Turbo Pascal программалау тілінің қосымша мүмкіндіктері

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
Менің курстық жұмысымда Паскаль тілінің графиктің мүмкіндіктерін пайдаланып, диаграмма сызып шығу болатын. Диаграмма қазіргі кезде көпшілік жиындарда қолданатын, статистикалық мәліметтерді оңай бейнелейтін сызба-нұсқаның бір түрі. Осы диаграмманың даму тарихында статистикалық мәліметтерді кесте түрінде берілуі жатыр. Яғни кесте арқылы мәліметтерді ажырату қиындау болатын. Қай саланың не болмаса графаның мәні көп не болмаса аздығын тез ажырату барысында диаграммалар ойлап табылған екен.
Диаграммалрды өазір өте оңай жасайтын Excel программасы бар. Дегенменде менің курстық жұмысымда Паскаль тілінде диаграмма жасау тапсырмасы қойылды. Мен бұл тапсырманы орындау барысында графикалық мүмкіндіктерді жіті меңгердім.
Паскаль тілін 1970 жылы швейцарияның Цюрих қаласындағы жоғары техникалық училищесінің профессоры Никлаус Вирт ұсынған. Ол бұл тілді дүние жүзінде алғаш болып есептеу машинасын ойлап жасаған ұлы француз ғалымы Блез Паскальдің құрметімен атаған.
1979 жылы қабылданған стандартты Паскаль тілі басқа тілдерден қалыспайды. Сондықтан да қазіргі кезде Паскаль тілі кез-келген саладағы күрделі есептерді шешу үшін қолданады.
Қазіргі кезде көп тараған қуатты бағдарламаалау жүйелерінің бірі – Турбо Паскаль жүйесі болып есептеледі. Бұл бағдарламаалау жүйесінің негізі ретінде Паскаль бағдарламамалау тілінің компиляторы алынған, сонымен қатар жүйе құрамына қолданушыға бағдарламамаларды теріп жазғанда, өңдегенде ыңғайлы болу үшін сервистік қызмет көрсететін қабықша (орта ) енгізілген. Бұл жүйедегі компилятор көмегімен жүзеге асыратын Паскаль бағдарламамалау тілін - Турбо Паскаль бағдарламамалау тілі, ал сервистік қабықшаны Турбо Паскаль ортасы деп атау келісілген.
Сыртқы процедуралар арасында бағдарламадан, прцедура немесе функцияларды шақыруға болады. Ассемблер, программаның төменгі деңгейіндегі машинно-хабарлама тілінде жазылған, программаның компиляциясын қамсыздандырады. Мына бөлімдері сыртқы ассемблер арқасында жазылған және компиляциаланған, бағдарламалар туралы жазылған, мысалы: Microsoft ассемблер фирмасы және Turbo Assembler фирмасы Borlond. Ассемблердің машина – хабарланған тілі мамандандырылған программистке компьютер сәулетінің барлық ерекшеліктерін қолдануға өте бай мүмкіндік береді.
Ассемблерлік программа Turbo Pascal-дағы жазылған программаларға қарағанда тез орындалып және жадыда аз көлем алады. Бірақ ассемблердің төмеңгі деңгейі программистің еңбек өнімділігін төмендетіп, программалардың жөндеуін өкпек күрделендіреді. Ережелер сияқты, ассемблер тілінде программалардың салыстырма – үзінділері жазылады. Сыртқы процедурада алдымен өз тақырабы жарияланып, содан кейін стандартты процедура ереді.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны
Кіріспе 2
1. Turbo Pascal программалау тілінің қосымша мүмкіндіктері 3
1.1. Сытқы процедуралар мен функциялар 3
2. GRAPH модулі 5
2.1. Графиктік режимнің инициализациясы. 5
2.2. Шығару көрсеткіші. 6
2.3. Графика анайыларының сызылу процедуралары. 7
2.4. Облыстарды сызу процедуралары 11
2.5. Облысты толтырудағы түс пен стиль 13
2.6. Тексті шығару 14
3. Илюстряцияны шығару 16
3.1. ВМР файылының құрылымы. 17
3.2. Draw функциясы 17
4. Диаграмма жасау программасы 19
Қорытынды 25
Қолданылған әдебиеттер көзі 26

Кіріспе

Менің курстық жұмысымда Паскаль тілінің графиктің мүмкіндіктерін
пайдаланып, диаграмма сызып шығу болатын. Диаграмма қазіргі кезде көпшілік
жиындарда қолданатын, статистикалық мәліметтерді оңай бейнелейтін сызба-
нұсқаның бір түрі. Осы диаграмманың даму тарихында статистикалық
мәліметтерді кесте түрінде берілуі жатыр. Яғни кесте арқылы мәліметтерді
ажырату қиындау болатын. Қай саланың не болмаса графаның мәні көп не
болмаса аздығын тез ажырату барысында диаграммалар ойлап табылған екен.
Диаграммалрды өазір өте оңай жасайтын Excel программасы бар.
Дегенменде менің курстық жұмысымда Паскаль тілінде диаграмма жасау
тапсырмасы қойылды. Мен бұл тапсырманы орындау барысында графикалық
мүмкіндіктерді жіті меңгердім.
Паскаль тілін 1970 жылы швейцарияның Цюрих қаласындағы жоғары
техникалық училищесінің профессоры Никлаус Вирт ұсынған. Ол бұл тілді дүние
жүзінде алғаш болып есептеу машинасын ойлап жасаған ұлы француз ғалымы Блез
Паскальдің құрметімен атаған.
1979 жылы қабылданған стандартты Паскаль тілі басқа тілдерден
қалыспайды. Сондықтан да қазіргі кезде Паскаль тілі кез-келген саладағы
күрделі есептерді шешу үшін қолданады.
Қазіргі кезде көп тараған қуатты бағдарламаалау жүйелерінің бірі –
Турбо Паскаль жүйесі болып есептеледі. Бұл бағдарламаалау жүйесінің негізі
ретінде Паскаль бағдарламамалау тілінің компиляторы алынған, сонымен қатар
жүйе құрамына қолданушыға бағдарламамаларды теріп жазғанда, өңдегенде
ыңғайлы болу үшін сервистік қызмет көрсететін қабықша (орта ) енгізілген.
Бұл жүйедегі компилятор көмегімен жүзеге асыратын Паскаль бағдарламамалау
тілін - Турбо Паскаль бағдарламамалау тілі, ал сервистік қабықшаны Турбо
Паскаль ортасы деп атау келісілген.
Сыртқы процедуралар арасында бағдарламадан, прцедура немесе
функцияларды шақыруға болады. Ассемблер, программаның төменгі деңгейіндегі
машинно-хабарлама тілінде жазылған, программаның компиляциясын
қамсыздандырады. Мына бөлімдері сыртқы ассемблер арқасында жазылған және
компиляциаланған, бағдарламалар туралы жазылған, мысалы: Microsoft
ассемблер фирмасы және Turbo Assembler фирмасы Borlond. Ассемблердің машина
– хабарланған тілі мамандандырылған программистке компьютер сәулетінің
барлық ерекшеліктерін қолдануға өте бай мүмкіндік береді.
Ассемблерлік программа Turbo Pascal-дағы жазылған программаларға
қарағанда тез орындалып және жадыда аз көлем алады. Бірақ ассемблердің
төмеңгі деңгейі программистің еңбек өнімділігін төмендетіп, программалардың
жөндеуін өкпек күрделендіреді. Ережелер сияқты, ассемблер тілінде
программалардың салыстырма – үзінділері жазылады. Сыртқы процедурада
алдымен өз тақырабы жарияланып, содан кейін стандартты процедура ереді.

1. Turbo Pascal программалау тілінің қосымша мүмкіндіктері

1.1. Сытқы процедуралар мен функциялар

Ассемблер программасын қондыру үшін оны алдын-ала компиляциялап,
ассемблерлік бағдарламаның ауыстырылатын кодын ұстаушы, OBG кеңейтілмесі
бар, объектті файлды алу қажет. Сыртқы процедураны суреттеу алдында,
денеге, программаның құрастырушы нұсқауы қойылады. {$ L файл аты } қайда
файл аты OBG файл аты. Тегеріш немесе каталог осылардан файлды іздеу
керек, егер ол ағымдағы каталогта табылмаса, онда ол келесі команда арқылы
ашылады: Option Direction. Сыртқы процедураны тапсырудың басқару алдында,
прцедура тақырыбысында саналғандай, программаны айналдыру параметрін,
программалық стекте орналастырады. Ассемблерлік процедура тізімінің
ішіндегіні сақтап, BP, SP, SS және DS процессорларының жұмысының алғаш
басында сақтап және осы сақтағанды басқару программада қайта түзету керек.
Параметрлер сілтемемен немесе мәні жағынан беріле алады. Егер параметр
сілтемемен берілсе, стекте – параметрдің абсолюттік мекен жайын ұстаушы
көрсеткіш орналасады. Барлық параметрлер - өзгергіштер, яғни параметрлер
тақырыбында алдыңғы сөзімен жарияланған, яғни ол әрқашан var сілтемесімен
беріледі. Мағына параметрлері сілтемемен немесе мағынасы жағынан, яғни,
ішкі ұзындықтың тәуелділікте ұсыну мәні жағынан беріле алады. Жалпы оқиғада
келесі ереже қолданылады: егер ішкі ұзындықтың ұсыну параметр мағынасы 1,2
немесе 4 байтқа тең болса, онда ол өз мағынасымен беріледі, яғни оның
мағынасы стекте орналаса бастайды.Дәл сонымен қатар стек арқылы беріледі
және барлық заттықтар тап осы ұзындықпен 4,6,8 және 10 байтқа (Turbo Pascal-
да 4.0 болжамдарында осылар стек арқылы бірлес процессорды 808680287
беріледі, 5.0 болжамдарынан бастап стектің процессоры 808680486) берілді.
Барлық қалған оқиғаларда, егер ішкі ұзындықтың ұсынулары 4 байттан көбірек
болса, онда лайықты параметрсілтемемен беріледі.
Ассемблерлік функция нәтижені ұсынудың, ішкі ұзындыққа байланысты,
орталық процессордың регисторы арқылы қайтарып немесе бірлес процессордың
келесі ержелерімен:
• 1 байт- регистірде Al;
• 2 байт- регистірде AX;
• 4 байт- регистірлерде DX:AX ( үлкен сөз DX)
• Real типі (6 байт) регистірде DX:BX:AX;
• Single, double, extended және comp стек арқылы бірлес процессор
808780486
• Көрсеткіштер регистірде DX:AX (сегмент DX )
• Жолдар сілтеме арқылы қайтарылады. Мекен-жай жолдың басында
орналасады DX: AX (сегмент DX).
Барлық ассемблерлік процедуралар сегментте тиісті атпен орналаса
отырып CODE, CSEG немесе атпен, TEXT суффиксі арқылы аяқталады. Жергілікті
өзгергіштер сегментке CONST атпен орналаса бастайды және DATA суффиксі
арқылы аяқталады. Барлық 0басқа жергілікті өзгергіштер сегментке DATA,
DSEG немесе BSS суффикспен аяқталатын атпен орналастыру қажет. Ассемблердің
барлық функциялары мен процедураларының аттары сияқты, Turbo Pascal
программасына қолайлы PUBLIK нұсқауымен хабарланады.

2. GRAPH модулі

Графиктік режимде жұмыс жасау үшін барлық керекті функциялар мен
процедуралар GRAPH модуліне орналасады. Сондықтан графиктік программаның
бірінші инструкциясы болып USES GRAPH болуы керек.

2.1. Графиктік режимнің инициализациясы.

Программа экран бетіне графикті шығаруы үшін графиктік режимнің
жұмысын инициализациялауын INITGRAPH процедурасы іске асырады. Ол
төмендегідей болуы керек:
INITGRAPH (GRAPH DRIVER, GRAPH MODE , PATH TO DRIVER);
GRAPH DRIVER (integer типі) параметрін-программамен қолданылып тұрған
видеоадаптердің драйвері анықтайды, GRAPH MODE (integer типі) параметрін-
видеожүйе жұмысының режимі, ал PATH TO DRIVER (string типі) параметрін-
драйвердің дискіде орналасуы.
Есіңізде болсын: INITGRAPH процедурасының бірінші екі параметрі
айнымалылардың аттары болуы керек.
TURBO PASCAL әр түрлі типті видеоадаптердің драйверлері BGI
каталогында орналасады.
GRAPHRESULT функциясы арқылы графиктік режимнің инициализациясының
нәтижесін тексеруге болады. Егер инициализация ойдағыдай іске асса, онда
осы функция мәнді қайтарады, оның аталуы grOk тұрақтысына тең.
Жұмысты аяқтау алдында графиктік режимін тұрғызған программа әріптік-
сандық режим жұмысын қайта тұрғызуы керек. Бұл CLOSEGRAPH процедурасының
көмегімен жүзеге асады.
Есіңізде болсын: Егер компьютерде SVGA адаптері құрылған болса, онда
графиктік режимнің инициализациялауында GRAPHDRIVER параметрінде мәлімет
ретінде VGA тұрақтысын қолдану керек.
Графиктік программа экран мониторын бөлек нүктелер арқылы қарастырады.
Олар пиксельдер деп аталады. Пиксельдердің экрандағы орны көлденең (х) және
тігінен (у) координаталары арқылы беріледі. Жоғарғы сол пиксельдің
координаталары (0,0). Пиксельдердің координаттары жоғарыдан төменге қарай,
содан оңға қарай өседі. VGA стандартты режимін алайық. Оның экрандағы
төменгі оң жүктесі (639, 479) координаталары.

2.2. Шығару көрсеткіші.

Әріптік-сандық режимде программа жұмыс істегенде монитор эранында жалт-
жұлт ететін курсор орналасады. Ол экранның қай нүктесінде келесі символдың
пайда болатынын көрсетеді. Графиктік режимде бұл курсор көрсетілмейді.
Инструкцияны орындау кезінде (текстің шығарылуы, графика) графиктік курсор
немесе шығару көрсеткіші экран бойымен жылжып тұрады. Шығару көрсеткішінің
координаталарын Х,У осьтеріне программа ала алады, егер Get X және Get У
функцияларын қолданса. Көрсеткішті экранның кез келген керек жеріне
жөңелтуге болады, бұл үшін MoveTo процедуралы бар (параметр ретінде нүкте
координаталарын көрсету керек). Мәселен, төмендегі инструкция мәліметті
экранның ортасына шығарады.
MoveTo (310,240);
OutText (‘Turbo Pasсal 7.0’);
Егер MoveRel процедурасын шақыратын болсақ қөрсеткішті жылжыта аламыз
(Мұнда неше нүктені жылжыту керектігін көрсету керек). Процедураны шақыру
инструкциясы былай болады: MoveRel(dx,dy); көрсеткішті көлденең, не тігінен
жылжыту үшін dx, dy параметрлері нүктелердің саның береді. Егер dx(dy)
параметрінің мәні оң болса, онда көрсеткіш оңға қарай (төмен) жылжиды. Егер
dx(dy) параметрінің мәні теріс болса, онда көрсеткіш солға қарай (жоғары)
жылжиды.

2.3. Графика анайыларының сызылу процедуралары.

Кез келген сурет, сызба, схема нүктелерден, бұрыштардан, доғалардан
және т.б. тұрады. Экранда сурет пайда болуы үшін программа графикалық
анайыларының сызылуын қамтамасыз етеді. Бұны іске асыратын шығару
процедурасы. Процедура SetColor түстің шығарылуын қамтамасыз етеді.
Мәселен, инструкция SetColor (4) графиктік анайының шығару түсі қара екенін
білдіреді.
Есінізде болсын: Палитра дегеніміз-түстердің жиыны. Әр түс палитрада
өзінің нөмірімен беріледі. Сондықтан әр түрлі палитраларда бір нөмірге
түрлі түстер сай болуы мүмкін.
Тұрақты Түс Түс номері
Black Қара 0
Blue Көк (қою) 1
Green Жасыл 2
Cyan Теңіз түсті 3
Red Қызыл 4
Magenta Көгілдір 5
Brown Қоңыр 6
Light gray Ашық сұры 7
Dark gray Сұры 8
Light blue Ашық көк 9
Light green Ашық жасыл 10
Light cyan Ашық 11
Light red Ашық қызыл 12
Light magenta Ашық көгілдір 13
Yellow Сары 14
White Ақ 15

Монитордың экранында нүкте пайда болуы үшін PutPixel процедурасын
шақыру керек, параметрлер ретінде сол нүктенің координаталары мен түсін
көрсету қажет. Мысалы, бұл инструкцияның орындалуы нәтижесінде экранның
ортасында қызыл нүкте пайда болады: PutPixel (320, 240, Red)
Мысалға есеп:
Program oscillators;
Uses graph, graphs, CRT;
X, y, t, h, Omega X, Omega Y: Extended;
Sx, sy: integer;
Begin
Writeln (х бойынша толқудың жиілігін еңгіз:);
Readlyn (OmegaX);
Writeln (у бойынша толқудың жиілігін еңгіз:);
Readlyn (OmegaY);
Open graph;
Set Bk Color (Blue);
Sx: =GetmaxX div 3-10
Sy: =GetmaxY div 3-10
T: =0
H: =0,001;
Repeat
X: = sin (OmegaX*t);
Y: = cos (OmegaY*t);
T: =t+h;
delay(s);
Putpixel (gx(x, sx), gy(y, sy), yellow);
Until keypressed;
Readlyn; close graph; end.
Мысалға есеп:
Тор көзді қағазда жануар суреті берілген. Осы жануардың суретін
экранға шығару.
Шешімі: осындай суреттерді орындаған кезде тор көзді қағазда бастапқы
нүкте таңдаймыз да келесі қима өткіземіз. Торларды санаймыз. LineRel
операторын қолданамыз, өйткені жаңа нүктелер соңғы нүктелерден анықталады.
Uses CRT, Graph;
Const
N=36; {36 қима}
Type
Rel= Array[1...m] of Shortlnt;
Const
X:Rel=(40,2,0,1,0,1,1,-1,0,4,1,3,-1 ,0,-3,0,-2,-3,0,2,-2,0,-1,0,-1,-
1,1,0,-1,1,0,-1,0,-1,0); {түлкі}
У:Rel=(0,-2,-2,1,-1,1,1,2,2,1,6,0,2 ,1,-1,-1,1,2,0,-1,0,-2,-1,1,2,1,-1, -
1,-4,-1,-3,-1,0,-1,0,-1);
K=25; {арттыру коэффициенті}
Var
Gd, Gm, I: integer;
Begin
Gd= Vga;
Gm= VgaHi;
InitGraph (Gd, Gm,’ ’);
SetBkColor (3);
SetColor (11);
SetLineStyle (1,0,ThickWidth);
MoveTo (200,120);
For I: =1 to n do
{N}
LineRel(x[i]* key[i]* k);
Circle (240, 120, 2);
Readln;
Close Graph
End.
Мысалға есеп.
Экранға кез келген фамилия мен аты шығу керек.
Uses CRT;
Var x, y: integer;
Begin textbackground (write);
Cbrser;
X: = 40;
Y: = 13;
Textbackground (green);
Textcdor (magenta);
Goboxy(x, y);
Write(‘Samratova’);
Write (‘Mira’);
Readln;
End.
Мысалға есеп:
Uses Graph, crt;
Const
R=50;
Dx=1000;
Var
D,m,e,k: integer;
Xasp, yasp: word;
Begin
D:=Detect;
InitGraph(d, m, ‘ ’);
E:= GraphResult;
If e gr Ok then
Writeln (Graph ErrorMsg (e) );
Else
Begin
GetAspectRatio (xasp, yasp);
Fork:= 0 to 20 do
Begin
GetAspectRatio (xasp+k* dx, yasp);
Circle (GetmaxX div 2, GetmaxY div 2, R) end;
:f Readkey= 0 then k:= ord (Readkey);
CloseGraph;
End ;
End.

2.4. Облыстарды сызу процедуралары

Дөңгелектердің сызылуы Circle процедурасын шақыру арқылы іске асады:
Circle (x, y, r);
x пен y -дөңгелектердің центрінің координаталары.
r-радиус.
Ellipse процедурасы арқылы элипсті сала аламыз. Осы процедураның
шақырылуы жалпы түрде былай беріледі:
Ellipse (x,y, бастапқы бұрыш, соңғы бұрыш, радиус Х, радиус У);
Мұндағы х пен у-элипстің центральді нүктенің координаталары, бастапқы
бұрыш, соңғы бұрыш параметрлері бастапқы және соңғы элипс нүктелердің
дөңгелек координаталарын береді, бастапқы нүктесінен соңғы нүктесіне қарай
сағт тіліне қарсы, радиус х және радиус у-көлденең және тікөлденең және
тіадиусы. Мәселен, Ellipse (100, 100, 0, 360, 20, 50) инструкциясы толық
элипс сызып тастайды, Ellipse (100, 100, 0, 180, 20, 50) инструкциясы-
жоғарғы жартысын, ал Ellipse (100, 100, 180, 0, 20, 50) инструкциясы-
төменгі жартысын.
Радиус Х пен радиус У тең болған жағдайда процедура Ellipse дөңгелекті
сызып тастайды.
Retangle процедурасы тікбұрышты сызуға мүмкіндік береді. Шақыру
инструкциясы былайша:
Retangle (x1, x2, y1, y2);
х1 мен у1-тікбұрыштың жоғарғы сол бұрыштың координаталары.
х2 мен у2-тікбұрыштың төменгі оң бұрыштың координаталары. Мәселен,
Retangle (0, 0, GetMax x, GetMax y); инструкциясы экранның жұмыс облыстың
жақтауын сызып тастайды. Мұндағы GetMax x және GetMax y-функция аттары,
олардың мәндері х пен у кординаталарының ең үлкен мәніне тең. Circle
процедурасы, Ellipse және Rectangle сәйкес фигураларды сызып тастайды.
Қажетті түсті SetColor процедурасын шақырып орнатуға, ал керек стильді-
Setline Style процедурасын шақырып орнатуға болады.
Тікбұрыш. Bar процедурасын қолданамыз. Бұл процедура арқылы экранға
тікбұрыш сыза аламыз. Жалпы түрде шақыру процедурасының инструкциясы
былайша көрсетіледі:
Bar (x1, y1, x2, y2);
х1 және y1 тікбұрыштың жоғарғы сол бұрышын, ал х2 және у2-төмеңгі оң
бұрышын береді.
Көлемді тікбұрыш. Bar 3d (x1, y1, x2, y2, тереңдігі, жоғары шекарасы).
х1 және у1 параметрлері жоғарғы сол орналасуын береді, ал х2 мен у2-төменгі
оң. Тереңдігі параметрі алдыңғы және артқы паралелепипедтің шектерінің ара-
қашықтығын береді, ал жоғарғы шекара параметрі (Boolean типі)
паралелепипедтің артқы шектердің жоғарғы шекарасын сызудың керектігін
анықтайды.
Сектор жєне дµњгелекті PieSlice процедурасы сызады және толтырады.
PieSlice (x, y, бұрыш 1, бұрыш 2, радиус), х, у параметрлері сектор
центрінің орналасуын береді. Бұрыш 1 және бұрыш 2 секторды шектейтін
тікбұрышты береді, ал радиус параметрі-сектор радиусын. Көлдеңен кесінді
нөльдік бұрышқа сай.
Бұрыш 1=0, бұрыш 2=360, онда PieSlice процедурасы дөңгелек сызады
Элипстік секторды сызатын Sector процедурасы. Процедураның шақыру
инструкциясы:
Sector (х, у, бұрыш 1, бұрыш 2. радиус х, радиус у);
х пен у параметрлері сектордың центрінің орналасуын береді. Бұрыш 1,
бұрыш 2 тікбұрышты береді, олар секторды шектейді. Параметр радиус Х-х осі
бойынша радиус береді. Ал радиус У-у осі бойынша эллипс нольдік бұрышқа сай
келетіні бұл көлденең қима (x,y) нүктесінен басталып өсу жағына х
координатасына қарай бағытталған. Бұрыш 1=0, бұрыш 2=360, Sector
процедурасы толық эллипс сызады.

2.5. Облысты толтырудағы түс пен стиль

SetFillStyle –ді қолдана отырып керекті түс пен стильді алуға болады.
SetFillStyle процедурасының шақырылу инструкциясы былайынша көрсетіледі:
SetFillStyle(стиль, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.