Галоген топшасындағы әлементтер

Жоспар
Кіріспе

1 VIIA топ элементтеріне жалпы сипаттама
2 ХЛОР
3 ХЛОРДЫҢ ОТТЕКТІ ҚЫШҚЫЛДАРЫ

Галогендерге фтор, хлор, бром, йод және астат жатады. Алғашқы төрт элемент табиғатта әртүрлі қосылыстар түрінде кездеседі. Астат тек жасанды жолмен 1940 ж. алынды, радиоактивті (жартылай ыдырау периоды 8,3 сағ). Галоген топшасындағы әлементтер қасиеттері жағынан ұқсас, сондықтан оларды бірге карастыруға болады. Тек фтордың басқаларынан біраз айырмашылығы бар. Галоген атомдарының сыртқы қабатындағы электрондық конфигурациясының формуласы ns2np5, яғни сыртқы қабатта 7 электрон бар. Сондықтан да галоген атомдары инертті газ секілді тұрақты электрондық конфи¬гурация құру үшін жетіспеген бір электронды қосып алуға бейім келеді. Демек, галогендер — күшті тотықтырғыштар. Оның ішінде фтордың тотықтырғыштың касиеттері басым. Галогендердің кристалдық торы молекулалық типті (кесте).
Ядро зарядтары өскен сайын галоген атомдарының радиустары артады, өйткені энергетикалық деңгей саны жоғарылайды. Соңдықтан электртерістік фтордан йодқа қарай төмендейді, сонымен катар бейметалдық касиеттері де әлсірейді. Ең күшті бейметалдық қасиеттер фторда, ең әлсіз бейметалдық қасиеттер йодта байқалады.

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ГАЛОГЕНДЕР

VIIA топ элементтеріне жалпы сипаттама

Галогендерге фтор, хлор, бром, йод және астат жатады. Алғашқы төрт элемент табиғатта әртүрлі қосылыстар түрінде кездеседі. Астат тек жасанды жолмен 1940 ж. алынды, радиоактивті (жартылай ыдырау периоды 8,3 сағ). Галоген топшасындағы әлементтер қасиеттері жағынан ұқсас, сондықтан оларды бірге карастыруға болады. Тек фтордың басқаларынан біраз айырмашылығы бар. Галоген атомдарының сыртқы қабатындағы электрондық конфигурациясының формуласы ns2np5, яғни сыртқы қабатта 7 электрон бар. Сондықтан да галоген атомдары инертті газ секілді тұрақты электрондық конфигурация құру үшін жетіспеген бір электронды қосып алуға бейім келеді. Демек, галогендер — күшті тотықтырғыштар. Оның ішінде фтордың тотықтырғыштың касиеттері басым. Галогендердің кристалдық торы молекулалық типті (кесте).

Ядро зарядтары өскен сайын галоген атомдарының радиустары артады, өйткені энергетикалық деңгей саны жоғарылайды. Соңдықтан электртерістік фтордан йодқа қарай төмендейді, сонымен катар бейметалдық касиеттері де әлсірейді. Ең күшті бейметалдық қасиеттер фторда, ең әлсіз бейметалдық қасиеттер йодта байқалады.

Галогендер түз түзіл тікелей металдармен әрекеттеседі. Сондыктан да олар - "тұз түзушілер" деп аталған. Сутек және оттек сияқты, галогендер де екі атомды молекулалар Г2 түзеді. Н2 және О2 молекуласынан ерекшелігі, галоген молекулалары тұрақтылығы төмендеу.

сурет. Хлор атомының валенттік мүмкіндіктері

Мысалы, С12 молекуласы квант жарыгының өсерінен атомдарға оңай ыдырайды. Галоген молекуласының атомдарға жеңіл ыдырауы — олардың жоғары химиялық белсенділігін көрсетеді. Сондықтан табиғатта галогендер бос күйінде емес, негізінен, металл галогенидтері түрінде кездеседі.

Фтордьщ баска галогендерден басты айырмашылығы — оның бос орбиталі жоқ. Сондықтан фтор тек бір валентті. Қалган галоген атомдарының сыртқы кабатында бос d-орбиталы болгандыктан хлор, бром және йод 1 валенттіктен баска 3, 5 және 7 валенттіктерді де керсете алады (сурет).

Галоген атомдары енжар газдар сияқты тұрақты электрон-дық конфигурация құруға жетпей тұрған бір электронды қосып алуга бейім келеді. Демек, галогендер — күшті тотықтыргыш-тар. Галоген молекуласының атомдарга оңай ыдырауының се-бебі — олардың белсенділігі жоғары болғандықтан, топта фтор-дан йодқа қарай электртерістік төмендейді және бейметалдық қасиеттері әлсірейді.

ХЛОР

Периодтық жүйедегі орны және атом құрылысы.

Хлор VIIA топ элемент!.

Оның электрондык формуласы:

Графиктік формуласы:

Хлор және оның ең маңызды қосылыстарының қасиеттері 8-сыныпқа ар-напған химия оқупығында қарастырылған.

Табиғатта кездесуі. Алғаш рет хлорды 1774 ж. півед химигі К. Шееле тұз қышкылымен МпО2-ге эсер етіп алды.

Хлордың белсенділігі жоғары болгандыктан, табигатта тек ко-сылыс түрінде кездеседі (жер кыртысындағы үлесі 0, 2%).

Хлордың маңызды косылыстары — остузъшемесе натрий хлориді NaCl, калий хлориді (сильвин) КС1, магний хлориді MgQ2, карналлит KCl-MgCl2-6H2O, сильвинит KCl-NaCl және т.б. минералдар. Хлор тірі организм ұлпаларының қүрамына кіреді, мысалы, адам организмін-дегі оның мелшері 0,25%-ке тең (масса бойынша).

Физикалық қасиеттері. Хлор — сары жасыл түсті, өткір иісті, ауа-дан 2,5 есе ауыр газ. Балқу температурасы -101°С, қайнау темпера-турасы -34,ГС. Судың бір көлемінде 2,5 көлем хлор ериді. 0°С кезінде хлор сумей кристалгидраттар С12-яН2О түзеді.

Химиялық қасиеттері. Хлор — белсенді элементтердің бірі. Бірак фторга Караганда химиялық белсенділігі төмен. Бұл хлордың пе-риодтык жүйеде үшінші периодта орналасуымен түсіндіріледі. Күн сәулесінің әсерінен хлор сутекпен копарылыс түзе әрекеттеседі:

Сурьма ұнтагыхлор атмосферасында өздігінен сурьма (V) хлоридін түзе жанады:

Хлормен барлық металдар тікелей реакцияға түсе алады. Тотьн-у дөрежесі әртүрлі болатын металдар хлормен өрекеттескенде жоғары тотыгу дәрежесін көрсетеді:

Алдын ала қыздырылған темір ұнтаіы хлорда темір хлоридін FeCl3 түзе жанады:

Хлормен қыздырылған натрий белсенді өрекеттеседі:

Хлордың биохимия л ық рөлі ионы маңызды биологиялық рөл атқа-рады. Олар кейбір ферменттердің бел-сенділігін арттырады, асқазан сөліндеп протолиттік ферменттердің әсері үшін қолайлы орта туғызады, жасуша мем-бранасы арқылы иондардың ағынын қамтамасыз етеді, осмостық тепе-тең-дікті ұстап тұруға қатысады.

Натрий хлориді — көптеген суда еритін дәрілер жасайтын физиологиялық ері-тіндінің (0,9%-тІк) негізі.

Хлордыңқолданылуы. Хлор өнеркәсіпте кеңінен қолданылады.

Ол маталарды ағартуда, арартқыш әк, тұз қышкъілын алуда, сондай-ак ауыл шаруашылыры зиянкестеріне карсы күресте пайдаланатын заттарды алуда, ауыз суын тазалауда крлданылады (8.16-сурет). Кө-міртек (IV) хлориді, дихлорэтан СН2С1—СН2С1 сиякты органикалык косылыстардың хлор туындылары көп қолданылады. Олардың кей-біреулерін пластикальщ масса (полихлорвинил), синтетикалық тал-шьщ, синтездік көксагыз (каучук), жасанды тері және т.б. алуда пайдаланады. Хлорды улаңдырғыш заттар алуда да колданады: фосген СОС12; иприт (C2H4C1)2S; хлорпикрин CC13NO2 және т.б.

Алынуы. Лабораториялык жагдайда хлорды тұз қыніқылынан оган өртүрлі тотықтыргыштармен өсер ету аркылы алады:

Осыған ұқсас тұз қышкылына басқа тотықтыргыштармен (КМпО4, КСЮд, СаОС12 және т.б.) эсер ету аркылы да хлор алады:

Өнеркәсіпте хлорды тұз қышқылы тұздарыньщ ерітінділерш немесе балқымаларын электролиздеп алады:

Хлорсутек, тұз қышқылы және хлоридтер. Хлорсутек НС1 — түссіз газ, ауадан ауыр. Судың бір көлемінде 500 көлемге жуык хлорсутек ериді. Оның судагы ерітіндісі тщз цышцылы деп аталады.

Концентрациялы күкірт қышкылы мен натрий хлоридін өрекеттестіру арқылы хлорсутекті алуга болады:

Қайнатқанда NaHSO4 натрий хлоридіне эсер етіп, Na2S04 және HC1 түзе әрекеттеседі:

^

Бірак та бүл өдіс қымбатка түседі (күкірт қышкылының піыгымын кажет етеді), ал алынган хлорсутек аса таза болмайды.

Қазіргі кезде хлорсутекті синтездік жолмен, ягни хлор агынында сутекті жагу аркьілы алады:

Алынған хлорсутекті суда еріткенде, күшті кышкылдар катарына жататын тұз кышқылы түзіледі.

Тұз қышқылы электрохимиялық кернеу қатарында сутекке дейін орналаскан металдармен, оксидтермен және көптеген металдардың гидроксидтерімен әрекеттеседі, сонымен катар кейбір тұздардың ерітінділерімен алмасу реакциясына түседі:

Тұз қышқылының тұздары. Тұз қышкылының тұздары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.