«Желтоқсан ызғары әлі күнге жүрегімді жылатып, санамды сыздатады»

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

«Желтоқсан ызғары әлі күнге жүрегімді

жылатып, санамды сыздатады»

Әлима Сұлтанғалиева 24 жыл бұрын Қыздар педагогикалық институтының студенті еді. 1986 жылғы желтоқсанында Лениннің «әр ұлттың өз көсемі болуы керек» деген сөзін ұстанып шыққан қазақ жастарымен бірге алаңда болған Әлима өз естелігімен бөліседі.

Сарапшылардың бірқатары Қазақстандағы 1986 жылы болған Желтоқсан оқиғасы - Совет одағында болған елдердің тәуелсіздігіне алғашқы қадамы және социалистік лагердің тарауына алып келген ұлттар мен ұлыстардың еркіндікке ұмтылысының бастамасы болды деген пікірді ұстанады.

Әлима Сұлтанғалиеваның айтуынша, қоғамда болып жатқан оқиғалардан тысқары қалмай, оның өрбуінен хабардар болып отырған жастарды 1986 жылы желтоқсанның 16-сы күні Қазақстан басшысы Дінмұхаммед Қонаевтың орнына сырттан республика жұртшылығына беймәлім Геннадий Колбиннің әкелінуі бейжай қалдыра алмаған.
Әлима Сұлтанғалиева алаңға келісімен қоршауға алып тұрған құқық қызметкерлерінің арасынан өтіп, жастарға қосылғанын айтады. Алаңға жиналған жастар «Менің қазақстаным» әнін шырқап, бірлік, ынтымақтастық танытып тұрды дейді ол.

Әлима алаңдағы жастар арасынан түсіндіру жұмыстарын жүргізуге алып кеткен 10-12 адамдық делегация мүшелерінінің сол күйі оралмағанын еске алады.

Жауратады желтоқсанның ызғары . . .

- Түрмедегі өмірімнің бір жарым жылы Шымкентте өтті. Құқық қорғау орындары бұл деректі сырт көзден жасырын ұстағанмен, ақиқат айтылмай қалмайды екен. Түрме күзетшілері арқылы журналистермен тілдеспек болған әрекеттерімнің бірі сәтті болды: көп ұзамай жергілікті басылымдардың бірінде мен туралы ақпарат жарияланды. Сол-ақ екен түрмеден тыныштық кетті: Хабар «Азаттық» радиосы арқылы бүкіл әлемге тарап кетті. 1992 жыл КСРО-ның іргетасы шайқала бастаған кез еді ғой. Көп ұзамай ақталып шықтым. Шамасы Мәскеу мені бұдан былай қапаста ұстаудың мүмкін еместігіне мойынсұнған тәрізді. Түрмеден босап шыққан сәтім әлі естен кетпейді! Алдын ала құлағдар болды ма, шығарып алушылардың қарасы өте көп болды, - деді ол.

- Елге кеттім, шаңырақ көтердім. Жұмыстың реті болмай, Алматыға қайтып келдім. 1992-1993 жылдар Желтоқсан оқиғасының жаңғырығы әлі басыла қоймаған уақыт. Бірер жыл «Казақфильмде» ат шалдырып, «Аллажар» фильмінің коммерциялық директоры болдым.

Журналистер кездескен кезде «Өмір-өзеніңіздің басқа арнаға бұрылуына себепкер болған жайт туралы не айтасыз?» деген сұрақты көп қояды. Оған жауабым да дайын: Біріншісі - Желтоқсан оқиғасы болса, екіншісі - Олжас аға Сүлейменовпен кездесуім. Ақиық ақынмен 1992 жылы Дінмұхамед Қонаев атамызға сәлем бере барғанда жолықтым. Димаш атамыздың алдына Олжас алып барды. Жағдайымның болмай жүргенін қабағымнан сезген ақын амандықтан соң «үй-жайың бар ма?» деп сұрады. Пәтерде жүргенімді естіген бойда, көмекшісін шақырып, әлдебір құжаттарды рәсімдеуді тапсырды. Кейін белгілі болғанындай, жиендерінің біріне сыйламақ болып отырған үш бөлмелі пәтерді маған берді. Күні бүгінге дейін жай-күйімді сырттай сұрастырып жүргенін білемін. Бірақ Олжас сыйға тартқан пәтерді сақтай алмадым. Туған бауырларымның бәрі Қарақалпақ жерінде еді. Басымыз бір жерде түйіссін деген ниетпен пәтерді сатып, қала шетінен жер алдым. Қазір Шамалған ауылында, бауырларымның ортасында тұрып жатырмын.

КСРО-ның жазалау құрығына төртеуміз іліктік. Аман қалған үшеуміз мерекелерде бас қосып тұрамыз. Жағдайымыз біреуден ілгері, біреуден кейін. «Басымыз азат, ел ішіндеміз ғой» деген қағидамен өмір сүріп жатырмыз. Ал өзім де, әйелім де жұмыссызбыз. Ердің жасы елуге жетпей денсаулық сыр бере бастады. Түрменің, Желтоқсан оқиғасының ызғарын енді сезіп жүрмін. Ауыр жұмысқа денсаулық шыдамайды. Жүрек, ішкі ағза сыр бере бастады. «Желтоқсан оқиғасының басты қаһарманы едім» есік жағалап, қор немесе ұйым ашып алуға табиғи жаратылысым жол бермейді. Жағдайыма байланысты Үкіметтен жәрдемақы алып тұратынмын. Одан қағылғаныма екі жылдан асты. Бес жыл түрмеде отырғанда «Қазақ ауылы» деген жоба дайындап шыққанмын. Ол Атырау мен Алтайдың арасына ел қондыруды көздейтін. Мамандығым құрылысшы болғандықтан, қаржылық сметасын да өзім дайындап шыққанмын. Түрмеден шыққан бойда сол жобамды қайта қолға алып, түрлі министрліктерге хат жаздым. Құзырлы орындар жобамды қолдағанмен, қолдың қысқалығы, қаражаттың жоқтығын айтып шығарып салды. Содан бері әйелім, үш қызым қара базарда кездейсоқ табыстың қас-қабағына қарап жүрген жайымыз бар.

Желтоқсан оқиғасының бас қаһарманы - Қайрат Рысқұлбеков небәрі жиырма екі-ақ жыл ғұмыр кешті. Есіл ер зұлым күштің құрбаны болды.
Қайрат Желтоқсан оқиғасының бас қаһарманы ретінде мойындалды: Қайратпен бірге жазалау машинасының құрығына ілінген өзге үш азаматтың қоғамның назарынан тыс қалғаны жанымды жабырқатады. Себебі «Қайрат аман қалғанда оның ерлігі осы деңгейде бағаланар ма еді» деген сауал кез келген адамды мазалайды.

Тәуелсіздікке 20 жыл!

Осыдан бірнеше ғасыр бұрын Қозыбасы тауы мен Шу өзені аралығында Керей мен Жәнібек хандар бастаған үш жүздің тайпалары өз хандықтарын құрып, тарих сахнасында «қазақ» деген атау пайда болды. Алтай мен Атырауды, кең байтақ Сарыарқаны мекен еткен, қаны бір түркі тайпалары бір-біріне тез үйреніп, ар мен намысты алға қойған халық болды. Осы заманнан бастап халқымыз талай жаугершілік соғыс күндерін бастан кешкен. Сонау Тәуке ханның тұсында шығыстан анталап жоңғарлар, оңтүстіктен өзбек, қарақалпақ, солтүстік батыстан башқұрттар, солтүстіктен Сібір казактары тыныш жатқан халыққа күндіз күлкі, түнде ұйқы бермеген. Ел арасында Бөгенбай, Қабанбай, Жәнібек, Жауғашар, Қарасай сияқты батыр тұлғалар ел басына күн туғанда қалың қолын бастап, бейбіт өмір жолында үлкен рөл атқарған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.