САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗІ

Пән: Валеология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

І ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ

1. САЛАУАТТАНУ - САЛАУАТТЫ ӨМІР САЛТЫНЫҢ ҒЫЛЫМИ НЕГІЗІ

1. 1 Жастар арасында СӨС қалыптастырудың қазіргі таңдағы мәселелері

1. 2 Салауаттылыққа деген ғылыми көзқарастың тарихи дамуы

1. 3. Салауатты өмір салтына деген түсініктің қалыптасуы

2 “АУРУ”, “НАУҚАСТЫҚ”, “МҮГЕДЕКТІК” ТҮСІНІКТЕРІ

2. 1 Ауру түсінігі, оның негізгі даму кезеңдері. Науқастық және науқастанулық

2. 2 Мүгедектік, оның негізгі себептері. Медициналық белсенділік

3 ДЕНСАУЛЫҚТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ПРИНЦИПТЕРІ

3. 1 Құрсақ ішілік кезеңде дене бітімдік (физикалық) денсаулықты қалыптастыру

3. 2 Құрсақ ішілік кезеңде физикалық дамуға қауіп-қатер факторлары

3. 3 Баланың физикалық (дене бітімдік) денсаулығын қалыптастырудың кейбір принциптері

4 ТАМАҚТАНУ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ

4. 1 Тамақ, тамақтану, тамақ рационы

4. 2 Белоктың маңызы және қажетті мөлшері

4. 3 Майдың маңызы және қажетті мөлшері

4. 4 Көмірсулардың маңызы және қажетті мөлшері

4. 5 Судың организм үшін маңызы

4. 6 Минералдық заттардың маңызы

4. 7 Дәрумендер

5 ӨНЕГЕЛІ ЖЫНЫС ТӘРБИЕСІ

5. 1 Жыныстық тәрбие және махаббат

5. 2 Өнегелі жыныс тәрбиесі

6 ШЫЛЫМ ШЕГУ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ

6. 1 Шылым шегудің тарихы

6. 2 Темекі түтінінің құрамы мен оның адам организіміне әсері

7 ЕСІРТКІ ТУРАЛЫ

7. 1 Ғасыр індеті - нашақорлық

7. 2 Есірткіні қолданудың себептері

7. 3 Жасөспірімдер арасында нашақорлыққа салынуға бейім жағдайлар

8 СПИД АУРУЫ

8. 1. СПИД қоздырушысы, оның ашылуы

8. 2. СПИД вирусының жұғу жолдары

8. 3 СПИД ауруының алғашқы клиникалық белгілері

ІІ ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

1. Бой - салмақтық ара қатынасқа баға бере отырып, шынайы дене салмағын анықтау

2. Биологиялық жасты анықтау

3. Организмнің функционалдық жағдайына баға беруге жүрек ырғағының математикалық анализ әдісін қолдану

4. Қан айналу жүйесінің бейімделу потенциалын анықтау

5. Кардиореспираторлық резервті (қорды) анықтау

6. Тұлға мазасыздығын бағалау

7. Темекі мен спирттік ішімдіктердің организмге физиологиялық зардабын қарастыру

ІІІ ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. 1 Жастар арасында СӨС қалыптастырудың қазіргі таңдағы мәселелері

Жастарды салауаттандыру, салауатты өмір салтын қалыптастыру қазіргі таңда мемлекетімізде көтеріліп отырылған көкейтесті мәселелерінің бірі. Соңғы жылдары Қазақстан Республикасында демографиялық көрсеткіштер нашарлап, аурушаңдық пен өлім-жітім деңгейі жоғарлап кетті. Денсаулықты зерттеп, бағалау бағытында жұмыс істеп отырған бірқатар ғалымдарымыз Ж. А. Досқалиев, А. А. Ақанов, Қ. А. Мажибаев, Қ. А. Тумбаев және басқалар мемлекетімізде ақырғы бес жылда жалпы науқастанушылықтың көрсеткіші 21, 9% өскенін анықтады. Соның ішінде Шығыс Қазақстан өңірі алдыңғы қатарлы (екінші орын, 1000 адамға 808, 3 адамның науқастануы сәйкес келеді) орын алады. Республика бойынша қазіргі таңда ерлердің орташа жасы 59, 8, әйелдердікі 71, 3 жасты құраса, Шығыс өңірі бойынша бұл көрсеткіш ерлерде 58, 4 әйелдерде 71, 1 жасты құрайды. Бір ғана Шығыс Қазақстанда 1996-2002 жылдар аралығында жалпы науқастанушылықтың көрініс беруі, былайша айтқанда денсаулықтың нашарлауы ересектерде 11, 7%, жас өспірімдерде 29, 1%, балаларда 27, 0% өсіп отыр.

ХХІ ғасырдағы қоғам жалаң адамдар тобынан емес, отандастарымыздың денсаулығы мықты, рухани дүниесі бай, жаны мен тәні таза, танымдық белсенділігі мен өздігінен білім алудағы шығармашылық қабілеті ерекше тұлғалардан тұруы тиіс. Егер соңғы деректерге сүйенсек, республика бойынша ерлердің 57%, әйелдердің 34%, жас өспірімдердің 40% шылым тартса, ересек адамдардың 55% үнемі арақ ішеді. Мектеп оқушыларының 29, 5% нашақорлыққа ауызданған. Ал экологиялық нашар ахуал бүгінде адам өлімінің 20% себеп болып отыр. Осы әлеуметтік дерт салдарынан қоғамымызда 10 мыңнан астам жетім, 4 мыңнан аса дене бітімі мен ақыл-есі кем балалар барын, әр үшінші сәби өлі немесе кемтар болып өмірге келетінін, балалар үйіндегі балалардың 85% тірі жетімдер екенін көреміз.

Денсаулықтың қадірін, әдетте адам ауырғанда ғана білетіндігі өкінішті-ақ. Халқымыз денсаулықты ежелден жоғары бағалаған. Ол халқымыздың мақал-мәтелдерінен, тиымдарынан көрінеді. Мысалға, «Бірінші байлық-денсаулық . . . », «Денсаулық - зор байлық» т. б. Денсаулықты сақтаудың маңызы туралы ықылым заманнан бері данышпан адамдар айтып келеді. Гиппократтың, Алкемонның, әл-Фарабидің т. б. айтқандары көне дүниеден мәлім. Ортағасырлық, Қайта өрлеу заманы, жаңа заман дәрігерлері Гален, Парацельс, Авецена, басқа да дәрігерлер денсаулықты сақтау мәселелеріне назар аударған.

1. 2 Салауаттылыққа деген ғылыми көзқарастың тарихи дамуы

20 ғасырдың 60 жылдары денсаулықтың механизмдері және оған әсер ету тәсілдері туралы жаңа көзқарасты қалыптастырған патолог С. М. Павленко мен С. Ф. Олейников болды. Олар кейіннен «санология» деп аталған жаңа ғылымдық бағытты негіздеді. Бұл, негізінде «саногенез» - шектен тыс тітіркендіргіштер әсер еткен кезде туындайтын қорғаныш-бейімделу механизмдерінің динамикалық кешені жататын, организмнің ауруларға қарсы тура алуы туралы ілім еді. Бірақ, бұл концепцияны медицина қоғамы қабылдамай, соның салдарынан 10-15 бес жылға дейін ұмыт қалдырылды. Валеология ғылымының туындауына Украина денсаулық сақтау министрлігі құрған Киевтегі ғылыми зерттеу институты (1968-1986) да өз үлесін қосты. Бұл институт сол Совет дәуіріндегі дені сау адамның мәселесімен айналысқан жалғыз мекеме еді. Адамның денсаулығы туралы ілімнің негізін қалаушы Лазеров Н. В. шәкірті И. И. Брехман болды.

1986 жылы адам денсаулығының эволюциялық қызметін алғаш сипаттаған Боткин Сергей Петрович болса, 1987 жылы И. И. Брехманның «валеология» бағытындағы ең алғашқы «Введение в валеологию - науку о здоровье» монографиясы, 1991 жылы «Валеология - науко о здоровье» деген еңбегі жарық көрді. 1986 жылы алғаш рет әлемде валеологияның кешенді мәселесімен айналысатын Лесгафтың ұйымдастыруымен институт ашылды. Яғни, адам денсаулығын тікелей зерттейтін, дені сау адамның денсаулығын сақтап, нығайтуды қарастыратын жаңа ғылым - салауаттылықтану ғылымы тек жиырмасыншы ғасырдың аяғында жеке бөлініп шығып, дами бастады. Валеология денсаулықты сақтау, қалпында ұстау үшін нендей қызмет атқару қажеттілігіне көңіл бөледі. Осыған орай И. М. Брехман «Адамның гүлденген денсаулығынан бастап, батпандаған ауруына дейінгі дене және психикалық кезеңдерінің барлығын ұғыну үшін оның қалыпты күйін айқын білудің маңызы зор» деген. В. П. Казначеев «Основы общей валеологии» еңбегінде «Сау болу - бұл аксиологиялық бағыт, денсаулықтың болашағын қамтамасыз етуге бағытталған ғылым”, - деп сипаттама береді. Л. З. Тель «Валеология - философия жизни» еңбегінде валеологияның негізгі міндеті мен мақсаты денсаулық, ал әрбір жеке адамның денсаулығы қоғаммен тығыз байланысты, - дейді.

И. М. Брехман (1990), Н. М. Амосов (1979), В. Леви (1982) және басқа да авторлардың салауаттылықтану саласындағы пікірі бойынша, адамның өзінің адамгершілігі (мәдени деңгейі) денсаулық мәселесінде анықтаушы рол атқарады.

Адамның денсаулығы ең бірінші (49-53%) өмір салтына, өз денсаулығына қарауына байланысты екендігі бәрімізге аян. Ал біздің мемлекетіміздің әр төртінші тұрғыны - бұл 16 - 29 жас аралығындағы - жас адам (бұл жастағылар 3490, 6 мың, яғни халқымыздың 23, 3% құрайды) .

Жас кезеңде салауатты өмір салтының дағдысын және денсаулыққа деген дұрыс тәрбиелік көзқарасты қалыптастыру сәттілігінен, кейінен сол жас адамның тұлға ретінде потенциалының ашылуына мүмкіндік береді. Адамның ақыл-ойын, денсаулығын, қабілетін дамыту мәселелеріне бірнеше күрделі еңбектерін тікелей арнаған шығыстың әйгілі ғалымы әл-Фараби «Жас жеткіншектеріңізді көрсетіңіз, мен сіздердің болашақтарыңызды айтып берейін», - деген екен. Ал біздің болашағымыз неге байланысты?

Жастар оқыту, қалыптастыру әсерлерге бейім келеді. Ал оқыту - ғылымдық білімді санаға ендірудің жоғарғы формасы болып табылады.

Салауаттану жүйесінің негізін құру жастарды өз денсаулығын тану, сақтау, қалпына келтіру әдістеріне оқытып қана қоймай, организмнің бейімделу мүмкіндіктерін күшейтіп, салауатты өмір салтын қалыптастыруда саналы жеке бастық белсенділік көрстуге, кейіннен көптеген аурулардың, кері әдет-дағдылардың туындауын алдын алады. Жастардың салауаттандыруға деген гуманистік қажеттілігін қалыптастыруда, валеологиялық мәдениеттің дамуына және салауаттандыру білім қорының дәйекті, тиімді берілуіне жағдай жасайды.

Жастары әлсіз, денсаулығы нашар, білімсіз, зиянды заттарға әуес, жалқау, тәрбиесіз болса, ол мемлекет қашан да әлсіз қорғансыз. Жастар - болашағымыз, - дейміз, ал бізге болашағымыздың айқындылығы, айбындылығы, асқарлығы, жарқындығы қажет.

Келешегінен үміт күткізіп отырған бүгінгі жастар ертеңгі қоғам иелері.

Ендеше, келер күннің айнасы жастар денсаулығында, салауатты өмір салтында. Салауатты өмір салтын дұрыс қалыптастыра алмау қоғамдағы келеңсіз жағдайлардың таралуының басты факторы болып табылады.

1. 3. Салауатты өмір салтына деген түсініктің қалыптасуы

Салауатты өмір салтына деген ең алдымен дұрыс түсінік қалыптастыруымыз қажет. Профессор Казначеев салауатты өмір салтына былай деп анықтама береді: «Салауатты өмір салты - өзінің әлеуметтік және кәсіптік қызметін саяси, экономикалық және әлеумет-психологиялық жағдайға тәуелсіз сәтті орындауды қамтамасыз етуге жағдай жасайтын организмнің қосымша мүмкіндіктерін жақсартып және нығайтатын адамның күнделікті тіршілік әрекетінің тәсілі және өзіндік формалары». Қарапайым тілмен айтқанда, салауатты өмір салты дегеніміз, ең бірінші өз денсаулығын сақтауға және нығайтуға бағытталған адамның тіршілік әрекеті, өмір сүру сипаты. Өмір салтының бірнеше формалары бар десек, салауатты өмір салты адам үшін аса маңызды, денсаулығымен тікелей байланысты құнды форма. Ол адам мәдениетінің бір бөлігі.

Денсаулық - әрбір адам бақытының негізгі компоненті. Қоғамның болашағы - әр адамның денсаулығына байланысты. Ендеше, педагогтардың басты міндеттерінің бірі - әрбір жастың өмір салтын салауаттылыққа, парасаттылыққа бағыттау, бағдарлау.

Валеология (денсаулықтану, салауаттану) (латынша valeo - сау болу, logos - грекше ілім) денсаулық туралы ғылым, денсаулықты сақтау мүмкіндігін танып білу. Ежелгі физиология ғылымымен тамырластығына, медицина саласының бір тармағының болуына қарамастан, бұл ғылымның өзіне тән ерекше өзгешілігі бар. Ол өзгешелік валеология ғылым саласының өзекті буыны денсаулықты сақтау және қалпында ұстау үшін нендей қызмет атқару қажеттілігін қарастыруы. Сонымен қатар, валеология денсаулықты сақтау және нығайтудың іргелі заңдылықтарын оқытып-үйретеді; организмнің қоршаған ортамен өзара қарым-қатынасын және оған әр түрлі табиғи үрдістердің, әлеуметтік, психологиялық факторлардың әсерін зерттейді; денсаулықты нығайтуға және сақтауға бағытталған құралдар мен әдістерді жасайды. Жеке тұлғаның салауаттану мәдениетінің дамуы - адамда валеологиялық үрдістің көріну нәтижесі. «Валеология» терминін енгізіп, осы ғылым саласының ірге тасын қалаушы И. М. Брехман «Адамның гүлденген денсаулығынан бастап, батпандаған ауруына дейінгі дене және психикалық кезеңдерінің барлығын ұғыну үшін оның қалыпты күйін айқын білудің маңызы зор» деп көрсетеді.

Валеологиялық білім беруде, жастарда денсаулық жайлы ұғым қалыптастырып, денсаулыққа немқұрайлы қарау орны толмас өкінішке алып келетініне көздерін жеткізіп, салауатты өмір салтын қалыптастыру қажеттілігі жайлы білім беруіміз керек.

Валеология пәнінен тәрбие және білім беру бұл: адам денсаулығы жаратылысының жалпы заңдылықтары, олардың сақталуы, және дамуы туралы білім беру; жеке тұлғаның өз денсаулығын сақтау және жетілдіру дағдыларын меңгеруін іске асыру, денсаулықты қалыптастыру себепшарттар, олардың организмге әсерін бағалауы туралы білігін жетілдіру; салауатты тірлік ету туралы түсінікті игеруге, салауатты тұрмыс салтын құра білуге, денсаулық пен салауатты өмір үрдісін насихаттау әдістері мен құралдарын меңгеруге, саналы мүдделілік қалыптастыру; денсаулықты сақтау және нығайту туралы түсінігін жан-жақты негіздеуге, әрбір адамның өз денесі туралы биологиялық білімін, жеке тірлік пен жалпы тіршілік жаратылысты біртұтас қарастырып, өзін және өз ғұмырын барлық қырларынан тануға, өзінің жеке денсаулығын қоршаған сыртқы табиғат пен жамағаттан тұратын тұтас та күрделі әлемнің қайталанбас бөлшегі ретінде сезінуге қажетті білім беру және тәрбиелеу.

Шәкәрім атамыз «адамның жақсы өмір сүруіне үш сапа негіз бола алады, олар барлығынан басым болатын - адал еңбек, мінсіз ақыл, таза жүрек», - деген еді. Көзге көрінбейтін нәзік сезімді, аса құнды қасиеттерді жүректен жүрекке жеткізу шебер тәлімгердің ғана қолынан келеді. Біздің тәрбие бастамамыздың негізі салауатты өмірге жас жеткіншектерді баулу, оны қалыптастыру. Жастарымыздың жүзінен күлкі, жүрегінен жалын, саналы сезім төгілсе онда ұрпағымыздың денінің саулығы. Еңселі егеменді еліміздің ертеңінен үлкен үміт күтеміз. Жастардың денсаулығы, жігері, қайраты, білімі егемендігіміздің беделі, еліміздің мақтанышы болмақ.

2. 1 Ауру түсінігі, оның негізгі даму кезеңдері. Науқастық және науқастанулық

Ауру морфологиялық және функциональдық өзгерістермен жүретін организмнің қалыпты тіршілік әрекетінің бұзылуы. Аурудың туындауы сыртқы ортаның кері әсерлеріне (физикалық, химиялық, биологиялық, әлеуметтік), оның генетикалық ауытқуларына және т. б. байланысты.

Негізінен аурудың дамуында 4 кезеңді ажыратады:

1) латент немесе жасырын кезең;

2) аурудың алғашқы белгілерінің пайда болу кезеңі;

3) аурудың нақты көрініс беру кезеңі (берілген ауруға тән клиникалық белгілердің толық дамуы) ;

4) аурудың аяқталу кезеңі (аурудың жазылуы, аурудың созылмалы түрге өтуі, қайтыс болу) .

Аурудың кезеңдерін бөлу, оның ағымының варинттарын, ремиссия және асқыну кезеңдерін, аурудың жай түрінен созылмалы түрге өтуінің себептерін анықтаудың клиникалық және әлеуметтік мәні өте зор, және де, бұлар емдеу тактикасы мен профилактикалық реабилитациялық шараларды жоспарлауда қолданылады.

Егер науқастық (заболевание) жеке адамның ауруы, ауру оқиғасы, аурудың пайда болуы болса, науқастанулық (заболеваемость) халық денсаулығын бағалайтын негізгі көрсеткіштердің бірі болып табылады. Негізінен бұл термин белгілі бір ағымдағы күнтізбелік уақытта аурулардың таралу көрсеткіштерін және тіркелуін көрсетеді.

Науқастанулық бүкіл халықты, жеке жас-жыныстық, кәсіби және де басқа әлеуметтік топты сипаттай алады. Мысалы: Өскемен қаласындағы бүкіл жоғары оқу орыындарының профессорлық-оқытушы құрамының немесе Оңтүстік-Батыс аймағының мұғалімдерінің науқастанулығы және т. б.

Науқастанулықтың көрсеткіштері 1000, 1 немесе 100 мың халық арасында есептеледі.

Халық арасында науқастанулықтың негізгі түрлері:

- алғашқы науқастанулық - өтпелі бір жыл көлемінде қайта анықталған науқастану сонын сипаттайды. Есеп бірлігі ретінде күнтізбелік жылда берілген ауру бойынша дәрігерге алғаш көрінуі алынады. Жіті науқастану диагнозы оның әр жаңадан өрбігені сайын тіркеледі. Созылмалы науқастану тек 1 жылда бір рет қана есепке алынады, және де созылмалы науқастанудың асқынуы сол жылда қайталанған науқастану ретінде есепке алынбайды.

Таралу, аурушаңдық, жалпы науқастанушылық - халықта кездесетін барлық аурулардың көрсеткішін сипаттайды.

Аурушаңдылық науқастанып қаралу және бағытталған алдын алу және тереңдете медициналық қарау нәтижесінде анықталған науқастану қосындыларымен сипатталады. Бұдан басқа да науқастанудың түрлері болады, мысалы: инфекциялы эпидемиялық емес науқастық (қатерлі жаңа түзілістер, туберкулез және басқалар), белгілі бір мерзімде еңбекке жарамсыз болатын госпитализацияланған науқастанулық, еңбекке жарамдылықтан айыратын және кәсіби науқастанулық.

Жалпы науқастану деңгейі әр түрлі факторлардың әсерімен анықталады. Ең маңыздылары болып табылатындар: жастық-жыныстық және кәсіби құрамы, тұрғылықты жері (қала, ауыл, т. б. ), жанұялық-тұрмыстық және экономикалық факторлар, өмір салты, медициналық көмектің қолайлығы мен сапасы, медициналық белсенділік. Осыдан науқастанудың құрлымын да әр түрлі. Мысалы, Ресейдегі қала тұрғындарының науқастану құрылымы былай көрінеді:

1) тыныс алу мүшелерінің аурулары;

2) қан айналу жүйесінің аурулары;

3) жүйке жүйесі мен сезім мүшелерінің аурулары;

4) тірек-қимыл жүйесі мен дәнеке ұлпы аурулары;

5) ас қорыту жүйесінжегі аурулар.

Ауыл тұрғындарының науқастану құрылымы мүлде басқаша:

1) тірек-қимыл жүйесі мен дәнекер ұлпы аурулары;

2) тыныс алу мүшелерінің аурулары;

3) қан айналу жүйесінің аурулары;

4) жүйке жүйесі мен сезім мүшелерінің аурулары;

5) психикалық ауытуқулар.

Әйелдер мен балалар науқастануының құрылымында әр түрлі науқастың түрлері болады және жіктеледі.

2. 2 Мүгедектік, оның негізгі себептері. Медициналық белсенділік

Мүгедектік ретінде еңбекке қабілеттіліктің төмендеуі мен жоғалуының фактісі алынады. Бұл мүгедектіктің критерилерінің бірі. Екіншісі үнемі басқа біреудің күтімін қажет ету.

1980 жылы ДДҚҰ “Бұзылулардың, еңбекке қабілеттіліктің төмендеуі мен әлеуметтік жетіспеушіліктің Халықаралық классификациясын” ұсынды.

Мүгедектің ауырлығын бағалау үшін үш топты жүйе қолданылады. Бұдан басқа экспертиза арқылы мүгедектің себебі де белгіленеді:

- жалпы науқастану;

- кәсіби науқастану;

- еңбектік зақымдану;

- бала жастан мүгедектік

- еңбек әрекетінің басталуына дейінгі мүгедектік

- әскери мамандарына арналған мүгедектік.

Мысал, ретінде келесідей сандарды келтіруге болады. Ресейде 1994 жылы алғашқы мүгедектіктің деңгейі 1 халықтың шінде 72, 2 оқиғаны құрады.

Қазіргі таңда халықтың арасындағы мүгедектіктің негізгі себептері болып табылатындар: қан айналу жүйесінің аурулары (І орын), қауіпті жаңа түзілістер (ІІ орын), әр түрлі жарақаттар (ІІІ орын) .

ДДҚҰ эксперттерінің пікірі бойынша Жер шарының әр 10-шы тұрғынында мүгедектіктің белгілері бар. (1 адамға 1000 жағдай) .

Жүре мүгедектікке әкелетін ауруларды алдын алудың бір шарасы халықтың медициналық белсенділігін артыру болып табылады.

Сіз байқадыңыз ба, өмір салтында медициналық белсенділікке қандай маңызды орын беріледі? СӨС қалыптастыру жолдары оның функциональдық құрылымынан шығады. Ал оның “ашқышы” кілті медициналық белсенділік болып табылады. Медициналық белсенділік - денсаулығын сақтауға, нығайтуға, қорғауға бағытталған жеке адамның әрекеті немесе академик Лисицын Ю. П. бойынша “медициналық белсенділік қосу таңбасымен”.

Медициналық белсенділік түсінігі және сонымен қоса “жоғары және төменгі медициналық белсенділік” түсініктері қалай ұғындырылады екен.

Сонымен, медициналық белсенділік белгілі бір тарихи кезеңге тән, адамдардың өзінің және басқа адамдар (қоғамның) денсаулығына қатысты іс-әрекеті. Медициналық белсенділік денсаулыққа қатысты гигиеналық, медициналық оқыту, тәрбиелеу, білім беру, медицинадан хабардар болу аймағы.

Оның құрамына кіретіндер:

1) медициналық мекемелерге бару, медициналық кеңестерді орындау;

2) емдеу, алдын алу, реабилитация, өздігінен емдеу және басқа да медициналық шаралар кезіндегі мінез-құлық;

3) халықтың денсаулығын қорғауға және жақсартуға қатысу, басқалар денсаулығына қамқорлық (алдын алу, емдеу, медициналық мекемелердің жұмысы және басқалар) ;

4) жаман әдет-ғұрыптарды жеңу, адамның салауатты өмір салтын қалыптастыруға бағытталған мақсатты әрекеті. Бұл түсініктермен медициналық ақпараттандырылу тығыз байланысты. Сондықтан, жаңалық пен жақсылықты әкелуші интеллигент ретінде педагогқа жоғары медициналық белсенділік өмірде қажеттілік болып табылады. Аталып өткен шарттарды орындамау медициналық белсенділіктің төмендігін көрсетеді және бұл қауіп-қатер факторы болып табылады. «Ауру батпандап кіріп, мысқалдап шығады» - деген бабаларымыз, яғни ауруды емдегеннен деннің саулығын алдын ала сақтаған жөн. Сондықтан әр адам медициналық жағынан белсенді болуы керек.

3 ДЕНСАУЛЫҚТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ НЕГІЗГІ ПРИНЦИПТЕРІ

Денсаулықты басқару - бұл денсаулыққа байланысты ақпаратты жинау, оны болжау, шешім қабылдау және оны жүзеге асырудың жиынтығы. Валеологтың денсаулықты басқарудағы әрекеті - бұл жеке адамның денсаулығын сақтау, нығайту және қалыптастыру. Бұның методологиялық негізін, адамды өз ішінде және сыртқы ортамен біртұтас деп қарастыратын интегративті, холистикалық көзқарас құрайды.

Денсаулық ұғымының негізгі түсініктерінің бірі «үйлесімділік» және «энергетикалық қуаттылық» болғандықтан, адам денсаулығын қалыптастыру деп үйлесімді, жоғары энергетикалық потенциалды психосоматикалық жүйені құруды түсіну керек. Басқаша айтқанда, бұл адамның үздіксіз соматикалық және психикалық дамуының жоғарғы үйлесімділігін және оның құрлымдарының энергетикалық қуаттылығын қаматамасыз ететін жолмен бағытталуы.

Адам денсаулығына қамқорлық эмбрионалдық кезеңге дейін басталып, гаметопатияны алдын алумен және болашақ ата-аналарды жалпы сауықтырумен сипатталады. Тек, ата-ана гаметаларындағы толық құнды генетикалық ақпарат қана болашақ сәбидің денсаулығы туралы жағымды мәліметті бере алады.

Шамасы, денсаулықты қалыптастыруға максимум күш салу өмірдің ерте кезеңдеріне сәйкес келуі керек, яғни белсенді соматикалық және психикалық қалыптасу кезеңінде. Алайда, адам өзгеріп отыратындықтан, бұл аспект бүкіл тіршілік кезеңінде бақылануы тиіс. Әсіресе, онтогенездік жоспардың ауысуы, гормоналдық статустың өзгеруі және организм жүйе ретінде тұрақсыз жағдайда болатын сынақ кезеңдерінде. Организмнің болашақта қалай қызмет істеуі, оның осы кезеңдерде медициналық сауатты «құрылуына» тәуелді болады.

3. 1 Құрсақ ішілік кезеңде дене бітімдік (физикалық) денсаулықты қалыптастыру

Денсаулықты құрсақ ішілік даму кезеңінде қалыптастыру үрдісін басқару, осы кезеңнің ерекшеліктерін білуді талап етеді.

Оған мыналар жатады:

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.