Шығыс Қазақстан шекарасының және әкімшілік территориясының қалыптасуындағы қоғам қайраткерлерінің рөлі (ХХ ғасырдың 20-30 жылдары)

Диссертацияның құрылымы мен көлемі. Жұмыстың құрылымы оның мақсаты мен міндеттерімен айқындалады. Диссертация кіріспеден, үш тараудан, алты бөлімнен, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады. Ғылыми айналымға алғаш рет 4 құжат енгізілді.
Пайдаланылған әдебиеттер саны. Жұмысты жазу барысында 260 атаудан тұратын әдебиет көздері пайдаланылды, оның 55-і мұрағат құжаттары.
Түйінді сөздер тізімі: әкімшілік-аумақтық бөлініс, шекара, ұлттық саясат, өзін-өзі билеу құқығы, экономикалық тартылыс, қаулы, шешім, әкімшілік қарым-қатынастар, Ресей империясы, «Алаш» партиясы, Алаш-Орда үкіметі, Семей губерниясы (облысы), Сібір революциялық комитеті, мемлекеттік аппарат.
Тақырыпты зерттеудің өзектілігі еліміз мемлекеттік тәуелсіздігін алып, етек-жеңін жинап, оң мен солын танып, әлемдік қауымдастыққа кеңінен кіріккен қысқа, бірақ әр жылында ғасырға татитын іс атқарылған 20 жылдық тарихында көңілге қаяу түсіретін егіз ойлар мен ақтаңдақтар болмау керек дегеннен шығып отыр. Себебі, тарихта орын алған олқылықтар халықтың ерік-жігерін жаншып, толық дерлік рухани еркін болуына кері әсерін тигізетіндігі белгілі. Тәуелсіздік Қазақстанға тек қана большевиктердің ұлттық саясаттарының арқасында ғана беріліп, солардың талабымен Қазақ автономиялық кеңестік республикасы, одан кейін Кеңес Одағының толық құқықты мүшесі, осынау кең-байтақ жерге ие болып қалды деген пікір қалыптасқан. Ең сорақысы - Қазақстан ХХ ғасырдың 91-жылындағы тәуелсіздік шерулері кезінде тарихтың тосын сыйына ие болып, Алтай мен Атыраудың арасындағы аумақта мемлекеттік құрып отыр деген алып-қашпа әңгімелер елі мен жері үшін ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен күрескен қас батырларымыздың аянбай тер төгіп, халқына қызмет еткен Алаш арыстарының қазақты қайтсек те тәуелсіз ел қыламыз деген әрекеттерін жоққа шығарып, ұлттық намысты жаншиды.
Ғасырға жуық уақыт өмір сүріп, Еуразия құрлығының жартысынан астам аумағын қамтып, жүзден астам ұлттардың басын қосқан Кеңестік Социалистік республикалар одағы құлағаннан соң, өз соңынан бұрынғы одақтас республикаларға кезінде шешілген сияқты болып көрінген, шындығында тек кейінге ысырылып, жылы жабылып қойылған сұрақтарды қалдырды. Мұндай сұрақтардың ішінде ерекше орында бұрын біртұтас мемлекеттің ішкі мәселесі болып есептелген, ал ХХ ғасырдың 90-жылдарының басындағы тәуелсіздік шеруілерінен кейін әрқайсысы халықаралық құқық субъектілері болып қалыптасқан кешегі Одақтас мемлекеттер арасындағы халықаралық заң талаптарына сай мемлекетаралық шекаралар анықтау мәселесі тұрды. Түйіні мен түйіткілі көп мұндай сұрақты санаулы сағатта шешу мүмкін емес болғандықтан және де кеу-кеулеген дағдарысты жеңу бірінші кезекті іс болғандықтан, көршілес мемлекеттермен арадағы шекараны нақтылау үрдісі біраз кейінге шегерілді.
Экономикасын орнықтырып, халықтың қамын ыңғайлап, етек-жеңін жинағанынан кейін, Қазақстан Республикасы көршілес мемлекеттермен сыртқы шекараларын бекітуге кірісті. Бұл мәселені Ресей, Қытай сынды әлемдік державалар санатындағы мемлекеттермен айқындаудың өзі ірі шаруа еді. Дегенмен де, Елбасымыз Н. Назарбаевтың саралы саясатының арқасында мемлекетаралық шекараларды анықтау ісі асқынусыз өтіп, көршілес мемлекеттермен қажетті құжаттарға қол қойылды.

1. Қазақстанның шығыс өңіріндегі әкімшілік-аумақтық өзгерістер тарихы. // «Қазақстанның индустриалды-инновациялық дамуына жас ғылымдардың қосқан үлесі» атты ғылыми-практикалық конференция материалдары бойынша тезистер жинағы. С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, 8-9 сәуір 2010. – Б. 40-46.
2. Шығыс Қазақстан аумағының Ресеймен шекара анықтау үрдісі (Қазақ АКСР-і мен Ойрат автономиялық облысының араларындағы шекара мәселесі. 1922-1930жж.) // «Білім, ғылым және инновациялар бірлігі» атты II Республикалық жас ғалымдар мен студенттерге арналған ғылыми-практикалық конференция материалдары. С. Аманжолов атындағы ШҚМУ, 6-8 сәуір 2011. - Б. 309-314.