Банк қызметі және сақтандырудың ұйымдасқан құқықтық негіздері

Жоспар
Кіріспе

1. ҚР банк жүйесі. Банк қызметін мемлекеттік реттеу.
2. ҚР ұлттық банк ісінің құқықтық жағдайы.
3. Екінші денгейлі банктерінің құқықтық негіздері.
4. Сақтандыру қызметінің мемлекетік реттеу.

Несие жүйесінің негізгі буыны-банктер. Себебі масштабы және маңызы жөнінен несие қатынастарының басым көпшілігі банктер арқылы өтеді. Банктер мемлекет мен кәсіпорындардың, акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мектептер мен ауруханалардың, институттар мен бала бақшалардың және халықтың уақытша бос ақшаларын шоғырландырып оларды іс-жүзінде капиталға айнаддырады.
Сонымен қатар, банк төлем, есептеу, несие беру, сақтандыру және т.б. көптеген сан алуан операциялар жүргізеді. Банк деген ұғым не, ол қалай пайда болды деген сұраққа жауап іздестірейік. "Банк" деген ұғым италиян сөзі "банк" - орындық айырбас орындығы — айырбас орны дегенді білдіреді.
Тарихта банктің ең жай қызметі, мысалы тұқым сатып алуға ақшаны несиеге алған жағдай жаңа эраға дейінгі VIII-V ғ.ғ. Вавилонда кездескен. Орта ғасырда банк ісінің орталығы Италия, Германия, Нидерланды болып саналса, ал ерте капитализм жағдайында Англия болған.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Банк қызметі және сақтандырудың ұйымдасқан құқықтық негіздері.

жоспары:

1. ҚР банк жүйесі. Банк қызметін мемлекеттік реттеу.

2. ҚР ұлттық банк ісінің құқықтық жағдайы.

3. Екінші денгейлі банктерінің құқықтық негіздері.

4. Сақтандыру қызметінің мемлекетік реттеу.

Банк жүйесін ұйымдастырудың құқықтық ретелуі.

Банк қызметінің түсінігі.

Несие жүйесінің негізгі буыны-банктер. Себебі масштабы және маңызы жөнінен несие қатынастарының басым көпшілігі банктер арқылы өтеді. Банктер мемлекет мен кәсіпорындардың, акционерлік қоғамдар мен жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің мектептер мен ауруханалардың, институттар мен бала бақшалардың және халықтың уақытша бос ақшаларын шоғырландырып оларды іс-жүзінде капиталға айнаддырады.

Сонымен қатар, банк төлем, есептеу, несие беру, сақтандыру және т.б. көптеген сан алуан операциялар жүргізеді. Банк деген ұғым не, ол қалай пайда болды деген сұраққа жауап іздестірейік. "Банк" деген ұғым италиян сөзі "банк" - орындық айырбас орындығы — айырбас орны дегенді білдіреді. Тарихта банктің ең жай қызметі, мысалы тұқым сатып алуға ақшаны несиеге алған жағдай жаңа эраға дейінгі VIII-V ғ.ғ. Вавилонда кездескен. Орта ғасырда банк ісінің орталығы Италия, Германия, Нидерланды болып саналса, ал ерте капитализм жағдайында Англия болған.

К.Маркс банктердің пайда болуы туралы былай деген: "Кәсіпкерліктің ерекше саласы пайда болды, себебі ол ерекше сала ретінде барлық тараптардың ақша механизімін қамтамасыз етеді, ол шоғырланып ірі масштабта жүргізіледі".

Банк жүйесін бірсыпыра реттеген 1990 жылдың аяқ шенінде одақтық екі заң - "Мемлекеттік банк туралы" Заң және "Банктер және банк қызметі туралы" Заң бекітілді. Зандарда банк ашу жағдайы, оларды бақылау әдістері белгіленді. Осы заңдарға сай бұрынғы маманданған банктер акцияландыру негізінде коммерциялық банктерге айнала бастады. Қазақстан Республикасының қазіргі банк жүйесінің құрылуы 1990 жылы желтоқсанда Қаз КСР-ның Жоғары Кеңесі қабылдаған "Банктер және банк қызметі туралы" Заңынан бастау алады.

Заңға сәйкес Республикада екі деңгейлі банк жүйесі құрылды; жоғары (бірінші) деңгейдегі банк - Қаз КСР-ның Мемлекетгік банкі және төменгі (екінші) деңгейдегі банк -коммерциялық банктер жүйесі. Банк-өзінің жарғысы бар,толық шаруашылық есеп және өзін-өзі қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол ақша қаражатын тарату, орналастыру және басқа банктік операциялар жүргізетін мекеме Қазақ Кеңес Социалистік Республикасының территориясында жинақталған несие ресурстары осы заң шыққан күннен бастап Республика меншігі болып саналады. Мемлекеттік банк ресурстарының меншігі және оның Орталық банкі болып саналады. Қазақстан территориясында біртектес ақшаны пайдалану және біртектес ақша саясатын жүргізу мәселелері Одақтық шартта көрсетілген. Оның айналымға монополиялы құқықпен ақша белгілерін эмиссиялауға, ақша-несие қатынастарын реттеуге, мемлекеттік бюджеттің кассалық жұмысын жүргізуге, Республика территориясында коммерциялық банктер ашуға рұқсат беретін құқығы бар. Мемлекеттік банк осы заң бойынша қызмет атқарып, Қаз КСР-ның Жоғары кеңесіне есеп береді, жер-жерлерде өз мекемелерін, ашуға құқығы бар.

Мемлекеттік банктің басқару органы оның басқармасы. Басқарманың төрағасын Республика Жоғары Парламенті Кеңесі 5 жыл мерзімге бекітеді. Банктің құрылымы мен міндеттері оның Жарғысында белгіленеді. Кәсіпорындардың ұйымдардың, кооперативтер мен азаматтардың несие-есеп жұмыстарын жүргізу үшін республика территориясында коммерциялық банктер мен басқа несие мекемелері ұйымдастырылды. Коммерциялық банктер өз жұмысында осы заңды және Қазақстан Мемлекеттік банксінің нұсқаулары мен ережелерін басшылыққа алады. Клиенттерімен шарттасып қызмет көрсетеді.

Коммерциялық банктер мен басқа несие аралас (шетел капиталы қосылған) меншікте болуы мүмкін. Қазақстан зандарына сай Мемлекеттік банк деп (Орталық ұлттық банктен басқа) капиталы толығымен үкімет иелігінде, немесе акционерлік капиталдың басым бөлігі мемлекеттік құрылтайшылардың (мысалы: мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың) акциясы болғанда есептеледі. Коммерциялық банктер өздерінің акционерлер жиналысында қабылданған Жарғысы бойынша қызмет істейді.

Сонымен бірге республика территориясында шетел мекемелерімен бірігіп құрылған коммерциялық банктер Қызмет істеуі мүмкін. Егер банктің жарғылық капиталын Қалыптастырғанда өзіміздің мемлекеттік емес құрылым, немесе шетел мемлекеттік, не болмаса мемлекеттік емес Құрылымдары қатынасса онда аралас банктің түрлері деп есептелінеді. Аралас банктер мынадай варианттарда құрылуы мүмкін; мемлекеттік жеке, мемлекеттік кооперативтік, жеке кооперативтік. Қосылып құрылған банктер мен олардың филиалдарының қызметі Қазақстан заңдарымен реттелінеді делінген заңда. Сөйтіп тәуелсіз Қазақстан Республикасының банк жүйесінің қалыптасуы мен дамуын бірнеше кезеңге

Бөлуге болады.

Бірінші кезең - 1917 жыл мен 1930 жыл аралығы патшалық Ресейден қалған банк жүйесін жаңадан қалыптастыру, бұл кезде әр түрлі меншіктегі банктер мен несие мекемелері қатар қызмет істейді.

Екінші кезең - 1930 жыл мен 1987 жыл аралығы елде КСРО Мемлекеттік банкі әмбебап қызмет атқарды, яғни ол мемлекеттің Орталық банкі ретінде эмиссиялау және несие беру қызметтерімен қоса клиенттерге де қызмет көрсетті.

Үшінші кезең - 1988 жыл -1991 жыл аралығы елде КСРО Мемлекеттік банкі әмбебап қызмет атқарады. Яғни ол мемлекетгің Орталық банкі ретінде эмиссиялау және несие беру қызметімен қоса клиенттерге де қызмет көрсетті. Үшінші кезең - 1988-1991 жылдар аралығы елде мемлекеттік банкі "банктердің банкісі" ретінде эмиссиялық, ереже, нұсқау және т.б. нормативтік актілер шығарушылық, бақылау жене басқа қызметтермен экономиканың әр түрлі салаларына қызмет көрсетті. Сонымен бірге 1990 ж. басында кооперативтік және коммерциялық банктер де құрыла бастады.

Төртінші кезең - 1991 жылдан бастап қазіргі уақытқа дейін нарықтық банк жүйесінің қалыптасу кезеңі, яғни тәуелсіз республиканың нарықтық қатынастарға өту жағдайында екі деңгейлі банк жүйесінің пайда болуы және дамушы қазіргі уақытта экономикасы нарықтық типпен дамыған мемлекеттердің барлығында дерлік екі деңгейлі банк жүйесі құрылып, белсенді түрде одан әрі өрістеуде.

Оның бірінші деңгейінде эмиссиялық қадағалау, нұсқау, ереже шығару рұқсат ету және сол сияқты басқа қызметтермен шұғылданатын, ал екінші деңгейінде клиенттерге қызмет көрсететін коммерциялық банктер орналасқан.

Коммерциялық банктер.

Мемлекеттің несие жүйесінде коммерциялық банктердің алатын орны өте зор. Олар қарыз капиталы нарығының әр түрлі саласында жан-жақты іс-әрекет етеді. Коммерциялық банктер несие ресурстарының негізгі бөлігін шоғырландырып өз клиенттеріне несие беру, депозит қабылдау, есептеу, бағалы қағаздарды, шетел валютасын сатып алу — сату мен оларды сақтау және басқа да көптеген қаржылық қызмет көрсетеді. Коммерциялык банктер нарықтық экономикада, несие жүйесінің негізгі буыны. Олардың міндеті ақша айналымы мен капитал айналымының үздіксіз қозғалысын қамтамасыз ету, өнеркәсіп мекемелерін, мемлекет пен халықты несиелеу, халық шаруашылығына қор жинау үшін жағдай жасау болып табылады.

Қазіргі коммерциялық банктер қаржы делдалы ретінде ақша капиталды қамтамасыз етіп, маңызды халық шаруашылық қызмет атқарады. Ұйымдық тұрғыдан коммерциялық банктердің басым көпшілігі акционерлік қоғам формасында құрылған. Қоғамның жарғысы бойынша жоғары басқару органы — акционерлердің жылдық жиналысы. Кезектегі және кезексіз жиналыс өткізілуі мүмкін. Жылдық жиналыста ірі акционерлерден тұратын топтар құрылып олар банктің жұмысын қадағалайды. Жылдық жиналыста банктің есебі бекітіліп, оның директорлар кеңесі сайланады. Директорлар кеңесі жыл бойы банктің жұмысын күнделікті басқарады. Ол бірнеше кеңесші комиттерден құрылып нақты іс-әрекеттер бойынша қорытынды және ұсыныстар береді. Коммерциялық банктер бірнеше басқарма мен бөлімдерден құралады.

Коммерциялық банктердің атқаратын келесі қызметі несие беруде делдал болу. Бос ақша қаражат иесі мен қарыз алушының арасында тікелей несие қатынастарының туындауына кедергі болатын жәйттер: ұсынатын капитал көлемінің қарызға қажетті көлемге сай келмеуі, капиталдың айналыстан босау мерзімінің қарыздарға қажет мерзімге сай келуі. Сондай-ақ қарыздардың төлем қабілетсіздік қаупі капитал иесі мен оны қарызға алушының арасында тікелей несие қатынастарының туындауына кедергі болатын жәйттер: ұсынатын капитал көлемінің қарызға қажетті көлемге сай келмеуі, капиталдың айналыстан босау мерзімінің қарыздарға қажет мерзімге сай келуі. Сондай-ақ қарыздардың төлем қабілетсіздік қаупі капитал иесі мен оны қарызға алушының арасында тікелей несиелік байланыс болуын қиындатады. Капитал иесі қарыздардың қаржылық жағдайы туралы хабардар болмауы да мүмкін. Коммерциялық банктер қарыз беруші мен қарыз алушының арасындағы қаржылық делдал ретінде осы кедергілерді жояды. Есеп және төлем жұмыстарын жүргізуде банктердің ролі зор. Кәсіпорындар арасындағы есеп айырысудың негізгі бөлігі қолма-қол ақшасыз жүреді. Банктер делдал ретінде клиенттердің тапсырысы бойынша шотқа ақша қабылдап, ақшаның түсуін және берілуін есептейді.

Коммерциялық банктердің ерекше қызметі төлем құралдарын шығару арқылы айналымдағы ақшаны көбейту немесе артығын жою. Төлем құралдарын шығару олардың депозиттік және несиелік қызметтеріне тікелей байланысты. Депозит екі түрлі жолмен; клиенттің банкке ақша салуы арқылы немесе қарыздарға банктің несие беруі арқылы жүргізіледі. Коммерциялық банктер акция және облигация түріндегі бағалы қағаздарды шығарып және орналастырып эмиссиялық - құрылтайшылық қызмет атқарады. Ұзақ мерзімді инвестиция тарту мақсатында кәсіпорындар акция және облигациялар шығарады. Бұл жағдайда кәсіпорындардың тапсырысы бойынша банктер бағалы қарыздардың көлемін, шығару жағдайы мен эмиссия мерзімін анықтауды, олардың типін таңдауды, сондай-ақ оларды орналастыру және екінші рет айналысқа түсіру міндетін өзіне алады. Шығарылған бағалы қағаздарды өз есебінен сатып алуды-сатуды ұйымдастырады немесе сатып алушыларға қарыз береді.

Сол сияқты банктер мемлекеттік облигацияларды белсенді түрде сатып алады қайта сатуда делдал ретінде екінші нарық ұйымдастырады. Бұл нарықтағы операцияларды сату курсымен сатып алу курсының айырмасынан түсетін аса көп пайданы өзіне алып, оларды аса ірі банктер тобы монополды түрде жүргізеді.

Банктер сенімхат бойынша клиенттердің мүлкін баскару қызметін де атқарады. Жеке тұлғаларға: осы қызметті атқару құқығынан айырылғандардьң (бойдақтардың, жесірлердің, жасы толмағандардың) мүлкін уақытша басқару, ізбасарларының мүддесі үшін өлген кісінің мүлкін басқару, пайда табу мақсаттарымен капиталды басқару (ақшаны акцияға, қозғалмайтыне мүлікке алу) құндылықтарды сейфте сақтау және т.б. қызметтер көрсетеді.

Банкілік несие шарты.

Банкілік несие шарты үғымы. Кредит шарты бойынша несие шарты қарыз беруші ссуда беруші кредитор банк борышқорға ақша қаржыларын шұғыл негізде ақылы қайтарым негізінде береді. Банкілік несие шартына қарыз шартына қатысты ережелер қолданылады. Несие шартының түсінігінің езі және құқықтық табиғаты бірнеше рет туғызды. Кейбір авторлар несие шартын қарыз шартының бір түрі ретінде қарайды. Басқалар несие шартын дербес шарт ретінде санайды. Банк несие шартын дербес шарт деп қарайтын авторлар өз көзқарастарын ең алдымен банктің ерекше — шаруашылық субъектісі және мемлекеттік басқару органы ролімен түсіндіреді. Мемлекеттік монополдік шаруашылық кезінде негізінен бюджетке қарайтын кредит ресурстары мемлекеттік банк арқылы мемлекеттік кәсіпорындар арасында бөлінетін кезде кредит-несие шарты қарыз шартымен алшақ шарттар деген пікір шындыққа жанасатын. Қазіргі танда екінші деңгейдегі банктер мемлекеттік басқару органдарына жатпайды, сондықтан да несие шарты мен қарыз шартының дербестігі және айырмашылығы туралы пікірлердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.