Несиелік бюро ұйымының банк секторына әкелетін тиімділіктері мен артықшылықтарын зерттеу
Кіріспе
І. Несиелік бюроның мәні мен атқаратын қызметі
1.1. Банктік секторда несиелік бюроның алатын орны мен рөлі
1.2. Несиелік бюроның пайда болу тарихы мен
әлемдік тәжірибедегі қызметі
1.3. Несиелік бюроның ұйымдық жұмысы
1.3.1. Несиелік бюроның ұйымдық құрылымы
1.3.2. Мәліметтер қоры мен қарыз алушы дерегінің
құрылымы
ІІ. Қазақстан Республикасында несиелік бюроның
қалыптасуын талдау
2.1. «Бірінші несиелік бюро» ЖШС.нің банк жүйесіндегі қызметі
2.2. Қазақстанда несиелік бюроның қызмет етуінің құқықтық
негіздері
2.3. «Бірінші несиелік бюро» ЖШС.нің тиімділігін талдау
ІІІ. Несиелік бюро қызметін басқару
3.1. Несиелік бюро арқылы несиелік процесске қатысушылардың
қызметін жақсарту
3.2. Несиелік бюро қызметін жетілдіру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар
І. Несиелік бюроның мәні мен атқаратын қызметі
1.1. Банктік секторда несиелік бюроның алатын орны мен рөлі
1.2. Несиелік бюроның пайда болу тарихы мен
әлемдік тәжірибедегі қызметі
1.3. Несиелік бюроның ұйымдық жұмысы
1.3.1. Несиелік бюроның ұйымдық құрылымы
1.3.2. Мәліметтер қоры мен қарыз алушы дерегінің
құрылымы
ІІ. Қазақстан Республикасында несиелік бюроның
қалыптасуын талдау
2.1. «Бірінші несиелік бюро» ЖШС.нің банк жүйесіндегі қызметі
2.2. Қазақстанда несиелік бюроның қызмет етуінің құқықтық
негіздері
2.3. «Бірінші несиелік бюро» ЖШС.нің тиімділігін талдау
ІІІ. Несиелік бюро қызметін басқару
3.1. Несиелік бюро арқылы несиелік процесске қатысушылардың
қызметін жақсарту
3.2. Несиелік бюро қызметін жетілдіру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар
Елде Несиелік бюро жүйесінің артта қалушылығы бөлшек несиелендірудің дамуын тежеуші негізгі факторлардың бірі болып табылады. Қазіргі таңда банктер скорингтік бағалау арқылы қарыз алушы туралы нақты ақпараттардың жоқтығына қарамастан, өздерінің тәуекелдігіне мойынсынып несие беруде. Ал, қарыз алушыны түпкілікті бағалау үшін оның меншігі, табысы, шығысы, төленген шоттары т.б. ол туралы нақты әрі шынайы мәліметтер қажет. Осы тұста біз Несиелік бюро қызметіне деген қажеттілікті сезінеміз. Несиелік бюро дегеніміз не және ол өз клиенттеріне қандай қызметтер көрсетеді? Несиелік бюро тұтыну несиесі шеңберінде қарыз берушілердің тәуекелдіктен қашуына көмек беру мақсатымен қызмет етіп, қарыз алушылар туралы несиелік есептерді ұсыну қызметін көрсетеді. Мұндағы несиелік есеп дегеніміз бұл қарыз алушылар өз қарыздарын несие берушілерге қалай төлейтіндігі туралы жазбалар жиынтығы. Басқаша сөзбен айтқанда, бұл қарапайым «төлем тарихы».
1.Закон РК от 6 июля 2004 года № 573-ІІ «О кредитных бюро и
формировании кредитных историй в Республике Казахстан»
2. «Система кредитного бюро в Казахстане» Хавьер М. Пиедра
Журнал Банки Казахстана, №9,2003
3. «Кредитное бюро – инструмент выявления рисков» Зиябеков Б.
Журнал Банки Казахстана, №3,2002
4. «Опыт кредитного бюро Турции» Топер Чаглаян.
Журнал Банки Казахстана, №2,2002
5. «Немецкий опыт совместного использования кредитной информации»
Вульф Бах. Журнал Банки Казахстана, №2,2002
6. www. burocredit.ru.
7. www.interfax.ru
8. www. yandex.ru
9. www.rambler.ru
10.www. zakon.kz
11.www.aport.ru
формировании кредитных историй в Республике Казахстан»
2. «Система кредитного бюро в Казахстане» Хавьер М. Пиедра
Журнал Банки Казахстана, №9,2003
3. «Кредитное бюро – инструмент выявления рисков» Зиябеков Б.
Журнал Банки Казахстана, №3,2002
4. «Опыт кредитного бюро Турции» Топер Чаглаян.
Журнал Банки Казахстана, №2,2002
5. «Немецкий опыт совместного использования кредитной информации»
Вульф Бах. Журнал Банки Казахстана, №2,2002
6. www. burocredit.ru.
7. www.interfax.ru
8. www. yandex.ru
9. www.rambler.ru
10.www. zakon.kz
11.www.aport.ru
Жоспар
Кіріспе
І. Несиелік бюроның мәні мен атқаратын қызметі
1.1. Банктік секторда несиелік бюроның алатын орны мен рөлі
1.2. Несиелік бюроның пайда болу тарихы мен
әлемдік тәжірибедегі қызметі
1.3. Несиелік бюроның ұйымдық жұмысы
1.3.1. Несиелік бюроның ұйымдық құрылымы
1.3.2. Мәліметтер қоры мен қарыз алушы дерегінің
құрылымы
ІІ. Қазақстан Республикасында несиелік бюроның
қалыптасуын талдау
2.1. Бірінші несиелік бюро ЖШС-нің банк жүйесіндегі қызметі
2.2. Қазақстанда несиелік бюроның қызмет етуінің құқықтық
негіздері
2.3. Бірінші несиелік бюро ЖШС-нің тиімділігін талдау
ІІІ. Несиелік бюро қызметін басқару
.1. Несиелік бюро арқылы несиелік процесске қатысушылардың
қызметін жақсарту
3.2. Несиелік бюро қызметін жетілдіру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар
Кіріспе
Банктер ақшамен емес, ақпаратпен жұмыс істейді
Citibank басқарушысы Уолтер Вристон.
Елде Несиелік бюро жүйесінің артта қалушылығы бөлшек несиелендірудің дамуын тежеуші негізгі факторлардың бірі болып табылады. Қазіргі таңда банктер скорингтік бағалау арқылы қарыз алушы туралы нақты ақпараттардың жоқтығына қарамастан, өздерінің тәуекелдігіне мойынсынып несие беруде. Ал, қарыз алушыны түпкілікті бағалау үшін оның меншігі, табысы, шығысы, төленген шоттары т.б. ол туралы нақты әрі шынайы мәліметтер қажет. Осы тұста біз Несиелік бюро қызметіне деген қажеттілікті сезінеміз. Несиелік бюро дегеніміз не және ол өз клиенттеріне қандай қызметтер көрсетеді? Несиелік бюро тұтыну несиесі шеңберінде қарыз берушілердің тәуекелдіктен қашуына көмек беру мақсатымен қызмет етіп, қарыз алушылар туралы несиелік есептерді ұсыну қызметін көрсетеді. Мұндағы несиелік есеп дегеніміз бұл қарыз алушылар өз қарыздарын несие берушілерге қалай төлейтіндігі туралы жазбалар жиынтығы. Басқаша сөзбен айтқанда, бұл қарапайым төлем тарихы. Несие берушілер несиелік есепті келесілерді анықтау үшін қолданады: а) потенциалды қарыз алушыға несие беріле ме? б) қандай пайыздық мөлшерлеме алынады? Несиелік есептің формасы несиелік бюроның бастапқы құрылтайшыларымен өңделеді.
Несиелік бюро анықтамасы есебімен несие беру банктердің тәуекелдіктерін төмендетеді, потенциалды қарыз алушылардың қаржылық жағдайын бағалауға кететін уақыт пен шығындарды қысқартады және сәйкесінше несиелендіру мөлшерлемесін айтарлықтай төмендетіп, қарыз алуды жеңілдетеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Нарықтық экономикасы дамып жатқан елде кез-келген тұлғаның несиеге деген қажеттілігі туындауы мүмкін. Тұлға несие алуға өтініш беруі кезінде оның несиелік тарихының болуы қарыз алу процесінің жылдам орындалуына мүмкіндік береді. Осы тұста несие беруші үшін де, несие алушы үшін де ұтымды қызметті ұсынушы заңды тұлға ретінде Несиелік бюро шығады. Несиелік бюроның банк жүйесінде алатын ролін анықтау.
Курстық жұмысты таңдау мақсатым: несиелік бюро ұйымының банк секторына әкелетін тиімділіктері мен артықшылықтарын зерттей отырып, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында қызмет етуінің мәселелерін талқылау.
Осы мақсатта курстық жұмыста төмендегідей мәселелер шешімін табады:
Несиелік бюроның теориялық мәнін ашу және қажеттілігін анықтау;
Несиелік бюроны даму тұрғысынан зерттеу;
Әлемде қызмет ететін несиелік бюроның ерекшеліктері;
Несиелік бюро жұмысын ұйымдастыру негіздері;
Несиелік бюро қызметінің құқықтық негіздері;
Қазақстан Республикасында несиелік бюроның қызмет етуін зерттеу;
1.1. Банктік секторда несиелік бюроның алатын орны мен рөлі Несиелендіру-банктік қызметтің қайнар көздерінің бірі. Және қазіргі таңда банктердің басым көпшілігі үшін пайда табудың ең ірі көзіне айналды. Сонымен бірге, несие беру банктің қауіпсіздігі мен сенімділігі үшін өте үлкен қауіп төндіреді. Нарықтық жағдайда қызмет етуші коммерциялық банк шығын мен банкроттық тәуекелдігіне ұшырай отырып өз пайдасын максималдауға ұмтылады. Сондықтан да, несиелендіру процесінің басты міндеті қарыз операцияларының табыстылығын қамтамасыз ететін және тәуекелділіктерді минимизациялауға себеп болатын банк портфелін тұрақты және тиімді басқаруды қалыптастыру болып табылады.
Кәсіпорындар мен ұйымдарға байланысты банк операцияларының тәуекелділігін анықтау мен оны азайту құралдарының бірі болып борышқордың банк алдындағы өз міндеттемелерін сапалы орындау туралы ақпаратты жариялау жүйесі - Несиелік Бюроны құру табылады. Несиелік бюро несиелік ұйымдар мен клиенттердің мүддесі үшін қызмет көрсететін тәуелсіз құрылым түрінде құрылуы мүмкін. Әлемнің көптеген елдерінде несие берушілер тұрақты негізде Несиелік Бюро арқылы қарыз алушының төлем қабілеттілігі туралы ақпарат алмасады.
Қаржылық емес сектордағы жалпы жағдайдың нашарлауы кезінде тәуекелдікті бағалау мен қарыз алушыларды таңдау күрделене түседі де, пайыздық мөлшерлеме жоғарылайды. Ал, бұл жағдай жақсы қарыз алушыларды нарықтан кетуге әкеледі. Яғни қаржылық қатынастағы сенімсіз қарыз алушылар қарызды қайтара алмайтындығын біле тұра, жоғары төлемге келісім береді. Мұның нәтижесінде тәуекелді несиелік саясат орын алады және несие берушілердің қаржылық жағдайына қауіп төнеді немесе олар нарықта сенімді қарыз алушылардың бар болуына қарамастан берілетін қарыздың көлемін шектеуге тырысады.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, бұл мәселелерді несие берушілер арасында қарыз алушы туралы ақпараттарды алмастыру үшін құрылған Несиелік Бюро көмегімен шешуге болады.Осы арқылы төмендегідей нәтижелерге қол жеткізуге болады:
Біріншіден, Несиелік бюро - потенциалды қарыз алушы туралы банктің мағлұмат деңгейін жоғарылатады және қарыздың қайтарылуы туралы тура болжам жасауға мүмкіндік береді. Бұл несие берушіге жағымсыз таңдау мәселесінің пайда болуы мүмкін тәуекелдігін азайтып, қарыз құнын және бағытын анықтауға жол ашады.
Екіншіден, Несиелік бюро банктің өз клиенттері туралы алған ақпараттары үшін төлемді азайтуға жағдай жасайды. Бұл ішкі несие нарығында ақпараттық кеңістіктің дұрысталуы мен несие берушілердің несие ресурстарына деген бәсекелік бағаны бекітулеріне алып келеді. Неғұрлым төмен пайыздық мөлшерлемелер қарыз алушының таза табысын көбейтеді және олардың қызметтерін ынталандырады.
Үшіншіден, Несиелік бюро қарыз алушы үшін тәртіп механизмін қалыптастырады. Егер қарыз алушы өз міндеттемелерін орындамаса оның репутациясы потенциалды несие берушілер алдында төмендейді және қарыз алушыны қарыздық қаражаттардан шеттетеді немесе қарыздық қаражаттарды одан да қымбатырақ етеді. Бұл механизм қарыз алушының қарызды өз уақытында қайтаруға деген ынтасын арттырады, сонымен бірге ықылассыз іс-әрекеттің тәуекелділігін азайтады.
Несиелік бюро несие берушімен ұйымдастырылған және соған бағынышты немесе тәуелсіз қызмет ететін және өз қызметінен пайда табатын ақпараттық делдал түрінде құрылады. Несие берушілер бюроны өз клиенттері туралы нақты мәліметтермен жабдықтандырады. Бюро бұл ақпараттарды басқа көздерден (мемлекеттік тіркеу және салық органдары, сот т.б.) алынған ақпараттармен салыстырады және әрбір қарыз алушыға жеке картотека ашады. Несие берушілер өз клиенттері туралы ақпараттардың сенімділігі мен үздіксіз берілуі жағдайында бюродан потенциалды қарыз алушылардың несиелік операциялары туралы есепті үнемі алып тұрады. Несиелік бюро несие берушіге қажетті нақты деңгейінен және ұсынылатын несие түріне байланысты потенциалды қарыз алушы туралы ақпараттың нақтылығына қатысты несиелік операциялар туралы есептің әр түрін береді. Ең қарапайым есеп алдыңғы қарыздардың мерзімінен өтіп кетуі мен қайтарылмауы туралы мәліметтерді қамтиды. Бұл есеп түрі қара (вlack) немесе негативті(negative) мәліметтер деп аталады. Ең маңызды есеп –ақ (white) немесе позитивті (positive) деп аталады және қарыз алушының отбасылық тарихы мен жұмысбастылығы,өтеу уақыты мен мерзімі бойынша міндеттеме құрылымындағы активтер мен пассивтері туралы барлық ақпаратты қамтиды.Ең дамыған несиелік бюролар қарыз алушының сипаты мен несиелік тарихына негіздеп қарыз алушылардың несиелік рейтингін қалыптастырады.
Әлемнің көптеген елдерінде несие берушілер тұрақты негізде қарыз алушының төлем қабілеттілігі туралы ақпаратты несиелік бюро арқылы алмасады. Мұның қажеттілігі қаржы делдалдық сферасында ақпараттың асимметриялығы проблемасын зерттеуші экономистердің көптеген еңбектерінде дәлелденген. Ақпараттың асимметриялығы (asymmetric information) экономикалық әдебиеттерде несиелік ресурстарды бөлістірудің тиімсіздігіне әкелетін мәмілелерді бекіту кезінде серіктес туралы мағлұматтың жетіспеушілігі ретінде анықталады.
Несиелік бюроны құру кезінде ақпараттық қызмет көрсетуге маманданған компьютерлер мен барлық жерде қолданылып жүрген ақпаратты жинау, өңдеудің стандартты технологиясын қолдануды қарастыру маңызды. Несиелік бюро мен оның қатысушылары арасындағы байланыс интернет арқылы жүзеге асырылады. Бірақ, қарапайым электронды пошта мұндай құпия түрдегі мәліметтерді тасымалдауға сәйкес келмейді. Техникалық тұрғыдан қарағанда, екі бағытты бөліп қарастыруға болады: бюроға мәлімет беру және бюродан мәлімет алу. Екі жағдайда да бюроға қосымша жабдықтар мен бағдарламаларды сатып алу және орнату талап етілмейді. Ал банкті электронды сандық жазуды қолдану үшін бағдарламалық қамтамасыздандыру қажеттілігі туындайды. Электронды сандық жазу - бұл электронды құжаттың құралдары мен мазмұнының өзгермендігін және сенімділігін растайтын электронды сандық жазу құралдарымен құрылған электронды сандық символдар жиынтығы.
Несиелік бюроның қызмет етуі жекелеген банктер мен қаржылық институттарға пайда әкелуі мүмкін. Несиелік бюроны құру - бұл қаржылық қызмет көрсету нарығының дамуының сапалы жаңа кезеңі. Несиелік бюро:
тұтыну несиесі секторының даму қарқынының өсуіне себеп болады;
несиелік мекемелерге өздерінің тәуекелдіктерін анағұрлым тиімді басқаруға көмектеседі;
қаржылық мөлдірлікті жақсартады;
несиелік өтінішті қарау үшін қажетті пакеттерді қысқартады;
айлакерлік (мошенничества) тәуекелдігін төмендетеді т.б;
Несиелік бюроны құрудың мақсаттылығы несие берушілер мен алушылардың қызығушылығының қанағаттануымен анықталады. Несие берушілер үшін қарыз алушыға оның өзге несие берушілермен қарым-қатынас жасау тарихы негізінде олардың сенімділік деңгейі бойынша сұрыптау жүргізуге қосымша мүмкіндік береді. Қарыз алушылар үшін жағымды имидж қалыптастыруға, іскери репутациясын нығайтуға және инвестициялық тартымдылығын жоғарылатуға жол ашады. Қарыз алушы туралы деректің бар болуы оған несие беру шешімін қабылдау мерзімін қысқартады және қарыз алу құнын төмендетуі мүмкін.
Несиелік бюро үшін ең үлкен қауіп болып қатысушылар, ақпаратты пайдаланушылар мен қоғамның сенімінен айырылу табылады. Осыған байланысты Несиелік бюроның құзіретін, өкілеттігі мен ақпаратпен жұмыс істеу тәртібін анықтап алу қажет. Ең бастысы қатысушылар, қолданушылар мен қарыз алушылар құқықтарына тиіспеуді сақтауды қамтамасыз ету керек.
Айтылғандарды есепке ала отырып, Несиелік бюро қызметі негізінде келесідей іргелі принциптер қалыптасады:
1.Бағалық пайымдау емес, тек қана дерек.Ақпараттың сапасы мен
сенімділігі.
Бұл принциптің мәні несиелік бюроның мәліметтерді жинау, өңдеу мен беруге қатаң мамандану қажеттілігімен түсіндіріледі. Несиелік бюро мәліметтерінің ішінде субьектизмнің қаншалықты үлес алатындығын көрсететін рейтингтік және эксперттік бағалау болуы тиіс. Рейтингтік бағалаудың негізі ретінде кең көлемдегі қаржылық есеп талдауы қызмет етеді.
Рейтингтік ақпаратты банкке ұсына отырып несиелік бюро мұндағы жауапкершілікті рейтингтік агенттікпен бөліседі және қате болжамдау болған жағдайда өз клиенттерінің сенімінен айырылуы мүмкін. Сонымен бірге, бағалау пікірлерін ендіру қарыз алушы мен тәртіп сақтаушылар тарапынан несиелік бюродан беріліп жатқан барлық қаржылық салдарларға соттық дау тудыруы мүмкін. Олай болса, рейтингтік агенттік пен несиелік бюро бизнесті ақпараттық қамтамасыздандыру индустриясының екі плюсі ретінде қарастыру керек. Несиелік бюроның рөлі әртүрлі көздерден алынған әрқилы ақпараттарды аналитикалық өңдеуден емес, нақты және сапалы ақпараттарды ұсынудан тұрады.
2. Несиелік бюро қызметінің жеңілдетілген түрі - қарыз алушының
дерегін қалыптастыру мен беру.
Бұл принциптің мәні несиелік бюроның жеңіл түрдегі маманданған ұйым болып табылатындығымен түсіндіріледі. Көп көлемдегі ақпараттар массасын өңдеу мен оны қорғаудың жоғары деңгейі үлкен шығынды талап етеді, әсіресе қызмет етудің алғашқы кезеңінде. Несиелік бюро қызметінің ерекшелігі күшінде оның қызметтерін әртараптандыру есебінен қосымша табыс алуға деген қызығушылық пайда болуы мүмкін (ақпарат ағымының аккумуляциясы рейтингтік, консалтингтік және факторингтік қызметтерді көрсетуде артықшылықтың болуын береді). Қандай болмасын, тартымды болмаса, ақпаратты қорғау тұрғысынан қауіпсіз болмаса, мұның соңы бұзылушылыққа әкелуі мүмкін. Мәліметтер қорына бойлау әрекетсіздігі жоғарылап, ақпарат ағымы мен оны өз бағытынсыз пайдалану орын алады. Нәтижесінде несиелік бюроға деген сенім жоғалып, несиелік бюро өзіне жаңа қатысушыларды тарту мүмкіндігінен айырылады. Бұдан несиелік бюроның басқалай қызмет түрлеріне үзілді кесілді тыйым салынады.
3. Қарыз алушы құқығының басымқылығы.
Бұл принциптің мәні несиелік бюроның орталық элементі болып қарыз алушының өз дерегін ашуға деген тілегінің болуымен түсіндіріледі. Бұл принциптің бақылаНесиелік бюроауы жоғарыдағы екі принциптердің бұзылуы жағдайындағыдай нәтиже береді. Несиелік бюро қызметін реттеуші құжаттарда осы принциптің жүзеге асырылу механизмі айқын жазылуы қажет. Ақпарат қарыз алушы келісімімен ғана беріледі; қарыз алушы өзінің дерегіндегі жазылған барлық мәліметтерімен хабардар етіледі; қарыз алушы кез келген уақытта өз дерегімен танысып және оның мазмұнымен дауласуға құқығы бар.
4. Несиелік бюроның жеке және мемлекеттік құрылымнан тәуелсіздігі.
Несиелік бюроның ең басты мақсаты – сыни материалдарды жинау емес, несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы делдалдық қызметтерді орындау. Мұнда қарыз алушылар туралы мәліметтерді жинағанда коммерциялық және банктік құпияларына мән беруді ұмытпау тиіс. Себебі, келеңсіз жағдайлардың нәтижесі несиелік бюроның репутациясына зиян тигізуі мүмкін.
5. Несиелік бюро қатысушыларымен алынған және берілген
ақпараттар деңгейінің баламалылығы.
Қарыз алушылар туралы ақпараттың максималды көлемін ұсынуға қатысушыларды ынталандыру мен осы мәліметтердің қол жетерлігін теңестіруді қамтамасыз етумен түсіндіріледі. Осымен бір уақытта ақпаратты тасмалдауға әділетсіз әрекетсіздік болған жағдайда мүмкін санкцияны да қарастыру керек. Мысалы, ақшалай өтемақы түрінде немесе мәліметтерге кіру мүмкіндігін уақытша шектеу.
1.2. Несиелік бюроның пайда болу тарихы мен әлемдік тәжірибедегі қызметі
Алғашқы несиелік бюроның пайда болу тарихы өткен ғасырға тән. Нью-Йоркте сатушылар несиеге тауар мен қызметті алғысы келетін сатып алушылармен кездесуге барады. Өздерін қорғау үшін клиенттер туралы бар ақпараттарын біріктіруге шешім қабылдайды. Жаңа құбылыстың сәтті болғаны сонша ХХ ғасырдың ортасында өзіндік сипаты бар несиелік бюро 2,5 мыңға жуықтаса, 70 жылдың соңында несиелік архивтің қағаздық версиясы банктегі мәліметтер қорының электронды түріне көшті.
Несиелік бюроның құрылу тарихы түбірімен 1841 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І. Несиелік бюроның мәні мен атқаратын қызметі
1.1. Банктік секторда несиелік бюроның алатын орны мен рөлі
1.2. Несиелік бюроның пайда болу тарихы мен
әлемдік тәжірибедегі қызметі
1.3. Несиелік бюроның ұйымдық жұмысы
1.3.1. Несиелік бюроның ұйымдық құрылымы
1.3.2. Мәліметтер қоры мен қарыз алушы дерегінің
құрылымы
ІІ. Қазақстан Республикасында несиелік бюроның
қалыптасуын талдау
2.1. Бірінші несиелік бюро ЖШС-нің банк жүйесіндегі қызметі
2.2. Қазақстанда несиелік бюроның қызмет етуінің құқықтық
негіздері
2.3. Бірінші несиелік бюро ЖШС-нің тиімділігін талдау
ІІІ. Несиелік бюро қызметін басқару
.1. Несиелік бюро арқылы несиелік процесске қатысушылардың
қызметін жақсарту
3.2. Несиелік бюро қызметін жетілдіру жолдары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Қосымшалар
Кіріспе
Банктер ақшамен емес, ақпаратпен жұмыс істейді
Citibank басқарушысы Уолтер Вристон.
Елде Несиелік бюро жүйесінің артта қалушылығы бөлшек несиелендірудің дамуын тежеуші негізгі факторлардың бірі болып табылады. Қазіргі таңда банктер скорингтік бағалау арқылы қарыз алушы туралы нақты ақпараттардың жоқтығына қарамастан, өздерінің тәуекелдігіне мойынсынып несие беруде. Ал, қарыз алушыны түпкілікті бағалау үшін оның меншігі, табысы, шығысы, төленген шоттары т.б. ол туралы нақты әрі шынайы мәліметтер қажет. Осы тұста біз Несиелік бюро қызметіне деген қажеттілікті сезінеміз. Несиелік бюро дегеніміз не және ол өз клиенттеріне қандай қызметтер көрсетеді? Несиелік бюро тұтыну несиесі шеңберінде қарыз берушілердің тәуекелдіктен қашуына көмек беру мақсатымен қызмет етіп, қарыз алушылар туралы несиелік есептерді ұсыну қызметін көрсетеді. Мұндағы несиелік есеп дегеніміз бұл қарыз алушылар өз қарыздарын несие берушілерге қалай төлейтіндігі туралы жазбалар жиынтығы. Басқаша сөзбен айтқанда, бұл қарапайым төлем тарихы. Несие берушілер несиелік есепті келесілерді анықтау үшін қолданады: а) потенциалды қарыз алушыға несие беріле ме? б) қандай пайыздық мөлшерлеме алынады? Несиелік есептің формасы несиелік бюроның бастапқы құрылтайшыларымен өңделеді.
Несиелік бюро анықтамасы есебімен несие беру банктердің тәуекелдіктерін төмендетеді, потенциалды қарыз алушылардың қаржылық жағдайын бағалауға кететін уақыт пен шығындарды қысқартады және сәйкесінше несиелендіру мөлшерлемесін айтарлықтай төмендетіп, қарыз алуды жеңілдетеді.
Курстық жұмыстың өзектілігі: Нарықтық экономикасы дамып жатқан елде кез-келген тұлғаның несиеге деген қажеттілігі туындауы мүмкін. Тұлға несие алуға өтініш беруі кезінде оның несиелік тарихының болуы қарыз алу процесінің жылдам орындалуына мүмкіндік береді. Осы тұста несие беруші үшін де, несие алушы үшін де ұтымды қызметті ұсынушы заңды тұлға ретінде Несиелік бюро шығады. Несиелік бюроның банк жүйесінде алатын ролін анықтау.
Курстық жұмысты таңдау мақсатым: несиелік бюро ұйымының банк секторына әкелетін тиімділіктері мен артықшылықтарын зерттей отырып, қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында қызмет етуінің мәселелерін талқылау.
Осы мақсатта курстық жұмыста төмендегідей мәселелер шешімін табады:
Несиелік бюроның теориялық мәнін ашу және қажеттілігін анықтау;
Несиелік бюроны даму тұрғысынан зерттеу;
Әлемде қызмет ететін несиелік бюроның ерекшеліктері;
Несиелік бюро жұмысын ұйымдастыру негіздері;
Несиелік бюро қызметінің құқықтық негіздері;
Қазақстан Республикасында несиелік бюроның қызмет етуін зерттеу;
1.1. Банктік секторда несиелік бюроның алатын орны мен рөлі Несиелендіру-банктік қызметтің қайнар көздерінің бірі. Және қазіргі таңда банктердің басым көпшілігі үшін пайда табудың ең ірі көзіне айналды. Сонымен бірге, несие беру банктің қауіпсіздігі мен сенімділігі үшін өте үлкен қауіп төндіреді. Нарықтық жағдайда қызмет етуші коммерциялық банк шығын мен банкроттық тәуекелдігіне ұшырай отырып өз пайдасын максималдауға ұмтылады. Сондықтан да, несиелендіру процесінің басты міндеті қарыз операцияларының табыстылығын қамтамасыз ететін және тәуекелділіктерді минимизациялауға себеп болатын банк портфелін тұрақты және тиімді басқаруды қалыптастыру болып табылады.
Кәсіпорындар мен ұйымдарға байланысты банк операцияларының тәуекелділігін анықтау мен оны азайту құралдарының бірі болып борышқордың банк алдындағы өз міндеттемелерін сапалы орындау туралы ақпаратты жариялау жүйесі - Несиелік Бюроны құру табылады. Несиелік бюро несиелік ұйымдар мен клиенттердің мүддесі үшін қызмет көрсететін тәуелсіз құрылым түрінде құрылуы мүмкін. Әлемнің көптеген елдерінде несие берушілер тұрақты негізде Несиелік Бюро арқылы қарыз алушының төлем қабілеттілігі туралы ақпарат алмасады.
Қаржылық емес сектордағы жалпы жағдайдың нашарлауы кезінде тәуекелдікті бағалау мен қарыз алушыларды таңдау күрделене түседі де, пайыздық мөлшерлеме жоғарылайды. Ал, бұл жағдай жақсы қарыз алушыларды нарықтан кетуге әкеледі. Яғни қаржылық қатынастағы сенімсіз қарыз алушылар қарызды қайтара алмайтындығын біле тұра, жоғары төлемге келісім береді. Мұның нәтижесінде тәуекелді несиелік саясат орын алады және несие берушілердің қаржылық жағдайына қауіп төнеді немесе олар нарықта сенімді қарыз алушылардың бар болуына қарамастан берілетін қарыздың көлемін шектеуге тырысады.
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, бұл мәселелерді несие берушілер арасында қарыз алушы туралы ақпараттарды алмастыру үшін құрылған Несиелік Бюро көмегімен шешуге болады.Осы арқылы төмендегідей нәтижелерге қол жеткізуге болады:
Біріншіден, Несиелік бюро - потенциалды қарыз алушы туралы банктің мағлұмат деңгейін жоғарылатады және қарыздың қайтарылуы туралы тура болжам жасауға мүмкіндік береді. Бұл несие берушіге жағымсыз таңдау мәселесінің пайда болуы мүмкін тәуекелдігін азайтып, қарыз құнын және бағытын анықтауға жол ашады.
Екіншіден, Несиелік бюро банктің өз клиенттері туралы алған ақпараттары үшін төлемді азайтуға жағдай жасайды. Бұл ішкі несие нарығында ақпараттық кеңістіктің дұрысталуы мен несие берушілердің несие ресурстарына деген бәсекелік бағаны бекітулеріне алып келеді. Неғұрлым төмен пайыздық мөлшерлемелер қарыз алушының таза табысын көбейтеді және олардың қызметтерін ынталандырады.
Үшіншіден, Несиелік бюро қарыз алушы үшін тәртіп механизмін қалыптастырады. Егер қарыз алушы өз міндеттемелерін орындамаса оның репутациясы потенциалды несие берушілер алдында төмендейді және қарыз алушыны қарыздық қаражаттардан шеттетеді немесе қарыздық қаражаттарды одан да қымбатырақ етеді. Бұл механизм қарыз алушының қарызды өз уақытында қайтаруға деген ынтасын арттырады, сонымен бірге ықылассыз іс-әрекеттің тәуекелділігін азайтады.
Несиелік бюро несие берушімен ұйымдастырылған және соған бағынышты немесе тәуелсіз қызмет ететін және өз қызметінен пайда табатын ақпараттық делдал түрінде құрылады. Несие берушілер бюроны өз клиенттері туралы нақты мәліметтермен жабдықтандырады. Бюро бұл ақпараттарды басқа көздерден (мемлекеттік тіркеу және салық органдары, сот т.б.) алынған ақпараттармен салыстырады және әрбір қарыз алушыға жеке картотека ашады. Несие берушілер өз клиенттері туралы ақпараттардың сенімділігі мен үздіксіз берілуі жағдайында бюродан потенциалды қарыз алушылардың несиелік операциялары туралы есепті үнемі алып тұрады. Несиелік бюро несие берушіге қажетті нақты деңгейінен және ұсынылатын несие түріне байланысты потенциалды қарыз алушы туралы ақпараттың нақтылығына қатысты несиелік операциялар туралы есептің әр түрін береді. Ең қарапайым есеп алдыңғы қарыздардың мерзімінен өтіп кетуі мен қайтарылмауы туралы мәліметтерді қамтиды. Бұл есеп түрі қара (вlack) немесе негативті(negative) мәліметтер деп аталады. Ең маңызды есеп –ақ (white) немесе позитивті (positive) деп аталады және қарыз алушының отбасылық тарихы мен жұмысбастылығы,өтеу уақыты мен мерзімі бойынша міндеттеме құрылымындағы активтер мен пассивтері туралы барлық ақпаратты қамтиды.Ең дамыған несиелік бюролар қарыз алушының сипаты мен несиелік тарихына негіздеп қарыз алушылардың несиелік рейтингін қалыптастырады.
Әлемнің көптеген елдерінде несие берушілер тұрақты негізде қарыз алушының төлем қабілеттілігі туралы ақпаратты несиелік бюро арқылы алмасады. Мұның қажеттілігі қаржы делдалдық сферасында ақпараттың асимметриялығы проблемасын зерттеуші экономистердің көптеген еңбектерінде дәлелденген. Ақпараттың асимметриялығы (asymmetric information) экономикалық әдебиеттерде несиелік ресурстарды бөлістірудің тиімсіздігіне әкелетін мәмілелерді бекіту кезінде серіктес туралы мағлұматтың жетіспеушілігі ретінде анықталады.
Несиелік бюроны құру кезінде ақпараттық қызмет көрсетуге маманданған компьютерлер мен барлық жерде қолданылып жүрген ақпаратты жинау, өңдеудің стандартты технологиясын қолдануды қарастыру маңызды. Несиелік бюро мен оның қатысушылары арасындағы байланыс интернет арқылы жүзеге асырылады. Бірақ, қарапайым электронды пошта мұндай құпия түрдегі мәліметтерді тасымалдауға сәйкес келмейді. Техникалық тұрғыдан қарағанда, екі бағытты бөліп қарастыруға болады: бюроға мәлімет беру және бюродан мәлімет алу. Екі жағдайда да бюроға қосымша жабдықтар мен бағдарламаларды сатып алу және орнату талап етілмейді. Ал банкті электронды сандық жазуды қолдану үшін бағдарламалық қамтамасыздандыру қажеттілігі туындайды. Электронды сандық жазу - бұл электронды құжаттың құралдары мен мазмұнының өзгермендігін және сенімділігін растайтын электронды сандық жазу құралдарымен құрылған электронды сандық символдар жиынтығы.
Несиелік бюроның қызмет етуі жекелеген банктер мен қаржылық институттарға пайда әкелуі мүмкін. Несиелік бюроны құру - бұл қаржылық қызмет көрсету нарығының дамуының сапалы жаңа кезеңі. Несиелік бюро:
тұтыну несиесі секторының даму қарқынының өсуіне себеп болады;
несиелік мекемелерге өздерінің тәуекелдіктерін анағұрлым тиімді басқаруға көмектеседі;
қаржылық мөлдірлікті жақсартады;
несиелік өтінішті қарау үшін қажетті пакеттерді қысқартады;
айлакерлік (мошенничества) тәуекелдігін төмендетеді т.б;
Несиелік бюроны құрудың мақсаттылығы несие берушілер мен алушылардың қызығушылығының қанағаттануымен анықталады. Несие берушілер үшін қарыз алушыға оның өзге несие берушілермен қарым-қатынас жасау тарихы негізінде олардың сенімділік деңгейі бойынша сұрыптау жүргізуге қосымша мүмкіндік береді. Қарыз алушылар үшін жағымды имидж қалыптастыруға, іскери репутациясын нығайтуға және инвестициялық тартымдылығын жоғарылатуға жол ашады. Қарыз алушы туралы деректің бар болуы оған несие беру шешімін қабылдау мерзімін қысқартады және қарыз алу құнын төмендетуі мүмкін.
Несиелік бюро үшін ең үлкен қауіп болып қатысушылар, ақпаратты пайдаланушылар мен қоғамның сенімінен айырылу табылады. Осыған байланысты Несиелік бюроның құзіретін, өкілеттігі мен ақпаратпен жұмыс істеу тәртібін анықтап алу қажет. Ең бастысы қатысушылар, қолданушылар мен қарыз алушылар құқықтарына тиіспеуді сақтауды қамтамасыз ету керек.
Айтылғандарды есепке ала отырып, Несиелік бюро қызметі негізінде келесідей іргелі принциптер қалыптасады:
1.Бағалық пайымдау емес, тек қана дерек.Ақпараттың сапасы мен
сенімділігі.
Бұл принциптің мәні несиелік бюроның мәліметтерді жинау, өңдеу мен беруге қатаң мамандану қажеттілігімен түсіндіріледі. Несиелік бюро мәліметтерінің ішінде субьектизмнің қаншалықты үлес алатындығын көрсететін рейтингтік және эксперттік бағалау болуы тиіс. Рейтингтік бағалаудың негізі ретінде кең көлемдегі қаржылық есеп талдауы қызмет етеді.
Рейтингтік ақпаратты банкке ұсына отырып несиелік бюро мұндағы жауапкершілікті рейтингтік агенттікпен бөліседі және қате болжамдау болған жағдайда өз клиенттерінің сенімінен айырылуы мүмкін. Сонымен бірге, бағалау пікірлерін ендіру қарыз алушы мен тәртіп сақтаушылар тарапынан несиелік бюродан беріліп жатқан барлық қаржылық салдарларға соттық дау тудыруы мүмкін. Олай болса, рейтингтік агенттік пен несиелік бюро бизнесті ақпараттық қамтамасыздандыру индустриясының екі плюсі ретінде қарастыру керек. Несиелік бюроның рөлі әртүрлі көздерден алынған әрқилы ақпараттарды аналитикалық өңдеуден емес, нақты және сапалы ақпараттарды ұсынудан тұрады.
2. Несиелік бюро қызметінің жеңілдетілген түрі - қарыз алушының
дерегін қалыптастыру мен беру.
Бұл принциптің мәні несиелік бюроның жеңіл түрдегі маманданған ұйым болып табылатындығымен түсіндіріледі. Көп көлемдегі ақпараттар массасын өңдеу мен оны қорғаудың жоғары деңгейі үлкен шығынды талап етеді, әсіресе қызмет етудің алғашқы кезеңінде. Несиелік бюро қызметінің ерекшелігі күшінде оның қызметтерін әртараптандыру есебінен қосымша табыс алуға деген қызығушылық пайда болуы мүмкін (ақпарат ағымының аккумуляциясы рейтингтік, консалтингтік және факторингтік қызметтерді көрсетуде артықшылықтың болуын береді). Қандай болмасын, тартымды болмаса, ақпаратты қорғау тұрғысынан қауіпсіз болмаса, мұның соңы бұзылушылыққа әкелуі мүмкін. Мәліметтер қорына бойлау әрекетсіздігі жоғарылап, ақпарат ағымы мен оны өз бағытынсыз пайдалану орын алады. Нәтижесінде несиелік бюроға деген сенім жоғалып, несиелік бюро өзіне жаңа қатысушыларды тарту мүмкіндігінен айырылады. Бұдан несиелік бюроның басқалай қызмет түрлеріне үзілді кесілді тыйым салынады.
3. Қарыз алушы құқығының басымқылығы.
Бұл принциптің мәні несиелік бюроның орталық элементі болып қарыз алушының өз дерегін ашуға деген тілегінің болуымен түсіндіріледі. Бұл принциптің бақылаНесиелік бюроауы жоғарыдағы екі принциптердің бұзылуы жағдайындағыдай нәтиже береді. Несиелік бюро қызметін реттеуші құжаттарда осы принциптің жүзеге асырылу механизмі айқын жазылуы қажет. Ақпарат қарыз алушы келісімімен ғана беріледі; қарыз алушы өзінің дерегіндегі жазылған барлық мәліметтерімен хабардар етіледі; қарыз алушы кез келген уақытта өз дерегімен танысып және оның мазмұнымен дауласуға құқығы бар.
4. Несиелік бюроның жеке және мемлекеттік құрылымнан тәуелсіздігі.
Несиелік бюроның ең басты мақсаты – сыни материалдарды жинау емес, несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы делдалдық қызметтерді орындау. Мұнда қарыз алушылар туралы мәліметтерді жинағанда коммерциялық және банктік құпияларына мән беруді ұмытпау тиіс. Себебі, келеңсіз жағдайлардың нәтижесі несиелік бюроның репутациясына зиян тигізуі мүмкін.
5. Несиелік бюро қатысушыларымен алынған және берілген
ақпараттар деңгейінің баламалылығы.
Қарыз алушылар туралы ақпараттың максималды көлемін ұсынуға қатысушыларды ынталандыру мен осы мәліметтердің қол жетерлігін теңестіруді қамтамасыз етумен түсіндіріледі. Осымен бір уақытта ақпаратты тасмалдауға әділетсіз әрекетсіздік болған жағдайда мүмкін санкцияны да қарастыру керек. Мысалы, ақшалай өтемақы түрінде немесе мәліметтерге кіру мүмкіндігін уақытша шектеу.
1.2. Несиелік бюроның пайда болу тарихы мен әлемдік тәжірибедегі қызметі
Алғашқы несиелік бюроның пайда болу тарихы өткен ғасырға тән. Нью-Йоркте сатушылар несиеге тауар мен қызметті алғысы келетін сатып алушылармен кездесуге барады. Өздерін қорғау үшін клиенттер туралы бар ақпараттарын біріктіруге шешім қабылдайды. Жаңа құбылыстың сәтті болғаны сонша ХХ ғасырдың ортасында өзіндік сипаты бар несиелік бюро 2,5 мыңға жуықтаса, 70 жылдың соңында несиелік архивтің қағаздық версиясы банктегі мәліметтер қорының электронды түріне көшті.
Несиелік бюроның құрылу тарихы түбірімен 1841 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz