1970-1980 жылдардағы Қазақстан



1 Тау.кен ісінің жағдайы
2 Тұз, мұнай және алтын өндіру
3 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу
4 Ұлттық сауда.өнеркәсіптік буржуазия мен жұмысшы табының қалыптаса бастауы
5 Темір жолдардың салынуы
6 Жұмысшы қозғалысының басталуы
7 Қазақ жұмысшыларының ауыр жағдайы
8 Өлкеде жұмысшы қозғалысының күшеюі
9 Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан тас көмір кеніне бай болды. Олардың ірілері Орталық Қазақстанда еді. Қарағанды көмірін алғашқылардың бірі болып 1833 жылы Аппақ Байжанов (1824-1887) ашты.
Ертіс бойындағы және Орталық Қазақстандағы көптеген кен орындарын тұңғыш рет ашқан адам Қосым Пішенбаев болды. Ол 1867 жылы Екібастұз көмірі, 1895 жылы Майқайың полиметалл кен орындарын ашқаны туралы бірінші болып мәлімдеді. Қ. Пішенбаев Павлодардағы миллионер-көпес А.И. Деровқа жалданып, кен көздерін іздеуші және маркшейдер болып жұмыс істеді. Ол Баянауыл даласындағы Александровка, Талдыкөл, Жамантұз, Қарасор, Шөптікөл, Майкөбен сияқты тас көмір кен орындарын ашты.
Ресей кәсіпкерлері жергілікті қазақтардан аса бай кен орындарын су тегін бағаға сатып алды. Мәселен, XIX ғасырдың 40-жылдарында Н. Ушаков, А. Рязанов деген көпестер қазақтардан Қарағанды көмірі кен орындарын, Успенск мыс кеніштерін, Жезқазған және Спасск-Воскресенск мыс кеніштері аймағын өте арзанға сатып алды.
1. Қазақстан тарихы Қабылдинов З.Е., Қайыпбаева А.Т./ Алматы:
Атамұра, 2008.
2. Қазақстан тарихы.Очерктер. А.1994ж.
3. Мусин Ч. Қазақстан тарихы. А.2003ж.

Пән: Қазақстан тарихы
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:   
Қ.А.Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Факультет:

Кафедра:

СӨЖ

Тақырыбы: 1970-1980 жылдардағы Қазақстан

Қабылдаған:

Орындаған:

Тобы:

Түркістан – 2013 ж.

ЖОСПАР

1 Тау-кен ісінің жағдайы

2 Тұз, мұнай және алтын өндіру

3 Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу

4 Ұлттық сауда-өнеркәсіптік буржуазия мен жұмысшы табының қалыптаса бастауы

5 Темір жолдардың салынуы

6 Жұмысшы қозғалысының басталуы

7 Қазақ жұмысшыларының ауыр жағдайы

8 Өлкеде жұмысшы қозғалысының күшеюі

9 Пайдаланылған әдебиеттер

Қазақстан өнеркәсібінің дамуы. Тау-кен ісінің жағдайы

Қазақстан тас көмір кеніне бай болды. Олардың ірілері Орталық Қазақстанда еді. Қарағанды көмірін алғашқылардың бірі болып 1833 жылы Аппақ Байжанов (1824-1887) ашты.

Ертіс бойындағы және Орталық Қазақстандағы көптеген кен орындарын тұңғыш рет ашқан адам Қосым Пішенбаев болды. Ол 1867 жылы Екібастұз көмірі, 1895 жылы Майқайың полиметалл кен орындарын ашқаны туралы бірінші болып мәлімдеді. Қ. Пішенбаев Павлодардағы миллионер-көпес А.И. Деровқа жалданып, кен көздерін іздеуші және маркшейдер болып жұмыс істеді. Ол Баянауыл даласындағы Александровка, Талдыкөл, Жамантұз, Қарасор, Шөптікөл, Майкөбен сияқты тас көмір кен орындарын ашты.

Ресей кәсіпкерлері жергілікті қазақтардан аса бай кен орындарын су тегін бағаға сатып алды. Мәселен, XIX ғасырдың 40-жылдарында Н. Ушаков, А. Рязанов деген көпестер қазақтардан Қарағанды көмірі кен орындарын, Успенск мыс кеніштерін, Жезқазған және Спасск-Воскресенск мыс кеніштері аймағын өте арзанға сатып алды.

Алайда XX ғасырдың бас кезіне қарай тау-кен кәсіпорындарының басым бөлігі шетелдік кәсіпкерлердің қолына көшті. Патша үкіметі шетелдік кәсіпкерлерге шет аймақтарды игеруіне кең жол ашып берген еді. Кен орындарын игеруге орыс кәсіпкерлерінің жеткілікті тәжірибесі де, заманауи техникалық құралдары да болған жоқ. Олар өндірілген дайын өнімді өткізуде қыруар көп қиындықтарға душар болды. Ал Ресей шенеуніктері шетелдік кәсіпкерлер жағында болды. Олар шетелдік кәсіпкерлерден қолдау көрсеткені үшін пара алып тұратын. Шетелдік кәсіпкерлер көбінесе кездейсоқ адамдар болды. Олардың арасында қатардағы мұғалімдер, ет сататын қасапшылар, ұсақ саудагерлер, тіпті тілмаштар да бар еді. Өздерінің жеке меншігінде капиталы болмаса да, батыс елдеріндегі банкілердің берген несиесіне Қазақстандағы кеніштер мен шахталарды су тегін дерлік бағамен сатып алып, тез байып шыға келді. Жергілікті арзан шикізатты өздерінде қымбатқа сатып, банкілерден алған қарыздарынан құтылып қана қойған жоқ, сонымен қатар қыруар пайданың астында қалды.

Кен орындары мен шахталар жыртқыштықпен талан-таражға салып тонаудың салдарынан бірте-бірте істен шыға бастады. Олардағы техника іс жүзінде жаңартылған жоқ. Ал өндірілген шикізат шетел асып кетіп жатты.

1904 жылы Лондонда Спасск мыс кен орындарының акционерлік қоғамы құрылды. Бұл қоғам орыс көпестерінен мыс кеніштерін сатып алумен белсенді түрде айналысты. Тап осындай жолмен шетелдіктерге Спасск-Воскресенский және Успенск мыс кеніштері, Спасск мыс қорыту зауыты, сондай-ақ Саран және Қарағанды көмір кендері сатылып кетті. Акция ұстаушылар Англияның, Францияның, АҚШ-тың, Германияның, Швецияның, Испанияның және басқа да елдердің азаматтары болды.

Тап сол 1904 жылы Риддер мен Зыряндағы аса бай түсті металл кен орындарын австриялық кәсіпкерлер сатып алды. 1906 жылы тағы да сол Лондонда Атбасар мыс кен орындарының акционерлік қоғамы пайда болды. Бұл қоғам Жезқазған аймағындағы мыс кеніштерін түгел сатып алды. Олар тез арада Байқоңыр аймағындағы темір кен орындарын да, әк карьерлерін де иемденіп шыға келді.

Тұз, мұнай және алтын өндіру

Тұз Батыс Қазақстанның Басқұншақ, Елтон және Елек кәсіпшіліктерінде, Қазақстанның Солтүстік-Шығысындағы Коряков көлдерінде өндірілді. Ол өлкенің өзінде тұтыну үшін, Қазақстаннан тыс жерлерге шығарып сату үшін де өндірілді. Мәселен, 1909 жылы Коряков кәсіпшілігінің өзінде ғана 4 миллион пұтқа жуық тұз өндірілді. Онда 10 мыңнан астам адам жұмыс істеді. Олардың басым көпшілігі қазақтар болды. Коряков кәсіпшілігінде өндірілген тұз негізінен Батыс және Шығыс Сібірге, сондай-ақ Обь өзеніндегі балық кәсіпшіліктеріне жөнелтіліп отырды.

Мұнай өндіру ісі шетелдік кәсіпкерлердің, ең алдымен ағылшындардың қолында болды. Олар 1911 жылы Доссор кәсіпшілігінде, Жем өзенінің бойында мұнайды көп мөлшерде өндіре бастады. Шетелдік компаниялар орасан зор көлемде пайда тапты. Біріншіден, олармен бақталас бәсекелестер болған жоқ. Екіншіден, жергілікті қазақ халқын арзан жұмыс қолы ретінде пайдаланды. Үшіншіден, ағылшындар мұнай көздерін барлау және өнім өндіру кезінде елеулі жеңілдіктерді пайдаланды. Ал жергілікті халыққа ешқандай да ақы төленген жоқ. Осы себептерден шетелдік компаниялар тез арада байып алды.

Тау-кен өнеркәсібіндегі пайдалы саланың бірі алтын өндіру боллы. Алтын өндірушілердің арасында орыс және татар кәсіпкерлері басым еді. XX ғасырдың бас кезінде Өскемен уезінде алтын кені қазылатын 50 рудник болды. Алтын өндіруден түскен табыс іс жүзінде түгелдей шетке кетіп жатты. Ол Қазақстаннан ғана емес, сонымен қатар Ресейден де тысқары, негізінен Еуропаға жөнелтілді.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу

Ауылға капиталистік қатынастардың енуі қазақтарды шөп шабумен, балық аулаумен, бақша егумен айналысуға мәжбүр етті. Мал шаруашылығы шикізатын өңдейтін кәсіпорындардың негізгі ошақтары Ақмола мен Семей облыстары болатын. 1888 жылы Семей облысында - 13 былғары, 9 сабын қайнататын, 1 май қорытатын, 23 кірпіш, 2 сыра ашытатын зауыт болды.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндейтін кәсіпорындардың өзіндік ерекшеліктері болды. Зауыттар мен фабрикалардағы жұмысшылардың саны аз еді. Оларда орта есепен 2-ден 5-ке дейін-ақ адам жұмыс істеді. Кәсіпорындардағы техника әбден ескіріп біткен болатын. Мамандықты қажет етпейтін қара жұмыстарды қазақтар атқарды.

Ұлттық сауда-өнеркәсіптік буржуазия мен жұмысшы табының қалыптаса бастауы

Қарамағындағы жердің жаппай тартып алынуы, көшпелі мал шаруашылығының құлдырап кетуі, әлеуметтік құрылымының өзгеруі, міне, мұның бәрі де қазақтарды қайыршыландыруға дейін жеткізді. Қазақтардың көшпелі және жартылай көшпелі өмір салтының күйзеліске ұшырап, ыдырай түсу үрдісі салдарынан бүкіл өлкеде халықтың екі әлеуметтік тобы қалыптасты. Олар байлар және жалдамалы жұмысшылар еді.

Әдеттегідей, ауыл старшындары, ірі рубасылары мен болыстар сияқты ауқаттылар байыған үстіне байи түсті. Олардың едәуір бөлігі кәсіпкерлікпен, мал және мал өнімдерін сатумен айналысты. Қазақ даласында олар бай саудагерлер деп аталды. Олардың мал сойып, ет өндіруді кәсіп еткен кейбіреулерінің өз зауыттары, май күйдіретін кәсіпорындары болды. Сондай-ақ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
1921 жылдың ақпан айында
1970 – 1990 жылдардағы Қазақстандағы көші – қон процестерінің тарихы
Урбанизация туралы
20 – ғасырдың екінші жарысы – 21 ғасырдың бас кезіндегі халықаралық қатынастар
Қазақ көркемсуретті балалар киносының даму кезеңдері туралы
Қазақстандағы демографиялық процестер туралы ақпарат
Қызылорда облысының мәдени даму белестері (1946-1991 жж.)
Қазақстанды 60-80 жылдардағы ғылымның дамуы мен жаңғыртудың кеңестік үлгісі
Халықтарды Қазақстанға күштеп қоныс аудару
Үндістан Республикасының әлеуметтік-экономикалық жағдайы (70-80 жылдар)
Пәндер