Физика есептерін шығару әдістері

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
І тарау. Физикадан есеп шығарудың маңызы
1.1. Физикадан есеп шығарудың оқу үрдісіндегі орны ... ... ... ... ... ...5
1.2. Есептердің классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
ІІ тарау. Физика есептерін шығару әдістері
2.1. Физика есептерін шығару кезіндегі оқушылардың өзіндік
жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
2.2 Физика сабағында сапалық есептер шығарту негізінде білімдерін
дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19

Физикадан есеп шығару – оқу жұмысының қажетті элементі. Есептер қандай да бір нақты жағдайларда болып өтетін құбылыстарға физикалық заңдарды қолдануды талап ететін жаттығулар үшін материал береді. Сондықтан олардың оқушылардың білімін нақтылауда, жалпы заңдардың түрлі көрінісін көре білуді дарытуда үлкен маңызы бар.Оқушылардың Есеп шығару физиканы оқыту процесінің ұдайы бөлінбес құрамды бөлігі болып саналады, өйткені ол физика сабақтарының түгелдей барлық түрлері мен кезеңдерінде және кластан тыс жұмыстарында кездеседі. Есеп шығару, физиканы оқытудың әдістері, тәсілдері, амалдары ретінде әр жақты мағынада қолданылады. Әр сабақтың өзінде де физикалық есептерді шығарудың мынадай маңызы,рөлі бар:
1) Оқушылардың логикалық және физикалық ойлауын дамытады, математикалық амалдар мен түрлендірулерді орындауға жаттықтырады, физикалық заңдар мен эксперименттің сандық және сапалық мағыналарын ашады;
2) Физикалық құбылыстар мен заңдылықтардың практикалық маңызына және өмірмен байланыстылығына көз жеткізеді;
3) Мектеп оқушыларын тапқырлыққа, өз бетінше жұмыс істеуге, еңбек сүйгіштікке, қиындықты жеңу төзімділігіне үйретеді, олардың ерік – жігерін қайрайды;
4) Физикалық ұғымдарда, жастардың практикалық ебдейліктері мен дағдыларын, шығармашылық қабілеттерін қалыптастырады;
5) Оқушылардың алған білімдерінің тереңдігі мен беріктігін тексереді;
6) Сабақта проблемалық ситуация қойып, оны шешуге жәрдемдеседі;
7) Физикалық құбылыстар мен заңдарды және теорияларды талдауға, қорытындылауға, олардың арасындағы өзара байланыстарды анықтауға жәрдемдеседі; білімдерін, ебдейліктерін, дағдыларын жүйеге келтіріп, оларды дамытады жәнетереңдетеді;

1. Б. Е. Акитай
«Физиканы оқыту теориясы және әдістемелік негіздері.» Алматы. 2006
2. А.Н. Бақтыбаев. А.Сарыбаева.
«Физиканы оқыту әдістемесі» (жалпы әдістемелік курсы.) Түркістан 2006
3.Дәстүрлі және электрондық оқытуды кіріктіру.Қазақстан мектебі. №7,8. 2006
4.Математика және физика ғылыми- әдістемелік журнал. №2, 2006,4-5 бет
5.Математика және физика ғылыми- әдістемелік журнал. №4, 2007,7-9 бет
6.Математика және физика ғылыми- әдістемелік журнал. №3, 2007,11-12 бет

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Іс-тәжірибеден есеп беру
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Ф-ОБ-001035

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .2
І тарау. Физикадан есеп шығарудың маңызы
1.1. Физикадан есеп шығарудың оқу үрдісіндегі
орны ... ... ... ... ... ...5
1.2. Есептердің
классификациясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
ІІ тарау. Физика есептерін шығару әдістері
2.1. Физика есептерін шығару кезіндегі оқушылардың өзіндік

жұмыстары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .11
2.2 Физика сабағында сапалық есептер шығарту негізінде білімдерін

дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ..13

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 18
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 19

Ф-ОБ-001035

Кіріспе.

Физикадан есеп шығару – оқу жұмысының қажетті элементі. Есептер қандай да
бір нақты жағдайларда болып өтетін құбылыстарға физикалық заңдарды
қолдануды талап ететін жаттығулар үшін материал береді. Сондықтан олардың
оқушылардың білімін нақтылауда, жалпы заңдардың түрлі көрінісін көре
білуді дарытуда үлкен маңызы бар.Оқушылардың Есеп шығару физиканы оқыту
процесінің ұдайы бөлінбес құрамды бөлігі болып саналады, өйткені ол физика
сабақтарының түгелдей барлық түрлері мен кезеңдерінде және кластан тыс
жұмыстарында кездеседі. Есеп шығару, физиканы оқытудың әдістері, тәсілдері,
амалдары ретінде әр жақты мағынада қолданылады. Әр сабақтың өзінде де
физикалық есептерді шығарудың мынадай маңызы,рөлі бар:
1) Оқушылардың логикалық және физикалық ойлауын дамытады,
математикалық амалдар мен түрлендірулерді орындауға жаттықтырады,
физикалық заңдар мен эксперименттің сандық және сапалық
мағыналарын ашады;
2) Физикалық құбылыстар мен заңдылықтардың практикалық маңызына және
өмірмен байланыстылығына көз жеткізеді;
3) Мектеп оқушыларын тапқырлыққа, өз бетінше жұмыс істеуге, еңбек
сүйгіштікке, қиындықты жеңу төзімділігіне үйретеді, олардың ерік –
жігерін қайрайды;
4) Физикалық ұғымдарда, жастардың практикалық ебдейліктері мен
дағдыларын, шығармашылық қабілеттерін қалыптастырады;
5) Оқушылардың алған білімдерінің тереңдігі мен беріктігін тексереді;
6) Сабақта проблемалық ситуация қойып, оны шешуге жәрдемдеседі;
7) Физикалық құбылыстар мен заңдарды және теорияларды талдауға,
қорытындылауға, олардың арасындағы өзара байланыстарды анықтауға
жәрдемдеседі; білімдерін, ебдейліктерін, дағдыларын жүйеге
келтіріп, оларды дамытады жәнетереңдетеді;

Ф-ОБ-001035

8) Пән аралық байланысты(математика, химия, астрономия,сызу,
биалогия,география) күшейтуге ықпал жасайды;
9) Оқушылардың физикаға деген қызығушылығын арттырады. Сондықтан да
физикадан есеп шығару бағдарлама және емтихан талаптары бойынша
міндетті түрде қолданылатын оқыту әдістерінің негізгілерінің
біріне саналады.
Физика есептерін шығаруда анықтамалық кестелер, логарифмдік
сызғыш, микрокалькулятор, ЭЕМ, перфокарта, тексеру-оқыту машиналары,
арнаулы дидактикалық тапсырмалар мен программаланған сынып
жұмыстары жайлы оқу құралдар кең колданылуы керек. Бүгінгі күн
талабына сәйкес кез келген сала мамандары ақпараттық технологияларды
толық қанды пайдаланушылар бола білуі тиіс. Ал ақпараттық технологияларды
жаңа деңгейге көтеруге және оларды дамытуда алгоритмдеудің ролі
ерекше.Сондықтан алгоримдеу негіздерін орта мектептен дұрыстап және
жаңартуға жаңа заман,қоғам талабына сай мамандар дайындауға мүмкіндік
береді деген сөз. Кез келген салада, ғылымда және техникада ақпараттық
технологияларды мақсатты және тиімді пайдалану деңгейі, иновациялық
жүйелердің дұрыс қалыптасуы, өмірде кездесетін практикалық есептерді ғылыми
тұрғыда сауатты қоюға және оны шешудің технологиясын(тәсілдерін ) меңгеруге
тікелей байланысты болады.
Компьютер арқылы түрлі суреттер, графиктер сызу , дыбыс ,музыка
тыңдау, мұғалімнің тақтаға жазып түсіндіргенінен әлдеқайда тиімді ,
әрі әсерлі .Физика жеке тұлғаның ақыл-ой қабілетінің көзін ашу
және оның үздіксіз дамуы мен жетілуін қамтамасыз ететін пәннің
бірі.Физика сабағында компьютерді пайдалану қазіргі күн талаптарынан
туындап отыр.
Компьютерді оқу процесіне пайдаланудың мынандай дидактикалық
мүмкіндіктері бар.
1) Компьютер көмегімен физиканы оқыту , оқушылардың пәнге деген
қызығушылығын оятып, күрделі материалды оқушының жеңіл тез
меңгеруіне мүмкіндік береді.

Ф-ОБ-001035

2) Оқушылардың өз бетінше шығармашылық бағытта жұмыс істеуіне ,
әсіресе құбылысты зерттеуге басқаруға мүмкіндік береді .
3) Материалды тез меңгеруге сонымен бірге уақытын үнемдеуге.
4) Табиғи жағдайда көзге көрінбейтін кейбір құбылыстарды
экранда
көруге мүмкіндік береді.
Физика сабақтарында оқушыларды компьютерлік техникаға
қатыстырудың әртүрлі тәсілін қолдануға болады. Олардың бірі –
компьютердің көмегімен физикалық есептерді шығару.Компьютер физика
мұғаліміне қандай да бір физикалық шамалардың арасындағы байланысты
көрнекі көрсетуге,
физика техникалық мазмұндағы есептерді терең зерделеуге мүмкіндік
береді.

Ф-ОБ-001035
І-тарау. Физикадан есептер шығарудың маңызы
1.1.Физикадан есеп шығарудың оқу үрдісіндегі орны
Физика пәнінен есеп шығару –оқу үрдісінен бөліп алуға болмайтын бір бөлігі
болып табылады,себебі ол физикалық ұғымдарды қалыптастыруға, оқушыларды
физикалық оқып-үйренуіне, ойлау қабілетін дамытуға,білімдерін
нақтылауға,оны практикада қолдана білуге үйретуде маңызы зор.Есептер шығару
физикалық заңдарды оқып-үйренуде, тереңірек және нақты білім алуға, алған
білімдерін берік меңгеруге, логикалық ойлау қабілетінің дамуына,белсенді
болуына,физика пәніне деген қызығушылығын арттыруға,алға қойған мақсатқа
жетуде табандылыққа,өзіндік жұмыс істеу,өз бетімен білім алу дағдысына ие
болуға көмектеседі.
Есептер шығаруды мына жағдайларда қолданады:
А) Проблемалық ситуация туғызуда;
Ә) Жаңа мәлімет беруде;
Б) Практикалық іскерлік пен дағдылады қалыптастыруда;
В) Білімін (нақтылығын және тереңдігін) тексеруге;
Г) Бекітуге, материалды қайталауға;
Д)Техникалық құрылғылардың жұмыс істеу принциптерін түсіндіруде;
Е) Оқушылардың шығармашылық ойлау қабілетін жетілдіруде;
Физика есептерінің оқу үрдісін ұйымдастыруда алатын орны ерекше.Оқушыларға
есептерді шығартып үйретудің мынадай тәсілдерін беруге болады.
• Мұғалім есепті оқып, талдау жасап, әртүрлі сұрақтар беру арқылы
сыныпты
есеп шығаруға жұмылдыра отырып,тақтаға есепті өзі жазып, берілгенін жазып
көрсетеді. Мұндай тәсіл жаңа сабақты түсіндіріп болғаннан кейін
қолданылады.Мұғалім орташа қиындықтағы есепті таңдап алғаны дұрыс.
• Есепке талдау жасап талқылау мұғалімнің басшылығымен бүкіл сынып болып
талқыланып, одан кейін бір оқушыны тақтаға шығарып,қалғандары орындарында
шығару. Себебі жақсы оқитын оқушы есепті тез шығарады да, қалғандары оған
ілесе алмайды,ал нашары тіптен шығара алмайды.
• Мұғалім қандай есепті шығару керектігін айтады, оқушылар өзінше
орындайды. Мұнда мұғалімнің әр есептің түріне қарай кететін қателерге
кеңес

Ф-ОБ-001035
беріп отырғаны жөн. Мұнда оқушыларға әр деңгейдегі есеп карточкаларын
жасап,өздік жұмысты сол арқылы орындаса да болады.
Бұл үш тәсілден басқа есепті шығаруды сыныптан тыс уақытта физикаға
қызығатын оқушылардың есеп шығару үйірмесін ұйымдастыру арқылы шығаруға
болады.[1]
Физикалық есеп шығару үрдісі – 5 кезеңнен тұратын, күрделі ойлау
әрекеті.
1) Есептің құрылымы мен мазмұнын талдау кезеңі. Ол есептің белгілі бір
кескіндік таңбалық нобайын (сурет, кескін, шарт) жасаумен аяқталады.
2) Есептің шығару жолдарын іздеу кезеңі. Бұл кезең есепте қарастырылатын
физикалық құбылыс немесе үрдіс анықталып, физикалық заң, формула еске
түсіріліп, физикалық есептің математикалық нобайын жасаумен аяқталады.
3) Таңдап алынған есеп шығару әдісін жүзеге асыру кезеңі. Бұл кезеңде есеп

шығару тәсілдерімен математикалық аппарат таңдап, алынып,
математикалық амалдар орындалады. Кезең есептің шешімін (жауабын )
алумен аяқталады.
4) Алынған нәтиженің дұрыстығын, ақиқатқа сайлығын, өлшемдерінің
сәйкестігін т.с.с талдау кезеңі.
5) Есеп шығару үрдісінің, оқу-танымдық жасау кезеңі.
Бұл есеп шығару әдісінің, қолданылған тәсілдің маңызы бағаланып,
қарастырылған есепке ұқсас есептерді шығарудың жалпы (ортақ) әдісі
көрсетіледі.Есеп шығару әдістері есеп шығару үрдісіне деген көзқарасты
және есеп шығарудағы ойлау қарекетінің тізбегін анықтайды.
1.2.Физика есептерінің классификациясы

Физика есептерін: мазмұнына байланысты: Берілу тәсіліне қарай; шешу

тәсіліне қарай классификациялауға болады. (1-кесте)
Есептердің осы түрдегі классификациясының өзі шартты түрде,кейде бірдей
есептер классификациялау тәсіліне қарай түрлі топтарға жатқызылуы мүмкін.
Мазмұнына қарай физикада есептерді механика , молекулалық физика,
электрдинамика т.б. болып бөлінеді. Олар мәтінмен, суретпен,графикпен және
Ф-ОБ-001035
сапалық- сұрақ есептермен берілген. Бұл есептер физиканы оқыту
әдістемесіндегі
қолданылуына, қиындық деңгейіне қарай бөлінеді. Жеңіл есептер немесе
жаттығу
есептері деп бір немесе екі формула қолданып шығаратын, жеңіл тәжірибе
жасау
арқылы шығарылатын есептерді айтады. Бұл есептерді материалды бекіту үшін
қолданады.
1-кесте

Физика есептерінің классификациясы

Физика есептері
Классификациясы Есеп түрлері
1. Мазмұнына қарайА) механика
Ә) молекулалық физика және термодинамика
Б)электродинамика
В)кванттық физика
2.Берілу тәсіліне А) мәтінмен берілген
қарай Ә) суретпен берілген
Б)графикпен берілген
В)сұрақ есептер
3.Қиындығына А) жаттығу
қарай Ә) орташа
Б)қиын
В)шығармашылық
4.Шығару А) сапалық
әдістемесіне Ә) есептеу
байланысты Б)эксперименттік
В)графиктік

Орташа және қиындау есептер деп бірнеше формуланы, кейде бір тараудағы
формулаларды немесе бірнеше бөлімнің формулаларын қолданып шығаратын
есептер белгілі бір дағдыны керек ететін эксперименттік есептерді айтады.
Мұндай есептерді толық тарауды немесе бөлімді қайталаған кезде ,
оқушылардың білімін нақтылап тереңдету үшін шығарған дұрыс.
Шығармашылық есептерді өзі іздену (яғни неге деген сұраққа жауп іздейтін)
есептер, конструкторлық (яғни қалай жасау керек) есептер болып бөлінеді.
Ф-ОБ-001035
Шығармашылық есептер есептер жинағында жұлдызша арқылы ерекшеленіп
тұрады. Оларды сынптағы физика пәнін жақсы оқитын оқушымен жұмыс істеген
кезде , олимпиадаларға,мектептегі сынып аралық,мектеп аралық жарыстаға
қатысатын оқушыларға беріп, шығартып үйреткен кезде пайдалануға болады.
Есептің берілу тәсіліне қарай мәтінді,графиктік,сұрақ-есептер, сурет
есептер
болып бөлінеді. Мұндай бөлінудің өзі шартты түрде, себебі кей есептер
суретімен,графиктерімен қоса жүреді.
Есептер шығару әдістемесіне байланысты сапалық,сандық немесе есептеу
есептері, графиктік, эксперименттік болып бөлінеді. Мұндай бөліну қажетті
және
маңызды, себебі мұғалімнің оқушылардың математикалық дайындықтарына
қарай есеп таңдауына көп септігін тигізеді.
Сапалық есептердің физикалық құбылыстар мен заңдылықтарды оқып үйренуде
маңызы өте зор. Мысалы,тербелісті оқып үйренгенде:
1.Алтыбақанға бір адам емес, екі адам отырса тербеліс периоды өзгере ме?
2. Серіппедегі дененің массасын екі есе арттырсақ,оның тербеліс периоды
қалай
өзгереді?
3.Егерде дене бекітілген серіппені қатаңдығы бұрынғыдан кі есе артық
серіппемен ауыстырсақ, дененің тербеліс периоды қалай өзгереді? –деген
сапалық
есептерді шығару арқылы тербеліс периодын анықтауға берілген формулаларды
оқушылардың естерінде қалдырып, бекітуге болады. Әрі олар оның практикада
күнделікті өмірде қолданылуымен танысады.
Сапалық есептердің ерекшелігі мұнда оқушылардың ойын жинақтап, белгілі
бір
физикалық құбылыстардың мағынасын ашуға көмектеседі. Оларды логикалық
ойлау арқылы физиканың заңдылықтарына сүйене отырып шығарады.
Мысалы,суға көлемдері бірдей мыс және алюминий кубтар батырылған. Осы
кубтарға шама жағынан бірдей кері итеруші күштер әсер ете ме?
Есептеу есептеріне тән қасиет берілген сұраққа жауапты тек математикалық
амалдарды қолдана отырып табуға болады. Мұндай есептерді көбінесе жоғарғы
сыныптарда қолданады. Шығарылудағы математикалық амалдарды қолдануға
байланысты есептер арифметикалық, алгебралық, геометриялық болып бөлінеді.
Осылардың ішінде көп қолданылатыны- алгебралық.
Есептеу есептері физикада жиі кездеседі. Соның ішінде шамалардың сан-
мәнімен
берілген есептер көп. Қазіргі кезде есептегіш құралдардың көптігін
ескерсек,
мұндай есептерді шығару көп қиындық уғызбайды. Әйтсе де физика
Ф-ОБ-001035
пәнінің мұғалімдері таза физикалық есептерді (шамалардың сан-мәнімен
берілмеген есептер) уақыт үнемдеу үшін көптеп шығарылғаны дұрыс.
Мысалы:
1. Сыйымдылықтары С1 және С2 жазық конденсаторлар U1 және U2
потенциалдар айырымына дейін зарядталған.Осы конденсаторларды
параллель қосқан кезде олардың электрстатикалық энергиясы
кемитіндігін
көрсетіңіздер.
2. Радиусы R және сыну көрсеткіші n мөлдір шарға бір диаметрінің бағыты
бойынша жіңішке параллель жарық шоғы түседі. Жарық шоғы шар центрінен

қандай қашықтықта қиылысады?
3. Қатаңдығы k серіппеге ілінген массасы M ыдысқа биіктіктен массасы m
дене құлайды да ыдыста қалады, яғни оның ыдыс түбіне соғылуын абсолют

серпімсіз деп есептеуге болады. Ыдыс пен дене терделе бастайды.
Тербеліс
амплитудасын A анықтаңыздар.
4. Массасы m ,темперарурасы Т болатын бір атомды идеал газдың ішкі
энергиясын есептеп табыңдар.
Мұндағы төртінші есепті идеал газдың ішкі энергиясы тақырыбын оқып
үйренгенде, жаңа материалды өткен кезде, яғни жаңа сабақты түсіндіруге
қолдануға болады.
Эксперименттік есептерді шығару үшін,арнаулы құрал- жабдықтардың
көмегімен тәжірибе жасап,нәтижесінде алынған шамалар арқылы есеп
шығарылады. Эксперименттік есептерді шығару үрдісінде оқушылардың
қызығушылығы артып, бақылағыштығы дамып, құрал- жабдықтармен жұмыс
істеу дағдылары мен икемділіктері жетіледі. Оқушылар физикалық құбылыстар
мен заңдылықтарды тереңірек танып біледі.
Графиктік есептер деп график бойынша берілген есепке керекті шамаларды
анықтап шығаруға болатын есептерді айтады.
Графиктік есептерді шығару үрдісінде графиктерді салу, графиктерден
қажетті
шамаларды тауып, есептеулерде қолдана білуге дағдыланады. Графиктерді салу,

тұрғызу кезінде оқушылар физикалық шамалар арасындағы функциялық
тәуелділікті түсінуге, ұқыптылыққа үйренеді, яғни олардың танымдық және
политехникалық мәні өте зор. Физиканы оқып үйрену мен болып жатқан
физикалық процесстерді жете түсіну барысында физикалық есептерді шешудің
маңызы зор. Өтілген тақырыпты жетік меңгеру үшін, оның физикалық мағынасын
Ф-ОБ-001035
ашу, есеп шығару сияқты жолдар оқушының алған білісін тереңдете түседі.
Физикалық есептерді шешуді әр оқытушы немесе ізденуші өз тәжірибесінен,
оқыту әдісімен бар шеберлігін қолдана отырып, оқушы санасына жеткізуге
тырысады. Айталық, кейбір авторлардың (1,2,3) ұсынып жүрген физикалық
есептерін шешіп үйрену әдістерін бірнеше сатыға бөліп қарастырғанын
көреміз.
Оны бірден күрделі жолмен шешей, жеңіл жолдарын қарастыру керек болады.
Себебі физиканың кейбір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.