Туберкулездің жалпы сипаттамасы

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе . . . 3

Туберкулездің жалпы сипаттамасы . . . 4
Туберкулез жұқпалы ауру . . . 5
Туберкулездің қоздырғышы . . . 8
Туберкулездің ағымы . . . 9
Туберкулездің жіктелуі . . . 9
Туберкулездің фазалары . . . 10
Туберкулездің емі . . . 14

Пайдаланған әдебиеттер . . . 16

Кіріспе

Адам аруының негізгі себебі микробактерияның жұғуы. Туберкулез ауруы жасталғамайды, онымен кез кеген жастағы адам ауруы мүмкін. Сондай-ақ, онын адамға жұғу жолдары да әр түрлі: туберкулез энфекциясы аурудын қақырығы, сілекей арқылы тарайды. Манайындағы сау адам осы ауамен дем алғанда туберкулез инфекциясын жұқтырып алуы ықтимал. Бұл тек семьяда ғана емес, көпшілік орындарда т. б. жерлерде кездеседі. Алайда манайындағыларға осы қауіпті дертті жұқтырмаудын басты шарты-ауру адамның сақтық щараларынүзбей орындап отыруы. Туберкулез инфекциясының таралуына себепші болатын екінші бір фактор-шаң-тозаң. Ал туберкулездің ашық түрімен ауыратын кейбір адамдар тазалық ережелерін сақтамай кез куелген жерге қақырып, түкіреді, сонын нәтиесінде құрғаған қақырықтағы микробактериялар шанмен көтеріліп, ауаға тарайды да, тыныс жолдары арқылы, сау адамға жұғады, яғни ол туберкулез ауруын қоздырады.

Туберкулездің жалпы сипаттамасы

Туберкулездің жалпы потологиясы қабыну болып табылады. Эксудатты қабыну өкпе альвеолаларын және шырышты қабатты зақымдап пневмания тудырады.

Өкпе туберкулезнің алғашқы клиникалық формасы болып, біріншілік туберкулез комплексі саналады. Ал туберкулезды плеврит деп өкпе қабықшасының қабынуын айтады.

Егер процесс жасырын түрде өтетін болса, онда оны А әріппен белгілейміз. Туберкулездің ашық түрінде қақырықтан туберкулез таяқшалары табылса, оны БК деп белгілейміз.

Туберкулездің алғашқы басталуы лихорадкаға өте ұқсас. Дене температурасы көтерлуі, ұйқысыздық немесе ұйқының жие келе беруі, көңіл күйінің жоғалуы, жиі тершеңдік әсіресе түнде немесе таңға жақын. Жүректің тез соғуы тамаққа тәбеті жоқ, жүрегі айну, бас ауру. Науқастардың үштен бір бөлігі енді басталған туберкулез кезінде, өздерін сау адамдарша сезінеді. Кейде жағдайда құрғақ жөтел немесе қақырықтың бөлнуі мен сипатталады.

Асқыну кезінде тыныс алу жолдарынан ірің, қан кетулер байқалады. Осының салдарынан орталық жүйке жүйесінің зақымдануы және жұтқыншақта, бронхтарда, кеңірдекте, кей жағдайда плеврада жөтелді қоздырушы рефлекстер пайда болады. Жөтел суық ауада, қатты айқайлағанда, тез қозғалғанда күшейеді. Бұны көбінесе бронх демікпесімен шатастырады, бұл кезде жөтел тоқтататын препараттар өте нашар әсер етеді.

Кей жағдайда жие және мазасыз жөтел науқасты мазалайды, ұйықтатпайды,

Кеуде аймағында ауырсыну байқалады, кейде жөтел болмау мүмкін, бірақ иіссіз шырышты қақырық бөлінеді. Иісті қақырық тек инфексия мен арласқанда немесе іріңді бронхит кезінде байқалады. Көбіне қақырықтың бөлнуі таңертең және кешке болады.

Деструктивті процесс кезінде қақырық өте сирек бөлінеді. Күніне 100‑120мл литр немесе оданда көп. Дәрігердің күтімімен және антибактериалды ем қолданған кезде қақырық азая бастайды. Ал қан аралас қақырық капилярлардың зақымдануынан пайда болады. Ал таза қанның кетуі шайқасықтан көп мөлшерде болуы, қабыну ошағының маңындағы қан тамырлардың жарлуынан болады. Қан аралас қақырық пен қан кету егде жастағы адамдарда көп кездеседі.

Туберкулез-жұқпалы ауру.

Туберкулез микробактериясысыртқы ортадаұзақ уақыт сақталғанымен ол тірі организмде ғана (адамның малдар мен құстардың т. б. денесінде) өсіп -өнеді Осы аурудан өлген адамның малдын өкпесінде, лимфалық бездерінде, тағы басқа органдарында туберкулез қоздырғыштары сақталып қалады. Сол сияқты аурулардың қақырығын ғана емес, ауру малдын шикі сүтінен де туберкулез миробын тапқан. Көп кешікпей Роберт Кохтың мұндай ғылыми жаналығындүние жүзі ғалымдары мойындады. Сөйтіп туберкулез қоздырғышы-Кох таяқшасының өсімтал және бұл дерттің жұқпалы екеніне ешкімнің де күмәні болмады.

Туберкулез ауруының таралуы негізгі көзі осы аурудың ашық түрі мен ауырған адам еккені белгілі болады. Басқа микроптар мен салыстырғанда туберкулездің қоздырғышын аз уақыттын ішінде кебір дизенфекциялық тәсілдермен арнайы дәрі арқылы құртуға болатыны да медецина практикасында белгілі. Мысалы: оған 5%карбол қышқылы, 5% формалин тағы да басқа ерітінділерде жетіп жатыр. Туберкулез ауруы мен тек адамдар ғана емес, мал да, құс та, балық та ауырады. Осыған орай туберкулез ауруының қоздырғыштары-микробактериялары да әр түрлі болады. Медицина практикасында, адамның және адамның микробактериялары жан-жақты зерттелген. Халық арасында жиі кездесетініде, әрі қауіптісі де осылар. Туберкулез ошағына кездесіп қалған жағдайда оны жұқтырмай, сақтық шараларын білген жөн. Бұл проблемамен медицина ғылымынын бір саласы эпидемиология туберкулезі шұғылданады. Эпидемология грекше ері-арасы немесе ішінде + demos-халық +logos-ілім деген ұғымды береді. Сөйтіп, жан- жақты әлеуметтік- биологиялық процесті зерттеп қана қоймай, туберкулездің тарапжайылу жолы және адамдардың қай жаста, қандай жағыдайда туберкулездің микробактериясын қабылдағыш келетінін т. б. Мәселенің тексерілуі жетерліктей жоғары. Туберокулез ауруының екі түрі бар. Олар: ашық түрі-туберкулездің микробактериясын таратушы және жабық түрі, яғни туберкуледің жұқпайтын түрі болып табылады. Адам аруының негізгі себебі микробактерияның жұғуы. Туберкулез ауруы жасталғамайды, онымен кез кеген жастағы адам ауруы мүмкін. Сондай-ақ, онын адамға жұғу жолдары да әр түрлі: туберкулез энфекциясы аурудын қақырығы, сілекей арқылы тарайды. Манайындағы сау адам осы ауамен дем алғанда туберкулез инфекциясын жұқтырып алуы ықтимал. Бұл тек семьяда ғана емес, көпшілік орындарда т. б. жерлерде кездеседі. Алайда манайындағыларға осы қауіпті дертті жұқтырмаудын басты шарты-ауру адамның сақтық щараларынүзбей орындап отыруы. Туберкулез инфекциясының таралуына себепші болатын екінші бір фактор-шаң-тозаң. Ал туберкулездің ашық түрімен ауыратын кейбір адамдар тазалық ережелерін сақтамай кез куелген жерге қақырып, түкіреді, сонын нәтиесінде құрғаған қақырықтағы микробактериялар шанмен көтеріліп, ауаға тарайды да, тыныс жолдары арқылы, сау адамға жұғады, яғни ол туберкулез ауруын қоздырады. Ал ауру адам қақырығы арқылы күніне төрт-бес милиард туберкулез микробактериясынын тәжірибе көрсетіп отыр. Олай болса осы ару мен ауырған адам жөтелгенде, Түшкіргенде сақтық шрарларын сақтамау салдарынан сан милиондаған микробактерияны ауаға тарататыны сөзсіз. Сол сияқты ауру адам пайдаланған заттарда (ішкі-сыртқы киімдерде, төсек-орында орамалда, ыдыс-аяқта) Туберкулез микробактериялары ұялайды да, мол заттар арқылы сау адмға жұғады, бұл жиі кездесетін жағдай. Ауру адаммен қол ұстасы амандасқанда және онымен сүйіскенде туберкулез инфекциясы жұғады. Тамаққа түскенг микробактерия салдарынан немесе ауру малдың шикі сүтін және одан даярланған басқа да тағамдарды пайдаланғандықтан адам туберкулезбен ауруы мүмкін. Кейде туберкулездің микробактериясы терінің зақымданған жеріне түсіп, аурудың таралуына себепші болады. Мұндай жағыдайда әсіресе сауыншы, мал дәрігерлері ауру малды күтіп бағушылар балаларынын туберкулез аруын көбірек жұқтыратынын атап айтқан жөн. Зерттеу деректеріне қарағанда, туберкулез ошағымен қарым-қатынаста болғандардың 5-7 процеті ғана туберкулезбен ауруы мүмкін екен. Ал балалардың арасында бұл көрсеткіш тым жоғары, яғни 20-40 процент. Адамдардын туберкулезбен ауруы қоздырғыш микроптын жұғу және таралу ұзақтығына, сондай-ақ оның сандық мөлшеріне байфланысты. Егер адамға ас уақыт ішінде берер ғана микробактерия жұқса, ол адам туберкулезбен ауырмауы мүмкін. Ал туберкулездің ашық түрімен ауыратын адам дапрмен ұзақ уақыт тығыз қарым-қатынаста болс, оның үстіне жеке сақтану шараларын жасамаса, төнірегіндегілерге ауруды жұқтырып, оның тарауына негіз жасайды. Сөйтіп тәжірибе туберкулездің ашық түрімен ауырғандардың маңайындағы адамдардың 4-6 есе жиі ауыратынын дәлелдеп отыр. Туберкулездің қоздырғышы Жалпы жұқпалы аурулардың қоздырғышы- микроптардан табылуы Голландия ғалымы Левингуктың үлкейтіп көрсететін шыны линзасының жарыққа шығыуымен байланысты. Тұнғыш қарапайым микроскопты құрастырған және бірінші болып құжынаған микроптарды көрген де осы Анатолий Левинчук еді. Алғашқы микроскоп жарыққа шыққанан кейін бірқатар жұқпалы аурулардың қоздырғыштары табылды, сонымен қатар олардың емдеу жолын іздестіру мүмкіндігі де туды. Дегенмен, жұқпалы аурулардың ішіндегі туберкулез қоздырғышын табу онай болмады. Көп жылдар бойы іздену барысында неміс ғалымы Роберт Кох 1882 жылы туберкулездің қоздырғышын тауып, қауіпті әрі жұқпалы ауларға қарсы нақтылы күрес жүргізу ісіне баға жетпес үлес қосты. Бірнеше есе үлкейтіп микроскоппен қарағанда туберкулез микробы сәл ғана иілген таяқша сияқты болып көрінеді. Бұл аурудың қоздырғышын алғашқы кезде “ кох таяқшасы” немесе “туберкулез” таяқшасы деп атап келгенімен соңғы уақытта мұны туберкулез деп атайтын болды. Туберкулездің микробактериялары өте жұқпалы, уландырғыш әрі зәрлі келеді. Оның үстіне Олар өте өсім тал әрі төзімді, қандай суыққа да бой бермей бірнеше ай өмір сүре алады. Олардын тіршілік қабілеті топырақта бір-екі жыл, ал судын өзінде бірнеше айға созылады. Дымқыл, лас жерлерде тез өсіп-өнеді Микробактериялар қақырықта 2-3 айға дейін, шаң тозанда 4 айға дейін сақталады. Егер ылғалды, қаранғы жерлерге түссе 9-12 айға дейін өлмейді. Бұлардың бір ерекшелігі- жарықпен жылылыққа сезімтал. Туберкулездің микробактериялары су мен сүтте 30 минуттай, ал процентті содалы ерітіндіде 15 минуттай қайнатқанда өледі, ғ содай-ақ күшті күн сәулесі бұл микробактерияны тез өлтіреді. Демек, туберкулезбен ауырған адамның үйі жарық, күн сәелесі көп түсетін әрі таза болуға тиіс. Туберкулездің ағымы.

Оларға бөлінеді: Жеңіл, ауыр, орташа түрлері.

А ‑ Компенсирлық процесс, Б ‑ субкомпенсиралық, С - декомпенсиралық Қақырық пен микобактерия сыртқа шықса оны туберкулездің ашық түрі дейді. БК+, МГ+ Микобактерия туберкулезі қақырықпен сыртқа шықпаса оны жабықтүрі деп аталады. БК-, МТ-

Туберкулездің жіктелуі

1. Балалардың және жас өспірімдердің туберкулез интоксикациясы.

2. Тыныс жолдарының туберкулезі.

а) біріншілік туберкулезді комплекс.

б) ішкі кеуде торының лимфа бездерінің туберкулезі.

в) диссиминералық өкпе туберкулезі.

г) ошақты өкпе туберкулезі.

д) инфилтрациялық өкпе туберкулезі.

е) кавернозды өкпе туберкулезі.

ж) фибринозды кавернозды өкпе туберкулезі.

з) цирротиклық өкпе туберкулезі.

и) туберкулезді плеврит

к) Жоғарғы тыныс жолдарының трахеяның бр‑дың туберкулезі.

3. Басқа системалардың және мүшелердің туберкулезі.

а) Ми қабатының және орталық нерв жүйесінің туберкулезі. Туберкулезді процестің сипаттамасы.

Туберкулез процесс өкпеде орналасады. Бөлшектерде және сегменттерде. Басқа мүшелерде зақымдалған жерде орналасады

Туберкулездің фазалары:

а) инфильтратция б) ыдырау-тыртықтану

Асқынуы . Өкпеден қан кету, пневматоекс, өкпе-жүрек жетіспеушілігі, ателектоз, бүйрек жетіспеушілігі, бронхинальды свищ және т. б Созылмалы туберкулез интоксикациясы. Көбінесе балаларда кездеседі. Кейбір кезде температура жоғары, бала көп шаршағыш болады, әлсіздік, көп терлейді, тәбеті төмен болады. Диагноз қою үшін проба манту жасаймыз. Бұл кезде проба манту оң болады. Инфильтрациялық және кавелнозды туберкулездың клиникалық көрнісі. Әлсіздік температура жоғары, терлегіш, жөтеледі, аз мөлшерде қақырық шығады, қан түкреді, ентігу пайда болады.

Перкуторлы зақымданған өкпеннің үстінде перкуторлы дыбыс қысқа болады. Тыныс алу бронхиальды кавериан үстінде анфориналық тыныс алу кішкентай көпіршікті дымқыл сырылдар.

Рентген ‑ өкпе опасы қарайған.

Туберкулездің кавернозды түрінде рентгенде кавернато табамыз. Қанда лекоситер көбейген, СОЭ өте ұлғайған қақырықта. Туберкулез микобактериясын табамыз. Қақырықта табылмаса үш күн жасаймыз.

Жүрек және пульс .

Туберкулез токсині жүрек бұлшық етін зақымдайды, кейіннен жүрек жұмысын бұзады, ентігулер пайда болады. Пульсі тез соғады, қан аздық пен арықтауға әкеліп соғады. Туберкулез кезінде қан аралас қақырық пен қан кету мақсатында анемия пайда болады.

Жиі лихорадқа тершеңдіктің және тамаққа тәбеттің жоғалуынан арықтық пайда болады. Туберкулездің жеңіл түрінен басталып, науқас өзін‑ өзі саумын деп есептейтін кезеңнен, ең ауыр түрі мен аяқталады. Қазіргі кезде жиікездеседі;

Өкпе туберкулезі мен басқа тыныс алу жолдары ауруын ажырата білу керек; пневмания, бронхиттер, өкпе абсцесі. Нақты диогнозды қақырықтан Кох таяақшаларын тапқан кезде ғана қоюғаболады немесе Рентгенографиядан кейін. Туберкулез кезде жөтелесіз және басқа симптомдарсыз өтеді. Оны сепсиспен немесе эндокардитпен шатастыруға болады.

Бірінші реттік туберкулез өкпенің жоғарғы және аз бқлшегінің қабынуымен сипатталады. Науқастықтың басталуы өте жоғарғы температурамен, жөтелмен, бас және кеуденің ауыруымен айқындалады. Осы кезде қан құрамы өзгере бастайды, лейкоциттер көбейе бастайды, СОЭ жоғарлайды. Өкпеде сырылдар естіліп, қақырықтан микобактериялар табылады. Рентгендік тек серуден өткізгенде өкпеде екі өзгеріс яғни өзгеше белгі байқалады. Бірі өкпе

Тінінде, екіншісі өкпе тамырында. Бұлар бір‑бірімен дорожка тәрізді қабынған лимфа түйіршіктері мен жалғасып жатады. Көбіне өкпе қабыршығының қабынуы(плеврит) байқалады және плевра ішіне сұйықтық жиналады. Асқынған түрлерінде жуан бронхтар да зақымданады. Кейіннен микобактериялар туберкулез ошағынан лимфа түишіктері немесе қан арқылы сүйекке, бүйрекке және ми қабыршықтарына түседі. Мұндай жағдайда адам өмірі өте ұзаққа созылмайды. Егер бірінші реттік туберкулез тек кеуде ішінің лимфа түйіндерін және соған жаұын бронхтарды ғана зақымдаса онда ол бронхоадений болып саналады.

Мал-туберкулез инфекциясын таратушы Жоғарыда айтқанымыздай туберкулезбен тек адам ғана емес, малдар да, т. б. ауырады. Үй жануарларының 50-ден астам, құстардың 20-астам түрі туберкулез ауруын тез қабылдайды. Малдын туберкулез ауруын тарататын негізгі ошақтардын біріекендігіғылыми жолмен де, тәжірибежүзінде де дәлелденген . Зерттеу нәтижелеріне қарағанда, жануарлар мен құстардын туберкулезге сезімталдығы бірдей емес. Мысалы маймыл, қоян, ірі қара, қара күзен, тауық туберкулезге өте сезімтал келеді. Ал жылқының, ешкінің, иттің үйрек пен қаздың туберкулезді қабылдауы біраз төмен. А. Терлікбаев, Я. Благодарный және Қ. Құрманбаев сияқты ғалымдардың зерттеулеріне қарағанда 70-жылдардың соңында республикамызда ірі қараның туберкулезбен ауруы 6-есе болса, солтүстік аудандардаол 10-14 есеге жеткен. Осызерттеулерден туберкулез ошоғында болған иттің 2, 6 есе, мысықтың 1, 9 есе, түйенің 21 есе көп ауратының көреміз. Біздің респупликамызда ауыл шаруашылығы, онын ішінде ауыл шаруашылығы дамыған, яғни малда туберкулез ауруының кең тарап отырғанын ескерсек, тонда бұл салада жан-жақты профилактикалық шараларды жүзеге асыру қажеттігі басты назарда болуға тиіс. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.