Шөлденумен құрғақшылықпен күрес

1 Шөлдену
2 Азық.түлік салғырты
3 Азық.түлік қауіпсіздігін кім, қалай жасайды?

1. Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Шөлденумен және құрғақшылықпен күрес Шөлдену – бұл ауа райының өзгеруі мен
адам қызметінің нәтижесінде топырақтың деградациялану процесі. Бұл процеске
көбіне құрғақ жерлер ұшырайды. Шөлдену мал жайылымдарының деградациясы мен
азық-түлік өнімдерінің кемуіне әкеліп соқтырады. Құрғақшылық пен шөлдену
кедейлік пен аштықтың да себебі болып табылады.
Мұхиттарды қорғау мен тиімді пайдалану Теңіз суының ластануының шамамен 70%-
ын құрлықтағы үлкен және кіші қалалар, өнеркәсіп, құрылыс, ауыл шаруашылығы
мен туризм құрайды. Мұхиттар шектен тыс балықтар мен былқылдақденелілерді
(жылына 90 млн. тоннаға дейін) аулаудан, жағалаулар мен маржан рифтерінің
жағдайының нашарлауынан зардап шегеді.
Тұщы суды қорғау мен тиімді пайдалану Бүгін тұщы су мәселесі маңызды
экологиялық мәселелердің бірі болып табылады. 2000 жылға қарай төмендегі
міндеттер шешілуі тиіс:
- қалалардың әрбір тұрғынын бір адамға шаққанда ең кемінде күніне 40литр
ауыз сумен қамтамасыз ету;
- өнеркәсіптік, тұрмыстық шайынды суларды залалсыздандыру ережелерін
анықтап, жүзеге асыру;
- барлық ауылдық аудандардың тұрғындарын экологиялық қауіпсіз сумен
қамтамасыз ету.
Улы химиялық заттарды қолданудың қауіпсіздігін арттыру Химиялық заттар
бүкіл дүние жүзінде қолданылады. 10000-нан астам химиялық заттар бар.
Олардың 1500-інің үлесіне дүниежүзілік өндірістің 95% келеді. Қазіргі
уақытқа дейін әлі улы және қауіпті өнімдермен сауда жасау туралы жалпы
келісім жоқ.
Қатты қалдықтар мен шайынды суларды жою. Тұрмыстық қалдықтар мен шайынды
сулардың мөлшерінің жылдам артуы қала халқының денсаулығы мен қоршаған
ортаға қауіп тудырады. Жыл сайын 5,2 млн адам, оның ішінде 4млн балалар
шайынды сулар мен қатты қалдықтарды дұрыс тазартпау нәтижесінде ауырып,
қайтыс болады. 2025 жылға қарай қалдықтардың мөлшері 4-5 есе артуы мүмкін.
Радиоактивті қалдықтарды жою Радиоактивті қалдықтар туғызатын қауіп оларды
өсіру мөлшерін кемітуді, қауіпсіз тасымалдау мен жоюды талап етеді. Жыл
сайын АЭС-тің жұмысы нәтижесінде 200-мың м төмен, ал 10 мың м жоғары
радиоактивті қалдықтар түзіледі.
Балалар мен жастардың тұрақты дамуды қамтамасыз етудегі рөлі Даму
бағдарламалары жастарға қауіпсіз болашақты және оның ішінде денсаулыққа
қолайлы қоршаған ортаға жоғары өмір сүру жағдайына, білім алу мен жұмысқа
кепілдік беруі керек. Жастар планета халқының 13-не жақын бөлігін, ал
көптеген дамушы елдерде - жартысын құрайды. Білім беру дәрежесін арттыру
қажет. Жастарға білім беруде қоршаған ортаны қорғау мен даму мәселелеріне
көп көңіл бөлінуі қажет.
Тұрақты даму мақсатындағы ғылым мен білім беру Қазіргі кездегі ғылыми
зерттеулер адамзаттың тіршілігін сақтау мақсатында жұмыс істейді. ХХІ
ғасырда биосферада қауіпті өзгерістер болуы мүмкін. Ғалымдар төмендегі
мәселелерді зерттеуде: ауа райының өзгеруі, ресурстарды тұтынудың артуы,
демографиялық тенденциялар, ортаның деградациясы, энергия мен ресурстарды
пайдалану, биосфераның космостық зерттеулері, ортаның адам денсаулығына
әсері және т.б. Бағдарлама әр түрлі жастағы адамдардың қоршаған ортаны
қорғау мен даму мәселелері бойынша білім алуын қамтамасыз етуі керек.
Экологиялық білім беру – адамзаттың тұрақты дамуының қажетті шарты.
Мында өту: шарлау, іздеу

Арал теңізінің орны
Шөлдену, шөлге айналу - шөл аумағының төңірегіндегі жерлер есебінен кеңеюі.
Табиғи және антропогендік факторлар әсерінен болады. Табиғи факторларға
құрғақшылыққа апарып соғатын климат пен су ағынының циклдік өзгеруі, ал
антропогендік факторларға шөлмен көршілес аймақтағы ағаш өсімдіктерінің
азаюы (құрылысқа, отынға және т.б. пайдалану) мен шөптесін өсімдіктердің
жойылуы (шамадан тыс мал жаю) жатады.[1]

Пайдаланған әдебиет

1. ↑ Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі:
География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет
Шөлдену – шөлге шектес жатқан жерлердің құнарсыздануы барысында шөлді
аумақтардың ұлғаюы. Шөлденуге табиғи (климаттың циклдік өзгеруі нәтижесінде
ағын сулардың өзгеруі салдарынан кезеңдік қуаңшылықтардың қайталанып
отыруы) және антропогендік себептер (ауыл шаруашылық мен өнеркәсіптің
дамуы, тағы басқа) басты әсер етеді. Шөлдену процесі кезінде өсімдік
жамылғылары аумағының азаюы (әсіресе ағаштар мен бұталардың), топырақ
эрозиясы (онымен қоса жел мен су эрозиясы), топырақтың тұздануы, көп жылдық
өсімдіктердің жойылуы нәтижесінде құмдардың құнарлы жерлерді басуы
байқалады. Ал адамзаттың шаруашылық іс-әрекеті нәтижесінде бұл процестер
жеделдей түседі де Шөлдену аумағы тез өседі. Адамзат өз тарихында кезінде
өнім беріп келген шамамен 1 млрд га-дай жерді шөлге айналдырған. Қазіргі
кезде Жер бетінің 3,6 млрд. га жерін (Еуропа аумағынан 3 есе, немесе Жер
бетінің бөлігін, яғни 25%-ға жуығын қамтыған) шөл және Шөлденуге бейім
жерлер алып жатыр. Шөлдену процесі Антрактидадан басқа барлық құрлықтарда
кездеседі және ол 110 мемлекет аумағын қамтиды. Шөлдену процесі 20 ғасырдың
70-жылдарынан бастап адамзатқа үлкен қиыншылықтар туғызуда. Мысалы, 1968 –
73 ж. аралығында Сахараның оңтүстік белдемінде (Сахелияда) қуаңшылықтың
салдарынан 250 мың адам көз жұмып, малдың 40%-ы қырылған. Ал 80-жылдардың
ортасында осы белдемдегі қуаңшылық салдарынан 3 млн-ға жуық адам қырылған.
Мұның бәрі табиғатқа антропогендік келеңсіз әсерлер нәтижесінде болып
жатқан құбылыс. Климаттың жаїандық жылуына байланысты Шөлдену үрдісі
Еуропаның оңтүстік белдемдерін және Оңтүстік-Батыс Азия, Оңтүстік Азия,
Орталық Азия елдерінің орталық және солтүстік белдемдерін қамти бастады.

Азық-түлік салғырты — Азамат соғысы кезінде Кеңес үкіметі қолданған ауыл
шаруашылық өнімдерін дайындаудың төтенше жүйесі, “соғыс коммунизмі”
саясатының негізгі белгілерінің бірі (11.1.1919 — 03.1921). Азық-түлік
салғырты бойынша шаруалар өзінде өлместің күніндей ғана азық қалдырып,
қалғанының бәрін мемлекетке міндетті түрде тұрақты бағамен сатуға тиіс
болды. Еркін сатуға, базарға шығаруға тиым салынды. Барлық ауыл шаруашылық
өнімдері қатаң есепке алынып, оларды бөлуге бақылау қойылды. Қазақстан мен
Түркістанға азық-түлік салғырты 1920 жылы енгізілді. Губернияларға
(облыстарға), уездер мен болыстарға азық-түлік салғырты белгіленді. Одан
әрі әрбір село, ауыл, станица мен шаруа қожалықтарының өткізетін
өнімдерінің мөлшері көрсетілді. Оны жергілікті кеңестер мен ревкомдардың
қатысуымен Азық-түлік отрядтары жинады. Бұл шын мәнінде шаруаларды тонау
еді. Мемлекеттің төлейтін де айырбастайтын да түгі жоқ болғандықтан
шаруалардың өнімі тегін әрі еріксіз тартып алынды. Ақша құнсызданып, өз
мәнін жойды. Толық емес деректерге қарағанда 1920 жылы Қазақстан
шаруаларынан 44 млн. пұт астық, 5 млн. пұт ет, 333 мың пұт май және басқа
да көптеген ауыл шарушылық өнімдері жиналды. Қазақтар бұл кезде көп малынан
айрылды. Азық- түлік салғырты артық өнімді ғана емес, қарудың күшімен
шаруалардың соңғы үнеміне дейін сыпырып алды. Мұның өзі шаруалардың
қарулыларға қарсылығын тудырды. Азамат соғысынан кейін Азық-түлік салғырты
саясатының жүргізілуі шаруалар көтерілісіне әкеліп соқтырды. Мұндай
көтерілістер Орал, [Ақмола облысы[Ақмола]] және Семей облыстарында болып
өтті. Бәрібір тартып алатын болғандықтан шаруалар артық өнім өндіруге
ынталанбады. Азық-түлік салғырты ауыл шаруашылығын дамуын тежеді, егістің
көлемі мен өнімділігі төмендеді, мал саны азайды. 1921 жылғы наурызда
басталған жаңа экономикалық саясатқа байланысты Азық-түлік салғырты Азық-
түлік салығымен алмастырылды.
Дүние жүзі елдерін түгелдей қамтыған қаржылық, экономикалық дағдарыс
кезеңінде Қазақстанның агроөнеркәсіп кешенінің тұрақтылығын қамтамасыз
етіп, оны одан әрі тиімді дамыту және елімізде азық-түлік қауіпсіздігін
сақтаудың әлеуметтік-экономикалық және саяси мәні зор болып отырғаны
белгілі.
Біздің еліміз дүние жүзінің ауылшаруашылық өнімдерін өндіретін негізгі 25
мемлекеттің қатарына енеді және өзінің ресурстық әлеуеті жағынан қазіргі
деңгейден 3-5 есе артық өнім өндіруге мүмкіндігі бар екені белгілі. Сонымен
қатар, сарапшылар аграрлық сектор есебінен ІЖӨ-нің өсімі жаһандық дағдарыс
салдарынан болып отырған кедейшілікті азайтуға басқа секторлардың ІЖӨ-нің
өсуіне әсер етуі жағынан 4 есе тиімді болатынын нақты жобалармен айқындап
беріп отыр. Осы тұрғыдан алғанда Қазақстанның аграрлық секторында шешімін
күтіп тұрған күрделі әлеуметтік-эконо¬ми¬калық проблемалар да жоқ емес.
Елбасы өзінің 2009 жылдың 6 наурызындағы Жолдауында аталған саланы ұтымды
түрде дамытуға барын¬ша мән беріп, “Агроөнеркәсіптік ке¬шен туралы айрықша
айтқым келеді, оның дамуы арқасында біз бір мезгілде еліміз үшін аса
маңызды екі міндетті – азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуді және
экспортты әртараптандыруды шешеміз”, деп ерекше атап көрсетті.
Қазақстанның агроөнеркәсіп кешені, оның негізгі құрамы – ауыл шаруашылығы,
соңғы жыл¬дары дүние жүзіне кең тараған қаржы-экономикалық дағдарыстың
күшті ықпал етуі жағдайында дамып отырғаны белгілі. Деген¬мен, дағдарыс
аясының кеңеюі мен күрделенуі, отандық аграрлық жүйеге дер кезінде мемлекет
тарапынан көрсетілген көмектің нәтижесінде кейбір елдердегідей бұл сала
рецессияға ұшыра¬май, белгілі бір деңгейде даму қарқынын бәсеңдеткен жоқ.
Сонымен қатар, соңғы жылдары ауылшаруашылық өнімдері көлемінің ұлғаюы
байқалады. Өндірілген өнім ағымдағы бағалармен есептегенде 2007 жылы 1,1
трлн. теңге деңгейінде болса, 2008 жылы 1,3 трлн. тең¬ге болып 18,2% өскен,
ал 2000 жылмен са¬лыс¬тырғанда 3,3 есеге өскен.
Аграрлық секторды мемлекет тарапынан қол¬дау мақсатында 2008 жылғы бөлінген
қа¬ражат 2007 жылмен салыстырғанда 1,7 есе ұл¬ғайды, оның ішінде тікелей
қолдауға (суб¬сидия) бөлінген қаржы 2,0 есе, кредит ретінде берілгені 2,2
есеге өсті. Соның нәтижесінде аса қажетті дақылдардың егістік көлемін
ұлғайтуға, агроөнеркәсіп жүйесін технологиялық және тех¬никалық жағынан
жарақтандыруға мүмкін¬діктер туды. Әсіресе елімізде жетіспейтін өнім
түр¬лері – майлы дақылдар, қант, көкөніс, же¬міс-жидек өнімдерін одан әрі
дамытуға ерекше көңіл бөлінді, яғни өсімдік шаруашылығын әртараптандыру
мақсатында аса қажетті дақылдардың егістіктерін ұлғайту жұмыстары
жүргізілді. Соның нәтижесінде 2008 жылы 2007 жылға қарағанда майлы дақылдар
егістігі – 35%, көкөніс, жеміс-жидек – 17%, қант қызылшасының егістігі 39%
өсті.
Еліміздің азық-түлік қауіпсіздігін сақтау мақсатында “Азық-түлік
корпорациясы” АҚ арқылы дәнді дақылдарды мемлекеттік қорға отандық тауар
өндірушілерден нарықтық баға¬мен сатып алу мақсатында бюджеттен 12,0 млрд.
теңге қаражат бөлінді. Мал шаруашы¬лы¬ғы жүйесінде де оңды өзгерістердің
қалып¬тас¬қаны байқалады. Мысалы, 2008 жылы 2007 жылмен салыстырғанда
мүйізді ірі қара мал 2,8% көбейген және сәйкесінше қой мен ешкі – 5,0%,
шошқа – 1,0%, жылқы – 6,0%, түйе-3,4% және құс 10,5% өскен. Дегенмен мал
ша¬руа¬шылығында асыл тұқымды малдың үлес салмағы әлі күнге дейін төмен
деңгейде қалып отыр және оның деңгейі төмендегідей: мүйізді ірі қара –
4,3%, қой мен ешкі – 7,4%, жылқы – 2,6%, түйе – 10%. Ал ғылыми негізге
немесе озық тәжірибеге сүйенсек, сапалы өнім алу үшін асыл тұқымды мал
басының үлес салмағы 30% кем болмауы қажет. Сонымен қатар, мал
ша¬руашылығын ұтымды дамытуды тежеп отырған басқа да факторлар бар. Мысалы,
2007 жылы жүргізілген бірінші ұлттық ауыл шаруа¬шы¬лығы санағының
мәліметтері бойынша ауыл¬дық өңірдегі үй шаруашылығында мүйізді ірі қараның
– 85%, қой мен ешкінің – 77,0%, жылқы мен шошқаның 79,0% шоғырланған екен.
Яғни бұл жүйеде заман талабына сай өнім өндіру мен оны өңдеудің өндірістік
озық технологиясын ендіру үшін арнаулы орта және ірі кәсіпорындар жүйесін
қалыптастырудың қажеттігі туындап отыр.
Сондықтан мал шаруашылығын әртарап¬тан¬дырып, одан түрлі өнімдер өндіру мен
оны экспортқа шығару мақсатында “Мал өнімдері корпорациясы” АҚ және бизнес
құрылым¬дар¬дың қатысуымен қазіргі талапқа сай мал бор¬дақылау алаңдарын
және оған қажетті ин¬фра¬құрылым жүйелерін құру көзделген. Осы мақ¬сатты
жүзеге асыру үшін 2008 жылы республи¬қа¬лық бюджеттен елімізде 30 сүт және
ет өндіретін тауарлы ірі фермаларды құруға қажет негізгі құрал-жабдықтарды
сатып алуға 5,0 млрд. теңге және олардың айналым капиталын толтыруға
мемлекет тарапынан 5,3 млрд.теңге қаражат бөлінген. Тауарлы сүт өндіру
ферма¬ларын асыл тұқымды мүйізді ірі қарамен, ал мал бор¬да¬қылау алаңдарын
және ет комбинаттары озық үлгідегі техникалық жабдықтармен қамтамасыз
етіліп, халық¬ара¬лық стандарттарға сай ке¬летін мал өнімдерін экс¬портқа
шығаруын ұлғайтуды жолға қою көзделіп отыр.
Айта кететін жағдай, соңғы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.