Мемлекеттік тіл

Пән: Тілтану, Филология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мемлекетіміз тәуелсіздік алып, жеке егемен ел болғалы он бес жылды еңсеріп қалдық. Тарихтың көне көзімен қарасақ, аса көп уақыт та емес, дегенмен де ел болып еңсе көтерген халық үшін аз да саналмайды. Аз ғана уақыт - 15 жыл өз тезінен көп дүниені өткізіп, өзгертті. Қазақ халқының қаһарман ұлы Бауыржан Момышұлы өз заманында былай деген екен: “Тіл байлығы елдің елдігін, жұртшылығын, ғылыми әдебиетін, өнеркәсібін, мәдениетін, қоғамдық құрылысын, салт-санасының, жауынгерлік дәстүрінің, мұрасының қай дәрежеде екенін көрсететін сөзсіз дәлелі, мөлшері”. Яғни, қоғамның дамып өзгеруі, мәдениетінің өркендеуі тіл деңгейімен таразыланады. Сондықтан да біз тілге баса назар аударуымыз қажет.

Президент Нұрсұлтан Назарбаев бір сөзінде: “Қазақ қазақпен қазақ тілінде сөйлессін” деп атап көрсетіп еді. Шынымен де, қазақ пен қазақтың, әке мен баланың, әріптестердің жұмыста қазақ тілінде сөйлеспеуі көңілге қонымсыз-ақ жайт.

Бірақ қазақ тілі - тек қазақ халқының тілі емес, мемлекеттік тіл - ортақ тіліміз, Қазақстанда тұратын, оны Отаным деп қабылдайтын, өзін Қазақстанның патриотымын деп есептейтін азаматтардың тілі. Сондықтан Президентіміздің Қазақстан халықтары Ассамблеясындағы айтқан сөзі бәрімізге қатысты. Тіліміздің мәртебесін көтеру, оны дамыту, сөйлей алмайтын азаматтарымызды оқыту - бұл да бәрімізге ортақ мәселелер.

Қазіргі кезде қазақ тілінің мәртебесін көтеру мен қолдану аясын кеңейту мақсатында билік тарапынан тиісті шаралар қабылданып жатыр, қазақ тілін меңгеру үшін барынша жағдай жасалуда. Алайда менің ойымша, тілді меңгеру үшін біріншіден, адамның тілді үйренемін деген ниеті болуы керек. Қандай тіл болмасын, адамның өзі сол тілдің қажеттілігін түсінбесе, оған ат басындай алтын беріп оқытсаңыз да пайдасы болмайды. Екіншіден, ұстаздың тілді оқытамын, мінсіз үйретемін деген шын ықыласы болуы керек. Үшіншіден, тілді меңгеру кезінде тілдік ортаның болуы да өте маңызды. Бұл үйренген тіліңді ұмытып қалмауға, іс жүзінде қолдануға мүмкіндік береді.

Жеке тұлға үшін басқа тілді меңгерудің пайдасы орасан зор. Ең алдымен тілді оқыған кезде адамның дүниетанымы кеңейеді, басқа тілді оқып-үйрену арқылы өзге халықтың мәдениетін, салт-дәстүрін біледі. Пифагордың: “Кез келген халықтың мінез-құлқын танып білу үшін ең алдымен тілін меңгеруге тырыс”, - деген ұлағатты сөзі бар.

Сондай-ақ басқа ұлттың тілін меңгеру арқылы ділін біліп, жақсы дүниелерін өз бойыңа сіңіріп, көңіліне тоқып, санаңа ұялатасың. Қазақтармен тығыз қарым-қатынастың нәтижесінде даласындай дархан қонақжайлық пен кеңпейілдікті, немістерден ұқыптылық пен тиянақтылықты, чешен жұртынан уәдеге беріктік пен намысқойлықты үлгі етіп, үйренуге болады.

Тіл - ұлттың ұлт екенін көрсететін ең негізгі белгі. Әрі онымен сол ұлттың психологиясы өзіндік дүниетанымы, салт-дәстүрі тығыз байланысты. Әрбір тіл - тұнып тұрған мәдениет, мөлдіреген рухани бастау. Ішсең мейірімің қанады, сөйлесең рухың көтеріледі, абыройың асады. Ендеше, мемлекеттік мәртебеге ие қазақ тілі тек қазақ халқының ғана емес, тәуелсіз елдің ақ тілеулі тірегі болып отырған қазақстандықтардың тілі. Біз осыны ұмытпасақ екен. Мемлекеттік тілді білу арқылы өзгені емес, өзіңді құрметтегенің екенін естен шығармағанымыз жөн.

Әрбір мемлекеттің мемлекеттік тілі болуы тиіс және де бұл айдай ақиқат. Тілдің ең алдымен қажеттілігін, өміршеңдігін қалыптастырудың орны бөлек. Мемлекеттік тіл - қазақ тілін барлық қазақстандықтардың жетік меңгеруі бір күндік жұмыс емес, ол - бірқатар уақытты талап етеді. Олай дейтінім, біздің мемлекетіміз өте жас, көптеген маңызы бар мәселелерді іске асыруға құлшыныспен бірге, мол дайындық та қажет.

Жасыратыны жоқ, кезінде Кеңес үкіметі билік құрған заманда қазіргі ТМД елдеріндегі сияқты қазақ тілінің де аясы тым тар болды. Құптарлығы, мемлекет тәуелсіздікке ие болғаннан кейін ғана тілге деген көзқарас өзгерді, қамқорлық молайды. Ел тағдыры - тілінде, оны көркейту, дамыту күн тәртібінде тұрған шұғыл мәселелердің бірі. Әйтсе де оны өзге ұлт өкілдері жақсы білуі, жетік меңгеруі үшін уақыт қажет.

Қазақ тіліне деген ынта-ықыласты бала бақшадан, мектептен қолға алып, жоғары оқу орындарында одан әрі жалғастырған жөн. Оған қоса ең маңыздысы - оқытушылардың білімі, тәжірибесі мол болуының мәні зор. Республика көлеміндегі мемлекеттік тілді үйрететін курстардың ақысыз, тегін болуы - басты талаптардың бірі десем, артық айтқандық емес. Өйткені, қалтасынан қомақты қаржы төлеп, тіл үйренуге көп адамның жағдайы келмеуі әбден мүмкін.

Барлық қазақстандықтар түгелдей мемлекеттік тілде түсінісе алатындай дәрежеге жету - түпкі мақсат болса, қолдағы бар мүмкіндікті пайдалану да қозғаушы күштің бірі болып есептелінбек. Сондай-ақ методикалық оқу құралдарының сапалық деңгейін көтеріп, мазмұндылығын тереңдетпесе, іс ешқашан алға баспайды. Әрине, талап қойылғаны жөн, әйтсе де мемлекеттік маңызды шарада - асыра сілтеушілікке жол берілмеуі тиіс. Сонда ғана қазақ қазақпен ғана емес, республиканың барлық тұрғындары бір-бірімен мемлекеттік ортақ тілде сөйлесе алады. Ғалымдардың тұжырымдауынша, әуезді де әсем, шебер де шешен қазақ тілі өзінің байлығы мен көркемдігі жағынан әлем тілдері арасында алғашқы орындардың бірін алатын көрінеді. Әлемдегі бес мыңнан астам тілдің арасында жоғары бағаланатын тілдің, қазақ тілінің бүгінгі тағдыры көпшіліктің алаңдаушылығын туғызуы орынды. Ырыс алды - ынтымақта. Тату-тәтті өмір сүру үшін - өзің тіршілік етіп отырған елдің туған тілін, мемлекеттік тілді игеру ең негізгі парыз.

Мемлекеттік тілді дамыту үшін - оған деген қажеттілікті, қолайлы ортаны құру, сол тілдің айдынында еркін жүзу керек. Қазақ халқының әдет-ғұрпы, дәстүрі мен тарихының сақталуы, түптеп келгенде халық тағдырының өміршеңдігі де сол тілге тәуелді. Тіл өлсе - халық та өледі. Жасыратыны жоқ, қазір біздің жастар ағылшын тілін тез үйреніп жатыр. Мұндай шапшаңдықтың себебі неде десек, сол тілді үйретудегі озық тәжірибеде екен. Ағылшын тілін үйренушілерге көмекке - техника, компьютер, өзге де насихат құралдары көптеп келуде.

Мемлекеттік тіл - қазақ тіліне де сондай озық тәжірибе, әдіс-тәсілдерді кеңінен пайдаланған жөн. Сондықтан теледидар арналарында хабар не көркем фильм қай тілде жүрмесін міндетті түрде қазақ тілінде жүгіртпе жолдарды пайдаланудың көмегі өте ауқымды, ықпалдылығы мол.
2. 1. Бағдарламаның паспорты

Атауы: Атауы

Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы: Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы

Атауы: Әзiрлеуге негiздеме

Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы: Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1998 жылғы 5 қазандағы N 4106 Жарлығымен бекiтiлген Тiлдердi қолдану мен дамытудың мемлекеттiк бағдарламасының 3-тармағына сәйкес әзiрленген

Атауы: Негiзгi әзiрлеушiлер

Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы: Қазақстан Республикасының Мәдениет, ақпарат және қоғамдық келiсiм министрлiгi

Атауы: Мақсаттары

Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы: Қазақстан халықтарының тiлдерiн дамытудың стратегиясы үш негiзгi мақсатты айқындайды: мемлекеттiк тiлдiң әлеуметтiк-коммуникативтiк қызметiн кеңейту мен нығайту; орыс тiлiнiң жалпы мәдени қызметiн сақтау; этникалық топтардың тiлдерiн дамыту.

Атауы: Мiндеттерi

Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы: Мақсаттарды іске асыру үшiн мынадай мiндеттердi шешу көзделедi:

мемлекеттiк тiлдiң мемлекеттiк басқару тiлi ретiнде қолданылуын қамтамасыз ету;
нормативтiк құқықтық базасын жетiлдiру;
іс жүргiзудi мемлекеттiк тiлге көшiру кестесiн (нақты мерзiмдер мен iс-шараларды көрсете отырып) белгiлеу арқылы барлық мемлекеттiк ұйымдарда және жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарында мемлекеттік тiлдiң іс жүргiзудегi негiзгi тiл ретiнде қолданылуын қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасы Конституциясының 7 және 93-баптарын iске асыру мақсатында республика көлемiнде республикалық және жергiлiктi бюджеттiң, ұйымдардың қаржылары, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен тыйым салынбаған басқа да көздерi есебiнен азаматтарға мемлекеттiк тiлдi тегiн оқыту курстарының бiрыңғай жүйесiн құру;
Мемлекеттiк ұйымдар мен жергіліктi өзiн-өзi басқару органдарында ресми қолданылатын тiл ретiнде орыс тiлiнің қызмет етуiн қамтамасыз ету;
орыс тiлiнiң қолданылуын ғылыми-лингвистикалық тұрғыда қамтамасыз ету;
этникалық қауымдастықтар (диаспоралар) өкiлдерiнiң ана тiлiн оқытуға мемлекеттiк қолдау көрсету.

Атауы: Қаржыландыру көздерi

Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы: Бағдарламаны қаржылай қамтамасыз ету осы Бағдарламаны iске асыруға бөлiнетiн республикалық бюджеттен, жергiлiктi бюджеттер қаражаттары есебiнен, сондай-ақ Қазақстан Республикасының заңнамалық актiлерiмен тыйым салынбаған басқа да көздерден жүзеге асырылады. Бағдарламаны iске асыруға арналған бюджет қаражатына ең төменгi есептiк қажеттiлiк 3087, 7 миллион теңгенi құрайды. Оның жыл сайынғы көлемi тиiстi жылға арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес нақтыланатын болады.

Атауы: Күтiлетiн нәтижелер

Тiлдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы: Тiлдердi қолдану мен дамытудың мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру Қазақстан аумағында қолданылатын тiлдердiң қажеттi функционалдық арақатынасына қол жеткiзумен айқындайтын, оңтайлы әлеуметтiк-лингвистикалық кеңiстiк құруды көздейдi.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.