Жердің құқықтық режимі туралы

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Тақырып: Жердің құқықтық режимі.

Жоспары:

1. Жер ресурстарының жалпы сипаттамасы мен ҚР Жер кодексі мен басқа заңдар.

2. Жер қорының түсінігі және оның жекелеген санаттарының құқықтық режимі.

3. Мемлекеттік органдардың жер қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті.

Лекция мақсаты: Экологиялық заңдарды бұзғаны үшін құқықтық жауапкершіліктің жалпы түсінігін, олардың құрылымын, кологиялық заңдарды бұзғаны үшін құқықтық жауапкершіліктің түрлерін, экологиялық қылмыстар үшін қылмыстық, әкімшілік, тәртіптік, азаматтық жауапкершіліктердің түсінігі мен түрлерін, экологиялық зиянның түсінігі мен түрлерін, кологиялық заңдарды бұзғаны үшін басқа экологиялық жауапкешіліктің түрлерін оқытыа, үйрету.

Лекция мәтіні.

1. Жердің құқықтық режимі Казақстан Республикасы Президентінің 1996 жылғы 27 қаңтардағы заң күші бар "Жер қойнауы және жер қойнауын пайдалану туралы" Жарлығымен және 1997 жылға 27 каңтардағы N 106 Казақстан Республикасының жер қойнауының құқықтық режимі туралы Ережемен реттеледі.

Жердің құқықтық режимі - жер қойнауының мемлекеттік қорын үтымды пайдалануды және олардың өзгерулерін анықтау, келеңсіз процестердің салдарларын бағалауды, алдын алуды және жоюды қамтамасыз ету құқықтық реттеу болып табылады. Жер қойнауы объектісін, оның субъектілерін, жер қойнауы мориторингінің мақсаттары мен міндеттерін, түрлерін, мазмұнын, жүйесі мен әдістерін ашатын ережелерін басшылыққа ала отырып, жер қойнауы мориторингінің не екенін қарастырайық.

Жер қойнауы мориторингінің объектісі Қазақстан Республикасының жер қойнауы және оңда болып жаткан процестер болып табылады. Егер мориторинг объектісінің анықгамасына неғүрлым егжей-тегжейлі келетін болсақ, онда оларға тау-рудалы аудандарын, мүнайлы-газды провинцияларды, жер асты суларының бассейндерін, пайдалы казындылар кеніштерін, оның ішінде жер асты суларын, сулы кешендер мен горизонттарды, су өтпейтін калың кабаттарды, өздерінде геологиялық процестер жүріп жататын геологиялық денелерді (карст, суффозия, эрозия және т. б. ) геофизикалық, сейс- баскд аландарды, жер қойнауын пай-далану учаскелерін және жер қойнауының ластануын, тау-кені шы-ғарылып жаткан жерді және судың бас сағасын және баскаларын қоса алғанда, табиғи және табиғи-техногеңцік жұйелер жатады.

Мемлекетгік мориторингті Қазақстан Республикасының Энер-гетика және минералдық шикізат министрлігінің Геология және жер қойнауын қорғау комитеті мен оның аумақтық бөлімшелері жүзеге асырады. Жер қойнауының жай-күйі мен жер қойнауын пайдалану туралы материалдарға ие болатын өзге де министрліктер, мемлекеттік комитеттер мен орталық атқарушы органдар заңды және жеке тұлғалар оларды Геология және жер қойнауын қорғау комитетіне беруге міндетті болады.

Геология және жер қойнауын қорғау комитеті жүйесінде жер қойнауының мемлекеттік мориторинг қызметі үйымдастырыла-ды. Оған байқаулар қызметі мен республикалық, аумақтық деңгейлердегі ақпараттық-талдау орталықгары жатады.

Жер қойнауының мемлекеттік мориторинг қызметіне белгілі бір құқыкхар мен міндеттер берілген, олар Қазақстан Республика-сының жер қойнауының мемлекеттік мориторингі туралы Ереженің

4-бөлімінде сипатталған. Атап айтканда, жер қойнауы мемлекетгік мориторингі қызметін басқарудың мемлекеттік органдарынан, қызметтері жер қойнауын пайдаланумен немесе жер қойнауына өзге де ықпалмен байланысты занды және жеке түлғалардан жер қойнауы мен жер қойнауын пайдаланудың жай-күйі туралы ақпа-ратты талап етуге; жер қойнауын пайдаланушьшардьщ мориторингті жүргізуіне әдістемелік басшылық пен бақылауды және өзге де құқықтарды, сондай-ақжер қойнауы мен жер қойнауын пайдала-

нудың жай-күйін ұдайы байқауларын жүргізу сияқгы міндеттерін, өзгерістерді жинақгауды, оларға таддау жасау мен болжауды жузеге асыруға құқығы бар;

Жер қойнауы мемлекеттік мориторингінің мақсаты жер асты суларын, сондай-ақжер қойнауын баскаруды және жер қойнауын қорғауды қоса алғанда, жер қойнауының мемлекеттік қорын үгым-ды пайдалануды қамтамасыз ету болып табылады.

Жер қойнауы мемлекеттік мориторингінің негізгі міндеттері:

жер қойнауының жай-күйін байқау;
жер қойнауының және жер қойнауын пайдаланудың жай-күйін бағалау;
жер қойнауы жай-күйінің өзгеруі болжауларын жасау;
жер қойнауы жай-күйі өзгеруінің келеңсіз салдарларын бол-дырмау, бәсендету немесе жою жөніндегі ұсынымдарды әзірлеу;
жер қойнауының және жер қойнауын пайдаланудың жай-күйі, оларға келеңсіз ықпал ететін факторлар, сондай-ақжер қой-науы жай-күйінің өзгеруімен байланысты ықтимал төтенше жағ-дайлар туралы аісдарат беру;
жер қойнауына зиянды ықпал етуді болдырмау, сондай-ақ жер қойнауын экологиялық сауықтыру және оларды үтымды пай-далану жөніндегі шаралардың тиімділігін бақылау мен бағалау.

Аумақгық баскэру саласына, зерделеу қызметіне ісдрай жер қой-науының мемлекеттік мориторингі мынадай түрлерге бөлінеді:

Жергілікті мориторинг, оған жер пайдалану учаскелері, пайда-лы қазындылар кенішін барлау (карьерлер, шахталар, ұңғымалар, бас саға кұрылыстары, көмбе полигоңдары, судеңгейін төмендететін қондырғылар және басқалары), жер қойнауын ластайтын учаске-лер, кентті аумақгар, алаптар және баскалары жатады.
Өңірлік мориторинг, ол геологиялық-кұрылымдық, гидроге-ологиялық, инженерлік-геологиялықжәне баска да ерекшеліктерін, әкімшілік, экономикалық, экологиялықжәне басқа да шекарала-рын, табиғи кешенін және жер қойнауының жай-күйіне ықпал ететін техногендік факторларды ескере отырып, жеке табиғат жүйелерінің аумағында жүргізіледі.
Республикалық мориторинг, ол шельфті қоса алғанда, жалпы мемлекепік маңызы бар ірі өңірлерді бөліп көрсете отырып, Кдзақ-стан Республикасының бүкіл аумағында жүргізіледі.

Жер қойнауының мемлекеттік мориторингінің мазмүны мына-лар болады: жер қойнауының және оның компоненттерінің жай-кұйін, онда болып жатқан процестерді ұдайы байқау; талдау

деректерін алу, жинақтау және жер қойнауларында табиғи жөне техногендік факторлардың ықпалымен болатын өзгерістерді анық-тау; оларды ұтымды пайдалану мен қорғау, техногендік факторла-рының теріс ықпалын төмендету және басқалары жөніндегі, пай-далы казындылар кеніштерін өндеу тәсідцерін тандауды қоса алған-да, шараларын әзірлеу мақсатында жер қойнауы жай-күйі өзгеруінің болжауы; жер қойнауына жол берілетін шекті техногендік күш түсуін анықгау; жер қойнауын қорғау құраддары мен инженерлік құрылыстарды негіздеу. Сандық және сапалық көрсеткіштердің жиынтығы бойынша сипатталатын жер қойнау-ының және онда болып жататын процестердің жай-күйі (жер асты суларының деңгейі, температурасы, химиялықжәне газ құрамы, гранулометрикалық құрамы, кеуектік, тығыздық, су өткізгіштік және баскалары) . Тұтастай алғанда көрсеткіштер құрамы, байкау-лардың жиілігі мен көлемі әдістемелік нұсқалармен және ұсы-нымдармен анықталады және жер қойнауының мемлекеттік мориторингін жобалау процесінде орнығады.

Жер қойнауының мемлекетгік мориторингі байкаулардың жұйесі болып табьшатьшдықган, оңца жер қойнауы мориторингінің белгілі бір қосымша жүйелерінің болуын да атап көрсеткен жөн. Жер қойнауы мориторингінің жүйесіне мына қосымша құрылымдар жатады:

Аэрация аймағын қоса алғанда, тау жыныстары ластануы-ның мемлекеттік мориторингі.
Қатты пайдалы қазындылардың, мұнай мен газдың мемлекетгік мориторингі.
Жер асты суларының мемлекеттік мориторингі.
экзогендік және эндогендік процестерді қоса алғанда, кауіпті процестердің мемлекетгік мориторингі.
Зиянды заттарды, радиоактивтік қалдықтарды көмудің, сар-қынды сулардың жер қойнауына, жер асты құрылыстарына тас-тандьшары полигондарының мемлекеттік мориторингі.

6. Жер қойнауын пайдаланудың мемлекеттік мориторингі.
Мемлекеттік мориторингінің жүйесінде жер қойнауы жер пай-

ццаланудың жай-кұйі туралы деректердің мемлекеттік ақпараттық банкі кұрылады.

Жер қойнауы мориторингін жүргізу үшін байқау желісі жаса-лады, оған байқаулардың мемлекеттік желісі, ведомстволық жеке желілер, сондай-ақ жергілікті атқарушы органдардың желілері жатады.

Жер қойнауы мемлекеттік мориторингі туралы Ережеде байқау желілерінің әрбір түрінің кейбір ерекшеліктері, атап айтқанда мы-налар ашып көрсетіледі:

1. Мемлекеттік байкау желілерінің мына түрлері анықталады.

жер асты сулары мен қауіпті геологиялық процестерді қоса алғанда, техногендік өзгерістерді бағалау кезінде үлгілік өлшеуіш ретінде жер қойнауының табиғи жай-күйін зерттеуге арналған ортаның желісі;
жер қойнауының өңірлік ерекшеліктерін, оның ішінде жер асты сулары мен қауіпті геологиялық процестерді, олардың техногендік ықпалымен табиғи ауытқулары мен келеңсіз көріністерін зерттеуге арналған өңірлік желі;
Аса күрделі гидрогеологиялық, инженерлік-геологиялықжәне тау-кен жағдайлары бар учаскелерде оларға техногендік фактор-лардың жиынтық ықпалы кезінде маңызды және әлеуметтік-эко-номикалық тұрғыда жер қойнауы жай-күйінің техногендік өзгерістерін егжей-тегжейлі зерттеуге арналған жергілікті желі.

Ведомстволық байқау желісіне, жер асты сулары мен қауіпті геологиялық процестерді қоса алғанда, осы ведомствоның міндеттерін шешу кезінде жер қойнауы жай-күйін зерттеуге арнал-ған байқау пункттері жатады.
Жеке байқау желісі жер қойнауын пайдаланушыға (табиғат пайдаланушыға) жер, геологиялық және тау-кен жерлерін бөлу шегінде жер қойнауын пайдаланушыға (табиғат пайдаланушыға) лицензиялық келісім шарттар талаптарына сәйкес күрылады және жер қойнауы жай-күйінің, оның ішінде жер асты суларының жай-күйінің техногендік өзгерістерін, және қауіпті геологиялық процестердің дамуын жедел анықгау мен зерттеуге арналған.
Жергілікті атқарушы органдардың байқау желісі күрылыс-тардың жер асты коммуникацияларының және баска да инженерлік қүрылыстардың ықпалымен жер қойнауы өзгерістерін анықгау мен зерттеу үшін калалардың және басқа да аумақтардың шектерінде күрылады.

Жер қойнауының мемлекеттік мориторингін жүргізу үшін бай-қаулардың кашықгық аэроғарыштық (аэрогеологиялық және бас-ка да), жер үсті түрақты және жылжымалы күралдары мен әдістері, суретке түсіру (геологиялық, гидрогеологиялык, инженерлік-гео-логиялық, ), радиогидролиталық-химиялық, арнайы гамма- спектрометриялық және басқа да гео-экологиялықзерттеулер, барлау жүмыстары, сондай-ақортаның

, байкаулардың ведомстволық, жекежәне өзге де желілердегі байқаулар нәтижелері пайдаланылады. Жер қойнауының мемлекетгік мориторингінің картографиялық базасы топографиялық, геологаялықжәне гвдрогеологиялық, инженерлік-геологиялық, геоэкологиялықжәне өзге арнаулы карталар болып табылады. Қоршаған ортаның мориторингін жалпы анықгауды негізге ала отырып, жер мориторингіне мынадай түсінік беруге болады: жер-лер мориторингі - Қазақстан Республикасының жер қорының жай-күйін байқау жүйесі. Мориторинггің объектісі қандай да бір факторларға, атап айтқанда меншік түріне, нысаналы мақсатына, жерді пайдалану сипатына қарамастан, Қазақстан Республикасы-ның барлықжері болып табылады.

Жерлер мориторингіне:

Жерлердің жай-күйін ұдайы байқау (суретке түсірулер, зерт-теулер, іздестірулер) .
Оларда болып жатқан жерлер өзгерістерін анықгау.
Жердің болып жаткдн өзгерістерін бағалау мен талдау.
Келеңсіз процестер салдарларының алдын алу мен жою жөніндегі үсынымдарды әзірлеу.
Уақыттың белгілі бір кезеңіне жердің сапалық жай-күйіне болжауды әзірлеу.
Жер туралы деректер банкін ұйымдастыру.

Жер мориторингін жүргізу тәртібі жердің жай-күйіне ыкдал ететін процестердің 4 түрін бөліп көрсетеді:

Кдлыпты даму процестері, олар дамудың табиғи тарихи процестерімен байланысты болады.
Циклдік процестер, олар табиғат райының тәуліктік, мау-сымдық, жьшдықжәне өзге де уақыт кезендерінің өзгерістерімен байланысты болады.
Атропогендік процестер, олар адам қызметімен байланысты болады.

Төтенше жағдайлар, олар авариялармен, апаттармен, табиғи зілзалалармен және және т. т байланысты болады.

Жер мориторингін жер ресурстарын басқару жөніндегі орта-лық атқарушы орган және оның жергілікті жерлердегі органдары,

сондай-ақоблыстық атқарушы органдар жүргізеді. Жер ресурста-рын басқару жөніндегі мүндай орталық атқарушы орган Қазақ-стан Республикасьшың Жер ресурстарьш баскару жөніңцегі агентгігі болып табылады. Қазақстан Республикасында жер мориторингін жүргізу тәртібі Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттігі мен оның жергілікті жерлердегі органдарының мынадай мінд еттер ін:

жер мориторингін жүргізу үшін қажетті жұмыстарды, ізденістер мен зерттеулерді жүгізуді ұйымдастыру;
жер мориторингін жүргізу үшін қажетті қүжаттаманың әдістемелік нұскаулары мен нүскамалықтарын, нормативтер мен стандарттарын әзірлеу мен бекіту;

> жер мориторингін жүргізуді ұйымдастыру мен үлестіру;

жер мориторингі деректерінің басқа қоршаған орта мориторингінің мағлұматтарымен сәйкестігін сақгауды қамтама-сыз ету;
жер мориторингін жүргізуге жер ресурстарын басқару жөніндегі жергілікті атқарушы оргаңцарының және жер ресурста-рын баскару жөніңцегі орталық аткарушы орган жүйесінің өңдірістік бөлімшелерінің бақылауы;
ірі табиғат кешендері, облыстар мен тұтастай алғанда рес-публика бойынша жердің жай-күйі туралы материалдарды іріктеп алу, жүйелеу және жннақтау;
өзге де міндеттерін белгілейді.

Үкіметтің 2003 жылғы 19 қыркүйектегі "Қазақстан Республи-касында жер мориторингін жүргізу тәртібін бекіту туралы" Кдулы-сына сәйкес жер мориторингінің өз құрылымы болады және мы-надай түрлерге бөлінеді:

1. Жердің санаттарына қарай:

ауыл шаруашылығы мақсатындағы жер мориторингі;

елді мекендердің (қалалардың, поселкелердің және селолық елді мекендердің) жер мориторингі;
өнеркәсіптің, көліктің, байланыстың, қорғаныс пен ауыл шаруашылығынан өзге мақсатка арналған жер мориторингі;

ерекше қорғалатын табиғи аумақгардың жер мориторингі;
орман қорының жер мориторингі;
су қорының жер мориторингі;
босалқы жер мориторингі.

2. Аумақгықкэмтуьша карай:

1) республикалық жер мориторингі - Қазақстан Республика-сының бүкіл аумағын қамтиды;

өңірлік жер мориторингі - физикалық, географиялық, әкімшілік, экономикалық және өзге де шекаралармен шектелген аумақгы камтиды;
жергілікті жер мориторингі - аумақгық объектілерде өңірлік деңгейден төмен, жекелеген жер учаскелеріне және дерлік ланд-шафтық-экологиялық кешенге дейінгі аумақгық объектілерде жүргізіледі.

Жер мориторингінің мазмұны мыналарға:

а) жер учаскелерінің, пайдаланылатын жерлердің, алқаптардың
жай-кұйіне;

б) топырақ құнарлылығы өзгеруімен, топырақгың ластануы-
мен, топырақтың басқа да қасиеттерінің өзгеруімен байланысты
процестердің дамуына;

в) табиғи мал азығындық пайдаланылатын жерлердің өсімдік
өскіндерінің жай-күйінің өзгеруімен, улы химиялық элементтер
мен радионуклидтердің жиналуы деңгейімен, сондай-ақ олардың
антропогендік әлуеті тұрақтылығының дәрежесімен байланысты
процестердің дамуына;

г) жағалаулық шығанақтардың, теңіз, өзендер мен көлдер, су
қоймалары линияларының, лимиттердің, гидротехникалыққұры-
лыстардың жай-күйіне;

д) елді мекендердің, сондай-ақ өнеркәсіп объектілерінің басқа
да жерлерінің жай-күйіне ұдайы байқау жүргізу болып табылады.