Сандардың нумерациясын оқыту әдістемесі

МАЗМҰНЫ

І КІРІСПЕ 3

ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1 САНДАРДЫҢ НУМЕРАЦИЯСЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

1.1 Алғашқы ондық сандарын оқыту. Сан және цифр ұғымдарын анықтау 5

1.2 «Жүз» көлеміндегі сандар нумерациясын оқытуда дидактикалық
ойындарды қолдану 12

1.3 «Мың» көлеміндегі сандар нумерациясын оқытуда дидактикалық
ойындарды қолдану 17

1.4 Көп таңбалы сандар нумерациясын оқытуда дидактикалық
ойындарды қолдану 20

ҚОРЫТЫНДЫ 27

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 29

КІРІСПЕ

Қазақстанның тәуелсіздік және егемендік алуына байланысты, өскелең ұрпаққа білім мен тәрбие беру мәселесін қоғам дамуының қазіргі кезеңінің талаптарынан туындап отырған міндет және мақсаттарға орай жан-жақга жетілдіру қажет болып отыр.
Әрине, бұл білім беру жүйесінің барлық буындарына, соның ішінде бастауыш буынға, зор жауапкершілік жүктейді. Өйткені, білім мен тәлім-тәрбиенің негізі бастауыш мектепте қаланады.
Осы бағытта біршама шаралар жүзеге асырылуда. Атап айтқанда: бастауыш мектепте оқытылатын пәндерден жаңа мемлекеттік стандарт, бағдарламалар жасалып, соларға сәйкес төлтума оқу-әдістемелік жиынтықтар жазылды, демек, оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың жаңа жүйесі мектептердің тәжірибесіне енгізілуде, яғни педагогакалық ғылымның озық идеяларымен жинақталған құнды тәжірибелердің нәтижелері өзгерген және жаңа жағдайларда өзінің қолданысын табуда.
Осындай күрделі мәселенің дұрыс шешілуі ұстаздардың теориялық білімінің және кәсіби мамандығының деңгейіне тәуелді. Сондықтан, оқушыларға тек қана білім берумен шектеліп қалмай, қазіргі заман талабына сай тәлім-тәрбие беретін, яғни халқымыздьң тарихы, мәдениеті, салт-санасы, әдет-ғұрпы, педагогикасымен таныстырьш, ой-өрісін, қабілетін жан-жақты дамытуға толық мүмкіндік туғызатындай дайындығы бар мамандар дайындаудың қажеттігін ескеруге тура келеді.
Бастауыш мектептің осындай талапқа сай мұғалімдерін дайындау педагогикалық колледждердің, жоғары оқу орындарының бастауыш оқыту педагогикасы мен әдістемесі факультеттерінің үлесіне тиюде. Осы оқу орьндарының әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері болғанмен, бастауыш мектептің болашақ мүғалімдерін дайындауға қатысты алғанда, ортақ міңдетгі шешуіне тура келеді, яғни кәсіби мамандыққа қажетті білім, білік және дағдылармен жан-жақты қаруландыру мақсатын көздейді. Осыған орай "Бастауыш кластарда математиканы оқытудың әдістемесі" атты курс оқытылып, үйретіледі.
"Математиканы оқыту әдісттемесі" — психология, педагогика, математиканың бастауыш курсының теориялық негіздері пәндерімен тығыз байланысты.
Бұл курсты жалпы алғанда, математиканы оқытудың заңдылықтарын зерттейтін педагогиканың бір бөлімі немесе тармағы деп түсінген жөн. Өйткені мұнда алдымен қоғамның қойьш отырған талаптары мен мақсаттарынан туындайтын мынадай үш сұраққа жауап беріледі:
1. Математиканы неге және не үшін оқытамыз?
2. Математикада нені оқытамыз?
3. Математиканы қалай оқытамыз?
Осы сұрақтардың шешімі оқытудың қандай да бір психологиялық және педагогикалық тұжырымдамаларына негізделеді. Сондықтан бұл пән психология және педагогика ғыльмдарымен тығыз байланысты, өйткені математика курсын құру, оқыту әдістемесін таңдап алу, оқыту мақсаттары мен міндеттерін белгілеу жөне т.б. мәселелер психологая мен педагогика ғылымдарына сүйенеді. Сондай-ақ осы саладағы жаңа заңдылықтар пәнді оқытудьщ әдістемесінде өзіндік шешімін табады және керісінше дербес әдістеменің қорытындылары жалпы зандылықтарды түжырымдауга себепші болады және әр алуан болжам жасаудың негізіне алынады.
Бұл курс математика ғылымымен, яғни осы уақытқа дейін оқытылып-үйретілген, математиканың бастауыш курсының теориялық негіздерімен тығыз байланысты. Өйткені, біріншіден, мектепте қарастырылатын математикалық білімнін мазмұнын таңдап алу — математика дамуының деңгейіне сәйкес анықталады, ал екіншіден, оқытудың әдістемесі білімнің мазмұнына орай іріктеледі, сондай-ақ математикалық түсініктер мен ұғымдардың мән-мағьнасьн және мазмұнын жете түсіну, оларды тәжірибеде шығармашылықпен қолдануға мүмкіндік туғызады.

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Б.А.Тұрғынбаева “дамыта оқу технологиялары” Алматы 2000.
2. Бастауыш білім. 2003ж №3 12-16 бет
3. Қазақстан мектебі 2002ж №10 32-33 бет
4. Қазақстан мектебі 2002ж №6 3-7 бет
5. Қазақстан мектебі 2004ж №11 32-34 бет
6. Бастауыш мектеп 2003ж №10 24-26 бет
7. Сын тұрғысынан ойлау брошюра
8. Курт Мередит. Джинни Стил, Чарльз Темпл, Скот Уолтер “Оқу мен жазу арқылы сын тұрғысынан ойлауды дамыту -әдістемелік құрал”
9. Элькомин Д.Б “Избраные психологические труды” М.Педогогика 1987ж
10. Заиков Л.В “Избраные труды” М. Педогогика 1990ж
11. Альтунуллер Г.С. Как научится изобретать Тамбов 1961ж
12. Ананьев Б. “Избраные психологические труды” М.Педогогика 1980ж
13. Андреев В.И. “Диалектика воспитание и самовоспитание творческий личноси” Издательств Казакского университета 1988
14. Беспалько В.П “Слогаемые педагогической технологии” М.1989
15. Выготский Л.С. “Воображение и творчество в детском возрасте” М. Просвещение 1987
16. Давыдов В.В “Проблемы развивающего обучение ” М. Просвещение 1986
17. Жұмабаева М. Педагогика Алматы. Мектеп 1989
18. Занков Л. В “Содружеств Ученого и учителя ” Просвещение 1991
19. Мұқанов М.И «Жас және педогогикалық психология» Алматы 1982
20. Сабиров Т.С «Балаларға ақыл ой тәрбиесін берудің кейбір мәселелері» Алмата Мектеп 1978
21. Скаткин М.И «Проблемы современной дидактики » М.Педагогика 1984

Пән: Математика, Геометрия
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

І КІРІСПЕ 3

ІІ НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1 САНДАРДЫҢ НУМЕРАЦИЯСЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ

1.1 Алғашқы ондық сандарын оқыту. Сан және цифр ұғымдарын анықтау 5

1.2 Жүз көлеміндегі сандар нумерациясын оқытуда дидактикалық 12
ойындарды қолдану

1.3 Мың көлеміндегі сандар нумерациясын оқытуда дидактикалық 17
ойындарды қолдану

1.4 Көп таңбалы сандар нумерациясын оқытуда дидактикалық 20
ойындарды қолдану

ҚОРЫТЫНДЫ 27

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 29

Кіріспе

Қазақстанның тәуелсіздік және егемендік алуына байланысты, өскелең
ұрпаққа білім мен тәрбие беру мәселесін қоғам дамуының қазіргі кезеңінің
талаптарынан туындап отырған міндет және мақсаттарға орай жан-жақга
жетілдіру қажет болып отыр.
Әрине, бұл білім беру жүйесінің барлық буындарына, соның ішінде
бастауыш буынға, зор жауапкершілік жүктейді. Өйткені, білім мен тәлім-
тәрбиенің негізі бастауыш мектепте қаланады.
Осы бағытта біршама шаралар жүзеге асырылуда. Атап айтқанда: бастауыш
мектепте оқытылатын пәндерден жаңа мемлекеттік стандарт, бағдарламалар
жасалып, соларға сәйкес төлтума оқу-әдістемелік жиынтықтар жазылды, демек,
оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың жаңа жүйесі мектептердің тәжірибесіне
енгізілуде, яғни педагогакалық ғылымның озық идеяларымен жинақталған құнды
тәжірибелердің нәтижелері өзгерген және жаңа жағдайларда өзінің қолданысын
табуда.
Осындай күрделі мәселенің дұрыс шешілуі ұстаздардың теориялық
білімінің және кәсіби мамандығының деңгейіне тәуелді. Сондықтан, оқушыларға
тек қана білім берумен шектеліп қалмай, қазіргі заман талабына сай тәлім-
тәрбие беретін, яғни халқымыздьң тарихы, мәдениеті, салт-санасы, әдет-
ғұрпы, педагогикасымен таныстырьш, ой-өрісін, қабілетін жан-жақты дамытуға
толық мүмкіндік туғызатындай дайындығы бар мамандар дайындаудың қажеттігін
ескеруге тура келеді.
Бастауыш мектептің осындай талапқа сай мұғалімдерін дайындау
педагогикалық колледждердің, жоғары оқу орындарының бастауыш оқыту
педагогикасы мен әдістемесі факультеттерінің үлесіне тиюде. Осы оқу
орьндарының әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері болғанмен, бастауыш
мектептің болашақ мүғалімдерін дайындауға қатысты алғанда, ортақ міңдетгі
шешуіне тура келеді, яғни кәсіби мамандыққа қажетті білім, білік және
дағдылармен жан-жақты қаруландыру мақсатын көздейді. Осыған орай "Бастауыш
кластарда математиканы оқытудың әдістемесі" атты курс оқытылып, үйретіледі.
"Математиканы оқыту әдісттемесі" — психология, педагогика,
математиканың бастауыш курсының теориялық негіздері пәндерімен тығыз
байланысты.
Бұл курсты жалпы алғанда, математиканы оқытудың заңдылықтарын
зерттейтін педагогиканың бір бөлімі немесе тармағы деп түсінген жөн.
Өйткені мұнда алдымен қоғамның қойьш отырған талаптары мен мақсаттарынан
туындайтын мынадай үш сұраққа жауап беріледі:
1. Математиканы неге және не үшін оқытамыз?
2. Математикада нені оқытамыз?
3. Математиканы қалай оқытамыз?
Осы сұрақтардың шешімі оқытудың қандай да бір психологиялық және
педагогикалық тұжырымдамаларына негізделеді. Сондықтан бұл пән психология
және педагогика ғыльмдарымен тығыз байланысты, өйткені математика курсын
құру, оқыту әдістемесін таңдап алу, оқыту мақсаттары мен міндеттерін
белгілеу жөне т.б. мәселелер психологая мен педагогика ғылымдарына
сүйенеді. Сондай-ақ осы саладағы жаңа заңдылықтар пәнді оқытудьщ
әдістемесінде өзіндік шешімін табады және керісінше дербес әдістеменің
қорытындылары жалпы зандылықтарды түжырымдауга себепші болады және әр алуан
болжам жасаудың негізіне алынады.
Бұл курс математика ғылымымен, яғни осы уақытқа дейін оқытылып-
үйретілген, математиканың бастауыш курсының теориялық негіздерімен тығыз
байланысты. Өйткені, біріншіден, мектепте қарастырылатын математикалық
білімнін мазмұнын таңдап алу — математика дамуының деңгейіне сәйкес
анықталады, ал екіншіден, оқытудың әдістемесі білімнің мазмұнына орай
іріктеледі, сондай-ақ математикалық түсініктер мен ұғымдардың мән-мағьнасьн
және мазмұнын жете түсіну, оларды тәжірибеде шығармашылықпен қолдануға
мүмкіндік туғызады.
Бұл курста бастауыш мектепте оқытылатын басқа да пәндердің (қазақ
тілі, еңбекке баулу, бейнелеу өнері т.б.) әдістемелерімен ортақ көптеген
мәселелердің барын да ескеру жөн, яғни пәнаралық байланысты дұрыс жүзеге
асырудың мүмкіндігімен санасу керек.
Бұл курста қарастырылатын әрбір нақты әдістемелік мәселелерден
педагогикалық, психологиялық заңдылықтардың өзіндік көрінісін байқап
отыруға және керісінше соны жалпы қағидаларға сүйеніп негіздеуге ерекше
және баса көңіл аударылады. Дегенмен курста жалпы педагогикалық мәселемен
салыстырғанда, жекелеген дербес әдістемелік сұрақтар қарастырылады, яғни
пәннің өзіндік ерекшеліктерінен туындайтын арнайы мәселелер, дербес
заңдылықтар мен қағидалар үйретіледі. Демек, бұл курстың психология және
педагогика пәндерінің зерттеулерінен айрықша, тек қана математиканы оқытуға
қатысты болатын өзіндік зерттеу аймағы бар.
Сондықтан біздің зерттеу жұмысымыздың мақсаты: бастауыш мектептегі
нумерацияны оқытуда дидактикалық ойындарды қолдану.
Зерттеу объектісі. Бастауыш мектептегі оқу-тәрбие процесі.
Зерттеу пәні. Мектептегі математиканы оқыту әдістемесінің және
оқыту технологияларының маңызы.
Зерттеудің болжамы. Егер математиканы оқытуда әдістемелер мен
технологиялар тиімді қолданатын болса, онда оқушылардың математикалық
білімі осы пәнге деген қызығушылықтары артады деп ойлаймыз.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1 САНДАРДЫҢ НУМЕРАЦИЯСЫН ОҚЫТУ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Алғашқы ондық сандарын оқыту. Сан және цифр ұғымдарын
анықтау.

Сан және цифр туралы түсінік қалыптастыру, бір таңбалы сандарды
шығарып алу және оларды цифрдың көмегімен жазу, қосу және азайту
амалдарымен таныстыру, теріс емес бүтін сандар нумерациясын оқытудың
алғашқы кезеңі болып табылады. Сандар нумерациясын оқыту әдістемесінің
өзіндік ерекшелігі тақырып біртіндеп кеңею және төмендегідей ретпен даму
арқылы қарастырылады: он көлеміндегі сандар — нөл саны — жүз көлеміңдегі
сандар – мың көлеміндегі саңдар — миллион көлеміндегі сандар – миллиард
көлеміндегі сандар.
Оқытудың міндеттері
1. Сан және цифр туралы түсінік қалыптастыру: санды әр түрлі тәсілмен
шығарып алу, 10 көлеміндегі сандардың атауын және сол сандарды сәйкес
цифрлармен белгілеуді меңгерту, цифрларды жазу біліктерін қалыптастыру.
2. 1-ден 10-ға дейінгі (және керісінше) сандар ретін еркін игеру.
Сандар қатарындағы 0 санының орнын білу.
3. Сандарды салыстыру және оның нәтижелерін , , = таңбаларымен
белгілей алу біліктерін қалыптастыру және тендік пен теңсіздік ұғымдарымен
таныстыру.
4.10 көлеміндегі сандар құрамының барлық жағдайларын берік игеру.
5. Бір және екі таңбалы сан ұғымдарын, бірдің және нолдің
қасиеттерін меңгерту.
Жұмыс әдістемесі
1. Сан және цифр туралы түсінік қалыптастыру алғашқы 10 санның мысалы
негізінде жүзеге асырылады, мұнда оқушылар натурал сандар қатарын құру
принциптерімен танысады: сан жеке емес, басқа сандармен өзара байланыста
қарастырылады, сондықтан жеке сандар емес, сандар қатарының кесінділері 1,
2; 0, 1, 2, 3; 0, 1, 2, 3, 4 және т. б. оқытылып үйретіледі.
Санды шығарып алудың әр түрлі тәсілдерін (олар үшеу) қарастыру
барысында:
а) кез келген санды заттарды (дыбысты, қозғалысты) санау арқылы
шығарып алуға болады:

Дөңгелек нешеу? (Дөңгелек бесеу).
Қандай сан шықты? (5).
5 санын қалай шығарып алдық? Санау арқылы, яғни санау — санды шығарып
алудың бір көзі және сан — санаудың нәтижесін сипаттайды.
ә) Санды шаманы өлшеудің нәтижесінде шығарып алу: кесіндінің ұзындығын
сантиметрдің немесе уақытты сағаттың көмегімен өлшеу арқылы;

- кесіндінің ұзындығы 5 см.
Ұзындықты өлшеу арқылы қандай сан шығарып алдық? 5, яғни сан шаманы
өлшеудің нәтижесін сипаттайды.
б) Қосу және азайту амалдарын орындау нәтижесінде санды шығарып алуға
болады:

4+1=5 5-1=4
Демек, сан арифметикалык амалдың нәтижесін сипаттайды.
в) Сандардың аталуын игеру жүзеге асырылады: оқушылар санды естиді
және айтады (дыбыс сияқты), сонымен бірге санды таңбалардың, яғни
цифрлардың (әріп сияқты) көмегімен жазумен таныстыру: оқушылар санды
белгілейтін таңба ретінде цифрды көреді және жазады, демек, ауызша және
жазбаша нумерация бір уақытта енгізіледі.
г) Цифрларды жазу біліктері төмендегідей жоспар бойынша
қалыптастырылады:
цифрдың баспа және жазба түрімен таныстыру: оларды ажырата алуға,
басқалардың ішінен тани білуге үйрету;
Цифр неге ұқсайды?, Цифрды қайдан көрдіңдер?, Нешеу, көрсет.
(сан — зат және керісінше) балалар ойындарын қолдану:

цифрды жазу үлгісін талдау: цифр қандай элементтерден тұрады (кестеде,
оқулықта, тақтада, дәптерде);
қол қозғалысының бағытын игерту: ауада жазу, тақтада біртіндеп жазу,
дәптердегі үлгіні бастыру;
цифрды өз бетімен жазу: әлдеқайда әдемі жазылғанын (бір сызықпен
сызады) және сәтсіз жазылғанын (екі сызықпен сызады) таңдату.
2. Бір таңбалы сандар ретін анықтауға және натурал сандар қатарын
құруға үйрету.
а) Натурал сандар қатарын құру принциптерімен таныстыру жүзеге
асырылады: санға 1-ді қосу арқылы келесі сан шығады, ал саннан 1-ді азайту
барысында оның тікелей алдында келетін сан шығады, яғни сандар қатарыңдағы
санға 1-ді қосып, келесі санды, саннан 1-ді азайтып, алдыңғы санды шығарып
алуға болады.
ә) Оқушылар тура және кері бағытта санауға үйренеді, яғни кез келген
саннан бастап, өсу және кему ретімен санайды.
б) Сандар қатарындағы сандардың орнын анықтау оларды салыстыру арқылы
іске асырылады: 54, демек, ол сандар қатарында 4-тен кейін тұрады, ал 45,
яғни ол сандар қатарында 5-тің алдында тұрады, демек, 5 саны 4 және 6
сандарының арасында тұрады.
Алдыңғы санды, кейінгі санды, берілген сандар арасындағы санды,
берілген санның көршілерін атау;
ең кіші бір таңбалы, ең үлкен бір таңбалы санды атау;
әр жаңа санды белгілі сандармен салыстыру;
Жалғастыра санау, Эстафета, Доп лақтыру, Көршісін ата және
т.б. ойындарды қолдану.
в) 0 (нөл) санымен таныстыру 1 және 2 сандарын оқытып үйреткеннен
кейін іске асырылады.
Дорбада бір доп бар, мүғалім оны бір балаға береді: Мен не істедім?
Неше доп қалды? Жауап: Ешнәрсе қалған жоқ. Егер ештеңе жоқ болса, оны
біз 0 деп түсінеміз. (Екі қарындашпен көрсетуге болады), демек, 1—1=0,
2—2=0.
1, 2 және 0 сандарын салыстыру және сандар қатарындағы 0-дің орнын
анықтау: 02; 01, демек, 1-дің алдында сол жақта бірінші тұрады және ең
кіші сан болады.
Осының нәтижесінде сандар қатары және ондағы әр санның орны туралы
ұғым қалыптасады.
3. Сандарды салыстыруға үйрету.
а) Сандарды салыстыру екі топ заттарын салыстыру арқылы іске
асырылады.

қайсысы кем: немесе ? Қайсысы артық? Неге?
3 және 4 сандары туралы не айтуға болады?
3 4 және 4 3.
ә) Кейінірек оқушылар көрнекілікке сүйенбей, сандар қатарындағы реті
туралы білім негізінде сандарды салыстыруға үйренеді:
54, өйткені санағанда бес төрттен кейін айтылады;
35, өйткені санағанда үш бестен бұрын айтылады.
б) Сандарды салыстыру нөтижесі , , = таңбаларының (бір сабақта бір
уақытта (М— 1, 21-бет)) көмегімен жазылады.

Сол жақта оң жаққа қарағанда жалаушалар артық; жалаушалар санын 1 және
2 цифрларымен белгілейді; 2 саны 1-ден артық екені анықталады. 21;
таңбасын көрсетіп, бұл артық таңбасы деп түсіндіріледі ( және =
ұқсас).
Таңбалардың ерекшеліктерімен танысады: таңбаның төбесі кем санға, ал
сәуле жағы артық санға бағытталады; жазу солдан оңға қарай оқылады: 12
(бір екіден кем).
Таңбаны тап: 4 * 5, 6 * 3, 4 * 4; Қатесін тап: 78, 76, 7=7;
Сандарды тап: 1; 5; ;
; = дидактикалық ойындары қолданылады;
теңдік және теңсіздік ұғымдарымен таныстыру көрсету арқылы іске
асырылады: 21, 12 — бұлар теңсіздіктер, ал 2=2, 1=1 — бұлар теңдіктер
(М— 1, 21-бет).
және таңбаларымен жазылған жазу теңсіздіктер деп, ал =
таңбасымен жазылған жазу тендіктер деп аталатыны хабарланады;
теңдік ұғымы кеңейтіледі: + және -, сондай-ақ = таңбаларымен
жазылған жазу да теңдік болады. 2+1=3, 1+2=3, 3-2=1, 3-1=2, 3=2+1.
4. 10 көлеміндегі сандар құрамын меңгерту.
а) 10 көлеміндегі әр санның құрамы сол санмен таныстырылғаннан кейінгі
сабақта оқытылады:
қосылғыштың біреуі 1 болған жағдайда (сандар нумерациясы туралы білім
негізінде) 10 көлеміндегі кез келген санның құрамын анықтай алу, мысалы,
3=2+1; 4=3+1;...; 10=9+1;
қосу жағдайларындағы білім негізінде сандар құрамын оқып үйрену:
3+2-5 =ф5=3+2; 6+3=9 = 9=6+3;
қосудың ауыстырымдылық қасиеті негізінде сандар құрамын есте сақтауға
арналған жағдайларды екі есе қысқарту:
4 және 1, 3 және 2 5 санының құрамын анықтайтынын білсе,
жеткілікті, өйткені, егер 5=4+1 болса, онда 5=1+4; егер 5=3+2 болса, онда
5=2+3 (М-1, 33-бет).
ә) Сандар құрамын оқытуға және бекітуге арналған жаттығулар
қолданылады.

Төменгі сөреге 1 (2, 3, 4) дөңгелектерді алып қою, яғни
5=4+1; 5=3+2; 5=2+3; 5=1+4.
Екі беті екі түске боялған дөңгелектер: алма-кезек аударылып қойылады.

Баспалдақ тік төртбүрышын кезекпен бояу;
сандар құрамының екі түсті кестелері.

Қолымда нешеу екенін тап, Әйнекшелерді толтыр 5 = + ;
Санды тап, Құлыптың кілтін тап, Үйлерге қоныстандыр дидактикалық
ойындары.
5. Бір таңбалы және екі таңбалы сан ұғымдарын меңгерту (М-1, 48-
бет).
а) 10 көлеміңдегі барлық сандар оқытылғаннан кейін 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 сандар қатары ұғымымен таныстырылады.
ә) Мұнда санды жазу үшін бір таңба (цифр) қолданылса, олар — бір
таңбалы сандар.
б) 10 саны — екі таңбалы сан, өйткені оны жазу үшін екі таңба:1 және 0
цифрлары қолданылады.
в) Тиянақтауға арналған жаттығулар беріледі:
0 1 2 6 10
10 7 4 1

1.2 Жүз көлеміндегі сандар нумерациясын оқытуда дидактикалық
ойындарды қолдану

Сан туралы түсінікті дамыту ондықтар мен жүздіктерді, екі таңбалы
сандарды шығарып алумен таныстыруды көздейді, бұл теріс емес бүтін сандар
нумерациясын оқытудың екінші кезеңі болып табылады.
Оқытудың міндеттері
1. Жүз көлемінде санауға үйрету және ондықтарды шығарып алу,
натурал сандар ұғымы.
2. Толық ондықтар және Жүз ұғымдарымен таныстыру.
3. 100 көлеміндегі екі таңбалы сандарды шығарып алу, оқу және жазуды
меңгерту.
4. Екі таңбалы сандарды салыстыруға, санды разрядтық қосылғыштарға
жіктей алуға, ондықтар мен бірліктерден екі таңбалы сан құрастыруға үйрету.
Оқыту әдістемесі
1. Ондықты шығарып алу және натурал сандар ұғымы (М-1, 119-бет).
а) Натурал сандар жөнінде түсінік беріледі:
санау таяқшаларының көмегімен 1, 2, ..., 9 сандары анықталады және
көрнекі түрде олардың бір таңбалы натурал сандар екендігі көрсетіледі;
натурал сандар санау кезінде қолданылатыны, бірліктермен санау
делінетіні жөнінде түсінік қалыптастырылады.
ә) Ондықты шығарып алуда санау таяқшалары қолданылады:
9 таяқшаға бірді қостым, 10 таяқша болды; оларды байлап, бума жасайды,
10 бірлік – бұл 1 ондық.
1 және 10 сандарын салыстыру: Ұқсастығы неде? Айырмашылығы неде?
10 санындағы 1 цифры онда 1 ондық бар екенін, ал 0 цифры – онда тек
ондықты білдіретін бірліктен басқа жекелеген бірліктің жоқ екендігін
көрсетеді.
2. Толық ондықтар және Жүз ұғымдарымен таныстыру.
а) Ондық ұғымымен танысқаннан кейін-ақ оқушылар ондықтармен санауға
үйренеді:
әр ондықтың атаулары айтылады: екі бума таяқша — екі ондық немесе
жиырма;
жаңа санау бірлігі ретінде оңдықты енгізу: оқушылар ондықтармен
санауды үйренеді;
әр ондықты цифрлардың 10, 20, ..., 90 көмегімен таңбалау: әр толық
ондықты жазу сәйкес екі цифрды таңдаумен байланысты: бірінші сол жақтағы
цифр оңдықтар санын, ал екінші цифр 0 толық ондық құрамында жекелеген
бірліктердің, яғни ондық құратын бірліктен жоғары бірліктің жоқ екенін
білдіреді;
ондықтардың бірнеше жеке бірліктерден тұратынын көрсету: 2 оңд. = 20
бірл., 3 онд. = 30 бірл. (М-1, 123-бет);
бір таңбалы сандар қатарына ұқсас толық оңдықтар катары құрылады:
1 2 3 4 5 6 7 8 9 (1-ге артады);
10 20 30 40 50 60 70 80 90 (10-ға артады);
екі қатардың ұқсастығы мен айырмашылығы тағайындалады (М-1, 122-
бет);
ең кіші және ең үлкен толық ондықтар анықталады.
ә) Оқушылар 100 санымен танысады:
10 ондық - бұл 100 бірлік = жүз саны шығады.
100 санын жазу: бірінші оң жақтағы 0 жекелеген бірліктің жоқ екенін
білдіреді, екінші оң жақтағы 0 – жекелеген ондықтың жоқ екенін, ал 1
жүздікті білдіреді.
б) Сандар мен шамалар арасындағы байланыс жүзеге асырылады:

1онд. = 10 бірл. 1 дм = 10 см
2онд. = 20 бірл. 2 дм =20 см
в) Толық ондықтар мен шамаларды салыстыру дидактикалық бірліктерді
ірілендіру (ДБІ) жүйесі бойынша жүзеге асырылады (М— 1, 122-бет).
85 = 8050 = 8 см 5 см = 80 см 50 см = 8 дм 5 дм.
3. 100 көлеміндегі екі таңбалы саңдарды шығарып алу, оқу және жазу.
а) Ондықтар мен бірліктерден құралатын екі таңбалы сандарды шығарып
алу жолақшалар және жеке шаршылардың көмегімен анықталады.
(шаршы) – бірліктің баламасы.
(он шаршыға бөлінген жолақша) -ондықтың
баламасы.
Екі таңбалы санды санау арқылы шығарып алуды меңгерту.

Шаршы нешеу? (он және тағы төрт), яғни 1 онд. 4 бірл. Бұл сан былай
жазылады: 14 және он төрт деп оқылады, яғни ауызша және жазбаша нумерация
қатар оқытылады.
Үлкен шаршы (кіші 100 шаршыға бөлінген) — жүздің баламасы, бұл бір
жүздік.
ә) Екі таңбалы сандарды шығарып алу, оқу және жазу Ондықтар мен
бірліктер кестесі көмегімен іске асырылады (М-2, 5-бет).
Ондықтар БірліктеСанның оқылуы Санның жазылуы
р
2 4 Жиырма төрт 24
3 9 Отыз тоғыз 39

Осы кесте жазбаша және ауызша нумерация қатар оқытылатынын дәлелдейді.
Білімді тиянақтауға төмендегідей тапсырмалар беріледі (М-2, 7-бет).
1онд. 3 бірл. = □ бірл. 37 бірл.= □ онд. □ бірл.
9 онд. 2 бірл.= □ бірл. 73 бірл. = □ онд. □ бірл.
2 онд. 9 бірл. = □ бірл. 88 бірл. = □ онд. □ бірл.
сандарды ондықтар мен сандарды ондықтар
бірліктерден құрастыру мен бірліктерге жіктеу
4. Екі таңбалы сандарды салыстыру және сандардың разрядтық құрамын
оқыту.
а) Оқушыларды сандарды салыстырудың жаңа тәсілдерімен таныстыру қажет:
сандар қатарындағы орнына қарай оларды салыстырудың белгілі тәсілдерін
қайталау:
12 14, өйткені 12 саны 14-тен бұрын айтылады;
санды салыстырудың жаңа тәсілі сәйкес ондықтар мен сәйкес бірліктерді
салыстыру арқылы енгізіледі: 1214, өйткені ондықтар саны бірдей, ал 2
бірл. 4 бірл.; 5838, өйткені 5 онд. 3 онд.; 7557, өйткені 7 онд5 оңд.,
демек, екі таңбалы саңдар ондықтардан бастап салыстырылады.
ә) Екі таңбалы санды ондықтардан құрастыру және оны ондықтар мен
бірліктердің қосындысы түрінде (немесе разрядтық қосылғыштарға) жіктеу бір
уақытта қарастырылады (М-2, 17-бет).
2 онд. 5 бірл. = 25 бірл. 63 бірл. = 6 онд. 3 бірл.
20+5=25 63= 60+3
Мұны оқытуда көрнекілік ретінде қозғалмалы разрядтық карточкалар
қолданылады:
20+5. 5-ті 0-дің үстіне қоямыз 0 = 25; 63-ті 60+3 түрінде жылжытамыз.
10 20 30 ... 90 және 1 2 3 ... 9 разрядтык сандар, ал 25=20+5 түрінде
жазу санды разрядтық қосылғыштарға жіктеу деп аталады.
б) Сандар қатары жөніндегі түсінікті қалыптастыру жұмысы
жалғастырылады:
алдыңғы, кейінгі санды атау;
берілген сандардың арасыңда қандай сан тұрғанын анықтау;

79. 81
50
санның көршілерін атау;
ең үлкен, ең кіші екі таңбалы санды атау, т. б.
5. Сандарды жазу принципі.
а) Сандар он цифрдың 0,1,2, 3,..., 9 көмегімен жазылады.
ә) Цифрдың мәні сандағы орнына байланысты: 27 және 72.
бірінші сандағы 2 цифры ондықтардың санын білдіреді: 2 ондық;
екінші сандағы 2 цифры бірліктердің санын білдіреді: 2 бірлік;
екі таңбалы сандар бір цифрдың көмегімен жазылады: 77 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.