Қылмыс құрамының обьективтік жағының түсінігі және маңызы

1 Қылмыстық құқықта қылмыстардың бейнесін, оның құрамын ашу
2 Обьективтік жақтың белгілері

Қылмыстық құқықта қылмыстардың бейнесін, оның құрамын ашу, негізінен екі бағытта жүргізіледі, біріншісі қылмыстың сыртқы бей-несін көрсету, екіншісі оның ішкі бейнесін ашу бағытында болады. Қылмыстың сыртқы бейнесін сипаттауға жататын мәселелер, құрамның обьективтік жағы деген элементке енгізіледі. Қылмыстың сыртқы жа-ғының бейнесі ретінде жасалған іс-әрекеттің қылмыстылығын сырт қара-ған адамға-ақ көрсете алатын белгілерді түсінуге болады. Кез-келген қылмыс сырттай бейнесін көрсете алатын белгілері арқылы қоғамға қауіпті болып көрініп, қылмыс уақиғасының көрінісін білдіреді. Бұл сырттан қарағандағы қоғамға қауіпті уақиға, оның ішкі жағымен сәйкес болғанда, яғни адамның ойының қауіптілігі әрекет немесе зардап туын-дауы түрінде көрінгенде ғана қылмыстың толық бейнесін білдіреді. Сондықтан қылмыстың обьективтік жағы ретінде қылмыс құра-мының сыртқы жағын сипаттайтын белгілердің жиынтығы алынады.

1 Уголовное право Республики Казахстан. Учебник (Особенная часть). Часть 1. Алматы, 1999. С. 30.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

§ 1. Қылмыс қү_рамының обьективтік жағының түсінігі және маңызы

Қылмыстық құқықта қылмыстардың бейнесін, оның құрамын ашу, негізінен екі бағытта жүргізіледі, біріншісі қылмыстың сыртқы бей-несін көрсету, екіншісі оның ішкі бейнесін ашу бағытында болады. Қылмыстың сыртқы бейнесін сипаттауға жататын мәселелер, құрамның обьективтік жағы деген элементке енгізіледі. Қылмыстың сыртқы жа-ғының бейнесі ретінде жасалған іс-әрекеттің қылмыстылығын сырт қара-ған адамға-ақ көрсете алатын белгілерді түсінуге болады. Кез-келген қылмыс сырттай бейнесін көрсете алатын белгілері арқылы қоғамға қауіпті болып көрініп, қылмыс уақиғасының көрінісін білдіреді. Бұл сырттан қарағандағы қоғамға қауіпті уақиға, оның ішкі жағымен сәйкес болғанда, яғни адамның ойының қауіптілігі әрекет немесе зардап туын-дауы түрінде көрінгенде ғана қылмыстың толық бейнесін білдіреді. Сондықтан қылмыстың обьективтік жағы ретінде қылмыс құра-мының сыртқы жағын сипаттайтын белгілердің жиынтығы алынады.

Қылмыстың обьективтік жағының белгілері қылмыстық құрамда сипаттаушы роль атқаруына байланысты әрбір қылмыстың бейнесін көрсете алатын белгілері болады. Бірақ әрбір қылмыстың обьективтік жақ белгілері өзге қылмыстардың осындай белгілеріне ұқсамайды деп айтуға болмайды. Қылмыстық заңда обьективтік жақ белгілері бірдей сипатталатын қылмыстарда кездеседі. Обьективтік жақ белгілері қылмыстық заң баптарының диспозициясында жиі келтіріледі және диспо-зицияларда субьективтік жаққа, субьектіге қатысты белгі көрсетілген-де де қылмыстың атауының өзінен-ақ оның сыртқы жаққа қатысты ең басты белгісін кездестіруге болады.

Мысалы, абайсыздықта қаза келтіру деген қылмыстың атауынан-ақ қаза келтіру сөзінен әрекет түрін байқауға болады. Сондықтан кем де

генде обьективтік жақтың белгілерін жалпы атаумен келтірмейтін қылмыс түрі заңда жоқ.

Қылмыстық заңдағы көптеген баптар қылмыстың обьективтік жағы белгілерін толық келтіреді. Мысалы, 166 баптағы шпиондық, 177 бап-тағы алаяқтық, 103 баптағы денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру тәрізді, т. б. қылмыстарды қарастыратын баптардың диспозицияларында қылмыстық әрекеттің түрлері толық келтірілген. Ерекше бөлім бапта-рының диспозицияларында обьективтік жаққа қатысты белгілердің көбірек келтірілуі, ол қылмысты әрекеттердің көптігіне және заңмен қорғалатын обьектілердің сан-алуандығына байланысты. Қылмыстылық-зиянды құбылыстың бір түрі ретінде қоғамдық өмірдің кез-келген са-ласында кездеседі. Олар жеке адамға, сот әділдігінің іске асырылуына, қоғам қауіпсіздігіне, азаматтардың конституциялық құқықтарына қар-сы, т.б. әртүрлі салаларда кездеседі. Соған орай әр түрлі салалардағы заңмен қорғалатын қатынастарға зиян тигізетін әрекеттер де сан алуан болып кездеседі. Мысалы, бөтеннің мүлкін жасырын түрде қайтарусыз алу және жаппай тәртіпсіздік әрекеттері мағынасы және бағыты бойын-ша бір-біріне ұқсамайды. Мағынасы бойынша ұрлық жасау және жап-пай тәртіпсіздік әрекеттері бір қылмысты немесе ұқсас қылмысты білдірмейді және жеке-жеке түсіндіруді талап етеді. Бағыты бойынша бұл әрекеттер қоғамның әр түрлі саласына зиян тигізуге бағытталған. Мысалы, ұрлық әрекеттері бөтеннің меншігіне. Ал жаппай тәртіпсіздік қоғам қауіпсіздігі мен қоғамдық тәртіпке қарсы бағытталады. Міне, осындай себепке байланысты қылмыстың обьективтік жағы деген ұғымды құрамның бір элементі ретінде қарастыру қажеттілігі туындайды және оның негізгі мақсаты бір-біріне ұқсамайтын қылмысты әрекеттері заң-да бейнелеу болып табылады.

Обьективтік жақтың белгілері тұрақтылығына қарай міндетті және қосымша (факультативті) белгілер деп бөлінеді. Міндетті белгілер бар-лық қылмыстық құрамдарда болуы шартты, яғни жасалған қылмыста обьективтік жақ бар деп есептеу үшін орын алуы міндетті деп танылған белгілер. Обьективтік жақтың міндетті белгілеріне іс-әрекет (әрекет немесе әрекетсіздік), елеулі зардап және осы екі белгінің арасындағы себепті байланыс жатады. Егер материалдық деп бағаланатын құрам-дарда осы белгілер, ал формальдық құрамдарда қоғамға қауіпті іс-әрекет болмаса, онда қылмыстың обьективтік жағы да жоқ деп танылады.

Обьективтік жақтың қосымша белгілеріне қылмыстың жасалу орны, уақыты, тәсілі, құралы және жағдайы жатады. Бұл белгілердің қосымша деп бағалану себебі, ол жасалған қылмыста бұл белгілер болмаса да қылмыстың обьективтік жағы бар деп саналуына байланысты. Қосым-ша белгілер қылмыстың құрамын қосымша тұрғыдан сипаттайды және олардың қылмыс уақиғасында белгілі бір түрде болмауы қылмыстық құрамның бар-жоқтығына әсер етпейді. Қосымша белгілер тек бап-тың атауында немесе диспозициясында тікелей көрсетілгенде ғана міндетті белгі ретінде қолданылады. Яғни, осы баппен немесе осы бөліммен қылмысты квалификациялау үшін жасалған іс-әрекет сол бапта көрсетілгендей уақытта, орында, тәсілмен, құралмен немесе жағдайда жасалған болуы керек. Мұндай жағдайда міндетті белгінің күшіне ен-ген қосымша белгі тек осы бап немесе осы бөлім үшін ғана міндетті белгі болып табылады. Себебі, жасалған қылмыста арнайы уақыт, орын, т.б. қосымша белгілер болмаса, онда негізі құраммен немесе басқа бап-пен бағалануға жатады.

Обьективтік жақтың белгілерін дұрыс анықтау көптеген себептер-мен маңызды. Себебі, ол көпшілік жағдайда қылмыстың өзге құрам элементтерінің белгілерін, яғни қылмыс обьектісін, оның субьектісін дұрыс көрсетуге жағдай жасайды. Өйткені кейбір қылмысты іс-әрекеттер тек белгілі-бір тәсілдермен немесе арнайы субьектілер арқылы ғана жасалады. Сонымен қатар жасалған қауіпті іс-әрекеттің сипаты арқылы кінә нысанын да анықтауға болады. Көпшілік қылмыстарға кінәнің на-қты бір түрі ғана тән болып келеді, сондықтан қылмысты іс-әрекеттің сипатына және бағытына қарай отырып, қылмыстық құрамның өзге эле-менттері де анықталады.

Практика жұмысында қылмыстық іс қозғаудың алғы шарты, нақты қылмыстың жасалғанын білдіретін қауіпті іс-әрекеттің орындалуы не-месе зардаптың орын алу фактісі болып ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.