Қаржы нарығы туралы ұғымы
1 Қаржы ұғымы
2 Қаржы қатынасы.
3 Қаржы және несие
4 Қаржы жүйесінің мәні мен құрылымы
5 Қаржы нарығының экономикалық мәні мен функциясы
6 Қаржы саясаты
7 Қаржы құқығы негіздері
2 Қаржы қатынасы.
3 Қаржы және несие
4 Қаржы жүйесінің мәні мен құрылымы
5 Қаржы нарығының экономикалық мәні мен функциясы
6 Қаржы саясаты
7 Қаржы құқығы негіздері
1.1. Қаржы ұғымы. Қаржы- қоғамдық ұдай өндіріс процесіндегі сан алуан өзара байланыстар ақша арқылы қауышып жатады. Қаржы деп- мемлкеттің функциялары мен міндеттерін орындау және ұлғаймалы өндірістің жағдайын қамтамасыз ету мақсатында орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақша қорларын қалыптастыру, бөлу және пайдаланумен байланысты болатын экономикалық қатынастарды айтады.
Қаржы - ақша қатынастарының ажырағысыз бөлігі, сондықтан олардың ролі мен маңызы экономикалық қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты.
Қаржы - ақша қатынастарының ажырағысыз бөлігі, сондықтан олардың ролі мен маңызы экономикалық қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты.
1.1.Қаржы ұғымы. Қаржы- қоғамдық ұдай өндіріс процесіндегі сан алуан өзара байланыстар ақша арқылы қауышып жатады. Қаржы деп- мемлкеттің фун кциялары мен міндеттерін орындау және ұлғайма лы өндірістің жағдайын қамтамасыз ету мақсатында орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақша қорлар ын қалыптастыру, бөлу және пайдаланумен байланысты болатын экономикалық қатынастар ды айтады.
Қаржы - ақша қатынастарының ажырағысыз бөлігі, сондықтан олардың ролі мен маңызы экономикалық қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты. Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да айырмашылығы бар. Ақша - бұл ең алдымен ассоцияландырылған өндірушілердің еңбек шығындары өлшенетін жалпы эквивалент, ал қаржы - ішкі жалпы өнім мен ұлттық табысты бөлудің және қайта бөлудің экономикалық инструменті, ақша қорларын жасау мен пайдалануға бақылау жасаудың құралы.
Қаржы қатынасы.Ақша қорының қозғалысына байланысты мемлкет, кәсіпорындар мен ұйымдар, салалр, аймақтар және жеке азаматтар арасында пайда болатын экономикалық қатын астардың жиынтығы қаржы қатынастарын құрайд ы.Ақшаның нақты қозғалысы ұдай өндіріс процесінің бөлу және айырбас стадияларында болады.
Қаржы қорлары - халық шаруашылығында іс -әрекет ететін ақша қорларының б үкіл жүйесінің құрамды бөлігі. Қ аржы ресрустарын пайдаланудың қор нысаны ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажет тері негізінде объективті түрде алдын -ала анық-талады және қор емес нысанмен салыстырғ анда оның бірқатар артықшылықтары бар.
1.2.Қаржы құрамы- баға - жұртқа мәлім, тауар құнының ақшалай көрінісі. Баға сонымен қатар тауарларға деген сұраным мен ұсынымды да реттейді , сөйтіп ұдайы өндіріске, шығынның орнын толтыру қорының мөлшері м ен құрылымына , демек, табысқа да ықпал жасайды.Қоғамдық өнім құны н бөлуге несие де қатысады.Әрі қай та бөлгіштік процестер несиелік қатынастар сфе расында ағылып жатады.
Қаржы және несие - өзара байланысты категориялар жә не күрделі жұмсалым мен айналым қаражаттарын қалыптастыру дың көздері болып табылады. Қатысушылары; айрықшылықты белгілері; тауар –ақша шекаралары; нарық жағадайында дамуы;
Қаржы еңбекке ақы төлеумен тығыз байланысты. Материалдық сферасында еңбекке ақы төлеу қаржының көмегімен өнімді өткізуден түскен түсім - ақшадан бөлінеді. Ұлттық табысты бөлудің нәтижесі болып табылатын еңбекке ақы төлеумен өзара әрекеттесе от ырып, қаржы оны салықтар , заемдар және ақша ресурстарын жалпы мемлкеттік қорға қаражаттарды жұ мылдырудың басқа әдістері , зейнетақы , сақтандыру қорына төленетін ж арналар арқылы ішінара қайта бөлуді қамтамасыз етеді.Өз інің материалдық, мазмұны жағынан қаржы - бұл мақсатты ақша қорлары, ал жиынт ық түрінде елдің қаржы ресурста рын құрайды.
Қаржы жүйесі- орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақша қаражаттарының қорларын қалыптастыру және пайдалану жөніндегі қаржы қатынастарының, бөліктерінің және аяларының жиынтығы.
Қаржы жүйесінің негізгі құрамдас бөлігіне жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табыс қалыптасатын материалдық өндіріс аясы жатады.
Мемлекеттік бюджет қаржы жүйесінің басты бөлігі болып табылады. Мемлекеттік бюджеттің көлемі бойынша елдің экономикалық дамуының деңгейі, экономикалық құрылым мінездемесі, тұрғындардың негізгі бөлігінің материалдық жағдайы туралы қортынды жасауға болады. Мемлекеттік бюджеттің негізгі көзіне салықтар (90%) жатады, ал қалған бөлігі мемлекеттік қарыз, ресми трансферттер, ақша эмиссиясы т.с.с. жолдарымен толтырылады. Мемлекеттік несие – бұл мемлекет бюджетіне ақша қаражаттарын толтырудың әдісі болып табылады. Мемлекеттік несие тарту жолдарына:
1. Ұлттық банк тарапынын Үкіметке берілетін тікелей банк несиелері;
2. Мемлекеттік бағалы қағаздар шығыру; жатады.
Мемлекеттік несие негізінде мемлекеттік қарыз қылыптасады. Мемлекеттік карыз – белгілі бір уақыт мерзіміне шығырылғын, бірақ өтелмеген міндеттемелердің үстеме ақысымен қосқандағы сомасы. Мемлекеттік қарыз ішкі және сыртқы қарыз болып бөлінеді.
Өтелу мерзіміне сәйкес мемлекеттік бағалы қағаздар МЕККАМ, МЕОКАМ, МЕУКАМ, МЕИКАМ болып бөлінеді. Қазақстанның сыртқы қарызы Үкіметтің, Ұлттық банктің сыртқы қарыздары, мемлекеттік кепілдік берілген және мемлекеттік кепілдік берілмеген сыртқы қарыздарынан тұрады.
Бюджеттен тыс қорлар белгілі бір мақсаттар үшін бюджет сыртында қалыптастырылған, жинақталған қаражаттар. Бюджеттен тыс қорлар экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және басқа мақсаттар үшін құрылады. 1999жылғы Қазақстанның қаржы жүйесін реформалаған кезге дейін елімізде 5 бюжеттен тыс қор болды (мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, тұрғындарды жұмыспен қамтамысыз ету қоры, зейнетақы қоры). Кәзіргі кезде бюджеттен тыс қорларға жинақтаушы зейнетақы қорын, ұлттық қорын жатқызуға болады. Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне келесі субъектілер қатысады:
1. Жинақтаушы зейнетақы қорлары;
2. Кастодиан-банктер;
3. Зейнетақы активтерін басқарушы компаниялар;
4. Қаржы нарығын және қаржы институттарын реттеу және қадағалау жөніндегі Агенттік.
Өтелу мерзіміне сәйкес мемлекеттік бағалы қағаздар МЕККАМ, МЕОКАМ, МЕУКАМ, МЕИКАМ болып бөлінеді. Қазақстанның сыртқы қарызы Үкіметтің, Ұлттық банктің сыртқы қарыздары, мемлекеттік кепілдік берілген және мемлекеттік кепілдік берілмеген сыртқы қарыздарынан тұрады.
Бюджеттен тыс қорлар белгілі бір мақсаттар үшін бюджет сыртында қалыптастырылған, жинақталған қаражаттар. Бюджеттен тыс қорлар экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және басқа мақсаттар үшін құрылады. 1999жылғы Қазақстанның қаржы жүйесін реформалаған кезге дейін елімізде 5 бюжеттен тыс қор болды (мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, тұрғындарды жұмыспен қамтамысыз ету қоры, зейнетақы қоры). Кәзіргі кезде бюджеттен тыс қорларға жинақтаушы зейнетақы қорын, ұлттық қорын жатқызуға болады. Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне келесі субъектілер қатысады:
1. Жинақтаушы зейнетақы қорлары;
2. Кастодиан-банктер;
3. Зейнетақы активтерін басқарушы компаниялар;
4. Қаржы нарығын және қаржы институттарын реттеу және қадағалау жөніндегі Агенттік.
Қаржы жүйесінің мәні мен құрылымы
Қаржы - бұл мемлекет, занды және жекс тұлғалардың арасында ақша құраллары қорларының қалыптасуы, бөлу және пайдалану жөнінде болатын экономикалық катынастар жуйесі. Қаржы ақша кұралдары қорының қалыптасуы мен пайдалануының бақылау жэне ЖҰӨ-нің бөлінуі мен қайта бөлінуінің экономикалык құралы. Қаржының мәні оның қызметтері арқылы анықталады: бөлу, бақылау, ынталандыру, фискалдық.
Қаржының бөлу кызметтері шаруашылық субъектілерін қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету, олар мақсатты бағытталған ақша қорлары формасында пайдаланылады. Салық арқылы мемлекеттік бюджетте қаржы құралдары шоғырландырылып, өндірістік, әлеуметтік, халық шаруашылық проблемаларын шешуге жұмсалынады. Салық арқылы мемлекет кәсіпорындардың, фирмалардың, азаматтардын табыстарының бөлігін қайта бөліп, оларды өндірістік және элеуметтік инфрақұрылымнын дамуына, шығындарды белгілі мерзімде өтейтін қор және салаларға инвестиция түрінде жұмсайды. Ақша формасында қоғамдық өнімнің құнының қозғалысымен байланысты қаржылар ұдайы өндіріс процесін жалпы және фазалар бойынша сан жағынан бейнелейді. Сондықтан қоғамда қалыптасатын экономикалық пропорцияларды үнемі бақылап отыруға мүмкіндік береді.
Қаржының ынталандырушы кызметі: салық ставкаларын, жеңілдік-терді, салық салу жағдайларын өзгерту арқылы мемлекет белгілі салалар мен өндірістердің тез дамуына жағдайлар жасайды және қоғамның өзекті проблемаларын иіешуге ықпал етеді. Салық жеңілдіктері арқылы мемлекет техниқалық прогресті, жұмыс орындарының көбеюіне, өндірістің ұлғаюына күрделі қаржылардың салынуын ынталандырады.
Қаржының фискалдық қызметі ол салық көмегімен кәсіпорындар мен азаматтардың табысының бір бөлігін орталыктандырып, мемлекеттік қызметті жетілдіру үшін өндірістік емес сфераны дамытуға жұмсайды.
Ұлттық экономика шеңберіндегі каржы катынастарының жиынтығы мемлекеттің қаржы жүйесін құрайды. Қаржы жүйесі орталықтан-дырылған, орталыктандырылмаған қаржылар мен үй шаруашылығының қаржыларынан қалыптасады.
Орталықтандырылған қаржылар - ол мемлекеттік бюджеттік жүйе, мемлекеттік несие, мүліктік және өзіндік сақтандыру қорлары, арнайы бюджеттік қорлар. Олар ұлттық экономиканы жалиы реттеудің, маңызды әлеуметтік, экономикалық мәселелерді шешудің құралдары ретінде пайдаланылады.
Орталықтандырылмаған қаржылар ортурлі меншік формасындағы кэсіпорындар мен фирмалардыц каржылары. Бұл заішы тұлғалар арасындағы, занды тұлгалар мсн мемлекет арасындағы және заңды түлғалар мен жеке түлғадар арасындағы каржы катынастары. Кәсіпорындар мен салалар қаржылары қаржы жүйесінің негізін кұрайды. Мұнда қаржы ресурстарыныц маңызды бөлігі калыптасады. Әртүрлі меншік формасындағы кәсіпорындардың қаржы жағдайынан елдің жалпы қаржы жағдайы тәуелді болады.
2. Мемлекеттік бюджет. Мемлекеттік шығындар.
Мемлекеттік бюджет - мемлекеттік қаржылардың маңызды бөлігі. Ол арқылы Ж¥Ө салалар мен территориялар арасында бөлініп, қайта бөлінеді. Бюджет - ол табыстар мен шығындардын баламсы. Ұлттық экономиканың дамуында бюджеттің ролі тарихи дамудың әртүрлі дендерінде бірдей емес. Оның екі кезеңін накты атап көрсетуге болады. Классикалық капитализм дәуірінде мемлекет шаруашылык іс-әрекетке белсенді араласпады. XX ғасырдын екінші жартысынан бастап бюджет макроэкономиканың куатты реттеушісіне айналды. Салықтар мен мемлексттік шығындардың басым бөлігі жұмыспен камту мен экономикалық өсуді қамтамасыз етуде бюджеттің алдынғы катарлы роль ойнауына мүмкіндік береді. Бюджет қоғамдық ұдайы өндіріс пен экономикалық өсуді ынталандыруға ықпал студің маңызды тетігі. Мемлекеттік шығындар мен салық салу деңгейін өзгерту жолымен үкімет жиынтық сұраныс көлемін реттей отырып, экономикалық коньюктураның қысқа мерзімді ауытқуларына ыкпал ете алады.
Сонымен бюджет - бұл мемлекеттін қаржы жоспары, мемлекеттің шығындары мен табыстарыньщ балансы.
Қандай да бір елдің бюджеттік жүйесінің құрылымы ең алдымен оның мемлекеттік құрылысына тәуелді. Унитарлык мемлекеттерде бюджеттік жуйе мемлекеттік және жергілікті бюджеттен тұрады. Федеральды мемлекеттерде аралық бөліктер - штаттар мен федерация субъектілерінің бюджеттерінен тұрады. Бюджеттік жүйе арқылы бюджеттің бөлу және бақылау қызметтері жузеге асырылады.
Бөлу қызметі мемлекеттік максаггар мен кызметтерді орындау ушін түсімдердін әртурлі каналдары және олардын қолданылуы арқылы мемлекетте ақшалай кұралдардын шоғырлануын көздейді. Кейбір елдерде бұл қызметгі өзінің аймақтық органдары арқылы мемлсксттік қазынашылык органы атқарады.
Бақылау қызметі экономиканың әртурлі құрылымдық звеноларында акшалай құралдарды қалыптастыру мен пайдалану процестеріи бакылау шараларын жургізудсн көрінеді.
Мемлекеттік бюджет мемлекеттік аппаратты үстау, қорғаныс,
денсаулык сактау, білім, әлеуметгік жәрдемакылар төлеу үшін ашалай
ресурстардың орталықтандырылған қорын кұрады. Бюджет шаруашылық коньюнктурага ықпал ете отырып, экономиканы мемлексттік реттеудін, оны тұрақтандыру бойынша шараларды жүзеге асырудын куатты тетігі болып табылады. Мемлекеттің экономикаға ықпал етуі каржыландыру, субсидия беру, трансферттер аркылы жүргізілсді. Экономикалық құжат ретінде бюджет коғамньш саяси және әлеумсттік динамикасын көрсетеді. Мемлекеттік бюджет тек орталық үкіметтің бюджетін ғана емес, сондай-ақ барлық деңгейдегі бюджеттердін жиынтығын көрсетеді. Бюджетке сондай-ақ әртурлі бюджеттік емес корлар немесс мақсатты бағыты бар акшалай қаржылар жатады. Өзінін сандық құрамы бойынша олар әркашан бюджет кұрамына қосыла бермейді. Бірақ пайдалану және бөлу принципі бойынша олар мемлекеттік бюджеттік шығындар үрдісіне теңестіріледі. Олар белгілі бір мақсатты қорларға шоғырландырылыл, орталық және жергілікті билік органдарының басқарылуында болады. Бұл зейнетакы қорлары және басқа да арнайы салықтар, қарыздар, бюджеттік субсидия есебінен құрылатын қорлар.
Мемлекеттік шығындар мен салыктармен байланысты ретгеу жүйесі - фискалдық саясат деп аталады. Мемлекеттік шығындар - мемлекетті қаржыландыруға кететін шығындар, сондай-ақ тауарлар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу жатады. Бұл сатып алулар әртүрлі болуы мүмкін; бюджет ессбінен жолдар, мектептер, медициналық кұрылымдар құрылысы, ауыл шаруашылық қорғаныс техникаларын сатып алу және т.б. Бұл жағдайда тұғынушы - мемлекет болады. Сондықтан да булар не өз тұтынуы үшін, не өндіріс факторлары, қызметтер мен игіліктер нарығында сұранысты реттеу үшін жүзеге асырылады.
Мемлекеттік шығындар бюджет шығысында көрсетіледі, сондықтан олар тиімді және сандық сапалық экономикалык өсуді камтамасыз етуі тиіс. Бұл мемлекетпен жүргізілетін фискалдык саясат мына мақсаттарға жауап беруі тиіс:
- экономикалық циклдың ауытқуын бәсендетуге;
- экономикалық өсу қарқынын арттыруға;
- жұмысбастылықтың жоғары деңгейіне кол жеткізуге;
- инфляцияның қолайлы қарқынына қол жеткізуге.
Фискалдык саясат дискрециондық және автоматты болып бөлінеді.
Дискрециондық фискалдық саясат тауарлар мен қызметтерді сатып алу, мемлекеттік трансферттср және салықтар арқылы жүргізіледі. Олардын мөлшерінің өзгеруі жиынтық шығындардың өзгеруіне алып келеді. Дискрециондық фискалдық саясаттын кұралдары ол мемлсксттік шығындар жәнс салықтар. Бұл саясаттың мақсаты өндірісті ұлғайту, жұмыссыздықты қыскарту, инфляцияны төмендету, экономиканы тұрақтандыру. Дискрециондық емес саясат ол пассивтік саясат, мұнда мемлекеттік шығындар мен салықтардын дәрежесіндегі өзгерістер автоматты түрде ендіріледі (автоматты тұрақтандырғыштар).
Автоматты тұрақтандырғыштар - бұл үкімет тарапынан қандай да бір арнайы шешімдер қабылдаудын қажетінсіз іс-әрекет жасайтын нормалар. Тұрақтандырғыштарга салык жүйссі, ең алдымен прогрессивті салықтар жатады. Жандану кезінде жалпы ұлттык өнімнің өсуімен салықтык түсімдер автоматы түрде өседі, бұл экономикалық өсуді тежейді, керісінше жалпы ұлттық өнімиің құлдырау кезеңінде салыктық түсімдер автоматты түрде қысқарады және бұл экономикалық құлдырауды бәсеңдетеді. Трансферггік төлемдср карама-қарсы жағдайда көрінеді. Жұмыссыздық бойынша жәрдем акы, кедейлік бойынша жәрдем ақы, фермерлерге субсидия - бұлардың барлығы экономикалык өрлеу кезеңінде қысқарады және өндірістін кұлдырау кезеңінде өседі. Нәтижесінде экономикалық өсу кезеңінде трансферггік төлемцер арқылы тұтыну шығындары қамтамасыз стіледі, ал кұлдырау кезеңінде тұтыну шығындары жоғары осіп, сұранысты ынталандырады.
Қаржы нарығы туралы ұғымы.
Берілген курстық жұмыста қазіргі кезде өзекті мәселелердің біріне айналып жүрген қаржының нарығы сипатталады.
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтандырылған жоспарлы экономикадан қағидалы жаңа, мемлекет тарапынан реттелініп отыратын нарықтық экономикаға көшуі елімізде оған қызмет көрсететін барлық институттармен бірге қаржы нарығының құрылуын талап етті. Қазақстанда қаржы нарығы бұрын – соңды болған емес.
Қаржы нарығы – бұл ең алдымен дербес экономикалық категория ретінде бағалы қағаздарды сату мен қайта сату жөніндегі операцияларды жүзеге асыру жолымен кәсіпорындардың, фирмалардың, банктердің, жинақтаушы зейнетақы қорларының, сақтық институттарының, мемлекеттің жәнге халықтың уақытша бос ақшасын жұмылдыруды, бөлуді және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың жиынтығы. Ол нарықтық қатынастар жүйесінің құрамды бөлігі болып табылады жіне тауар, ақша, несие, сақтық, валюта және басқа рыноктармен (капитал,жұмыс күші, тұрғын үй, жер, алтын және тағы басқа нарықтармен) етене байланысты.
Нарықтың қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизімінде де қаржы зор рөл атқарады.
Қаржы – нарықтық қатынастардың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясаты жүзеге асырудың құрамы.
Қаржы туралы ғылым оқу курсы ретіндегі “қаржының” теориялық базасы боып табылатын экономикалық теорияның негіздеріне сүйенеді.
“қаржы нарығының” құрылымы, оның тақырыптары мен мәселелерін қарау дәйектілігі қаржы ұғымы туралы ғылымның мазмұны мен оның міндеттері мен айқындалатыны белгілі. Осыған байланысты “ қаржы нарығы туралы жалпы ұғым және оны басқарудың негіздері”. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы, мемлекеттің қаржысы, сақтандыру , нарықтың экономикадағы қаржының көкейтесті проблемалары, сияқты негізгі бес бөлім құрайды.
Қаржы – арнаулы пән және қаржы нарығының теориясын зерделейтін бұл куртың мақсаты – студенттердің қаржы категорияларын – ұғымдарын – терминдерін ұғып алудағы, олардың әлеуметтік – экономикалық дамуының нақты жағдайларында қолданудың әістерін түсінуге қол жеткіз пәнінің міндеті болып табылады.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайындағы қаржы нарығы қаржы ресурстарын үздік қалыптастырып отырудың, оларды неғұрлым тиімді пайдаланудың, ұлттық шаруашылықта ақша қозғалысына ұтымды ұйымдастырудың айрықша нысаны болып табылады және бағалы қағаздар нарығы сондай – ақ несие нарығы түрінде де іс - әрекет етеді. Қаржы нарығы экономиканың түрлі шаруашылық жүргізуші субъектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық әр түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын біріктіретін неғұрлым жалпы (ортақ) ұғым болып табылады.
Экономикалық әдебиеттерде және шарушылық практикада қаржы нарығы ұғымы ақша, валюта, несие, капитал нарықтарын қоса отырып, кеңінен түсіндіріледі.
Бұл қаржыны жалпы ақша мен қоса отырып кеңінен құн категорияларына бара – бар категория ретінде қарастыратын практикамен, негізінен дүниежүзілік практикамен байланысты, өйткені экономикалық ресурстардың кез келген түрі меншіктің титулдары болып табылатын ақшамен несие тисті бағалы қағаздармен, басқа құжаттармен ортақтастырылуы мүмкін.
Нарық, айырбас, айналыс – бұл категориялар өзара тығыз байланысты және тұрмыстық деңгейде жиі теңестіріледі. Сонымен қатар олар қатаң себеп – салдары жүйеленген және тауарлы қатынастардың дамуындағы әр түрлі тарихи сатыны білдіреді.2 Қоғамдық еңбек бөлінісінің болуы қызмет пен еңбек өнімдерінің айырбас қажеттілігінің пайда болуына әкеп соғады. Бұл айырбас барлық экономикалық дәуірге тән экономикалық категория екендігін білдіреді. Ең көп тараған формасы бартер болы табылады.
Нарық қоғамдық еңбек бөлінісімен келісілген және шаруашылық субъектілермен шектелген тауарлы өндіріс дамуының табиғи – тарихи процессі нәтижесі. Қаржы нарығы көпжақты, оны әр түрлі жағынан зерттеуге болады.
Сатып алу және сату көзқарасы бойынша нарық сұраны пен ұсыныстың, өндіруші мен тұтынушының өзара әрекетінің сферасы ретінде қарастырылады. Нарықтық қатынасушы тұлғалар позициясы бойынша нарықты шаруашылық тұлғаларының арасындағы қоғамдық байланыс формасы деп көрсетеді.
Қаржы нарығының инфрақұрлымының құрамына қор және валюта биржалары, банктер, компаниялары мен қорлары жатады. Еңбек нарығының инфрақұрлымының құрамын еңбек биржалары, жұмыспен қамтамасыз ету қызметі мен кадрларды қайта дайындау, жұмыс күшінің миграциясын реттеу және басқалары кіреді.
Қаржы нарығы өндіріс процессі үшін қоғамның бөлген ақша құралдары болып табылады. Бұлардың көзіне инвистициялық құралдар, бағалы қағаздар, салықтар, ақша жинақтары, мемлекеттік қарыздар жатады.
Қаржы нарығы өндіріс процесі үшін қоғамныңбөлген ақша құралдары болып табылады. Бұлардың көзіне инвистициялық құралдар, бағалы қағаздар, салықтары, ақша жинақтары мемлекеттік қарыздарға жатады.
Қаржы нарығының экономикалық мәні мен функциясы
Қаржылық қатынас кез келген ел экономикасының даму негізі болып табылады. Қаржы ресурстарының айналымы мен қайта бөлінуі қаржы нарығын анықтап берді және оның айналысының өзіндік аймағын қалыптастырды. Нарықтық экономика жағдайында каржы нарығы тұтастай алғанда елдегі нарықтық қатынастар жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. "Қаржы нарығы" ұғымы қалыптасқан әлемдік тәжірибе мен әрбір мемлекеттің экономикалық дамуының өзіндік ерекшеліктеріне сай әр түрлі түсіндіріледі.
Ол ақша, депозит, несие, валюта, қор, сақтандыру, зейнетақы нарықтарының қаржылық құралдарымен ұйымдастырылған сауда жүйесін білдіреді. Мұнда ақша қаражаттарының ағымын меншік иелерінен қарыз алушыларға бағыттап отыратын каржы институттары негізгі рөлді атқарады. Онда төлем құралдары мен бағалы қағаздар тауар ретінде қолданылады. Қаржы нарығы кез келген нарық секілді қаржы ресурстарының сатушылары мен сатып алушылары арасындағы тікелей байланысты орнатуға бағытталған.
Сондықтан, қаржы нарығы - бұл капиталға деген сұраныс пен ұсынысты қалыптастыру шеңберінде делдалдардың көмегімен несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы капиталды қайта бөлу механизімінің жүйесі. Тәжірибеде ол ақша қаражаттары ағымын меншік иелерінен қарыз алушыларға және олардан кері
бағыттайтын қаржы-несие институттарының жиынтығын білдіреді. Қаржы нарығының негізгі функциялары мыналар:
o реттеушілік - оның көмегімен мемлекеттік басқару органдарынын және өзін-өзі реттеу ұйымдарының тарапынан ... жалғасы
Қаржы - ақша қатынастарының ажырағысыз бөлігі, сондықтан олардың ролі мен маңызы экономикалық қатынастарда ақша қатынастарының қандай орын алатындығына байланысты. Қаржының ақшадан мазмұны жағынан да, функциялары жағынан да айырмашылығы бар. Ақша - бұл ең алдымен ассоцияландырылған өндірушілердің еңбек шығындары өлшенетін жалпы эквивалент, ал қаржы - ішкі жалпы өнім мен ұлттық табысты бөлудің және қайта бөлудің экономикалық инструменті, ақша қорларын жасау мен пайдалануға бақылау жасаудың құралы.
Қаржы қатынасы.Ақша қорының қозғалысына байланысты мемлкет, кәсіпорындар мен ұйымдар, салалр, аймақтар және жеке азаматтар арасында пайда болатын экономикалық қатын астардың жиынтығы қаржы қатынастарын құрайд ы.Ақшаның нақты қозғалысы ұдай өндіріс процесінің бөлу және айырбас стадияларында болады.
Қаржы қорлары - халық шаруашылығында іс -әрекет ететін ақша қорларының б үкіл жүйесінің құрамды бөлігі. Қ аржы ресрустарын пайдаланудың қор нысаны ұлғаймалы ұдайы өндірістің қажет тері негізінде объективті түрде алдын -ала анық-талады және қор емес нысанмен салыстырғ анда оның бірқатар артықшылықтары бар.
1.2.Қаржы құрамы- баға - жұртқа мәлім, тауар құнының ақшалай көрінісі. Баға сонымен қатар тауарларға деген сұраным мен ұсынымды да реттейді , сөйтіп ұдайы өндіріске, шығынның орнын толтыру қорының мөлшері м ен құрылымына , демек, табысқа да ықпал жасайды.Қоғамдық өнім құны н бөлуге несие де қатысады.Әрі қай та бөлгіштік процестер несиелік қатынастар сфе расында ағылып жатады.
Қаржы және несие - өзара байланысты категориялар жә не күрделі жұмсалым мен айналым қаражаттарын қалыптастыру дың көздері болып табылады. Қатысушылары; айрықшылықты белгілері; тауар –ақша шекаралары; нарық жағадайында дамуы;
Қаржы еңбекке ақы төлеумен тығыз байланысты. Материалдық сферасында еңбекке ақы төлеу қаржының көмегімен өнімді өткізуден түскен түсім - ақшадан бөлінеді. Ұлттық табысты бөлудің нәтижесі болып табылатын еңбекке ақы төлеумен өзара әрекеттесе от ырып, қаржы оны салықтар , заемдар және ақша ресурстарын жалпы мемлкеттік қорға қаражаттарды жұ мылдырудың басқа әдістері , зейнетақы , сақтандыру қорына төленетін ж арналар арқылы ішінара қайта бөлуді қамтамасыз етеді.Өз інің материалдық, мазмұны жағынан қаржы - бұл мақсатты ақша қорлары, ал жиынт ық түрінде елдің қаржы ресурста рын құрайды.
Қаржы жүйесі- орталықтандырылған және орталықтандырылмаған ақша қаражаттарының қорларын қалыптастыру және пайдалану жөніндегі қаржы қатынастарының, бөліктерінің және аяларының жиынтығы.
Қаржы жүйесінің негізгі құрамдас бөлігіне жалпы қоғамдық өнім мен ұлттық табыс қалыптасатын материалдық өндіріс аясы жатады.
Мемлекеттік бюджет қаржы жүйесінің басты бөлігі болып табылады. Мемлекеттік бюджеттің көлемі бойынша елдің экономикалық дамуының деңгейі, экономикалық құрылым мінездемесі, тұрғындардың негізгі бөлігінің материалдық жағдайы туралы қортынды жасауға болады. Мемлекеттік бюджеттің негізгі көзіне салықтар (90%) жатады, ал қалған бөлігі мемлекеттік қарыз, ресми трансферттер, ақша эмиссиясы т.с.с. жолдарымен толтырылады. Мемлекеттік несие – бұл мемлекет бюджетіне ақша қаражаттарын толтырудың әдісі болып табылады. Мемлекеттік несие тарту жолдарына:
1. Ұлттық банк тарапынын Үкіметке берілетін тікелей банк несиелері;
2. Мемлекеттік бағалы қағаздар шығыру; жатады.
Мемлекеттік несие негізінде мемлекеттік қарыз қылыптасады. Мемлекеттік карыз – белгілі бір уақыт мерзіміне шығырылғын, бірақ өтелмеген міндеттемелердің үстеме ақысымен қосқандағы сомасы. Мемлекеттік қарыз ішкі және сыртқы қарыз болып бөлінеді.
Өтелу мерзіміне сәйкес мемлекеттік бағалы қағаздар МЕККАМ, МЕОКАМ, МЕУКАМ, МЕИКАМ болып бөлінеді. Қазақстанның сыртқы қарызы Үкіметтің, Ұлттық банктің сыртқы қарыздары, мемлекеттік кепілдік берілген және мемлекеттік кепілдік берілмеген сыртқы қарыздарынан тұрады.
Бюджеттен тыс қорлар белгілі бір мақсаттар үшін бюджет сыртында қалыптастырылған, жинақталған қаражаттар. Бюджеттен тыс қорлар экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және басқа мақсаттар үшін құрылады. 1999жылғы Қазақстанның қаржы жүйесін реформалаған кезге дейін елімізде 5 бюжеттен тыс қор болды (мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, тұрғындарды жұмыспен қамтамысыз ету қоры, зейнетақы қоры). Кәзіргі кезде бюджеттен тыс қорларға жинақтаушы зейнетақы қорын, ұлттық қорын жатқызуға болады. Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне келесі субъектілер қатысады:
1. Жинақтаушы зейнетақы қорлары;
2. Кастодиан-банктер;
3. Зейнетақы активтерін басқарушы компаниялар;
4. Қаржы нарығын және қаржы институттарын реттеу және қадағалау жөніндегі Агенттік.
Өтелу мерзіміне сәйкес мемлекеттік бағалы қағаздар МЕККАМ, МЕОКАМ, МЕУКАМ, МЕИКАМ болып бөлінеді. Қазақстанның сыртқы қарызы Үкіметтің, Ұлттық банктің сыртқы қарыздары, мемлекеттік кепілдік берілген және мемлекеттік кепілдік берілмеген сыртқы қарыздарынан тұрады.
Бюджеттен тыс қорлар белгілі бір мақсаттар үшін бюджет сыртында қалыптастырылған, жинақталған қаражаттар. Бюджеттен тыс қорлар экономикалық, әлеуметтік, экологиялық және басқа мақсаттар үшін құрылады. 1999жылғы Қазақстанның қаржы жүйесін реформалаған кезге дейін елімізде 5 бюжеттен тыс қор болды (мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры, тұрғындарды жұмыспен қамтамысыз ету қоры, зейнетақы қоры). Кәзіргі кезде бюджеттен тыс қорларға жинақтаушы зейнетақы қорын, ұлттық қорын жатқызуға болады. Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне келесі субъектілер қатысады:
1. Жинақтаушы зейнетақы қорлары;
2. Кастодиан-банктер;
3. Зейнетақы активтерін басқарушы компаниялар;
4. Қаржы нарығын және қаржы институттарын реттеу және қадағалау жөніндегі Агенттік.
Қаржы жүйесінің мәні мен құрылымы
Қаржы - бұл мемлекет, занды және жекс тұлғалардың арасында ақша құраллары қорларының қалыптасуы, бөлу және пайдалану жөнінде болатын экономикалық катынастар жуйесі. Қаржы ақша кұралдары қорының қалыптасуы мен пайдалануының бақылау жэне ЖҰӨ-нің бөлінуі мен қайта бөлінуінің экономикалык құралы. Қаржының мәні оның қызметтері арқылы анықталады: бөлу, бақылау, ынталандыру, фискалдық.
Қаржының бөлу кызметтері шаруашылық субъектілерін қаржы ресурстарымен қамтамасыз ету, олар мақсатты бағытталған ақша қорлары формасында пайдаланылады. Салық арқылы мемлекеттік бюджетте қаржы құралдары шоғырландырылып, өндірістік, әлеуметтік, халық шаруашылық проблемаларын шешуге жұмсалынады. Салық арқылы мемлекет кәсіпорындардың, фирмалардың, азаматтардын табыстарының бөлігін қайта бөліп, оларды өндірістік және элеуметтік инфрақұрылымнын дамуына, шығындарды белгілі мерзімде өтейтін қор және салаларға инвестиция түрінде жұмсайды. Ақша формасында қоғамдық өнімнің құнының қозғалысымен байланысты қаржылар ұдайы өндіріс процесін жалпы және фазалар бойынша сан жағынан бейнелейді. Сондықтан қоғамда қалыптасатын экономикалық пропорцияларды үнемі бақылап отыруға мүмкіндік береді.
Қаржының ынталандырушы кызметі: салық ставкаларын, жеңілдік-терді, салық салу жағдайларын өзгерту арқылы мемлекет белгілі салалар мен өндірістердің тез дамуына жағдайлар жасайды және қоғамның өзекті проблемаларын иіешуге ықпал етеді. Салық жеңілдіктері арқылы мемлекет техниқалық прогресті, жұмыс орындарының көбеюіне, өндірістің ұлғаюына күрделі қаржылардың салынуын ынталандырады.
Қаржының фискалдық қызметі ол салық көмегімен кәсіпорындар мен азаматтардың табысының бір бөлігін орталыктандырып, мемлекеттік қызметті жетілдіру үшін өндірістік емес сфераны дамытуға жұмсайды.
Ұлттық экономика шеңберіндегі каржы катынастарының жиынтығы мемлекеттің қаржы жүйесін құрайды. Қаржы жүйесі орталықтан-дырылған, орталыктандырылмаған қаржылар мен үй шаруашылығының қаржыларынан қалыптасады.
Орталықтандырылған қаржылар - ол мемлекеттік бюджеттік жүйе, мемлекеттік несие, мүліктік және өзіндік сақтандыру қорлары, арнайы бюджеттік қорлар. Олар ұлттық экономиканы жалиы реттеудің, маңызды әлеуметтік, экономикалық мәселелерді шешудің құралдары ретінде пайдаланылады.
Орталықтандырылмаған қаржылар ортурлі меншік формасындағы кэсіпорындар мен фирмалардыц каржылары. Бұл заішы тұлғалар арасындағы, занды тұлгалар мсн мемлекет арасындағы және заңды түлғалар мен жеке түлғадар арасындағы каржы катынастары. Кәсіпорындар мен салалар қаржылары қаржы жүйесінің негізін кұрайды. Мұнда қаржы ресурстарыныц маңызды бөлігі калыптасады. Әртүрлі меншік формасындағы кәсіпорындардың қаржы жағдайынан елдің жалпы қаржы жағдайы тәуелді болады.
2. Мемлекеттік бюджет. Мемлекеттік шығындар.
Мемлекеттік бюджет - мемлекеттік қаржылардың маңызды бөлігі. Ол арқылы Ж¥Ө салалар мен территориялар арасында бөлініп, қайта бөлінеді. Бюджет - ол табыстар мен шығындардын баламсы. Ұлттық экономиканың дамуында бюджеттің ролі тарихи дамудың әртүрлі дендерінде бірдей емес. Оның екі кезеңін накты атап көрсетуге болады. Классикалық капитализм дәуірінде мемлекет шаруашылык іс-әрекетке белсенді араласпады. XX ғасырдын екінші жартысынан бастап бюджет макроэкономиканың куатты реттеушісіне айналды. Салықтар мен мемлексттік шығындардың басым бөлігі жұмыспен камту мен экономикалық өсуді қамтамасыз етуде бюджеттің алдынғы катарлы роль ойнауына мүмкіндік береді. Бюджет қоғамдық ұдайы өндіріс пен экономикалық өсуді ынталандыруға ықпал студің маңызды тетігі. Мемлекеттік шығындар мен салық салу деңгейін өзгерту жолымен үкімет жиынтық сұраныс көлемін реттей отырып, экономикалық коньюктураның қысқа мерзімді ауытқуларына ыкпал ете алады.
Сонымен бюджет - бұл мемлекеттін қаржы жоспары, мемлекеттің шығындары мен табыстарыньщ балансы.
Қандай да бір елдің бюджеттік жүйесінің құрылымы ең алдымен оның мемлекеттік құрылысына тәуелді. Унитарлык мемлекеттерде бюджеттік жуйе мемлекеттік және жергілікті бюджеттен тұрады. Федеральды мемлекеттерде аралық бөліктер - штаттар мен федерация субъектілерінің бюджеттерінен тұрады. Бюджеттік жүйе арқылы бюджеттің бөлу және бақылау қызметтері жузеге асырылады.
Бөлу қызметі мемлекеттік максаггар мен кызметтерді орындау ушін түсімдердін әртурлі каналдары және олардын қолданылуы арқылы мемлекетте ақшалай кұралдардын шоғырлануын көздейді. Кейбір елдерде бұл қызметгі өзінің аймақтық органдары арқылы мемлсксттік қазынашылык органы атқарады.
Бақылау қызметі экономиканың әртурлі құрылымдық звеноларында акшалай құралдарды қалыптастыру мен пайдалану процестеріи бакылау шараларын жургізудсн көрінеді.
Мемлекеттік бюджет мемлекеттік аппаратты үстау, қорғаныс,
денсаулык сактау, білім, әлеуметгік жәрдемакылар төлеу үшін ашалай
ресурстардың орталықтандырылған қорын кұрады. Бюджет шаруашылық коньюнктурага ықпал ете отырып, экономиканы мемлексттік реттеудін, оны тұрақтандыру бойынша шараларды жүзеге асырудын куатты тетігі болып табылады. Мемлекеттің экономикаға ықпал етуі каржыландыру, субсидия беру, трансферттер аркылы жүргізілсді. Экономикалық құжат ретінде бюджет коғамньш саяси және әлеумсттік динамикасын көрсетеді. Мемлекеттік бюджет тек орталық үкіметтің бюджетін ғана емес, сондай-ақ барлық деңгейдегі бюджеттердін жиынтығын көрсетеді. Бюджетке сондай-ақ әртурлі бюджеттік емес корлар немесс мақсатты бағыты бар акшалай қаржылар жатады. Өзінін сандық құрамы бойынша олар әркашан бюджет кұрамына қосыла бермейді. Бірақ пайдалану және бөлу принципі бойынша олар мемлекеттік бюджеттік шығындар үрдісіне теңестіріледі. Олар белгілі бір мақсатты қорларға шоғырландырылыл, орталық және жергілікті билік органдарының басқарылуында болады. Бұл зейнетакы қорлары және басқа да арнайы салықтар, қарыздар, бюджеттік субсидия есебінен құрылатын қорлар.
Мемлекеттік шығындар мен салыктармен байланысты ретгеу жүйесі - фискалдық саясат деп аталады. Мемлекеттік шығындар - мемлекетті қаржыландыруға кететін шығындар, сондай-ақ тауарлар мен қызметтерді мемлекеттік сатып алу жатады. Бұл сатып алулар әртүрлі болуы мүмкін; бюджет ессбінен жолдар, мектептер, медициналық кұрылымдар құрылысы, ауыл шаруашылық қорғаныс техникаларын сатып алу және т.б. Бұл жағдайда тұғынушы - мемлекет болады. Сондықтан да булар не өз тұтынуы үшін, не өндіріс факторлары, қызметтер мен игіліктер нарығында сұранысты реттеу үшін жүзеге асырылады.
Мемлекеттік шығындар бюджет шығысында көрсетіледі, сондықтан олар тиімді және сандық сапалық экономикалык өсуді камтамасыз етуі тиіс. Бұл мемлекетпен жүргізілетін фискалдык саясат мына мақсаттарға жауап беруі тиіс:
- экономикалық циклдың ауытқуын бәсендетуге;
- экономикалық өсу қарқынын арттыруға;
- жұмысбастылықтың жоғары деңгейіне кол жеткізуге;
- инфляцияның қолайлы қарқынына қол жеткізуге.
Фискалдык саясат дискрециондық және автоматты болып бөлінеді.
Дискрециондық фискалдық саясат тауарлар мен қызметтерді сатып алу, мемлекеттік трансферттср және салықтар арқылы жүргізіледі. Олардын мөлшерінің өзгеруі жиынтық шығындардың өзгеруіне алып келеді. Дискрециондық фискалдық саясаттын кұралдары ол мемлсксттік шығындар жәнс салықтар. Бұл саясаттың мақсаты өндірісті ұлғайту, жұмыссыздықты қыскарту, инфляцияны төмендету, экономиканы тұрақтандыру. Дискрециондық емес саясат ол пассивтік саясат, мұнда мемлекеттік шығындар мен салықтардын дәрежесіндегі өзгерістер автоматты түрде ендіріледі (автоматты тұрақтандырғыштар).
Автоматты тұрақтандырғыштар - бұл үкімет тарапынан қандай да бір арнайы шешімдер қабылдаудын қажетінсіз іс-әрекет жасайтын нормалар. Тұрақтандырғыштарга салык жүйссі, ең алдымен прогрессивті салықтар жатады. Жандану кезінде жалпы ұлттык өнімнің өсуімен салықтык түсімдер автоматы түрде өседі, бұл экономикалық өсуді тежейді, керісінше жалпы ұлттық өнімиің құлдырау кезеңінде салыктық түсімдер автоматты түрде қысқарады және бұл экономикалық құлдырауды бәсеңдетеді. Трансферггік төлемдср карама-қарсы жағдайда көрінеді. Жұмыссыздық бойынша жәрдем акы, кедейлік бойынша жәрдем ақы, фермерлерге субсидия - бұлардың барлығы экономикалык өрлеу кезеңінде қысқарады және өндірістін кұлдырау кезеңінде өседі. Нәтижесінде экономикалық өсу кезеңінде трансферггік төлемцер арқылы тұтыну шығындары қамтамасыз стіледі, ал кұлдырау кезеңінде тұтыну шығындары жоғары осіп, сұранысты ынталандырады.
Қаржы нарығы туралы ұғымы.
Берілген курстық жұмыста қазіргі кезде өзекті мәселелердің біріне айналып жүрген қаржының нарығы сипатталады.
Қазақстан Республикасының қатаң түрде орталықтандырылған жоспарлы экономикадан қағидалы жаңа, мемлекет тарапынан реттелініп отыратын нарықтық экономикаға көшуі елімізде оған қызмет көрсететін барлық институттармен бірге қаржы нарығының құрылуын талап етті. Қазақстанда қаржы нарығы бұрын – соңды болған емес.
Қаржы нарығы – бұл ең алдымен дербес экономикалық категория ретінде бағалы қағаздарды сату мен қайта сату жөніндегі операцияларды жүзеге асыру жолымен кәсіпорындардың, фирмалардың, банктердің, жинақтаушы зейнетақы қорларының, сақтық институттарының, мемлекеттің жәнге халықтың уақытша бос ақшасын жұмылдыруды, бөлуді және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың жиынтығы. Ол нарықтық қатынастар жүйесінің құрамды бөлігі болып табылады жіне тауар, ақша, несие, сақтық, валюта және басқа рыноктармен (капитал,жұмыс күші, тұрғын үй, жер, алтын және тағы басқа нарықтармен) етене байланысты.
Нарықтың қатынастардың құрылымында да, мемлекет тарапынан оларды реттеу механизімінде де қаржы зор рөл атқарады.
Қаржы – нарықтық қатынастардың құрамды бөлігі және мемлекеттік саясаты жүзеге асырудың құрамы.
Қаржы туралы ғылым оқу курсы ретіндегі “қаржының” теориялық базасы боып табылатын экономикалық теорияның негіздеріне сүйенеді.
“қаржы нарығының” құрылымы, оның тақырыптары мен мәселелерін қарау дәйектілігі қаржы ұғымы туралы ғылымның мазмұны мен оның міндеттері мен айқындалатыны белгілі. Осыған байланысты “ қаржы нарығы туралы жалпы ұғым және оны басқарудың негіздері”. Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржысы, мемлекеттің қаржысы, сақтандыру , нарықтың экономикадағы қаржының көкейтесті проблемалары, сияқты негізгі бес бөлім құрайды.
Қаржы – арнаулы пән және қаржы нарығының теориясын зерделейтін бұл куртың мақсаты – студенттердің қаржы категорияларын – ұғымдарын – терминдерін ұғып алудағы, олардың әлеуметтік – экономикалық дамуының нақты жағдайларында қолданудың әістерін түсінуге қол жеткіз пәнінің міндеті болып табылады.
Шаруашылық жүргізудің қазіргі жағдайындағы қаржы нарығы қаржы ресурстарын үздік қалыптастырып отырудың, оларды неғұрлым тиімді пайдаланудың, ұлттық шаруашылықта ақша қозғалысына ұтымды ұйымдастырудың айрықша нысаны болып табылады және бағалы қағаздар нарығы сондай – ақ несие нарығы түрінде де іс - әрекет етеді. Қаржы нарығы экономиканың түрлі шаруашылық жүргізуші субъектілері арасында ақшаны қайта бөлуді барлық әр түрлі нысанда реттейтін нарықтық қатынастардың бүкіл жиынтығын біріктіретін неғұрлым жалпы (ортақ) ұғым болып табылады.
Экономикалық әдебиеттерде және шарушылық практикада қаржы нарығы ұғымы ақша, валюта, несие, капитал нарықтарын қоса отырып, кеңінен түсіндіріледі.
Бұл қаржыны жалпы ақша мен қоса отырып кеңінен құн категорияларына бара – бар категория ретінде қарастыратын практикамен, негізінен дүниежүзілік практикамен байланысты, өйткені экономикалық ресурстардың кез келген түрі меншіктің титулдары болып табылатын ақшамен несие тисті бағалы қағаздармен, басқа құжаттармен ортақтастырылуы мүмкін.
Нарық, айырбас, айналыс – бұл категориялар өзара тығыз байланысты және тұрмыстық деңгейде жиі теңестіріледі. Сонымен қатар олар қатаң себеп – салдары жүйеленген және тауарлы қатынастардың дамуындағы әр түрлі тарихи сатыны білдіреді.2 Қоғамдық еңбек бөлінісінің болуы қызмет пен еңбек өнімдерінің айырбас қажеттілігінің пайда болуына әкеп соғады. Бұл айырбас барлық экономикалық дәуірге тән экономикалық категория екендігін білдіреді. Ең көп тараған формасы бартер болы табылады.
Нарық қоғамдық еңбек бөлінісімен келісілген және шаруашылық субъектілермен шектелген тауарлы өндіріс дамуының табиғи – тарихи процессі нәтижесі. Қаржы нарығы көпжақты, оны әр түрлі жағынан зерттеуге болады.
Сатып алу және сату көзқарасы бойынша нарық сұраны пен ұсыныстың, өндіруші мен тұтынушының өзара әрекетінің сферасы ретінде қарастырылады. Нарықтық қатынасушы тұлғалар позициясы бойынша нарықты шаруашылық тұлғаларының арасындағы қоғамдық байланыс формасы деп көрсетеді.
Қаржы нарығының инфрақұрлымының құрамына қор және валюта биржалары, банктер, компаниялары мен қорлары жатады. Еңбек нарығының инфрақұрлымының құрамын еңбек биржалары, жұмыспен қамтамасыз ету қызметі мен кадрларды қайта дайындау, жұмыс күшінің миграциясын реттеу және басқалары кіреді.
Қаржы нарығы өндіріс процессі үшін қоғамның бөлген ақша құралдары болып табылады. Бұлардың көзіне инвистициялық құралдар, бағалы қағаздар, салықтар, ақша жинақтары, мемлекеттік қарыздар жатады.
Қаржы нарығы өндіріс процесі үшін қоғамныңбөлген ақша құралдары болып табылады. Бұлардың көзіне инвистициялық құралдар, бағалы қағаздар, салықтары, ақша жинақтары мемлекеттік қарыздарға жатады.
Қаржы нарығының экономикалық мәні мен функциясы
Қаржылық қатынас кез келген ел экономикасының даму негізі болып табылады. Қаржы ресурстарының айналымы мен қайта бөлінуі қаржы нарығын анықтап берді және оның айналысының өзіндік аймағын қалыптастырды. Нарықтық экономика жағдайында каржы нарығы тұтастай алғанда елдегі нарықтық қатынастар жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. "Қаржы нарығы" ұғымы қалыптасқан әлемдік тәжірибе мен әрбір мемлекеттің экономикалық дамуының өзіндік ерекшеліктеріне сай әр түрлі түсіндіріледі.
Ол ақша, депозит, несие, валюта, қор, сақтандыру, зейнетақы нарықтарының қаржылық құралдарымен ұйымдастырылған сауда жүйесін білдіреді. Мұнда ақша қаражаттарының ағымын меншік иелерінен қарыз алушыларға бағыттап отыратын каржы институттары негізгі рөлді атқарады. Онда төлем құралдары мен бағалы қағаздар тауар ретінде қолданылады. Қаржы нарығы кез келген нарық секілді қаржы ресурстарының сатушылары мен сатып алушылары арасындағы тікелей байланысты орнатуға бағытталған.
Сондықтан, қаржы нарығы - бұл капиталға деген сұраныс пен ұсынысты қалыптастыру шеңберінде делдалдардың көмегімен несие берушілер мен қарыз алушылар арасындағы капиталды қайта бөлу механизімінің жүйесі. Тәжірибеде ол ақша қаражаттары ағымын меншік иелерінен қарыз алушыларға және олардан кері
бағыттайтын қаржы-несие институттарының жиынтығын білдіреді. Қаржы нарығының негізгі функциялары мыналар:
o реттеушілік - оның көмегімен мемлекеттік басқару органдарынын және өзін-өзі реттеу ұйымдарының тарапынан ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz