Халықаралық сауда жайында мәліметтер

1 Халықаралық сауда
2 Ел көлемінің теориясы.
3 Халықаралық саудадағы кедергілер
4 Әлемдік сауда ұйымы және Қазақстан.
5 Халықаралық сауданы қаржыландыру.

Қазақстан әлемдік экономиканың құрамдас бөлігі болып табылады. Көпшілігіміз басқа елдерде өндірілген заттарды қолданамыз.Шетелдерден сатып алынған тауарлар мен қызметтер импорт деп аталады.Ал Қазақстандық компаниялардың басқа елдерге сатқан тауарлар экспорт деп аталады.
Сыртқы сауда – басқа елдермен сауда жасасу,яғни елден тауарды экспорттау және басқа елге импорттау.
Экспорт – елде өндірілген,шығарылған,жасалған тауарды шетке шығару.
Импорт – тауарларды және басқа да материалдық құндылықтарды ішкі нарыққа сату мақсатында әкелу. Әр елдің компаниялары жеке адамдар және фирмалар сияқты бір елдің шегінде бір – бірімен сауда жасайды.
Халықаралық саудадан екі жақта ұтады.Бұлай болатын себебі,елдер арасында артық тауарларды шектеулі тауарлармен айырбастауға мүмкіндік алады.Халықаралық сауда тұтынушыға қызмет пен тауарлардың мол таңдауын,ал өндірушілерге - өз өнімдерін сату үшін кең нарықты ұсынады.
Абсолюттік басымдылық.Табиғи ресурстары бар мемлекеттерде климаттық өзгешілікті анықтаушы табиғи басымдылығы бар,сонымен қатар технология,капитал,жұмысшы күші секілді басымдылыққа ие.Кейбір елдер,соның ішінде Қазақстан,пайдалы қазбаларға бай.Егер де қандай да бір ел ресурстары аз мөлшерде пайдалана отырып,нақты бір өнім түрін өндіре алатын болса,онда бұл ел туралы абсолютті басымдылығы бар ел делінеді.
Мысалы,Гватемаладағы бір жұмысшы аптасына 100 кг банан өндіре алады,ал Щвейцария жұмысшысы (қолайсыз климатқа байланысты бананды жылытылған қоймаларға өсіреді) аптасына 10 кг банан өсіре алады,демек Гватемала банан өндіруде Щвейцарияға қарағанда абсолюттік басымдылығы бар ел.
Ел көлемінің теориясы.
Тауар ағымының көлемі мен бағытын түсіндіретін,салыстырмалы басымдылық теориясы жалғыз теория емес.Сыртқы саудаға ықпал етуге Қазақстан үшін ел көлемі (территориясы мен халқының саны) жетіп жатыр.Әрі мемлекеттердің (оған)Қазақстанды да жатқызуға болады) кішігірім мемлекеттерден бірнеше айырмашылықтары бар.

Олар:
- Негізінен өндірілген өнімдерінің аз бөлігін сыртқы нарыққа сатады және тұтынатын өнімінің аз бөлігін шет елден сатып алады:
- Әр түрлі ресурстарға ие
- Ірі көлемді өнімдерді өндіреді
Негізінен дүние жүзіндегі ашық елдер қатарына жатса да,АҚШ сыртқы сауда да кішігірім рөл ойнайды.
Ж.Ұ.Ө. құнына қатысты бұл елде импорт құны 11-13% -дан аспайды.Бұл көрсеткіш көрші Канадада 25-30% құрайды,Англияда 25%,Германияда 30-35%,Норвегияда 50%,Жапония шамамен 12% Ж.Ұ.Ө.-ге қатаысты экспорттың құны Жапонияда 14-15%,АҚШ та 8-9%,Францияда 22-29%,Англияда 26-27%,Германияда шамамен 30%,Норвегияда 50%артық көбіне Нидерланд,Ирландияда секілді кішігірім елдерге қарағанда,ірі елдерге,мысалы,Бразилия,Қытай,Үндістан,АҚШ,Ресейде тұтынатын тауарларының өз мөлшерін импорттап, өз өнімін өз мөлшерінде экспорттайды.
Сыртқы саудада әлемдік көшбасшысы – Германия,Жапония елдері де сауданы ішкі нарыққа бағыттаған,сыртқы сауданың ел көлеміне бағыныштылығын түсіндіретін бірнеше себептері бар:
- Жер көлемі ірі елдер айырбастаудың тиімді жолын ұйымдастыруға және импортқа тәуелділікті төмендетуге көмектесетін түрлі пайдалы қазбалар мен әр түрлі табиғи – климаттық аймақтарға ие.
- Сауда үшін орташа арақашықтық ірі мемлекеттерде басымырақ.

1.Экономикалық теория негіздері. Я.Әубәкіров.Алматы1998.
2. Экономикалық теория. Я.Әубәкіров.Б.Байжұмаев.
3.Микроэкономика.Мамыров.Н.К.Алматы.1997.
4.Жалпы экономикалық теория. Шеденов.Ө.Байжомартов.Ү.Ақтөбе2001