Шаруашылық ұйым әлеуметтануы

М.Вебердің пікірі бойынша, ұйым - жабық немесе ерекше адамдар тобы (әдетте, өкілдік билікке ие басшы, әкімшілік аппарат) реттеп отыратын, сырттан келушілерге шек қойылған әлеуметтік қатынастар жиынтығы. Қазіргі заманғы ұйым әлеуметтануының теоретигі А.Стичкомбтың анықтамасына сәйкес, ұйым «бірқатар өзіндік ерекшелігі бар мақсаттар мен міндеттерге жетуде айқын көрінетін және үздіксіз ұмтылушылығымен саналы түрде қалыптасушы әлеуметтік қатынастардың тұрақты жүйесі». Ал ресейлік зерттеуші А.И.Пригожин ұйымның төмендегідей белгілерін көрсетеді: ұйым әкімшілік және мәдени факторлармен анықталған адамзаттың ерекше қауымдастығын, әлеуметтік ортасын, жекелік емес байланыстар мен нормалардың жүйесін білдіреді. Әлеуметанушы А.В.Дорин: ұйым- ол мақсаттарының ортақтығына, еңбек жағдайы мен мазмұнына негізделген адамдар қауымдастығы,- деп санайды. Адамдар мұндай қауымдастықтарға еңбек іс-әрекеттерін бірге іске асыру үшін бірігеді, өйткені оның жеке-дара әрекетпен салыстырғанда көптеген ұтымды жақтары бар және айтарлықтай пайдалы, тиімді, бәсекеге бейім, тартымды т.б. болып табылады. «Ұйым» деген ұғымның өзі реттелген, тәртіпті дегенді білдіреді.
Сонымен, ұйым дегеніміз- еңбек қызметін бірге іске асыруда ортақ мақсатқа қол жеткізуге бағытталған әлеуметтік қатынастардың жүйесі.
Шаруашылық ұйымның мынадай негізгі белгілері болады:
Монополизмге ұмтылу. Барлық шаруашылық ұйымдар ресурстарды монополияландыруға немесе қандай да бір экономикалық орынды басып алуға ұмтылады және оларға басқа шаруашылық субьектілерді жақындатпауға тырысады.
Тұйықтыққа ұмтылу. Еңбек нарығының бөгде агенттер және капитал үшін шартты түрде жабықтығы, оған мүше болып кіру шаруашылық ұйымның ресурстарын қорғаудың ең сенімді құралы болып қызмет етеді. Оған кірудің қиындығы ұйымға мүше болу, тек ниетіне қарай, ондағы орынды жаулап алуда арнайы күш-жігерсіз мүмкін еместігін білдіреді. Ұйымнан шығудың қиыншылығы, қандай да бір айтарлықтай экономикалық немесе мәртебелік шығындарсыз оны еркін түрде тастап кету мүмкін еместігінен көрінеді.