Сотта өкілдік ету түрлері
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... 3
1. Сотта өкілдік ету
1.1 Сотта өкілдік ету ұғымы, мәні ... ... ...5
1.2 Сотта өкілдік ету түрлері ... ... ... ..9
2.Сотта өкілдік етудің ерекшеліктері
2.1 Соттағы өкілдің өкілеттіліктері және оларды рәсімдеу ... ... ... ... ... .23
2.2 Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ...30
1. Сотта өкілдік ету
1.1 Сотта өкілдік ету ұғымы, мәні ... ... ...5
1.2 Сотта өкілдік ету түрлері ... ... ... ..9
2.Сотта өкілдік етудің ерекшеліктері
2.1 Соттағы өкілдің өкілеттіліктері және оларды рәсімдеу ... ... ... ... ... .23
2.2 Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ...30
Қазақстан Республикасы Ата Заңы Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі.Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, ол ат абсолютті деп танылған, олардан ешкім айыра алмайды.Республиканың азаматы өзінің азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады. Конституцияның 13-бабына сай:
1.Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2.Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар.
3.Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік тәртіпте қорғалады.
1.Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2.Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар.
3.Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік тәртіпте қорғалады.
1. ҚР Азаматтық кодексі. Алматы, 2007 ж.
2. ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі. Алматы, 2007 ж
3. “Адвокаттық қызмет туралы” заң. 5 желтоқсан 1997 ж.
4. Н.М.Батырбаев. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы (оқу құралы) Түркістан. 2007ж
5. Ғ.Төлеуғалиев. Қазақстан Респуликасының Азаматтық құқығы.1-том. 2001ж.
6. «Фемида» журналы. Азаматтық істер бойынша өкілдің қатысуы. 11.2001г. 33б.
2. ҚР Азаматтық іс жүргізу кодексі. Алматы, 2007 ж
3. “Адвокаттық қызмет туралы” заң. 5 желтоқсан 1997 ж.
4. Н.М.Батырбаев. Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы (оқу құралы) Түркістан. 2007ж
5. Ғ.Төлеуғалиев. Қазақстан Респуликасының Азаматтық құқығы.1-том. 2001ж.
6. «Фемида» журналы. Азаматтық істер бойынша өкілдің қатысуы. 11.2001г. 33б.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Сотта өкілдік ету
1.1 Сотта өкілдік ету ұғымы, мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Сотта өкілдік ету түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.Сотта өкілдік етудің ерекшеліктері
2.1 Соттағы өкілдің өкілеттіліктері және оларды рәсімдеу ... ... ... ... ... .23
2.2 Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Ата Заңы Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі.Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, ол ат абсолютті деп танылған, олардан ешкім айыра алмайды.Республиканың азаматы өзінің азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады. Конституцияның 13-бабына сай:
1.Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2.Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар.
3.Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік тәртіпте қорғалады.
Бұзылған субъективті құқықты және заңды мүддені қорғау үшін сотқа жүгіну құқығы – кең, демократиялық, конститутциялық құқық, онда әділ сотқа жетуге мүмкіндік туады. Конститутцияда барлық адам заң мен сот алдында тең деп бекітілген. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына,тіліне,дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімге ешқандай кемсітуге болмайды. Сонымен қатар, әр адам негізгі заң конституция мен заңды сақтау керек , басқа адамдардың құқығын және бостандығын сыйлау, заңмен орнатылған басқада міндеттерді атқару керек деп бекітілген.
Құқық пен бостандықтың іске асырылуы азаматтардың өздерінің міндеттерін атқаруымен тығыз байланысты.
Барлық заңдарда, әсіресе соңғы жылдарда қабылданғандарында сотқа шағым беру құқығы қаралады.
4. Азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүддесін және субъективті құқығын қорғау сот қызметі әділ сот, азаматтық және қылмыстық істерге рұқсат алады және қарау бағытында іске асырылады, сонымен қатар қажет жағдайда заңмен қарастырылған мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Әділсот Конститутцияға және заңға толық сәйкестігімен іске асырылады. Заңды тәртіпте орнатылып, таңдалған соттан басқа ешкім соттың құзіретіне жататын істерді шешуге құқығы жоқ.
Конституцияда бекітілгендей әділ сот толық заңға сәйкестендіріліп сотпен жүзеге асырылады. Белгіленген заңды тәртіпке сәйкес соттың құзыреттілігіне қатысты істі шешуге тек соттан басқа ешкімнің құқығы жоқ. Қоғамдық қатынастарды жаңаландыру жағдайында құқықтық мемлекет құру, қоғамды саяси – эканомикалық бағдарламаларды дамытуды іске асыруда ең айрықша рөлді азаматтық істердің әділ соты иемденген. Сотпен қаралған және әрі қарай қарауға қайта қабылданған заңдар, негізінде азаматтық істерді құрайды. Осы істерді қарау және шешу азаматтар мен заңды тұлғалардың маңызды бөлігінің субъективті құқығын және заңды мүддесін қорғайды.
1.1 Сотта өкілдік ету ұғымы, мәні.
Сот билігі – қазақтардың мемлекеттік символы болып табылады. Ұлттық санада да сот билігі халыққа етене жақын тұрған билік саласы болып
есептеледі. Би, бүгінгі тілмен айтқанда, судья – ел қамқоры, халық жанашыры әрі ақылшысы бола біледі.
Қазақ даласындағы сот билігінің мұраты – сот процесіне қатысушылардың жеңуі, не жеңілуінде емес, екі жақтың жеңілдеп шығуында еді. Өйткені, оның басты мақсаты – бітім, бітімгершілік болатын.
Дау мұраты - бітім деген аталы сөз де сол кезден қалған. Қазіргі күнде біздің еліміздің саяси жүйесінің жаңғыртылуы және демократияның әрі қарай дамуы мемлекет дамуының басым бағыттарының бірі ретінде атап көрсетілген. Бұл кездейсоқ емес, өйткені, бәсекеге қабілеттілік көптеген елдердің, соның ішінде Қазақстанның дамуының саяси аспектілерін де анықтай бастады.
Бұдан шығатын қорытынды. Қазақстанда сот өкілдігінің кешенді стратегиясын дәлме-дәл нақтылау мемлекеттік және қоғамдық институттардың алдында тұрған өзекті мәселе болып табылады. Осыған байланысты мемлекет басшысы өз кезегінде Қазақстанның мемлекеттік құрылымы мен саяси жүйесінің тиімділігін арттыруға бағытталған елдегі ірі көлемдегі саяси реформаларды жалғастырудың қабылданған бағытын өзгертпейтінін тағы да атап өтті. Сонымен қатар, мұнда саяси жаңғыртуды жүзеге асыру барысында бұл сферадағы әлемдік тәжірибені де, сондай-ақ қазақстандық нақты жағдайды да есепке алу үлкен маңызға ие болатынын ескертті. Жалпы процессуалдық заңға сәйкес азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы және азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды (ҚР АІЖК-і 58 - бабының 1-бөлігі).
Өкілдік - басқа адамның (өкілдік берушінің) атымен бір адамның (өкілдің) сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілеттік өкілдің әрекет жасаған жағдайынан да көрінуі мүмкін. Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен міндеттер пайда болады. Әрекет қабілеттілігі жоқ адамдардың атынан мәмілелерді олардың заңды өкілдері мен қорғаншылары жасайды (ата-анасы, асырап алушылар).
Сотта өкілдік ету дегеніміз - басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан бір тұлғамен процессуалдық іс-әрекеттер жасау.
Сотта өкілдік ету - басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан (өкілдік берушінің) өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдық әрекеттер жасайтын бір тұлға (сот өкіл етуші), оның себебіне өкілдік берушінің сәйкесті құқықтар мен міндеттер туындайды.
Сотта аталған процессуалдың іс-әрекеттер жасайтын тұғаны сотта өкіл етуші деп атайды. Сотта басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан өкілдік етуге өкілдің құқығын куәландыратын құжаттар ұсынуы негіз болып табылады.
Сотта өкіл етуші - өкілдік берушінің мүддесіне және оның атынан өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдық әрекеттер жасайтын әрекетқабілеттігі бар тұлға. Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.
Сотта өкілдік ету процессуалдық заңмен барлық азаматтық істер бойынша соттарда және азаматтық процестің барлың сатыларында болады.
Сот шешімін (үкім және қаулы) орындау кезеңі. Бұл кезеңнін мақсаты мен міндеті - сот үкімін орындауға қатысты болып табылады. Үкімді орындау барысында заңда көрсетілген бірқатар іс жүргізу әрекеттерін қолдануға мүмкіндігі туындап жатады.
Мысалы:
- туған-туыстарын сот үкімінің мазмұнымен таныстыру және оларды сотталушымен жолықтыру;
- сотталушының сырқатына, жүкті болуына байланысты немесе кәмелетке толмаған баласы болуына байланысты сот үкімін орындауды кейінге қалдыру.
Бұл кезеңнін субъектілері мыналар:
- сот төрағасы, прокурор, сотталушы, қылмыстық-атқарушы мекеме әкімшілігі, дәрігерлік комиссия, әскери бөлім тобы, т.б.
Қадағалау ретінде іс жүргізу кезеңі - бұл заңды күшіне енген сот шешімін қайта қарау ісі жөніндегі қылмыстық процестің ерекше кезеңі.
Бұл кезеңде прокурор мен сот төрағасы заңсыз және негізсіз деп танылған сот үкімі мен сот қаулысының заң күшіне енуі туралы шағымдарды, арыздарды қарастырады. Заңды күшіне енген үкімдер мен қаулыларға қарсы қадағалау инстанциясына сәйкес апелляциялық шағым беруге құқығы бар процестің қатысушылары наразылық білдіріп, шағымдана алады. Наразылықты қабылдауға мыналар құқылы: облыстық және оған теңестірілген сот төрелігінің қадағалау коллегиясындағы Қазақстан Республикасы Бас прокуроры, сондай-ақ қадағалау коллегиясындағы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты. Қазақстан Республикасы Бас прокурорының орынбасары, облыс прокурорлары және оларға тең келетін қадағалау коллегиясындағы прокурорлар.
Қадағалау ретінде іс жүргізу кезеңінің субъектілері: Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот төрағасы, облыстық сот төрағалары мен оларға тең келетін сот төрағалары, Жоғарғы Соттың қадағалау коллегиясындағы сот төрағалары және облыстық соттың қадағалау коллегиясы, баяндаушы судья; ҚР Бас прокуроры және олардыңорынбасарлары, облыс прокурорлары мен оларға тең дәрежелі прокурорлар; сотталушы, ақталушы, қорғаушы, жәбірленуші, және оның өкілдері, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер, олардың өкілдері.
Азаматтық іс жүргізу бұл сот және басқа субъектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Іс жүргізудің басты мақсаты - бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау болып табылады. Азаматтық іс жүргізу (процесс) соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды.
Сотқа, басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтар мен іс жүргізу міндеттер процесі барысында жүзеге асырылады.
Азаматтық іс жүргізудің нысанына тән белгілер:
а) сот істерін қарау және шешу тәртібі алдын-ала азаматтық іс жүргізуқұқықтық нормаларымен белгіленген;
б) істің аяқталуына мүдделі тұлғалардың сот мәжілісінде іс қарауынақатысуға құқығы бар және өз құқықтары мен мүдделерін қорғай алады;
в) сот шешімі іс бойынша сот отырысында дәлелдемелер арқылы анықталған деректерге сүйенуі қажет және ол заңға сәйкес болуы керек. ҚР АІЖК-сі соттың қарауына жататын барлық азаматтық істерді төрт түрге бөледі:
1) бұйрық бойынша іс жүргізу істері;
2) талап қоюмен іс жүргізу істері;
3) ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері;
4) ерекше іс жүргізу істері.
Азаматтық процестің сатылары мынадай мақсаттарға жетуге бағытталған процессуалдық әрекеттердің жиынтыгы: талап арызды(арызды, шағымды) қабылдау, сот қарауына істерді әзірлеу, сотта іс қарау, сот актілерін шығару және т.б.
Сот азаматтық істерді мынандай жағдайларда қарайды:
1) өзінің құқығын немесе заңды мүддесін қорғауды талап еткен адамныңарызы бойынша;
2) заңда белгіленген реттерде басқа адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды талап етіп, соттан өзіне алатын мемлекеттік басқару органдарының, мекемелердің, кәсіпорындардың, қоғамдық ұйымдардың немесе жеке азаматтардың арызы бойынша. Азаматтық іс талап арыз, арыз не шағым беру арқылы судья сотта азаматтық іс қозғайды және ол бойынша тиісті ұйғарым шығарады.
Азаматтық істерді қарағанда арызды қабылдағаннан кейін судья істі сотқа қарауға әзірлік жүргізеді, оның мақсаты - істі уақтылы және дұрыс шешуді қамтамасыз ету. Істі сотта қарауға әзірлеу туралы судьяның жеке өзі мынандай әрекеттерді жасайды:
1) талап қоюшыдан талаптардың мән-жайы жөнінде сұрастырады. Онда жауапкер жағынан болуы мүмкін қарсылықтарды анықтайды, қажет болса, қосымша дәлелдемелер тапсыруды ұсынады, талап қоюшыға оның іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
2) қажет болған реттерде, жауапкерді шақырып, одан істің мән-жайы жөнінде сұрастырады, оның талапқа қандай қарсылықтары бар екенін және бұл қарсылықтарын қандай дәлелдермен қуаттай алатындығын анықтайды, ерекше күрделі істер жөнінде жауапкерге іс бойынша жазбаша түсініктер
беруді ұсынады, оған оның іске қатысу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
3) үшінші тұлғаларды және өзге қатысушыларды іске қатыстыру туралы мәселені шешеді;
4) іске прокурордың қатысуы туралы мәселені шешеді. Белгіленген тәртіп бойынша хабар-ошарсыз кеткен, ақылының ауысуы немесе есінің кемдігі салдарынан өрекет қабілеттілігі жөн деп танылған адамдардың, неке бұзутуралы істері бойынша жауапкердің мүліктік құқықтарын қорғау үшін, сондай-ақ балаларының мүдделерін қамтамасыз ету үшін қорғаншы және қамқоршы органдарын процеске қатыстыру мәселесін шешеді.
Судья қойылған талаптарды анықтайды, тараптарға және үшінші тұлғаларға қажетті дәлелдемелер жинауға жәрдемдеседі. Егер қаралатын іс бойынша ңажет болса процеске мүдделі тұлғалар, сарапшыларды, аудармашыны, куәларды және т.б. қатыстыру мәселесін шешеді. Судья іс жеткілікті әзірленген деп тапса, оны сот мәжілісінде қарауға тағайындау туралы ұйғарым шығарады.
Заң күшіне еңбеген сот шешімдері мен ұйғарымдарына апелляциялық шағым беру және наразылық келтіру арқылы қайта қарау сатысы.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік-құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотңа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Азаматтық іс жүргізу құқығының бастаулары дегеніміз - азаматтық іс жүргізу әрекеттер тәртібін реттейтін жалпы және деректі ережелер, нормативтік-құқықтық актілер. Азаматтық істерді жүргізу заңдары - азаматтық, отбасылық, еңбектік-құқықтық қатынастардан туатын даулар жөніндегі істерді, әкімшілік-құқықтық қатынастардан туатын істерді және ерекше сипаттағы істерді қарау тәртібін белгілейді. Бұл заңдардың құрамына ҚР АІЖК-сі және басқа заңдар кіреді. Ең алдымен заң күші жоғары ҚР Конституциясы туралы айту керек және оның оннан аса баптары азаматтық іс жүргізу әрекеттерге жататынын ескеру қажет. Мәселен, ҚР Конституциясының 14-бабының 1 бөлігінде былай жазылған: "Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең". Содан кейін азаматтық іс жүргізу құқығына келесі нормативтік актілердің қандай байланысы бар екенін айту қажет: ҚР сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы конституциялық заңы.
Халықаралық шарттар.
Мына азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары бар заңдарын (ҚР прокуратурасы туралы, ҚР ҚІЖК, ҚР еңбек туралы, ҚР Атқарушылық іс жүргізу туралы және т.б.) оқып танысу керек. Оған қоса соттың прецеденттер және әдет-ғұрыптарды да жатқызамыз.
Азаматтық іс жүргізу құқығының негізгі бастауы ҚР АІЖК-сі болып танылады. Азаматтық іс жүргізу заңының мерзімдегі және кеңістікте қолданылуы. Заң белгілі бір мерзімде күшіне енеді және оның күші бір мерзімде тоқтатылуы немесе жойылуы мүмкін. Жалпы ережеге сәйкес ҚР-ның заңдары баспасөзде жарияланғаннан кейін, егер олардың өздерінде күшіне ену мерзімі көрсетілмесе, 10 күннен кейін ресми түрде күшіне енеді.
Ал заңда көрсетілсе, ол қабылданған мерзімінен бастап күшіне енеді. Мысалы, ҚР АІЖК-сі 1999 жылғы 1 шілдеде қабылданды, ал бұл кодекс заң күшіне 1999 жылғы 13 шілдеде енді. Азаматтық сот ісін жүргізу іс жүргізу әрекетін орындау, іс жүргізу шешімін қабылдау кезіне қарай күшіне енген азаматтық іс жүргізу заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Жаңа міндеттер жүктейтін, процеске қатысушыларда бар құқықтардың күшін жоятын немесе оларды кемітетін, олардың пайдаланылуын қосымша шарттармен шектейтін азаматтық іс жүргізу заңының кері күші болмайды (ҚР АІЖК-і 4-бабының 2-бөлігі).
Азаматтық іс жүргізу заңы мемлекеттің бүкіл аумағында қолданылады.
Жалпы ереже бойынша жаңадан шығарылған заңның кері күші болмайды, егер ол туралы арнайы заңда көзделмесе. Сот қажетті түрде процессуалдық әрекеттер жасау кезінде заң күші бар процессуалдық нормативтік актіні қолданады.
1.2. Сотта өкілдік ету түрлері
Сотта өкілдік туындау негіздеріне байланысты мынадай түрлерге бөлінеді:
- шартты;
- заңды;
- жарғысы бойынша;
- қоғамдық;
- ресми.
Шартты өкілдік ету – еңбек шартына немесе тапсырма шартына негізделген өкілдік ету. Мұнда өкілдік беруші (тарап, үшінші тұлға) басқа тұлғаға (өкіл етушіге) сотта оның ісін жүргізуін тапсырады. Азаматтық процесс бойынша тарап немесе үшінші тұлға ретінде қатысатын азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұліс бойынша өкіл болу құқығынан айырмайды (ҚР АІЖК-і 58-бабының 1-бөлігі). Сонымен қатар істің мән-жайлары бойынша қажет болса, сот тараптардың сот отырысына қатысуын міндетті деп тани алады (ҚР АІЖК-і 187-бабының 5-бөлігі).
Өкіл етуші ретінде іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады (ҚР АІЖК-і 59-бабының 7-тармағы).
Заңды өкілдік ету – заңның тікелей көрсетілуіне негізделген өкілдік ету. ҚР АІЖК-нің 63-бабы бойынша сотта заңды өкілдік ету:
- әрекетке қабілетсіз (14 жасқа дейінгі, есі дұрыс емес), әрекет қабілетіне толық ие емес (14-18 жаста) немесе әрекетке қабілеті шектеулі (маскүнемдіктен, нашақорлықтан) азаматтардың жеке және мүліктік құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін ата-аналармен, асырап алушылармен, қамқорылар немесе қорғаншылармен;
- хабар-ошарсыз кеткендеп белгіленген тәртіппен танылған азамат қатысуға тиісті іс бойынша – мүлкіне қамқорлықты жүзеге асыратын адаммен;
- қайтыс болған немесе қайтыс болды деп белгіленген тәртіппен жарияланған адамның мұрагері қатысуға тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса – мұралықмүлікті қорғау мен басқару үшін тағайындалған сақтаушы немесе қамқоршымен жүзеге асырылады.Сонымен заңды өклдік ету туындау негізі үшін әр түрлі заңды фактілер қажет – туыстық, асырап алушылық, қорғаншы немесе қамқоршы тағайындауы.
Заңды өкілдер істі сотта өздері жүргізеді немесе басқа өкілге тапсыра алады (ҚР АІЖК-і 63-бабының 4-бөлігі).
Құрылтай құжаттары бойынша өкілдік ету – төмен тұрған ұйымның арнайы тапсырмасыз олардың мүдделерін қорғауға жоғары тұрған ұйымның өкілдік ету құқығы.
Қоғамдық өкілдік ету- өз мүшелерінің мүдделерін қорғау үшін қоғамдық бірлестіктердің өкілдік етуі.
Ресми өкілдік ету-тапсырма бойнша өкілдік ету, өз сипаты бойынша заңды өклдік етуге жақын.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік-құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіліктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Заңды тұлғаның органы тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады.
Істі өкілдер арқылы жүргізуге мыналар жатады:
1. Азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды.
2. Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді. Заңды тұлғаның органы тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады.
Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше ресімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.
Тапсырма бойынша өкілдік ету
Мына адамдар:
1) адвокаттар;
2) заңды тұлғалардың қызметкерлері - осы заңды тұлғалардың істері бойынша;
3) кәсіптік одақтардың уәкілетті адамдары - құқықтары мен мүдделерін қорғауды осы кәсіптік одақтар жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің, сондай-ақ басқа да адамдардың істері бойынша;
4) заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
5) заңмен, жарғымен немесе ережемен басқа адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
6) басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі;
7) іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады. .
Адвокат - жоғары заң білімі бар, адвокаттық қызметті жүзеге асыру құқығына лицензия алған, міндетті түрде адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және осы Заңмен регламенттелетін адвокаттық қызмет шеңберінде кәсіптік негізде заң көмегін көрсететін Қазақстан Республикасының азаматы.
Адвокаттың өкiлеттiктерiн куәландыру:
1. Адвокаттың нақты істі жүргізуге өкілеттігі ордермен куәландырылады. Ордердің нысанын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекітеді. Ордерлердің берілуін бақылау мен есепке алуды адвокаттар алқасының төралқасы жүзеге асырады.
Өзінің қызметін Қазақстан Республикасы бекіткен тиісті халықаралық шарт негізінде жүзеге асыратын шетелдік адвокаттың өкілеттігі жеке басын, адвокат мәртебесін және заң көмегін көрсету өкілеттігін белгілейтін құжатпен расталады.
2. Адвокат Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында, сондай-ақ, егер бұл қабылдаған тапсырманы орындау үшiн қажет болса және тиiстi мемлекеттердiң заңдарына және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына қайшы келмесе, оның аумағынан тыс жерлерде адвокаттық қызметпен айналысуға құқылы.
1. Адвокат құпиясын адвокатқа жүгiну фактiсi, көмек сұрап өтiнiш жасаған адаммен және басқа да адамдармен жасалған ауызша және жазбаша келiссөздердiң мазмұны туралы, көмек сұрап өтiнiш жасаған адамның мүдделерiнде жасалатын әрекеттердiң сипаты мен нәтижелерi туралы мәлiметтер, сондай-ақ заң көмегiн көрсетуге қатысты өзге ақпарат құрайды.
2. Адвокаттардың, адвокаттар алқасы төралқасы, заң консультациясы, адвокат кеңсесi қызметкерлерiнiң заң көмегiн көрсетуге байланысты алынған мәлiметтердi жария етуге, сондай-ақ өз мүдделерi немесе үшiншi бiр адамдардың мүдделерi үшiн пайдалануға құқығы жоқ.
3. Адвокат құпиясына жататын мәлiметтердi көмек сұрап өтiнiш жасаған адамның келiсiмiнсiз жария еткен адвокат заңға сәйкес жауапты болады.
Адвокаттыњ азаматтыќ іс ж‰ргізуге тапсырма ќабылдау шарттары
Сотта азаматтыќ істі ќарау кезінде азаматтар мен ±йымдардыњ ќ±ќыќтарын жєне м‰дделерін білдіру – адвокаттыќ ќызметтіњ мањызды жаќтарыныњ бірі. ¤зіне µтінген т±лѓаѓа (клиентке) азаматтыќ процесте олардыњ м‰ддесіне µкілдік ету жолымен білікті зањ кµмегін адвокаттыњ кµрсету м‰мкіндігі бір ќатар шарттарѓа байланысты. Б±л шарттар адвокаттыњ сотта іс ж‰ргізуді µзіне ќабылдауына немесе одан бас тартуына ыќпал етеді.
Азаматтыњ сотта µз ќ±ќыѓын жеке ќорѓауын жєне µз ісін ж‰ргізуді кєсіби µкілге – адвокатќа тапсыру ќ±ќыѓыныњ айырмашылыѓын ажырата білу керек. Егер м‰дделі т±лѓа зањда белгіленген барлыќ жаѓдайда µзініњ зањды ќ±ќыќтарын ќорѓау ‰шін сотќа ж‰гінуге ќ±ќыќты болса, онда осындай т±лѓалардыњ адвокатќа азаматтыќ сот ісінде µзініњ µкілі болу туралы µтініші тек белгілі бір шарттарда ѓана ќанаѓаттандырылуы м‰мкін. Єрбір сезіктіге (айыпталушыѓа) таѓылѓан айыптыњ ауырлыѓына ќарамастан ќорѓану ќ±ќыѓы ќамтамасыз етілген, ќылмыстыќ жауапкершілікке тартылѓан барлыќ адамдарѓа адвокат кµмегіне кепілдік берілген ќылмыстыќ сот ісінен айырмашылыѓы азаматтыќ процесте адвокаттыњ - сенім білдіргенніњ іс ж‰ргізу ќ±ќыѓы тек ќ±ќыќтыќ айќындама болѓанда ѓана ыќтимал.
Ќ±ќыќтыќ айќындама т‰сінігі адвокаттыњ – сенім білдіргенніњ азаматтыќ істі ж‰ргізу тапсырмасын мына жаѓдайлар ѓана ќабылдауын немесе бас тартуын білдіреді;
- егер оныњ клиент талаптарыныњ немесе наразылыќтарыныњ зањдылыѓына кµзі жетсе; зањмен р±ќсат етілген жєне іс ж‰ргізу жолымен алынѓан шын дєлелдемелер тапсырылса; істіњ зањы болашаѓы ќолайлы шешілетін болса, ал даулы ќ±ќыќтыќ м‰дде мен оныњ ќорѓау ќ±ралдары аќталса жєне зањды болса.
Сµйтіп, азаматтыќ іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындама т‰сінігі бірнеше элементтерді ќамтиды.
Адвокат тек µзіне зањ кµмегі ‰шін ж‰гінген т±лѓаныњ зањды м‰ддесін ѓана ќорѓайды. Даулы м‰дденіњ зањдылыѓы – б±л ќ±ќыќтыќ айќындаманыњ алѓашќы элементі. Сондыќтан, бірінші кезекте, адвокат клиент талабыныњ немесе наразылыѓыныњ зањдылыѓы, яѓни даулы м‰дденіњ зањѓа сєйкестілігі немесе оныњ ережелеріне ќайшылыѓы туралы мєселені аныќтап алуѓа тиіс. Б±л ‰шін даулы ќ±ќыќ ќатынасыныњ мєнін, талаптыњ немесе наразылыќтыњ материалдыќ ќ±ќыќтыќ негізін зерттеу ќажет.
Даулы ќатынасты реттейтін зањ ережесініњ болмауы адвокаттыњ іс ж‰ргізуіне кедергі болып табылмайды, µйткені азаматтыќ процесте м‰дделерді ќорѓау осыѓан ±ќсас ќатынасты (зањ ±ќсастыѓы) реттейтін зањ актісін ќолдану жолымен де ќ±ќыќтыњ (ќ±ќыќ ±ќсастыѓы) тиісті саласын (азаматтыќ) ќ±ќыќтыќ реттейтін ортаќ бастама мен принциптер негізінде де ыќтимал.
Іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындаманыњ екінші элементі клиент ќорѓанысында ќажетті дєлелдемелердіњ болуы.
Зањмен кµзделген тєртіпте сот тараптардыњ талаптары мен ќарсылыќтарын негіздейтін мєн-жайлардыњ бар-жоѓын, сондай-аќ істі д±рыс шешу ‰шін µзге де мањызы бар мєн-жайларды солардыњ негізінде аныќтайтын зањды т‰рде алынѓан наќты деректер іс бойынша дєлелдемелер болып табылады.
Б±л наќты деректер тараптардыњ жєне ‰шінші т±лѓалардыњ т‰сініктемелерімен, куєлардыњ айѓаќтарымен, заттыњ дєлелдемелерімен, сарапшылардыњ ќорытындыларымен, іс ж‰ргізу єрекеттерініњ хаттамаларымен жєне µзге де ќ±жаттармен аныќталады.
Даулы м‰дденіњ зањѓа негізделінгендігін дєлелдеу жеткіліксіз. Талаптыњ немесе ќарсылыќтыњ зањдылыѓыныњ µзі дєлелденуге тиіс. Ењ алдымен, адвокат µтініш жасаѓан т±лѓа с‰йенген дєлелдеменіњ іске ќатысыныњ бар-жоѓын зерттейді. Басќаша айтќанда, дєлелдеме µзініњ ќатыстылыѓы т±рѓысынан іріктеуге жатады. Іске ќатысты дєлелдемені сот, егер онда іс ‰шін мањызды бар мєн-жайдыњ бар-жоѓы туралы ќорытынды дєлелденетін, жоќќа шыѓарылатын немесе к‰дік келтірілетін наќты деректер болѓанда ѓана мойындайды. Егер наќты деректер талап мєніндегі мєн-жайларѓа немесе оѓан ќарсы наразылыќтарѓа байланысты болмаса, олар осы мєн-жайды айѓаќтай алмайды жєне сондыќтан оны сот ќабылдамайды.
Іске ќатысы жоќ деректер туралы мєліметтер баѓаланып алынып тасталѓаннан кейін, дєлелдіњ µзге ќ±ралдарын адвокат олардыњ іс ж‰ргізуге жіберілуі т±рѓысынан зерттейді. Дєлелдемені жіберу тєртібі наќты деректердіњ АІЖК-те ќарастырылѓан ретпен алынѓандыѓымен, тараптардыњ жєне ‰шінші т±лѓалардыњ т‰сініктемелерімен, куєлардыњ айѓаќтарымен, іс ж‰ргізу єрекеттерініњ хаттамаларымен жєне µзге де ќ±жаттармен аныќталады.
Дєлелдеме, егер тексеріс нєтижесінде оныњ аќиќатќа сєйкестілігі аныќталса, рас болып саналады.
Негіздемелер мен наразылыќтардыњ зањдылыѓын зерттеу жєне дєлелдеме материалдарын шынайы баѓалау адвокатќа істіњ зањи болашаѓы – ќ±ќыќтыќ айќындаманыњ ‰шінші элементіне кµшуге м‰мкіндік береді. Адвокаттыњ зањи болашаѓы жоќ істі ж‰ргізу клиенттіњ кµп уаќытыныњ кетуімен, денсаулыѓын, ќаражатын жоѓалтумен ќатар судьяныњ адвокатќа сенімін жоѓалтады, жалпы адвокатураныњ беделін т‰сіреді. Сондыќтан адвокат клиентке іс барысыныњ ыќтимал сєтсіздігі, оныњ соттыњ басталуы мен жалѓасуы немесе оны тоќтату туралы шешім ќабылдай алуы ‰шін µз кµзќарасыныњ єлсіз жєне сенімсіз т±стары туралы ашыќ айтуы парыз. Адвокаттыњ зањи болашаќты баѓалауы уаќытша сипатта. Ол сотќа ±сынылуы м‰мкін дєлелдемелердіњ мањыздылыѓына, сот талќысы барысындаѓы олардыњ ыќтимал нєтижесіне, наќты деректердіњ айѓаќталуына, олардыњ µзара байланысы мен даулыќ ќ±ќыќтыќ м‰дденіњ негізінде жатќан мєн-жайдыњ бар-жоѓы туралы ќисынды ќорытындыѓа талдау ж‰ргізеді.
Даулы м‰дденіњ зањдылыѓын, дєлелдемелердіњ жеткіліктілігін аныќтай отырып (дєлелдемелердіњ жиынтыѓы, егер іске ќатысты жол берілетін жєне шынайы дєлелдеуге жататын барлыќ жєне єрбір мєн-жай туралы даусыз аќиќатты белгілейтін немесе тараптар жоќќа шыѓармаѓан дєлелдемелер жиналса, жеткілікті болып саналады) оны ќорѓау жєне процестіњ ќолайлы болашаѓы ‰шін адвокат азаматтыќ істі ж‰ргізуге тапсырма ќабылдау ‰шін зањи негіздеменіњ бар екендігі туралы ќорытындыѓа келеді.
Сонымен ќатар, істіњ єдептік ќыры, адамгершілік жолдыњ кедергілерін аныќтау жан-жаќты ќарауѓа жатады, осы жайттар болмаѓанда ѓана адвокат сотта µкілдік ету туралы µзіне тапсырма ќабылдай алады.
Адвокатура туралы зањнамада белгіленген тєртіптерді б±за отырып, зањ кµмегін кµрсету туралы тапсырма ќабылдаѓан адвокат сотта µкіл бола алмайды.
Адвокаттыњ іс ж‰ргізуге мына жаѓдайларда ќ±ќыѓы жоќ, егер:
ол осы іс бойынша м‰дделері µзі µкіл болып отырѓан адамныњ (клиенттіњ) м‰дделеріне ќайшы келетін адамдарѓа зањ кµмегін кµрсетіп ж‰рсе немесе б±рын кµрсеткен болса;
осы іс бойынша іске судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, кує немесе айѓаќшы ретінде ќатысса;
істі ќарауѓа ќатысушы лауазымды адаммен туыстыќ ќатынастарда болса;
Іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындама кездесетін ќалѓан барлыќ жаѓдайларда адвокат кµмек ‰шін ж‰гінген адамѓа сотта азаматтыќ істі ќарау кезінде оныњ м‰ддесіне µкілдік етуден бас тарта алмайды.
Іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындама туралы оњ шешілген жаѓдайда адвокат т±лѓада талап ќою ќ±ќыѓыныњ бар-жоѓына:
істердіњ осы санаты ‰шін дауды сотќа дейін алдын ала шешудіњ зањдармен белгіленген тєртібініњ саќталѓандыѓына жєне осы тєртіптіњ ќолданылу м‰мкіндігініњ жоѓалѓандыѓына;
талап ќоюшы мен жауапкердіњ єрекетке ќабілеттілігіне;
арыздыњ азаматтыќ сот ісін ж‰ргізу тєртібімен ќарауѓа жєне шешуге жататындыѓына;
тараптардыњ арасындаѓы дау бойынша, сол мєселе туралы жєне сол негіздер бойынша шыѓарылѓан соттыњ зањды к‰шіне енген шешімніњ немесе талап ќоюшыныњ талап ќоюдан бас тартуына байланысты іс бойынша сот ісін ж‰ргізуді тоќтату туралы немесе тараптардыњ бітімгершілік келісімін бекіту туралы сот ±йѓарымыныњ бар-жоѓына;
- осы дауды аралыќ соттыњ шешуіне беру туралы жасалынѓан шарттыњ жоќтыѓына;
- істіњ осы соттыњ соттауына жататындыѓына талап жасауы ќажет.
Адвокат талап ќою шаѓымын берген кезде тиісті рєсімделген сенімхатты
ќоса тапсырады.
Судья талап ќою µтінішін ќабылдаѓан кезде талап ќою µтінішініњ т‰рі мен мазм±нын (АІЖК-іњ 150-бабы) жєне талап ќоюѓа ќ±ќыќтыњ бар-жоѓын тексеруге тиіс.
Судья істі сот талќысына даярлау кезінде немесе сот істі ќарауы кезінде азаматтыњ м‰ліктік жаѓдайын ескере отырып оны зањ кµмегін тµлеуден толыќ немесе жартылай босатып, адвокаттыњ ењбек тµлемініњ шыѓындарын мемлекет есебіне жатќызуѓа ќ±ќылы.
Азаматтыќ іс бойынша адвокат кµрсететін зањ кµмегіне аќы тµлеу туралы жєне µкілдік етуге байланысты шыѓындарды µтеу туралы соттыњ ±йѓарымы шешім ќабылдаумен бір мезгілде шыѓарылады.
Адвокат алдын ала тергеуге ќатыспаѓан жаѓдайда, соттаѓы ќылмыстыќ істіњ немесе азаматтыќ істіњ материалдарымен танысу, сондай-аќ сот отырысыныњ хаттамасымен танысу ‰шін ќажетті (не іс ж‰зінде ж±мсалѓан) саѓаттардыњ санын ќылмыстыќ істіњ кµлемі мен к‰рделілігіне ќарай судья белгілейді .
Зањ кµмегі тµлемінен азаматты толыќ немесе жартылай босату туралы соттыњ немесе судьяныњ ±йѓарымы зањ консультациясына, адвокат кењсесіне жєне µз ќызметін жеке дара ж‰зеге асыратын адвокатќа мєлімет ‰шін жєне сот орналасќан жердегі ќаржы органына орындау ‰шін жіберіледі.
Кейбір жаѓдайларда зањ консультациясыныњ мењгерушісі, адвокат кењсесініњ мењгерушісі, жеке дара ж±мыс істейтін адвокат азаматтыњ м‰ліктік жаѓдайын ескере отырып, оны зањ кµмегінен толыќ немесе жартылай босата алады.
Азаматтыќ іс бойынша адвокаттыњ-сенім білдірілген µкілдіњ µкілеттігі
Адвокаттыњ сенім білдірілген µкіл ретіндегі µкілеттігі зањ консультациясы немесе адвокат кењсесі берген ордермен, ал µз ќызметін жеке дара ж‰ргізген кезде адвокаттыњ µзіне кµмекке ж‰гінген т±лѓамен (клиентпен) жасаѓан шартпен айѓаќталады. Ордер мен шартта адвокат лицензиясыныњ номері жєне оныњ берілген к‰ні кµрсетілуге тиіс.
Ордер мыналардан басќа м‰ддесін білдіретін адамныњ атынан жасалатын барлыќ процессуалдыќ єрекеттерді жасауѓа ќ±ќыќ береді:
1) талап арызѓа ќол ќоюѓа;
2) істі аралыќ сотќа беруге;
3) талап ќою талаптары мен талап ќоюды танудан толыќ немесе ішінара бас тартуѓа жєне талап ќоюды тануѓа;
4) талап ќоюдыњ нысанасын немесе негіздемесін µзгертуге;
5) бітімгершілік келісім жасауѓа;
µкілеттіктерді басќа адамѓа беруге (сенімді басќа біреуге аударуѓа);
соттыњ ќаулысына шаѓым беруге;
соттыњ ќаулысын мєжб‰рлеп орындатуды талап етуге;
9) берілген м‰лікті немесе аќшаны алуѓа.
Жоѓарыда тізбеленген тоѓыз єрекеттіњ єрќайсысын жасау туралы µкілдіњ µкілеттігі м‰ддесін білдіруші берген сенімхатта арнайы ќарастырылуѓа тиіс. Егер олар адвокатќа тапсырылмаса, ол толыќ кµлемде іс ж‰ргізу бостандыѓы мен дербестікті ала алмайды.
Адвокаттыњ клиентпен ќ±ќыќтыќ ќатынасыныњ негізіне клиент пен адвокат я болмаса зањ консультациясы немесе адвокат кењсесі арасында жасалынѓан тапсырма шарты жатады.
ЌР АК 846-бабына сєйкес (ерекше бµлім) тапсырма – б±л азаматтыќ ќ±ќыќтыќ шарт, оныњ к‰шіне орай тараптардыњ бірі (сенім білдірілген т±лѓа) басќа т±лѓаныњ (сенім білдірушініњ) атынан жєне есебінен белгілі бір зањдыќ єрекеттерді жасауѓа міндеттенеді. Адвокат жасаѓан мєміле бойынша ќ±ќыќтар мен міндеттемелер тікелей сенім білдірушіде пайда болады.
Адвокат сенім білдірілген т±лѓа ретінде єрекет ете отыра:
- µзіне берілген тапсырманы жеке орындауѓа;
- сенім білдірушіге оныњ талабы бойынша тапсырманыњ орындалу барысы туралы барлыќ мєліметті хабарлауѓа;
- жасалынѓан мєміле бойынша барлыќ алынѓандарды кешіктірмей беруге;
- тапсырманы орындаѓаннан кейін сенім білдірушіге кешіктірмей мерзімі µтпеген сенімхатты ќайтаруѓа жєне аќтау ќ±жаттарымен бірге, егер б±л тапсырма сипаты бойынша ќажет болса, есеп тапсыруѓа міндетті.
Адвокат (сенім білдірілген т±лѓа) µзі µкілеттенген єрекеттерді жеке жасауѓа тиіс. Ол оны жасауды басќа т±лѓаѓа, егер осыѓан алынѓан сенімхатпен µкілеттенсе немесе б±ѓан сенім білдірушініњ м‰ддесін ќорѓау ‰шін мєн-жайдыњ к‰шіне орай мєжб‰р болса, сеніп тапсыра алады.
¤кілеттігін басќа т±лѓаѓа берген адвокат б±л туралы сенім білдірушіге кешіктірмей хабарлауѓа жєне оѓан осыт±лѓа туралы ќажетті мєліметтер мен оныњ мекен-жайын айтуѓа тиіс. Осы міндеттеменіњ орындалмауы оѓан µзі µкілеттігін берген т±лѓаныњ єрекеттері ‰шін µзініњ жеке єрекеттері ретінде жауапкершілік ж‰ктейді.
Осы шарттаѓы тарап ретінде сенім білдіруші кез келген уаќытта бір жаќты арыз беру жолымен оныњ єрекеттерін тоќтатуѓа ќ±ќылы. Шарттыњ к‰шін жою адвокаттыњ сот µкілі ретіндегі µкілеттігін тоќтатады. Сµйтіп, адвокат сенім білдірілген т±лѓа µзіне клиент берген негіздер мен шекте єрекет етеді, б±л µкілеттіктерді клиент кез келген уаќытта кері шаќыра алады. Б±л жаѓдайда ол іс ж‰ргізудіњ елеулі мєселелері бойынша µзіне сенім білдірген т±лѓамен (клиентпен) алшаќтыќќа бара алмайды. Алайда б±л адвокат µз клиентініњ кез келген тілегін орындайды дегенді білдірмейді, адвокат зањда кµрсетілген мєн-жайды, ќажеттілікті жєне адамгершілікті басшылыќќа алады. Сенім білдірушініњ н±сќауы наќты, зањды жєне шынайы іске асыра алатындай болуѓа тиіс.
Адвокат азаматтыќ істе тарап ретінде емес, тек т±лѓаныњ (клиенттіњ) µкілі ретінде єрекет етсе де, ол ќандай да бір іс ж‰ргізу єрекетін жасаѓан кезде шешімді жеке ќабылдайды жєне µз клиентімен процестіњ т‰пкі маќсатында – сенім білдірушініњ аќ екендігін дєлелдеу т±рѓысынан ѓана байланысты. Егер адвокат µзініњ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. Сотта өкілдік ету
1.1 Сотта өкілдік ету ұғымы, мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Сотта өкілдік ету түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
2.Сотта өкілдік етудің ерекшеліктері
2.1 Соттағы өкілдің өкілеттіліктері және оларды рәсімдеу ... ... ... ... ... .23
2.2 Сотта өкілдер бола алмайтын тұлғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Ата Заңы Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепілдік беріледі.Адам құқықтары мен бостандықтары әркімге тумысынан жазылған, ол ат абсолютті деп танылған, олардан ешкім айыра алмайды.Республиканың азаматы өзінің азаматтығына орай құқықтарға ие болып, міндеттер атқарады. Конституцияның 13-бабына сай:
1.Әркімнің құқық субъектісі ретінде танылуына құқығы бар және өзінің құқықтары мен бостандықтарын, қажетті қорғанысты қоса алғанда заңға қайшы келмейтін барлық тәсілдермен қарауға хақылы.
2.Әркімнің өз құқықтары мен бостандықтарының сот арқылы қорғалуына құқығы бар.
3.Әркімнің білікті заң қөмегін алуға құқығы бар.Заңда көзделген реттерде заң көмегі тегін көрсетіледі.
Сот қорғауының негізі-азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделері мен субъективтік құқықтарын қорғау болып табылады.
Азаматтық іс жүргізу заңдары негізінде азаматтық құқықты қорғау сотпен, төрелік сотпен, шаруашылық сотпен немесе екі жақтың келісімімен болған сотпен іске асырылады. Арнайы заңды актілермен қаралған оқиғаларда азаматтық құқықтар әкімшілік тәртіпте қорғалады.
Бұзылған субъективті құқықты және заңды мүддені қорғау үшін сотқа жүгіну құқығы – кең, демократиялық, конститутциялық құқық, онда әділ сотқа жетуге мүмкіндік туады. Конститутцияда барлық адам заң мен сот алдында тең деп бекітілген. Тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына,тіліне,дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге жағдаяттар бойынша ешкімге ешқандай кемсітуге болмайды. Сонымен қатар, әр адам негізгі заң конституция мен заңды сақтау керек , басқа адамдардың құқығын және бостандығын сыйлау, заңмен орнатылған басқада міндеттерді атқару керек деп бекітілген.
Құқық пен бостандықтың іске асырылуы азаматтардың өздерінің міндеттерін атқаруымен тығыз байланысты.
Барлық заңдарда, әсіресе соңғы жылдарда қабылданғандарында сотқа шағым беру құқығы қаралады.
4. Азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүддесін және субъективті құқығын қорғау сот қызметі әділ сот, азаматтық және қылмыстық істерге рұқсат алады және қарау бағытында іске асырылады, сонымен қатар қажет жағдайда заңмен қарастырылған мәжбүрлеу шаралары қолданылады. Әділсот Конститутцияға және заңға толық сәйкестігімен іске асырылады. Заңды тәртіпте орнатылып, таңдалған соттан басқа ешкім соттың құзіретіне жататын істерді шешуге құқығы жоқ.
Конституцияда бекітілгендей әділ сот толық заңға сәйкестендіріліп сотпен жүзеге асырылады. Белгіленген заңды тәртіпке сәйкес соттың құзыреттілігіне қатысты істі шешуге тек соттан басқа ешкімнің құқығы жоқ. Қоғамдық қатынастарды жаңаландыру жағдайында құқықтық мемлекет құру, қоғамды саяси – эканомикалық бағдарламаларды дамытуды іске асыруда ең айрықша рөлді азаматтық істердің әділ соты иемденген. Сотпен қаралған және әрі қарай қарауға қайта қабылданған заңдар, негізінде азаматтық істерді құрайды. Осы істерді қарау және шешу азаматтар мен заңды тұлғалардың маңызды бөлігінің субъективті құқығын және заңды мүддесін қорғайды.
1.1 Сотта өкілдік ету ұғымы, мәні.
Сот билігі – қазақтардың мемлекеттік символы болып табылады. Ұлттық санада да сот билігі халыққа етене жақын тұрған билік саласы болып
есептеледі. Би, бүгінгі тілмен айтқанда, судья – ел қамқоры, халық жанашыры әрі ақылшысы бола біледі.
Қазақ даласындағы сот билігінің мұраты – сот процесіне қатысушылардың жеңуі, не жеңілуінде емес, екі жақтың жеңілдеп шығуында еді. Өйткені, оның басты мақсаты – бітім, бітімгершілік болатын.
Дау мұраты - бітім деген аталы сөз де сол кезден қалған. Қазіргі күнде біздің еліміздің саяси жүйесінің жаңғыртылуы және демократияның әрі қарай дамуы мемлекет дамуының басым бағыттарының бірі ретінде атап көрсетілген. Бұл кездейсоқ емес, өйткені, бәсекеге қабілеттілік көптеген елдердің, соның ішінде Қазақстанның дамуының саяси аспектілерін де анықтай бастады.
Бұдан шығатын қорытынды. Қазақстанда сот өкілдігінің кешенді стратегиясын дәлме-дәл нақтылау мемлекеттік және қоғамдық институттардың алдында тұрған өзекті мәселе болып табылады. Осыған байланысты мемлекет басшысы өз кезегінде Қазақстанның мемлекеттік құрылымы мен саяси жүйесінің тиімділігін арттыруға бағытталған елдегі ірі көлемдегі саяси реформаларды жалғастырудың қабылданған бағытын өзгертпейтінін тағы да атап өтті. Сонымен қатар, мұнда саяси жаңғыртуды жүзеге асыру барысында бұл сферадағы әлемдік тәжірибені де, сондай-ақ қазақстандық нақты жағдайды да есепке алу үлкен маңызға ие болатынын ескертті. Жалпы процессуалдық заңға сәйкес азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы және азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды (ҚР АІЖК-і 58 - бабының 1-бөлігі).
Өкілдік - басқа адамның (өкілдік берушінің) атымен бір адамның (өкілдің) сенімхатқа, заңдарға, сот шешіміне не әкімшілік құжатқа негізделген өкілеттігі күшімен жасаған мәмілесі өкілдік берушінің азаматтық құқықтары мен міндеттерін тікелей туғызады, өзгертеді және тоқтатады.
Өкілеттік өкілдің әрекет жасаған жағдайынан да көрінуі мүмкін. Өкіл жасаған мәміле бойынша тікелей өкілдік берушіде құқықтар мен міндеттер пайда болады. Әрекет қабілеттілігі жоқ адамдардың атынан мәмілелерді олардың заңды өкілдері мен қорғаншылары жасайды (ата-анасы, асырап алушылар).
Сотта өкілдік ету дегеніміз - басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан бір тұлғамен процессуалдық іс-әрекеттер жасау.
Сотта өкілдік ету - басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан (өкілдік берушінің) өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдық әрекеттер жасайтын бір тұлға (сот өкіл етуші), оның себебіне өкілдік берушінің сәйкесті құқықтар мен міндеттер туындайды.
Сотта аталған процессуалдың іс-әрекеттер жасайтын тұғаны сотта өкіл етуші деп атайды. Сотта басқа тұлғаның мүддесіне және оның атынан өкілдік етуге өкілдің құқығын куәландыратын құжаттар ұсынуы негіз болып табылады.
Сотта өкіл етуші - өкілдік берушінің мүддесіне және оның атынан өзіне берілген өкілеттігі шегінде процессуалдық әрекеттер жасайтын әрекетқабілеттігі бар тұлға. Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше рәсімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.
Сотта өкілдік ету процессуалдық заңмен барлық азаматтық істер бойынша соттарда және азаматтық процестің барлың сатыларында болады.
Сот шешімін (үкім және қаулы) орындау кезеңі. Бұл кезеңнін мақсаты мен міндеті - сот үкімін орындауға қатысты болып табылады. Үкімді орындау барысында заңда көрсетілген бірқатар іс жүргізу әрекеттерін қолдануға мүмкіндігі туындап жатады.
Мысалы:
- туған-туыстарын сот үкімінің мазмұнымен таныстыру және оларды сотталушымен жолықтыру;
- сотталушының сырқатына, жүкті болуына байланысты немесе кәмелетке толмаған баласы болуына байланысты сот үкімін орындауды кейінге қалдыру.
Бұл кезеңнін субъектілері мыналар:
- сот төрағасы, прокурор, сотталушы, қылмыстық-атқарушы мекеме әкімшілігі, дәрігерлік комиссия, әскери бөлім тобы, т.б.
Қадағалау ретінде іс жүргізу кезеңі - бұл заңды күшіне енген сот шешімін қайта қарау ісі жөніндегі қылмыстық процестің ерекше кезеңі.
Бұл кезеңде прокурор мен сот төрағасы заңсыз және негізсіз деп танылған сот үкімі мен сот қаулысының заң күшіне енуі туралы шағымдарды, арыздарды қарастырады. Заңды күшіне енген үкімдер мен қаулыларға қарсы қадағалау инстанциясына сәйкес апелляциялық шағым беруге құқығы бар процестің қатысушылары наразылық білдіріп, шағымдана алады. Наразылықты қабылдауға мыналар құқылы: облыстық және оған теңестірілген сот төрелігінің қадағалау коллегиясындағы Қазақстан Республикасы Бас прокуроры, сондай-ақ қадағалау коллегиясындағы Қазақстан Республикасы Жоғарғы Соты. Қазақстан Республикасы Бас прокурорының орынбасары, облыс прокурорлары және оларға тең келетін қадағалау коллегиясындағы прокурорлар.
Қадағалау ретінде іс жүргізу кезеңінің субъектілері: Қазақстан Республикасының Жоғарғы Сот төрағасы, облыстық сот төрағалары мен оларға тең келетін сот төрағалары, Жоғарғы Соттың қадағалау коллегиясындағы сот төрағалары және облыстық соттың қадағалау коллегиясы, баяндаушы судья; ҚР Бас прокуроры және олардыңорынбасарлары, облыс прокурорлары мен оларға тең дәрежелі прокурорлар; сотталушы, ақталушы, қорғаушы, жәбірленуші, және оның өкілдері, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер, олардың өкілдері.
Азаматтық іс жүргізу бұл сот және басқа субъектілер арасындағы азаматтық іс қарау мен шешу кезіндегі құрылатын азаматтық іс жүргізу құқығының нормаларымен реттелген азаматтық іс жүргізу құқықтық қатынастар және процессуалдық әрекеттер жиынтығы. Іс жүргізудің басты мақсаты - бұзылған құқықты қалпына келтіру немесе заңмен қорғалатын мүддені қорғау болып табылады. Азаматтық іс жүргізу (процесс) соттың, тараптардың (талап қоюшы мен жауапкер), басқа да процеске қатысушылардың (прокурор, өкілдер, сот хатшысы және т.б.) процессуалдық әрекеттерін, олардың іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін жинақтайды.
Сотқа, басқа да қатысушыларға процеске қатысу мақсатына жету үшін заңмен белгіленген іс жүргізу құқықтары беріліп, соған сәйкес іс жүргізу міндеттері жүктеледі. Іс жүргізу құқықтар мен іс жүргізу міндеттер процесі барысында жүзеге асырылады.
Азаматтық іс жүргізудің нысанына тән белгілер:
а) сот істерін қарау және шешу тәртібі алдын-ала азаматтық іс жүргізуқұқықтық нормаларымен белгіленген;
б) істің аяқталуына мүдделі тұлғалардың сот мәжілісінде іс қарауынақатысуға құқығы бар және өз құқықтары мен мүдделерін қорғай алады;
в) сот шешімі іс бойынша сот отырысында дәлелдемелер арқылы анықталған деректерге сүйенуі қажет және ол заңға сәйкес болуы керек. ҚР АІЖК-сі соттың қарауына жататын барлық азаматтық істерді төрт түрге бөледі:
1) бұйрық бойынша іс жүргізу істері;
2) талап қоюмен іс жүргізу істері;
3) ерекше талап қоюмен іс жүргізу істері;
4) ерекше іс жүргізу істері.
Азаматтық процестің сатылары мынадай мақсаттарға жетуге бағытталған процессуалдық әрекеттердің жиынтыгы: талап арызды(арызды, шағымды) қабылдау, сот қарауына істерді әзірлеу, сотта іс қарау, сот актілерін шығару және т.б.
Сот азаматтық істерді мынандай жағдайларда қарайды:
1) өзінің құқығын немесе заңды мүддесін қорғауды талап еткен адамныңарызы бойынша;
2) заңда белгіленген реттерде басқа адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды талап етіп, соттан өзіне алатын мемлекеттік басқару органдарының, мекемелердің, кәсіпорындардың, қоғамдық ұйымдардың немесе жеке азаматтардың арызы бойынша. Азаматтық іс талап арыз, арыз не шағым беру арқылы судья сотта азаматтық іс қозғайды және ол бойынша тиісті ұйғарым шығарады.
Азаматтық істерді қарағанда арызды қабылдағаннан кейін судья істі сотқа қарауға әзірлік жүргізеді, оның мақсаты - істі уақтылы және дұрыс шешуді қамтамасыз ету. Істі сотта қарауға әзірлеу туралы судьяның жеке өзі мынандай әрекеттерді жасайды:
1) талап қоюшыдан талаптардың мән-жайы жөнінде сұрастырады. Онда жауапкер жағынан болуы мүмкін қарсылықтарды анықтайды, қажет болса, қосымша дәлелдемелер тапсыруды ұсынады, талап қоюшыға оның іс жүргізу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
2) қажет болған реттерде, жауапкерді шақырып, одан істің мән-жайы жөнінде сұрастырады, оның талапқа қандай қарсылықтары бар екенін және бұл қарсылықтарын қандай дәлелдермен қуаттай алатындығын анықтайды, ерекше күрделі істер жөнінде жауапкерге іс бойынша жазбаша түсініктер
беруді ұсынады, оған оның іске қатысу құқықтары мен міндеттерін түсіндіреді;
3) үшінші тұлғаларды және өзге қатысушыларды іске қатыстыру туралы мәселені шешеді;
4) іске прокурордың қатысуы туралы мәселені шешеді. Белгіленген тәртіп бойынша хабар-ошарсыз кеткен, ақылының ауысуы немесе есінің кемдігі салдарынан өрекет қабілеттілігі жөн деп танылған адамдардың, неке бұзутуралы істері бойынша жауапкердің мүліктік құқықтарын қорғау үшін, сондай-ақ балаларының мүдделерін қамтамасыз ету үшін қорғаншы және қамқоршы органдарын процеске қатыстыру мәселесін шешеді.
Судья қойылған талаптарды анықтайды, тараптарға және үшінші тұлғаларға қажетті дәлелдемелер жинауға жәрдемдеседі. Егер қаралатын іс бойынша ңажет болса процеске мүдделі тұлғалар, сарапшыларды, аудармашыны, куәларды және т.б. қатыстыру мәселесін шешеді. Судья іс жеткілікті әзірленген деп тапса, оны сот мәжілісінде қарауға тағайындау туралы ұйғарым шығарады.
Заң күшіне еңбеген сот шешімдері мен ұйғарымдарына апелляциялық шағым беру және наразылық келтіру арқылы қайта қарау сатысы.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік-құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотңа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Азаматтық іс жүргізу құқығының бастаулары дегеніміз - азаматтық іс жүргізу әрекеттер тәртібін реттейтін жалпы және деректі ережелер, нормативтік-құқықтық актілер. Азаматтық істерді жүргізу заңдары - азаматтық, отбасылық, еңбектік-құқықтық қатынастардан туатын даулар жөніндегі істерді, әкімшілік-құқықтық қатынастардан туатын істерді және ерекше сипаттағы істерді қарау тәртібін белгілейді. Бұл заңдардың құрамына ҚР АІЖК-сі және басқа заңдар кіреді. Ең алдымен заң күші жоғары ҚР Конституциясы туралы айту керек және оның оннан аса баптары азаматтық іс жүргізу әрекеттерге жататынын ескеру қажет. Мәселен, ҚР Конституциясының 14-бабының 1 бөлігінде былай жазылған: "Заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең". Содан кейін азаматтық іс жүргізу құқығына келесі нормативтік актілердің қандай байланысы бар екенін айту қажет: ҚР сот жүйесі мен судьялар мәртебесі туралы конституциялық заңы.
Халықаралық шарттар.
Мына азаматтық іс жүргізу құқығының нормалары бар заңдарын (ҚР прокуратурасы туралы, ҚР ҚІЖК, ҚР еңбек туралы, ҚР Атқарушылық іс жүргізу туралы және т.б.) оқып танысу керек. Оған қоса соттың прецеденттер және әдет-ғұрыптарды да жатқызамыз.
Азаматтық іс жүргізу құқығының негізгі бастауы ҚР АІЖК-сі болып танылады. Азаматтық іс жүргізу заңының мерзімдегі және кеңістікте қолданылуы. Заң белгілі бір мерзімде күшіне енеді және оның күші бір мерзімде тоқтатылуы немесе жойылуы мүмкін. Жалпы ережеге сәйкес ҚР-ның заңдары баспасөзде жарияланғаннан кейін, егер олардың өздерінде күшіне ену мерзімі көрсетілмесе, 10 күннен кейін ресми түрде күшіне енеді.
Ал заңда көрсетілсе, ол қабылданған мерзімінен бастап күшіне енеді. Мысалы, ҚР АІЖК-сі 1999 жылғы 1 шілдеде қабылданды, ал бұл кодекс заң күшіне 1999 жылғы 13 шілдеде енді. Азаматтық сот ісін жүргізу іс жүргізу әрекетін орындау, іс жүргізу шешімін қабылдау кезіне қарай күшіне енген азаматтық іс жүргізу заңдарына сәйкес жүзеге асырылады. Жаңа міндеттер жүктейтін, процеске қатысушыларда бар құқықтардың күшін жоятын немесе оларды кемітетін, олардың пайдаланылуын қосымша шарттармен шектейтін азаматтық іс жүргізу заңының кері күші болмайды (ҚР АІЖК-і 4-бабының 2-бөлігі).
Азаматтық іс жүргізу заңы мемлекеттің бүкіл аумағында қолданылады.
Жалпы ереже бойынша жаңадан шығарылған заңның кері күші болмайды, егер ол туралы арнайы заңда көзделмесе. Сот қажетті түрде процессуалдық әрекеттер жасау кезінде заң күші бар процессуалдық нормативтік актіні қолданады.
1.2. Сотта өкілдік ету түрлері
Сотта өкілдік туындау негіздеріне байланысты мынадай түрлерге бөлінеді:
- шартты;
- заңды;
- жарғысы бойынша;
- қоғамдық;
- ресми.
Шартты өкілдік ету – еңбек шартына немесе тапсырма шартына негізделген өкілдік ету. Мұнда өкілдік беруші (тарап, үшінші тұлға) басқа тұлғаға (өкіл етушіге) сотта оның ісін жүргізуін тапсырады. Азаматтық процесс бойынша тарап немесе үшінші тұлға ретінде қатысатын азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұліс бойынша өкіл болу құқығынан айырмайды (ҚР АІЖК-і 58-бабының 1-бөлігі). Сонымен қатар істің мән-жайлары бойынша қажет болса, сот тараптардың сот отырысына қатысуын міндетті деп тани алады (ҚР АІЖК-і 187-бабының 5-бөлігі).
Өкіл етуші ретінде іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады (ҚР АІЖК-і 59-бабының 7-тармағы).
Заңды өкілдік ету – заңның тікелей көрсетілуіне негізделген өкілдік ету. ҚР АІЖК-нің 63-бабы бойынша сотта заңды өкілдік ету:
- әрекетке қабілетсіз (14 жасқа дейінгі, есі дұрыс емес), әрекет қабілетіне толық ие емес (14-18 жаста) немесе әрекетке қабілеті шектеулі (маскүнемдіктен, нашақорлықтан) азаматтардың жеке және мүліктік құқықтары мен мүдделерін қорғау үшін ата-аналармен, асырап алушылармен, қамқорылар немесе қорғаншылармен;
- хабар-ошарсыз кеткендеп белгіленген тәртіппен танылған азамат қатысуға тиісті іс бойынша – мүлкіне қамқорлықты жүзеге асыратын адаммен;
- қайтыс болған немесе қайтыс болды деп белгіленген тәртіппен жарияланған адамның мұрагері қатысуға тиісті іс бойынша, егер мұраны әлі ешкім қабылдамаса – мұралықмүлікті қорғау мен басқару үшін тағайындалған сақтаушы немесе қамқоршымен жүзеге асырылады.Сонымен заңды өклдік ету туындау негізі үшін әр түрлі заңды фактілер қажет – туыстық, асырап алушылық, қорғаншы немесе қамқоршы тағайындауы.
Заңды өкілдер істі сотта өздері жүргізеді немесе басқа өкілге тапсыра алады (ҚР АІЖК-і 63-бабының 4-бөлігі).
Құрылтай құжаттары бойынша өкілдік ету – төмен тұрған ұйымның арнайы тапсырмасыз олардың мүдделерін қорғауға жоғары тұрған ұйымның өкілдік ету құқығы.
Қоғамдық өкілдік ету- өз мүшелерінің мүдделерін қорғау үшін қоғамдық бірлестіктердің өкілдік етуі.
Ресми өкілдік ету-тапсырма бойнша өкілдік ету, өз сипаты бойынша заңды өклдік етуге жақын.
Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік-құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіліктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді.
Заңды тұлғаның органы тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады.
Істі өкілдер арқылы жүргізуге мыналар жатады:
1. Азаматтар өз істерін сотта өздері немесе өкілдері арқылы жүргізуге құқылы. Азаматтың іске өзінің қатысуы оның бұл іс бойынша өкілі болу құқығынан айырмайды.
2. Ұйымдардың ісін сотта оларға заңмен, өзге нормативтік құқықтық актілермен немесе құрылтай құжаттарымен берілген өкілеттіктердің шегінде іс-әрекет жасайтын олардың органдары және тиісті өкілеттіктер берілген олардың өкілдері жүргізеді. Заңды тұлғалардың басшылары сотқа олардың қызметтік жағдайын немесе өкілеттіктерін куәландыратын құжаттар береді. Заңды тұлғаның органы тиісті өкілеттік берілген басқа өкілдермен бірге іске қатыса алады.
Сенімхатқа, заңдарға, сот шешімдеріне не әкімшілік актісіне негізделген істі сотта жүргізуге тиісінше ресімделген өкілеттігі бар әрекетке қабілетті кез келген адам сотта өкіл бола алады.
Тапсырма бойынша өкілдік ету
Мына адамдар:
1) адвокаттар;
2) заңды тұлғалардың қызметкерлері - осы заңды тұлғалардың істері бойынша;
3) кәсіптік одақтардың уәкілетті адамдары - құқықтары мен мүдделерін қорғауды осы кәсіптік одақтар жүзеге асыратын жұмысшылардың, қызметшілердің, сондай-ақ басқа да адамдардың істері бойынша;
4) заңмен, жарғымен немесе ережемен осы ұйымдар мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
5) заңмен, жарғымен немесе ережемен басқа адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғау құқығы берілген ұйымдардың уәкілетті адамдары;
6) басқа тең қатысушылардың тапсырмасы бойынша тең қатысушылардың біреуі;
7) іске қатысушылардың өтінуімен сот рұқсат еткен басқа да адамдар тапсырма бойынша сотта өкіл бола алады. .
Адвокат - жоғары заң білімі бар, адвокаттық қызметті жүзеге асыру құқығына лицензия алған, міндетті түрде адвокаттар алқасының мүшесі болып табылатын және осы Заңмен регламенттелетін адвокаттық қызмет шеңберінде кәсіптік негізде заң көмегін көрсететін Қазақстан Республикасының азаматы.
Адвокаттың өкiлеттiктерiн куәландыру:
1. Адвокаттың нақты істі жүргізуге өкілеттігі ордермен куәландырылады. Ордердің нысанын Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекітеді. Ордерлердің берілуін бақылау мен есепке алуды адвокаттар алқасының төралқасы жүзеге асырады.
Өзінің қызметін Қазақстан Республикасы бекіткен тиісті халықаралық шарт негізінде жүзеге асыратын шетелдік адвокаттың өкілеттігі жеке басын, адвокат мәртебесін және заң көмегін көрсету өкілеттігін белгілейтін құжатпен расталады.
2. Адвокат Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында, сондай-ақ, егер бұл қабылдаған тапсырманы орындау үшiн қажет болса және тиiстi мемлекеттердiң заңдарына және Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарына қайшы келмесе, оның аумағынан тыс жерлерде адвокаттық қызметпен айналысуға құқылы.
1. Адвокат құпиясын адвокатқа жүгiну фактiсi, көмек сұрап өтiнiш жасаған адаммен және басқа да адамдармен жасалған ауызша және жазбаша келiссөздердiң мазмұны туралы, көмек сұрап өтiнiш жасаған адамның мүдделерiнде жасалатын әрекеттердiң сипаты мен нәтижелерi туралы мәлiметтер, сондай-ақ заң көмегiн көрсетуге қатысты өзге ақпарат құрайды.
2. Адвокаттардың, адвокаттар алқасы төралқасы, заң консультациясы, адвокат кеңсесi қызметкерлерiнiң заң көмегiн көрсетуге байланысты алынған мәлiметтердi жария етуге, сондай-ақ өз мүдделерi немесе үшiншi бiр адамдардың мүдделерi үшiн пайдалануға құқығы жоқ.
3. Адвокат құпиясына жататын мәлiметтердi көмек сұрап өтiнiш жасаған адамның келiсiмiнсiз жария еткен адвокат заңға сәйкес жауапты болады.
Адвокаттыњ азаматтыќ іс ж‰ргізуге тапсырма ќабылдау шарттары
Сотта азаматтыќ істі ќарау кезінде азаматтар мен ±йымдардыњ ќ±ќыќтарын жєне м‰дделерін білдіру – адвокаттыќ ќызметтіњ мањызды жаќтарыныњ бірі. ¤зіне µтінген т±лѓаѓа (клиентке) азаматтыќ процесте олардыњ м‰ддесіне µкілдік ету жолымен білікті зањ кµмегін адвокаттыњ кµрсету м‰мкіндігі бір ќатар шарттарѓа байланысты. Б±л шарттар адвокаттыњ сотта іс ж‰ргізуді µзіне ќабылдауына немесе одан бас тартуына ыќпал етеді.
Азаматтыњ сотта µз ќ±ќыѓын жеке ќорѓауын жєне µз ісін ж‰ргізуді кєсіби µкілге – адвокатќа тапсыру ќ±ќыѓыныњ айырмашылыѓын ажырата білу керек. Егер м‰дделі т±лѓа зањда белгіленген барлыќ жаѓдайда µзініњ зањды ќ±ќыќтарын ќорѓау ‰шін сотќа ж‰гінуге ќ±ќыќты болса, онда осындай т±лѓалардыњ адвокатќа азаматтыќ сот ісінде µзініњ µкілі болу туралы µтініші тек белгілі бір шарттарда ѓана ќанаѓаттандырылуы м‰мкін. Єрбір сезіктіге (айыпталушыѓа) таѓылѓан айыптыњ ауырлыѓына ќарамастан ќорѓану ќ±ќыѓы ќамтамасыз етілген, ќылмыстыќ жауапкершілікке тартылѓан барлыќ адамдарѓа адвокат кµмегіне кепілдік берілген ќылмыстыќ сот ісінен айырмашылыѓы азаматтыќ процесте адвокаттыњ - сенім білдіргенніњ іс ж‰ргізу ќ±ќыѓы тек ќ±ќыќтыќ айќындама болѓанда ѓана ыќтимал.
Ќ±ќыќтыќ айќындама т‰сінігі адвокаттыњ – сенім білдіргенніњ азаматтыќ істі ж‰ргізу тапсырмасын мына жаѓдайлар ѓана ќабылдауын немесе бас тартуын білдіреді;
- егер оныњ клиент талаптарыныњ немесе наразылыќтарыныњ зањдылыѓына кµзі жетсе; зањмен р±ќсат етілген жєне іс ж‰ргізу жолымен алынѓан шын дєлелдемелер тапсырылса; істіњ зањы болашаѓы ќолайлы шешілетін болса, ал даулы ќ±ќыќтыќ м‰дде мен оныњ ќорѓау ќ±ралдары аќталса жєне зањды болса.
Сµйтіп, азаматтыќ іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындама т‰сінігі бірнеше элементтерді ќамтиды.
Адвокат тек µзіне зањ кµмегі ‰шін ж‰гінген т±лѓаныњ зањды м‰ддесін ѓана ќорѓайды. Даулы м‰дденіњ зањдылыѓы – б±л ќ±ќыќтыќ айќындаманыњ алѓашќы элементі. Сондыќтан, бірінші кезекте, адвокат клиент талабыныњ немесе наразылыѓыныњ зањдылыѓы, яѓни даулы м‰дденіњ зањѓа сєйкестілігі немесе оныњ ережелеріне ќайшылыѓы туралы мєселені аныќтап алуѓа тиіс. Б±л ‰шін даулы ќ±ќыќ ќатынасыныњ мєнін, талаптыњ немесе наразылыќтыњ материалдыќ ќ±ќыќтыќ негізін зерттеу ќажет.
Даулы ќатынасты реттейтін зањ ережесініњ болмауы адвокаттыњ іс ж‰ргізуіне кедергі болып табылмайды, µйткені азаматтыќ процесте м‰дделерді ќорѓау осыѓан ±ќсас ќатынасты (зањ ±ќсастыѓы) реттейтін зањ актісін ќолдану жолымен де ќ±ќыќтыњ (ќ±ќыќ ±ќсастыѓы) тиісті саласын (азаматтыќ) ќ±ќыќтыќ реттейтін ортаќ бастама мен принциптер негізінде де ыќтимал.
Іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындаманыњ екінші элементі клиент ќорѓанысында ќажетті дєлелдемелердіњ болуы.
Зањмен кµзделген тєртіпте сот тараптардыњ талаптары мен ќарсылыќтарын негіздейтін мєн-жайлардыњ бар-жоѓын, сондай-аќ істі д±рыс шешу ‰шін µзге де мањызы бар мєн-жайларды солардыњ негізінде аныќтайтын зањды т‰рде алынѓан наќты деректер іс бойынша дєлелдемелер болып табылады.
Б±л наќты деректер тараптардыњ жєне ‰шінші т±лѓалардыњ т‰сініктемелерімен, куєлардыњ айѓаќтарымен, заттыњ дєлелдемелерімен, сарапшылардыњ ќорытындыларымен, іс ж‰ргізу єрекеттерініњ хаттамаларымен жєне µзге де ќ±жаттармен аныќталады.
Даулы м‰дденіњ зањѓа негізделінгендігін дєлелдеу жеткіліксіз. Талаптыњ немесе ќарсылыќтыњ зањдылыѓыныњ µзі дєлелденуге тиіс. Ењ алдымен, адвокат µтініш жасаѓан т±лѓа с‰йенген дєлелдеменіњ іске ќатысыныњ бар-жоѓын зерттейді. Басќаша айтќанда, дєлелдеме µзініњ ќатыстылыѓы т±рѓысынан іріктеуге жатады. Іске ќатысты дєлелдемені сот, егер онда іс ‰шін мањызды бар мєн-жайдыњ бар-жоѓы туралы ќорытынды дєлелденетін, жоќќа шыѓарылатын немесе к‰дік келтірілетін наќты деректер болѓанда ѓана мойындайды. Егер наќты деректер талап мєніндегі мєн-жайларѓа немесе оѓан ќарсы наразылыќтарѓа байланысты болмаса, олар осы мєн-жайды айѓаќтай алмайды жєне сондыќтан оны сот ќабылдамайды.
Іске ќатысы жоќ деректер туралы мєліметтер баѓаланып алынып тасталѓаннан кейін, дєлелдіњ µзге ќ±ралдарын адвокат олардыњ іс ж‰ргізуге жіберілуі т±рѓысынан зерттейді. Дєлелдемені жіберу тєртібі наќты деректердіњ АІЖК-те ќарастырылѓан ретпен алынѓандыѓымен, тараптардыњ жєне ‰шінші т±лѓалардыњ т‰сініктемелерімен, куєлардыњ айѓаќтарымен, іс ж‰ргізу єрекеттерініњ хаттамаларымен жєне µзге де ќ±жаттармен аныќталады.
Дєлелдеме, егер тексеріс нєтижесінде оныњ аќиќатќа сєйкестілігі аныќталса, рас болып саналады.
Негіздемелер мен наразылыќтардыњ зањдылыѓын зерттеу жєне дєлелдеме материалдарын шынайы баѓалау адвокатќа істіњ зањи болашаѓы – ќ±ќыќтыќ айќындаманыњ ‰шінші элементіне кµшуге м‰мкіндік береді. Адвокаттыњ зањи болашаѓы жоќ істі ж‰ргізу клиенттіњ кµп уаќытыныњ кетуімен, денсаулыѓын, ќаражатын жоѓалтумен ќатар судьяныњ адвокатќа сенімін жоѓалтады, жалпы адвокатураныњ беделін т‰сіреді. Сондыќтан адвокат клиентке іс барысыныњ ыќтимал сєтсіздігі, оныњ соттыњ басталуы мен жалѓасуы немесе оны тоќтату туралы шешім ќабылдай алуы ‰шін µз кµзќарасыныњ єлсіз жєне сенімсіз т±стары туралы ашыќ айтуы парыз. Адвокаттыњ зањи болашаќты баѓалауы уаќытша сипатта. Ол сотќа ±сынылуы м‰мкін дєлелдемелердіњ мањыздылыѓына, сот талќысы барысындаѓы олардыњ ыќтимал нєтижесіне, наќты деректердіњ айѓаќталуына, олардыњ µзара байланысы мен даулыќ ќ±ќыќтыќ м‰дденіњ негізінде жатќан мєн-жайдыњ бар-жоѓы туралы ќисынды ќорытындыѓа талдау ж‰ргізеді.
Даулы м‰дденіњ зањдылыѓын, дєлелдемелердіњ жеткіліктілігін аныќтай отырып (дєлелдемелердіњ жиынтыѓы, егер іске ќатысты жол берілетін жєне шынайы дєлелдеуге жататын барлыќ жєне єрбір мєн-жай туралы даусыз аќиќатты белгілейтін немесе тараптар жоќќа шыѓармаѓан дєлелдемелер жиналса, жеткілікті болып саналады) оны ќорѓау жєне процестіњ ќолайлы болашаѓы ‰шін адвокат азаматтыќ істі ж‰ргізуге тапсырма ќабылдау ‰шін зањи негіздеменіњ бар екендігі туралы ќорытындыѓа келеді.
Сонымен ќатар, істіњ єдептік ќыры, адамгершілік жолдыњ кедергілерін аныќтау жан-жаќты ќарауѓа жатады, осы жайттар болмаѓанда ѓана адвокат сотта µкілдік ету туралы µзіне тапсырма ќабылдай алады.
Адвокатура туралы зањнамада белгіленген тєртіптерді б±за отырып, зањ кµмегін кµрсету туралы тапсырма ќабылдаѓан адвокат сотта µкіл бола алмайды.
Адвокаттыњ іс ж‰ргізуге мына жаѓдайларда ќ±ќыѓы жоќ, егер:
ол осы іс бойынша м‰дделері µзі µкіл болып отырѓан адамныњ (клиенттіњ) м‰дделеріне ќайшы келетін адамдарѓа зањ кµмегін кµрсетіп ж‰рсе немесе б±рын кµрсеткен болса;
осы іс бойынша іске судья, прокурор, сарапшы, маман, аудармашы, кує немесе айѓаќшы ретінде ќатысса;
істі ќарауѓа ќатысушы лауазымды адаммен туыстыќ ќатынастарда болса;
Іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындама кездесетін ќалѓан барлыќ жаѓдайларда адвокат кµмек ‰шін ж‰гінген адамѓа сотта азаматтыќ істі ќарау кезінде оныњ м‰ддесіне µкілдік етуден бас тарта алмайды.
Іс бойынша ќ±ќыќтыќ айќындама туралы оњ шешілген жаѓдайда адвокат т±лѓада талап ќою ќ±ќыѓыныњ бар-жоѓына:
істердіњ осы санаты ‰шін дауды сотќа дейін алдын ала шешудіњ зањдармен белгіленген тєртібініњ саќталѓандыѓына жєне осы тєртіптіњ ќолданылу м‰мкіндігініњ жоѓалѓандыѓына;
талап ќоюшы мен жауапкердіњ єрекетке ќабілеттілігіне;
арыздыњ азаматтыќ сот ісін ж‰ргізу тєртібімен ќарауѓа жєне шешуге жататындыѓына;
тараптардыњ арасындаѓы дау бойынша, сол мєселе туралы жєне сол негіздер бойынша шыѓарылѓан соттыњ зањды к‰шіне енген шешімніњ немесе талап ќоюшыныњ талап ќоюдан бас тартуына байланысты іс бойынша сот ісін ж‰ргізуді тоќтату туралы немесе тараптардыњ бітімгершілік келісімін бекіту туралы сот ±йѓарымыныњ бар-жоѓына;
- осы дауды аралыќ соттыњ шешуіне беру туралы жасалынѓан шарттыњ жоќтыѓына;
- істіњ осы соттыњ соттауына жататындыѓына талап жасауы ќажет.
Адвокат талап ќою шаѓымын берген кезде тиісті рєсімделген сенімхатты
ќоса тапсырады.
Судья талап ќою µтінішін ќабылдаѓан кезде талап ќою µтінішініњ т‰рі мен мазм±нын (АІЖК-іњ 150-бабы) жєне талап ќоюѓа ќ±ќыќтыњ бар-жоѓын тексеруге тиіс.
Судья істі сот талќысына даярлау кезінде немесе сот істі ќарауы кезінде азаматтыњ м‰ліктік жаѓдайын ескере отырып оны зањ кµмегін тµлеуден толыќ немесе жартылай босатып, адвокаттыњ ењбек тµлемініњ шыѓындарын мемлекет есебіне жатќызуѓа ќ±ќылы.
Азаматтыќ іс бойынша адвокат кµрсететін зањ кµмегіне аќы тµлеу туралы жєне µкілдік етуге байланысты шыѓындарды µтеу туралы соттыњ ±йѓарымы шешім ќабылдаумен бір мезгілде шыѓарылады.
Адвокат алдын ала тергеуге ќатыспаѓан жаѓдайда, соттаѓы ќылмыстыќ істіњ немесе азаматтыќ істіњ материалдарымен танысу, сондай-аќ сот отырысыныњ хаттамасымен танысу ‰шін ќажетті (не іс ж‰зінде ж±мсалѓан) саѓаттардыњ санын ќылмыстыќ істіњ кµлемі мен к‰рделілігіне ќарай судья белгілейді .
Зањ кµмегі тµлемінен азаматты толыќ немесе жартылай босату туралы соттыњ немесе судьяныњ ±йѓарымы зањ консультациясына, адвокат кењсесіне жєне µз ќызметін жеке дара ж‰зеге асыратын адвокатќа мєлімет ‰шін жєне сот орналасќан жердегі ќаржы органына орындау ‰шін жіберіледі.
Кейбір жаѓдайларда зањ консультациясыныњ мењгерушісі, адвокат кењсесініњ мењгерушісі, жеке дара ж±мыс істейтін адвокат азаматтыњ м‰ліктік жаѓдайын ескере отырып, оны зањ кµмегінен толыќ немесе жартылай босата алады.
Азаматтыќ іс бойынша адвокаттыњ-сенім білдірілген µкілдіњ µкілеттігі
Адвокаттыњ сенім білдірілген µкіл ретіндегі µкілеттігі зањ консультациясы немесе адвокат кењсесі берген ордермен, ал µз ќызметін жеке дара ж‰ргізген кезде адвокаттыњ µзіне кµмекке ж‰гінген т±лѓамен (клиентпен) жасаѓан шартпен айѓаќталады. Ордер мен шартта адвокат лицензиясыныњ номері жєне оныњ берілген к‰ні кµрсетілуге тиіс.
Ордер мыналардан басќа м‰ддесін білдіретін адамныњ атынан жасалатын барлыќ процессуалдыќ єрекеттерді жасауѓа ќ±ќыќ береді:
1) талап арызѓа ќол ќоюѓа;
2) істі аралыќ сотќа беруге;
3) талап ќою талаптары мен талап ќоюды танудан толыќ немесе ішінара бас тартуѓа жєне талап ќоюды тануѓа;
4) талап ќоюдыњ нысанасын немесе негіздемесін µзгертуге;
5) бітімгершілік келісім жасауѓа;
µкілеттіктерді басќа адамѓа беруге (сенімді басќа біреуге аударуѓа);
соттыњ ќаулысына шаѓым беруге;
соттыњ ќаулысын мєжб‰рлеп орындатуды талап етуге;
9) берілген м‰лікті немесе аќшаны алуѓа.
Жоѓарыда тізбеленген тоѓыз єрекеттіњ єрќайсысын жасау туралы µкілдіњ µкілеттігі м‰ддесін білдіруші берген сенімхатта арнайы ќарастырылуѓа тиіс. Егер олар адвокатќа тапсырылмаса, ол толыќ кµлемде іс ж‰ргізу бостандыѓы мен дербестікті ала алмайды.
Адвокаттыњ клиентпен ќ±ќыќтыќ ќатынасыныњ негізіне клиент пен адвокат я болмаса зањ консультациясы немесе адвокат кењсесі арасында жасалынѓан тапсырма шарты жатады.
ЌР АК 846-бабына сєйкес (ерекше бµлім) тапсырма – б±л азаматтыќ ќ±ќыќтыќ шарт, оныњ к‰шіне орай тараптардыњ бірі (сенім білдірілген т±лѓа) басќа т±лѓаныњ (сенім білдірушініњ) атынан жєне есебінен белгілі бір зањдыќ єрекеттерді жасауѓа міндеттенеді. Адвокат жасаѓан мєміле бойынша ќ±ќыќтар мен міндеттемелер тікелей сенім білдірушіде пайда болады.
Адвокат сенім білдірілген т±лѓа ретінде єрекет ете отыра:
- µзіне берілген тапсырманы жеке орындауѓа;
- сенім білдірушіге оныњ талабы бойынша тапсырманыњ орындалу барысы туралы барлыќ мєліметті хабарлауѓа;
- жасалынѓан мєміле бойынша барлыќ алынѓандарды кешіктірмей беруге;
- тапсырманы орындаѓаннан кейін сенім білдірушіге кешіктірмей мерзімі µтпеген сенімхатты ќайтаруѓа жєне аќтау ќ±жаттарымен бірге, егер б±л тапсырма сипаты бойынша ќажет болса, есеп тапсыруѓа міндетті.
Адвокат (сенім білдірілген т±лѓа) µзі µкілеттенген єрекеттерді жеке жасауѓа тиіс. Ол оны жасауды басќа т±лѓаѓа, егер осыѓан алынѓан сенімхатпен µкілеттенсе немесе б±ѓан сенім білдірушініњ м‰ддесін ќорѓау ‰шін мєн-жайдыњ к‰шіне орай мєжб‰р болса, сеніп тапсыра алады.
¤кілеттігін басќа т±лѓаѓа берген адвокат б±л туралы сенім білдірушіге кешіктірмей хабарлауѓа жєне оѓан осыт±лѓа туралы ќажетті мєліметтер мен оныњ мекен-жайын айтуѓа тиіс. Осы міндеттеменіњ орындалмауы оѓан µзі µкілеттігін берген т±лѓаныњ єрекеттері ‰шін µзініњ жеке єрекеттері ретінде жауапкершілік ж‰ктейді.
Осы шарттаѓы тарап ретінде сенім білдіруші кез келген уаќытта бір жаќты арыз беру жолымен оныњ єрекеттерін тоќтатуѓа ќ±ќылы. Шарттыњ к‰шін жою адвокаттыњ сот µкілі ретіндегі µкілеттігін тоќтатады. Сµйтіп, адвокат сенім білдірілген т±лѓа µзіне клиент берген негіздер мен шекте єрекет етеді, б±л µкілеттіктерді клиент кез келген уаќытта кері шаќыра алады. Б±л жаѓдайда ол іс ж‰ргізудіњ елеулі мєселелері бойынша µзіне сенім білдірген т±лѓамен (клиентпен) алшаќтыќќа бара алмайды. Алайда б±л адвокат µз клиентініњ кез келген тілегін орындайды дегенді білдірмейді, адвокат зањда кµрсетілген мєн-жайды, ќажеттілікті жєне адамгершілікті басшылыќќа алады. Сенім білдірушініњ н±сќауы наќты, зањды жєне шынайы іске асыра алатындай болуѓа тиіс.
Адвокат азаматтыќ істе тарап ретінде емес, тек т±лѓаныњ (клиенттіњ) µкілі ретінде єрекет етсе де, ол ќандай да бір іс ж‰ргізу єрекетін жасаѓан кезде шешімді жеке ќабылдайды жєне µз клиентімен процестіњ т‰пкі маќсатында – сенім білдірушініњ аќ екендігін дєлелдеу т±рѓысынан ѓана байланысты. Егер адвокат µзініњ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz