Тамыраяқтылар және талшықтылар.
3 Жалпы сипаттамасы, жіктелуі және практикалық маңызы.
Қарапайымдылар- бірклеткалы, өтеұсақ, микроскоп арқылыкөрінетінжәндіктер. Морфологиялықжағынанқарағандақарапайымдыларбірклеткалыформалар, ал тіршілікқасиеттеріжағынаналғандадербесөмірсүретінжеке организм, тіріорганизмгетәнзаталмасу, қозғалу, тітіркену,ортағабейімделу, ас қорыту, зәршығару, тынысалу, даму т. б. қызметтерінатқарады. Қарапайымдылардың клеткасының пішіні және мөлшері алуан түрлі болады. Олардың мөлшері 3-4 микроннан бірнеше миллиметр шамасында болады. Мысалы, инфузория стентордың ұзындығы - 1,5 мм. Қарапайымдылардың құрылысы көп клеткалылардың клеткасының құрылысымен бірдей - цитоплазмадан, ядродан және органоид бөлшектерінен құралған. Цитоплазма екі қабат түзейді, ашық түсті сыртқы - эктоплазма және қоңырқай, түйіршікті ішкі - эндоплазма. Қоймалжың сұйық цитоплазмада көптеген органоидтар орналасқан: митохондриялар, эндоплазмалық тор, рибосомалар, Гольджи аппараты, т. б. Цитоплазмада ас қорыту вакуолі түзіліп тұрады, олар ас қорыту ферменттерін шығарып, қорек заттарды қорытады. Органикалық заттар мен сұйықтық тамшылар клеткаға фагоцитоз және пиноцитоз жолымен өтеді. Тұщы суларда тіршілік ететін қарапайымдыларда жиырылғыш вакуолі зәр шығару, осмос қысымын реттеу және тыныс алу қызметін атқарып отырады. Клеткадағы зат алмасу жолында пайда болған несеп заттар сыртқа жиырылғыш вакуолі арқылы шығарылады.
Негізгі:
1. К. Дәуітбаева. Омыртқасыздар зоологиясы: Т. 1. Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен. Алматы, 2005.- 373 б.
2. К.Дәуітбаева. Омыртқасыздар зоологиясы: Т. 1. Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен. Алматы, 2005. – 379 б.
Қосымша:
1. С.Ә. Әміреев, А.Жаханов, Қ.Құдайбергенұлы. «Медициналық паразитология» С.Ж. Асфендияров атындағы қазақ ұлттық медицина университетінің 75 жылдығына арналған. Оқулық. Алматы: «Кітап» баспасы, 2005.
2. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. Оқулық. – Алматы «НАS», 2006.
3. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных: Т. 2. Низшие целомические : пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. :Асаdemia, 2008. – 448 с.
4. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных: Т. 3. Членистоногие : пер. с англ. / Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. :Асаdemia, 2008. – 496 с.
5. Шарова, И. Х. Зоология беспозвоночных / И. Х. Шарова. – М. :Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2004. – 592 с.

Пән: Биология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Тақырып 1:Қарапайымдылар типі. Тамыраяқтылар және талшықтылар. Жалпы сипаттамасы, жіктелуі және практикалық маңызы.

Мақсаты: студенттерге қарапайымдылар типтерінің, әртүрлі кластардың құрылымының күрделілігімен, морфологиялық ерекшеліктерімен, жүйелілілігімен таныстыру. Тамыраяқтылар және талшықтылар класс өкілдерінің медициналық маңызы, тіршіліктегі әрекеттерінің ерекшеліктерін оқыту.

Оқытудың міндеттері:

1. Қарапайымдылардың мысалында кәдімгі амебаның тіршілік барысының ерекшекліктерін және құрылысын оқу.

2. Саркодылар класс өкілі – дизентериялық амебаның медициналық маңызын оқу.

3.Талшықтылар класы - лямблия, лейшмания және трипаносома өкілдерінің медициналық маңызын оқу.

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Қарапайымдылар типінің жіктелуіне сипаттама беріңіз

2. Қарапайымдылардың мысалында кәдімгі амебаның тіршілік әрекеті және жалпы құрылымдық белгілері мен органоидтарын атаңыз.

3. Дизентериялық амебадан қарапайым амебаның ерекшеліктері неде?

4. Қарапайымдылар типінің әртүрлі кластарының өкілдерінің құрылымының белгілерінің күрделенуі неде?

5. Неге өсу талшықтары жануарларға қатысты екенін түсіндіріңіз.

Почему растительных жгутиконосцев относят к животным?

6. Талшықтылардың патогендік ортасын атаңыз, адамда ауру тудыруын сипаттаңыз.

7. Қарапайымдылардың тіршілік циклінің сипаты?

8. Адам өмірінде және биогеоценоздағы қарапайымдылардың маңызын атаңыз.

Білім берудің және оқытудың әдістері: тақырыптық семинар: сабақ тақырыбын талқылау және өңдеу, тесттілеу, жүйелік семинар: оқытылатын тақырып бойынша мәселелерді талқылау және терең танысу, оқу сұхбаттасу: берілген тақырыптың сұрақтары бойынша білімін бекітіп және жақсарту үшін арналған сұрақтар.

Ұсынылатын әдебиет:

Негізгі:
1. К. Дәуітбаева. Омыртқасыздар зоологиясы: Т. 1. Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен. Алматы, 2005.- 373 б.
2. К.Дәуітбаева. Омыртқасыздар зоологиясы: Т. 1. Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі оқулық ретінде бекіткен. Алматы, 2005. – 379 б.
Қосымша:
1. С.Ә. Әміреев, А.Жаханов, Қ.Құдайбергенұлы. Медициналық паразитология С.Ж. Асфендияров атындағы қазақ ұлттық медицина университетінің 75 жылдығына арналған. Оқулық. Алматы: Кітап баспасы, 2005.
2. Қуандықов Е.Ө., Әбілаев С.А. Медициналық биология және генетика. Оқулық. – Алматы НАS, 2006.

3. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных: Т. 2. Низшие целомические : пер. с англ. Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. :Асаdemia, 2008. – 448 с.

4. Рупперт, Э. Зоология беспозвоночных: Т. 3. Членистоногие : пер. с англ. Э. Рупперт, С. Фокс, Б. Барнс. – М. :Асаdemia, 2008. – 496 с.

5. Шарова, И. Х. Зоология беспозвоночных И. Х. Шарова. – М. :Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2004. – 592 с.

Қарапайымдылар- бірклеткалы, өтеұсақ, микроскоп арқылыкөрінетінжәндіктер. Морфологиялықжағынанқарағандақарапа йымдыларбірклеткалыформалар, ал тіршілікқасиеттеріжағынаналғандадер бесөмірсүретінжеке организм, тіріорганизмгетәнзаталмасу, қозғалу, тітіркену,ортағабейімделу, ас қорыту, зәршығару, тынысалу, даму т. б. қызметтерінатқарады. Қарапайымдылардың клеткасының пішіні және мөлшері алуан түрлі болады. Олардың мөлшері 3-4 микроннан бірнеше миллиметр шамасында болады. Мысалы, инфузория стентордың ұзындығы - 1,5 мм. Қарапайымдылардың құрылысы көп клеткалылардың клеткасының құрылысымен бірдей - цитоплазмадан, ядродан және органоид бөлшектерінен құралған. Цитоплазма екі қабат түзейді, ашық түсті сыртқы - эктоплазма және қоңырқай, түйіршікті ішкі - эндоплазма. Қоймалжың сұйық цитоплазмада көптеген органоидтар орналасқан: митохондриялар, эндоплазмалық тор, рибосомалар, Гольджи аппараты, т. б. Цитоплазмада ас қорыту вакуолі түзіліп тұрады, олар ас қорыту ферменттерін шығарып, қорек заттарды қорытады. Органикалық заттар мен сұйықтық тамшылар клеткаға фагоцитоз және пиноцитоз жолымен өтеді. Тұщы суларда тіршілік ететін қарапайымдыларда жиырылғыш вакуолі зәр шығару, осмос қысымын реттеу және тыныс алу қызметін атқарып отырады. Клеткадағы зат алмасу жолында пайда болған несеп заттар сыртқа жиырылғыш вакуолі арқылы шығарылады. Тұщы суда тіршілік ететін карапайымдылардың цитоплазмасындағы тұздың және басқа ерітіндінің концентрациясы өзін қоршаған судың концентрациясынан әлдеқайда жоғары болғандықтан, осмос қысымына байланысты сыртқы ортадағы су клетканың ішіне енеді, ал жиырылғыш вакуоль артық суды үнемі сыртқа шығарып тұрады, соның нәтижесінде клетка жарылмай бірқалыпты түрде сақталынады. Судың құрамындағы ерітілген оттегі цитоплазмада қалып, сыртқа су арқылы көмірқышқыл газы

шығарылып отырады, осылайша тыныс алу процесі жүреді. Цитоплазманың орталық бөлімінде ядро орналасады. Қарапайымдылардың көпшілігінде ядросы біреу (моноэнергидты), сондай-ақ екі, көп ядролы қарапайымдыларда жиі кездеседі (полиэнергидты). Ядрода қабықша, ядрошырыны, ядрошық және хромосомалар болады. Қарапайымдыларда қозғалыс органойдтары жақсы жетілген. Олар, жалған аяқтары, яғни псевдоподиялары - pseudopodia (латынша pseudo - жалған, poda - аяқ) және жіптәрізді талшықтар мен кірпікшелер. Қарапайымдылардың көпшілігі жыныссыз және жынысты жолымен көбейеді. Жыныссыз көбеюінде клетканың негізгі бөліну тәсілі - митоз. Жынысты көбеюі аталық және аналық жыныс клеткаларының (гаметаларының) бір-бірімен қосылуы арқылы өтеді, осындай процесті - копуляция деп атайды. Копуляция нәтижесінде ұрықтанған клеткадан - зигота пайда болады. Зигота диплоидты, өйткені ол екі гаплоидты жыныс клеткаларының (гаметалардың) қосылуы нәтижесінде түзіледі. Жыныс клеткаларының (гаметаларының) мөлшері мен пішіні әр қилы болады. Аталық және аналық гаметалардың мөлшері және құрылысы бірдей болса, бұлардың қосылуын - изогамия копуляциясы деп атайды, ал үлкендеу келген аналық гамета - макрогамета, кішілеу келген аталық гамета – микрогаметамен қосылса - анизогамия копуляциясы деп атайды. Қарапайымдылар конъюгация (ядроның қосылуы), ұрпақ алмасуы, шизогония, гаметагония, спорогония жолымен де көбейеді. Қарапайымдылардың бір ерекшелігі - қолайсыз жағдайларда (су кеуіп қалса, мұзға айналса, қорек жетпесе, т.б.) клетка сыртына қалың қабық шығарып, цистаға айналады. Циста қүйінде қарапайым ұзақ уақыт ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Қарапайымдылар типі. Тамыраяқтылар және талшықтылар класының, жалпы сипаттамасы, жіктелуі, практикалық маңызы
Бір клеткалы жәндіктердің тіршілік ортасы
Қарапайымдылардың клетка құрылысын, көбею жолдарын, систематикасын табиғаттағы маңызын зерттеу
Жануар ағзасының ерекшеліктері
Класс. Талшықтылар - mastigophora
Бір клеткалылар патшалық тармағы
Бірклеткалылар және нағыз көпклеткалылар
Бір клеткалылар патшалық тармағы жайлы
Қарапайымдылар
ҚАРАПАЙЫМ АМЕБА ЖАЙЛЫ
Пәндер