ХІХ және ХХ ғасырларда марксистік педагогиканың пайда болуы және дамуы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ХІХ және ХХ ғасырларда марксистік педагогиканың пайда болуы және дамуы.

Карл Маркс пен Фридрих Энгельстің тәрбие жөніндегі ілімі.

Марксизм пролетариаттың идеялогиясы ретінде, сол пролетариаттың

мұң-мұқтажы мен талаптарын білдіретін көзқарас ретінде ХІХ ғасырдың 40-жылдары жарыққа шықты.

Карл Маркс (1818-1883) пен Фридрих Энгелстің (1820-1895) еңбектерінде қоғамдың дамуында нағыз прогрессившіл және революцияшыл күш болып саналатын жұмысшы табының түбірлі мақсаттары мен мұқтаждары ғылыми шешім тапты.

Маркстың ұлылығы мынада:ол тарихи дамудың бүкіл барысында күн тәртібіне қойған мәселелерге жауап берді. Маркс пен Фридрих адамзаттың қоғамдық санасында ең үлкен тоңкеріс жасап, тарихи даму заңдарын дұрыс бейнелейтін пролетариаттың дүниеге ғылыми көзқарасын белгілеп берді. Олар социализмді утопиядан ғылымғм айналдырып, капитализмдің құрып-бітуі және коммунизмнің салтанат құруы даусыз екендігін дәлелдеді.

«Маркстің ілімі -ең күшті ілім, өйткені ол дұрыс ілім. Ол ілім адамдарға жоққа сенудің қандайымен болсада реакцияның қандайымен болса да, буржуазиялық езгіні қорғаудың қандайымен болса да ымыраласпайтын тұтас көзқарас беретін толық және жүйелі ілім» -деді В . И Ленин.

Маркс пен Энгельстің тәрбие мен білім жөніндегі ілімі ғылми коммунизм теориясының бөлінбейтін бөлігі.

Марксизмдің жарыққа шығуы бүкіл қоғамдық ғылымдар саласында ірі өзгеріс жасаумен бірге, педагогикада да жаңа дәуір ашты. Олай дейтінімі, ең алдымен Маркс пен Энгельс тарихта алғаш рет тәрбие мәселелерін алдыңғы қатарлы қоғамдық тап- пролетариаттың қанауды толық жою, коммунизм орнату жолындағы революцияшыл күресімен байланыстырады.

Екіншіден, Маркс пе Энгельс өз заманындағы педагогикадағы метафикалық көзқарастармен келіспес күрес жүргізе отырып, тәрбиенің қоғам өміріндегі және адамды қалыптастырудағы маңызын дұрыс анықтады. Маркстың қоғамдық сананың қоғамдық болмысқа тәуелділігі жөніндегі ойлары тәрбиенің әлеуметтік сипатта болатындығын түсінуге мүмкіндік берді. Осыдан келіп, әр дәуірде тәрбиенің үстем қоғамдық қатынастарға, қоғамдың материалдық өмір жағдайларына тәуелді болатындығы анықталды.

Үшіншіден, Маркс пе Энгельс тәрбие ұғымы туралы диалектикалық әдісті қолдана отырып, тәрбиені тарихи ерекшелікте екндігін көрсетті, осы ойларымен олар тәрбие өзгермейтін, мәңгілік категория деп есептеген идеалистик педагогикалық теорияларға күйрете соққы берді. «Коммунистік партия манифестінде » Марк пен Энгельс буржуазия идеологтарының тәрбие қоғамдан тыс, жалпы адамгершілік бағытта болады деген жалған дәлелдерін әшкеріледі. Олар былай деп жазды:«Ал сіздердің тәрбиелеріңізді . . . өздеріңіз тәрбие жүргізіп отырған қоғамдық қатынастарыңыз белгілемей ме, мектеп арқылы тура немесе жанама араласып, қоғам белгілеп отырмай ма ? Коммунистер қоғамдың тәрбиеге жасайтын ықпалын ойдан шығармайды; олар тек қана тәрбиенің сипатын өзгертеді, оны үстем таптың ықпалынан шығарады ».

Төртіншіден. Маркс пен Энгельс капиталистік қоғам жағдайындағы алдыңғы қатарлы идеяларды ту етіп ұстаушы пролетариат санасында социалистік идеялар мен қасиеттерді тәрбиелеудің және ғылыми теориямен қаруланудың қажеттілігін көрсетті, себебі алдыңғы қатарлы идеялар пролетариаттың жаңа қоғамдық құрылыс орнату күрестеріне керек еді.

« Теория бұқараны меңгерісімен-ақ материалдық күшке айналады», -дейді Маркс.

Бесіншіден, Маркс пен Энгелс пролетариаттың революция жеңгенден кейін де бұқараның жоғары саналы болу мәселесі социалистік қоғам құрылысының маңызды шартына айналатындығын анықтады. Олардың үйретуінше, жаңа экономикалық жағдайда жүргізілетін және нағыз алдыңғы қатарлы ғылыми теориға негізделген коммунистік тәрбие жаңа қоғам құруда зор күшке айналды.

Міне, Маркс пен тЭнгель осы әр слалы және толық жүйелі көзқарастарымен, табанды түрде жүргізген күрестерімен педагогикалық теория негіздерін анықтады, педагогикада жаңа дәуір ашты, педагогиканың шын ғылыми теория ретінде дамуына жол салды.

Марксизмдің диалектикалық және тарихи материализм мәселелерін зерттей отырып, қоғамдық құбылыстар ретінде саналатын тәрбие тәрбие теориясымен тікелей айналысты.

Тәрбиенің таптық сипаты. Буржуазиялық қоғам тәрбиесін сынау.

Педагогиканың ғылым ретінде қалыптасуы үшін Маркс пен Энгельстің тәрбиенің таптық сипатын ашуының зор мәні болды. Олар алдымен тәрбиенің өзгермейтін категория еместігін, тәрбие тарихи сипатта болатындығын, осыған байланысты тәрбие мекемелері, олардың жүйесі және педагогикалық теориялар қоғам дамуына сәйкес өзгеріп отыратынғынын дәлелдеді. Марксизм негізін салушылар тәрбиенің сол кездегі үстем қоғамдық қатынастарға байланыстылығын, оны түбінде материалдық байлықты өндіру әдісі белгілейтіндігін анықтады. Маркс пет Энгель с сонымен қатар таптық қоғамдың шығу кезінен бастап, қанаушы таптар тәрбиені еңбекшіліерді қанау құралына, өздерінің таптық үстемдігін күшейту құралына айналдырғанын дәлелдеді. Олар таптық қоғам жағдайында тәрбие таптық сипатта болады деп тұжырымдады.

Марксизм негізін салушылардың тәрбиеның тарихи және таптық сипаттарын ашуы олар, а буржуазиялық қоғам тәрбисінің қатаң және дәлелді әшкерелеуге және сол тәрбиенің терең қайшылықтарын көрсетуге мүмкіндік берді.

Сол дәуірдегі ең ірі капиталистік ел -Англияны мысалға ала отырып, орасан көп деректі материалдар арқылы Маркс «Капиталында» Энгельс «Англияда жұмысшы табының жағдайы « деген еңбегінде ағылшын буржуазиясының ағарту ісінде жүргізген әділетсіздіктерін әшкеріледі. Еңбекшілер балаларына арналған бастауыш мектептерінде оқу жұмысының дұрыс еместігі, оқушылардың тек элементарлық сауатын ғана ашып, негізгі көңіл жастарға діни уағыздар мен буржуазиялық моральдың ережелерін үйрететіндігін көрсетті.

Маркс шығармаларында капиталистік өндірісте жұмыс істейтін жжас өспірімдер еңбегінің аяусыз қаналатындығын сүреттейтін деректер де жеткілікті.

Маркс өзінің «Капиталында» денсаулыққа аса зиянды болып саналатын Англияның сіріңке өндірісіндегі жұмысшылардың жартысынан астамы 13 жасқа дейінгі жас балалар екендігін, олардың жұмыс күні 12 -ден 15 сағатқа дейін созылатындығын мысалға келтірді.

Ірі өндірістің дамуы обьективтік жағынан отбасы тәрбиесінен қоғамдық тәрбиеге көшуге қажетті жағдайларды тұғызады. Отбасы тәрбиесінің қоғамдық тәрбие көшуі даму болып табылады. Бірақ буржуазия әр түрлі сылтаулармен бұл талаптардың іске асуына кедергі келтірді. «Коммунистер қоғамдық тәрбиені талап ету арқылы отбасыны, осының нәтижесінде ата-анамен балалар арасындағы сүйіспеншілік қатынастарды жояды», -деп екі жүзділікпен даурықпа дәлелдер таратты.

Маркс пе энгельс өздерінің «Коммунистік партияның манифесінде» осындай даурықпа дәлелдерді әшкеріледі . Маркс пен Энгельстің осыдан бір ғасыр бұрын айтқан ызалы сындары осы күнгі буржуазиялық отбасыға да тиесілі . Марксизм нің негізін салушылар жастардың білім алу талабынан буржуазия тарапынан таптық қарсылық болатынғын ескерте отырып, пролетариаттың халық ағарты ісі үшін жүргізетін күресі оның капиталистік құрылысқа қарсы бағытталған жалпы саяси күресіне ұласуға тиісті деп үйреттті.

Марксизм осыған байланысты пролетариатты капитализм жағдайында халық ағарту ісі үшін жүргізетін күресінің бағдармалалық талаптарымен қауландырды. Сонымен қатар Маркс пен Энгельс социализм кезіндегі ағарту ісін ұйымдастыруда шешуге негіз болатындай шараларды белгіледі.

Бастапқы кезде, буржуазиялық қоғам жағдайында пролетариат білім алу үшін, балаларды қоғамдық өндіріске араластыру үшін, тәрбиені қоғамдық түрде ұйымдастыру жолында күресуге тиіс деп көрсетті.

Маркс 1875 жылғы Гот бағдарламасына берген түзетулері сол кездегі неміс социалист-демократтарының тәрбие мен оқу мәселесіндегі оппортунистігін әшкереледі.

Марксизм негізін салушылар олардың реформистігін сынай отыра, буржуазия еш уақытта да еңбекшілерге шын білім беруге құштар еместігін көрсетті. Тек капитализмді құлату арқылы барлық тапқа бірдей білім берілетіндігін анықтады.

Ал енді пролетариат саяси өкіметті өз қолына алысымен, тәрбие мен оқу мәселелері жөнінен іске асырылатын міндетттер марксизмдің негізін салушылардың « Коммунистік партияның манифесінде » анықталған. Ол міндеттер: « Барлық балаларға қоғамдық және тегін тәрбие беру . Балаларға осы заманғы формада фаприкаларда жұмыс істеуін жою. Тәрбиені материалдық өндіріспен ұштастыру ».

Марксизм негізін салушылар ескі капиталистік қоғамды социалистік қоғамға айналдыру негізінде халық ағарту ісін революциялық жолмен толығымен демократияландыруды бірінші орынға қою керек деп көрсетті.

Адамды жан-жақты жетілдіру.

Адамдың жетіліп қалыптасуы мәселесін марксизмге дейін ХVІІІ ғасырдағы француз материалистері және солардың жолын ұстағандар социалист -утопистер шешуге тырысқан болатын.

Бірақ олардың механистік және метафизикалық материализм концепциясында болуы оларға адам, оның жетілуі жөніндегі мәселені шешуге мүмкіндік бермеді.

Маркс пен Энгельстің ұл еңбегі сонда, олар адм табиғатының әлеуметтік сипаттылығын ашып, оның тарихи дамудың үстінде ұнемі өзгеріске ұшырайтындығын анықтады.

Маркс пен Энгельстің үйретуінше, адамдың жетіліп қалыптасуы қоғамдық жағдайлар ықпалымен, тәрбие арқалы және адам табиғаты туысынан-дүниеге келуімен бірге болатын қасиеттер арқылы болады.

Осының ішінде адамдың қалыптасуында қоғамдық жағдайлар мен тәрбие шешуші роль атқарады. Маркс пен Энгельс адамдың жетілуіне, оның дүниеге келуімен ілесе келетін қасиетттерді және сапаларды мойындайды. Бірақ сонымен қатар өздерінің «Неміс идеялогиясы» деген кітабында қасиеттер дайын күйінде нәсілдік ерекшелік болып табылады, сол дарындылық дамуына себепкер бола алады деген. Бұл нәсілдік ерекшеліктер адамдың өзі өмір сүретін қоғамдық жағдайлары арқылы және сол адамдың қабылдайтын тәрбиесі арқылы сақталады және жіктеледі.

Бұл маңызды теориялық қағиданың мысалы ретіндек марксизм негізін салушылар қайта өркендеу дәуіріндегі ұлы сүретші Рафаэльді алды.

Маркс пен Энгельстің көз жеткізе дәлелдеуінше, оның тамаша талантының шарықтауына ХVІ ғасырдағы отаны -Италиядағы қоғамдық жағ ғасырдағы отаны -Италиядағы қоғамдық жағдайдың жағымды әсері себеп болды.

Маркс пен Энгельст қоғамдық орта, жағдайлар мен тәрбиені тым тұрпайы түсінуге болмайды деп үйретті, өйткені адамды сол қоғамдық орта мен тәрбиенің пассивті жері деп есептеуге болмайды. Себебі адам айналасын қоршаған ортаның әсері мен ықпалында бола отыра, өзіде соларға әсер етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.