Ұлттық Банктің ақша-несие саясатын және ҚР екінші денгейдегі банктің қазіргі жағдайын талдау

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе

Кіріспе:

Кіріспе: 1 Ақша-несие саясатының теориялық негіздері

Кіріспе: 1. 1 Ақша-несие саясаты түсінігі мен маңыздылығы

3: 5

Кіріспе: 1. 2 Ақша-несие саясатының стратегиялық мақсаттары

3: 6

Кіріспе: 1. 3 Ақша-несие саясатының құралдары

3: 9

Кіріспе:

Кіріспе: 2 Қазақстан Республикасының ақша несие саясатын талдау

Кіріспе: 2. 1 Қазақстан Республикасының ақша жүйесі мен ақша массасы

3: 18

Кіріспе: 2. 2 Қазақстан Республикасының ақша-несие саясаты

3: 23

Кіріспе: 2. 3 Қазақстан Республикасы Ұлттық валютасы

3: 26

Кіріспе:

Кіріспе: 3 Қазақстан Республикасында ұлттық ақша жүйесін реттеудің негізгі бағыттары

3: 30

Кіріспе:

Кіріспе: Қорытынды

3: 39

Кіріспе:

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер

3: 41

Кіріспе

Ақша - несие саясаты ақша, несие және банктердің атқаратын қызметтеріне байланысты туындайтын ақша қатынастардың ерекше жүйесін зерттейді.

Ақша-несие саясаты мемлекетті реттеу саясатының бір бағыты болып табылады. Соның ішінде төлем балансын іске асырудағы маңыздылығын баса айтып өткен жөн. Ақша - несие саясаты - нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың ажырамас элементін білдіреді.

Ақша - несие саясаты Қазақстан Республикасында ҚР Ұлттық Банкімен елдің банктік пайыздыі ставкаларын, валюта курсын, төлем қабілеттілігін анықтау жолымен іске асады. Сонымен қатар ақша массасы көлемінің кеңеюіне немесе оның қысқаруына бағытталуы мүмкін.

Төлем айналымы және оның біздің елдегі қалыптасуы мен жұмыс жасау қарқыны ақша-несие саясатының негізгі мақсатының бірі, мұнымен қоса инфляциялық тежелуді қамтамасыз ету және қаржы нарығының тұрақтылығын қадағалау қызметтері де жүктеледі. Айырбас бағамының икемділігін сақтап тұру өз алдына үлен жауаптылық. Бұл мақсаттарды бір мезгілде шешу қиындық тудырады. Себебі экономикалық өсу үшін несиелік экспансия, ал инфляцияны тежеу үшін, керісінше, несиелік рестрикция, яғни ақша массасының жалпы шектеулілігі қажет. Сондықтан да ақша-несие саясаты тұрақты бюджет, төлем балансы және салық саясатымен байланысты келеді.
Ақша-несие саясаты бүгінгі таңда несиелеуге болатын экономика секторын дұрыс таңдай білуге, сондай-ақ несие беру мүмкіндігі туралы, төлем балансы сұрақтарын шешуде банк үшін бірінші реттік маңызы бар басқа факторлар мен қарыз алушының несиелік қабілетіне қарап өз клиентін таңдаудағы біліктілігіне негізделеді.

Қазақстан Республикасы таяу болашақта әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 мемлекеттің қатарынан орын алуды мақсат етіп отырғаны белгілі. Ал осы межеге жету едәуір дәрежеде ақша-несие саясатының тұрақтылығына байланысты.

Еліміздегі ақша-несие саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын орган ретінде Қазақстан Ұлттық банкісінің алдына Елбасымыз өз жолдауында келесі міндеттерді қояды:

инфляция қарқынының бәсеңдету және инфляцияның өсуінің теріс салдарларын азайту үшін нақты айырбас бағамының тиісті икемділігін қолдауға және сонымен бірге экономикалық өсуді ынталандыру;
ең төменгі резервтік талаптарды есептеу әдістемесін жетілдіру.

Ақша-несие саясатының мақсаты - елдегі қаржы нарығының тұрақтылығын сақтауға, сақтандыру нарығының, бағалы қағаздар нарығының әрі қарай дамуына және банк жүйесінің нығая түсуіне, экономикалық нақты секторды банктердің несиелеуінің әрі қарай өсіру үшін жағдай жасауға, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларының жетілдірілуіне мүмкіндік туғызады және ұлттық валюта тұрақтылығын, яғни оның төлем қабілеттілігі мен басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын қамтамасыз етуді көздейді.

Ақша-несие реттеудің негізгі объектісі - жалпы төлемқабілетті сұраныстың әртүрлі компонеттерінің өзгеру динамикасына әсер ететін, экономикадағы жалпы ақшалай және ақшалай емес ақша массасы болып табылады.

Өз мәніндегі ақша-несие саясатын жүргізу ғана Ұлттық банкке және оның жүргізіп отырған ақша-несие саясатына деген нарық қатысушыларының және жалпы халықтың сенімін қамтамасыз ететін болады.

Курстық жұмыстың мақсаты ақша-несие саясатының теориялық аспектіде толық ашу, Ұлттық Банктің ақша-несие саясатын және ҚР екінші денгейдегі банктің қазіргі жағдайын талдау, мемлекеттің экономикасын реттеудегі ақша-несие саясатының перспективті бағыттарын көрсету.

Қойылған мақсаттарға жету үшін төмендегі міндеттерді орындау қажет:

- ақша-несие саясатының мәнін және стратегиялық мақсатын қарастыру;

- ақша-несие саясатының құралдары мен әдістерін көрсету;

- Ұлттық Банктің ақша-несие саясатының негізгі бағыттарын ашу;

- ақша-несие саясатын құралдары мен операцияларын талдау;

- ҚР Ұлттық Банкінің ақша-несие саясатының негізгі бағыттарын ашу;

- Қазақстанның ақша-несие саясатының даму стратегиясын баға беру.

Курстық жұмысты жазудың әдістемелік негізі ретінде оқулықтар, отандық және шетел экономист-ғалымдардың ғылыми жұмыстары.

1 Ақша-несие саясатының теориялық негіздері

1. 1 Ақша-несие саясаты түсінігі мен маңыздылығы

Ақша-несие саясаты ретінде бәсекелестік және өндірістік үрдісті реттеу мақсатында ақша-несие саласындағы монетарлы биліктермен жүргізілетін өзара байланысты шаралар кешенін түсінуге болады. Шаралар кешенінің сипаты мен құрамы қоғамның экономикалық стратегиясымен және жалпы шаруашылық жағдайымен болжанады.

Өндірістік дамыған елдерде экономиканы реттеу жүйесінде ақша-несие саясаты белсенді түрде қолданылып жатыр. Бұл саясат, тарихи тұрғыдан алғанда, экономиканы реттеудің ең алғашқы формасы. Ақша-несие саясатының тиімділігі әр түрлі тұрғыда қарастырылады. Тарихи тұрғыдан алғанда, оның мүмкіншіліктері 1930 жылдардағы әлемдік экономикалық дағадарыстың уақытында танылған, сол кезде оның ролі қайта қарастырылған. Теориялық көзқарастан алғанда, оны зерттеу макроэкономикалық көрсеткіштердің ақшалай айналымдарына тәуелділігін көрсетті: айналыстғы ақша санының өзгеруі өндіріске, айырбасқ, тұтынуға, жалпы сұранысқа әсер ете алады. Эмпирикалық тұрғыдан алсақ, екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгіинфляция пайыз мөлшерлемесінің төмеңгі деңгейінде экспансиялық ақша-несие саясатымен жүргізілген, ал рестриктивті саясат оның дамуына жол бермейтін белгілерді көрсеткен.

Ақша-несие саясатының негіздемесі, оның стратегиялық және тактикалық анықтамасы, ең алдымен оның ішкі механизмдерін ашуын талап етеді. Ақша-несие саясатының теориясында екі ірі мектепті бөлуге болады - кейнсиандық және монетарлық.

АҚШ-тың экономикалық ғылымында белгілі аттарының көпшілігі кейнсиандықтарға тән, олар - П. Самуэльсон, Ф. Модильяни және Дж. Тобин. Олардың еңбектері экономика ғылымының негізін қалыптастырады. Олардың “жалпы теориясының” негізгі мақсаты - әрбір макроэкономикалық терия міндетті түрде ақша түрінде болатындығын дәлелдеу, осыдан макроэкономикалық талдаудағы ақшалай феноминінің маңыздылығы шығады.

Басқа концептуальды бағыт 1950 жылдарда қалыптасты. Оларды “монетаристер” деп атады, өйткені олар экономикалық белсенділіктің және ифляцияның ауытқуларын түсіндіруде ақшаның роліне көп көңіл бөледі. Бұл теориясының негізін салушы - әйгілі экономис М. Фридмен.

Егер кейнсшілдае ақша-несие саясатының ролін бюджеттік саясатқа немесе табыстарды бөлу саясатына қатысты аударса, ал монетаристер ақша-несие саясатына маңызды орын береді. Олар арасындағы қарама-қайшылықтар әр түрлі деңгейде көрінеді: кейнсшілдер саясаттың тиімділігі туралы әрбір жеке жағдайдың негізінде талқылайды, ал монетаристер нәтижелерді барлық кешеннің негізінде айтады.

Монетаристер ақшаның сандық теориясын және ойлаудың классикалық үлгісін жақтай отырып, олар ақшаның маңыздылығын көтереді. Мұны М. Фишердің “Ақшаның сатып алушылық қабілеті” атты еңбегіне жүгінсек, оңай түсіндіруге болады. Фишер ақша санының теориясы айналыстағы ақша санының өзгеру тиімділігі экономикада көрініс тапқан уақытына дейін дұрыс екендігін дәлелдеуге тырысқан. Фишер бұл айналым нақты өмірде “ауысу мерзімдерінен” тұратындығын түсіндіреді, бұл мерзімдер кезінде ақша санының өзгеруі олардың айналым жылдамдығына, өнім көлемі мен келісім шарттың санына әсер етуімен қатар, бағалардың жалпы деңгейіне де әсер етеді.

Кейнс макроэкономикалық талдау тек ақша түрде болуы қажет деп айқындаған. Ақшаның маңыздылығын көрсету үшін талдаудың классикалық кестесін кері тәртіпте өзгертті, оған сәйкес жұмысшылардың толық қамтылуы автоматты түрде нақты еңбекақының өзгерістеріне қарай қамтамасыз етіледі. Кейнстің кестесі бойынша, керісінше, жалпы сұраныс өндірісті анықтайды, оның деңгейі жаппай қамтуға қол жеткізу үшін жеткіліксіз болуы мүмкін. Жалпы сұранысты анықтауға әсер ете отырып, ақшалар стратегиялық рольді орындайды, олардың жетіспеушілігі немесе артықшылығы сәйкесінше жұмыссыздықтың немесе инфляцияның қайнар көзі болуы мүмкін.

Ссудалық капиталға сұраныс пен ұсыныс пайыздық мөлшерлемесін анықтайды. Кәсіпорындардың иелері капитал салымдарын капиталдың шекті тиімділігі пайыз мөлшерлемесіне тең болған уақытқа дейін жүзеге асырады. Өз кезегінде, жалпы табыстың өсуі капитал салымдарының өсуіне байланысты. Сондықтан айналыстағы ақша массасын өзгерте отырып, монетарлық биліктер табыстың өсуінің жылдамдығына немесе баяулауына әсер етеді.

Осылайша, теориялық тұрғыдан алғанда, ақша-несие саясаты бәсекелестік саясаты қызмет етушілік құралы болуы қажет. Бірақ Кейнсті монетарлық биліктің қызметінің тәжірибелік тиімділігі қызықтырды. Бір жағынан, ол Англияның Орталық банкінің пайыз мөлшерлемесін тез өзгерте алу қабілеттілігіне күмәндығын танытқан, басқа жағынан, ксіпорындардың иелері белгілі бір жағдайларда пайыз мөлшерлемесінің өзгеруіне көз жеткізе алмайды деп айтқан. Кейнсті жақтағандар ақша-несие саясатының тиімсіздік факторларын талдады. Бұл факторлар келесі екі шарттарда көрініс табады: монетарлық биліктер ақша айналымдарды басқара алмайды, немесе жалпы сұраныс ақша айналымдардың өзгерістеріне бейімделе алмайды.

1. 2 Ақша-несие саясатының стратегиялық мақсаттары

Ақша-несие саясатының стратегиясын өңдеу екі кезеңді қарастырады: оның негізгі соңғы мақсатты анықтау; аралық мақсатты және монетарлы биліктерге көшетін өкілеттіктерді анықтау.

Белгілі болып отырғандай, мемлекеттік органдардың негізгі мақсаты - таңдау мен белгілі бір мақсатты жүргізу жолымен тұрақтылыққа қол жеткізу мен сол тұрақтылықты ұзақ уақыт бойы сақтау болып табылады. “Жалпы экономикалық тұрақтылық ” түсінігі өзіне, ең алдымен, негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерді қосады, атап айтқанда: өндірістің тұрақты өсуі, тұрақты бағалар, жұмыс күшінің жаппай қамтылуы және төлем баланстың жағымды қалдығы. Экономикалық тұрақтылықтың кепілдемесі блып табылатын, бұл нәтижелерге қол жеткізу үшін, монетаристердің ойынша, нарықтың барлық механизмдері еркін қызмет етуі қажет. Бірақ жеке және мемлекеттік монополиялық тенденциялардың дамуы оларға қол жеткізуде бәсекелестіктің өз ролін орындауға кедергі жасайды.

Ақша-несие саясатының мақсаттары келесі сипаттар бойынша жіктеледі:

әсер ету шектері бойынша - ішкі және сыртқы;
әсер ету уақыты бойынша - аралық және соңғы.

Аралық мақсаттардың монетарлы биліктің өкілеттілігінде болуының маңызы зор. Бұл жағдайда бақылау жеңілдетіледі, ал сәттілігі немесе сәтсіздігі үшін жауапкершілігі бір органға: Орталық банкке жүктеледі. Әрине, ақша-несие саясаты өзінің алдына нақты айнымалылық көлемінің тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатын қоя алмайды: оның ролі, ең алдымен, ақша ұсынысының тұрақтылығы арқылы ақшаның сатып алушылық қабілетін қамтамасыз етуінде анықталады.

Соңғы мақсаттар. Соңғы мақсаттарды анықтау кезінде “магиялық” төртбұрыш туралы жиі айтады. Оның шектері жоғарыда аталған макроэкономикалық көрсеткіштер болып табылады. Экономикалық саясат нақты экономикалық және саяси талаптарды және приоритеттерді құру қабілетіне байланысты осы барлық көрсеткіштердің оптималды жиынтығында қамтылады. Осылайша, өндірісті ынталандыру мәселесін, көптеген жағдайларда, инфляциямен күресу немесе сыртқы баланстардың тепе-теңдігін қамтамасыз ету мәселесімен ұштастыру қиын.

Осыған сәйкес, экономикалық саясат мақсаттардың белгілі бір иерархиясын жасауы қажет. Егер инфляциямен күресу немесе сыртқы нарықтарда бекітілу негізгі мақсаттар ретінде таңдалса, онда өсудің жоғары қарқындарынан немесе жаппай қамтудан бас тарту есебінен болады. Бір уақытта барлық шектерге қол жеткізудің мүмкіншілігінің болмауы бұрышты магиялыққа айналдырады.

Соңғы мақсаттардың ішінде орындалуына Орталық банк жауапты болатын бір мақсат бар: ұлттық валютаның ішкі және сыртқы құнының сақталуы үшін инфляциямен күресу. Бұл мәселе негізінен ақшалай активтерінің эмиссиясында емес, тұрақты сипаттағы жинақтардың өсуіне негізделетін инвестициялардың қаржыландырудың нарықтық механизмдерінің даму жолымен шешіледі.

Аралық мақсаттар. Ақш-несие саясаты тиімді болу үшін оның функцияның екі аспектісі қалыптастырылуы қажет: аралық мақсаттың өзі; жүргізіліп отырған саясаттың мақсатқа сәйкес екендігін көрсететін белгі.

Аралық мақсаттарды анықтау бірқатар гипотезаларға негізделеді. Аралық мақсат (мысалы, ақша массасы) пен соңғы мақсаттары (мысалы, бағалар) арасында тығыз байланыс бар. Басқаша айтқанда, ақша-несие саясаттың аралық мақсаттан соңғы мақсатқа трансмиссиясының үрдісі тұрақты және жеткілікті түрде анықталған.

Орталық банк аралық мақсаттардың екеуінің біреуін: пайыз мөлшерлемесі немесе ақша массасы немесе екеуін бірге таңдау мүмкіншілігіне ие. Бұл ақша-несие саясатының стратегиясы сандық мақсаттардың екі санатында көрінетіндігін білдіреді: ақшаның саны және несиенің көлемі.

Бірқатар елдерде критерийлердің кейбір көлемі ақшаның саны мен несиенің көлемі арасындағы мақсаттардың таңдауын ақтайды. Ағымдағы төлем балансының жетіспеушілігінен шығу несиенің нақты мөлшерін қоюды талап етеді. Сыртқы есептерді түзетуге берілетін приоритет кейбір елдерді (Италия, Ұлыбритания) белгілі бір уақыт мерзімінде мақсаттарды ішкі несиенің шегінде жүзеге асыруына әсер етті.

Валюта курсының тұрақтылығына бағытталу ашық экономика шарттарында ақша агрегаттарын бақылауын қиындатады. Оның қолындағы әдістеріне қарамастан (валюта курстарын бақылау, резиденттер болып табылмайтындардың салымдарына міндетті резервтер, пайыз мөлшерлемесі және т. б. ), Орталық банк ақша ұсынысын бақылауын жоғалтады, өйткені ол шетел валютаны сатып алу және сатуын белгілі бір курс бойынша және шектеусіз жүзеге асырады. Ақша санын реттеу валютаның келуі жағдайында өте қиын, себебі несиенің ішкі қайнар көздерін қысқартудың мәселесін шешу қиын. Валютаның кетуі кезінде, керісінше, ақша массасының қысқаруы мақсатты іске асыруға мүмкіндік беретін интенсивті ішкі несиелендірумен толықтырылады. Осыған сәйкес, несиелік мақсатты қолдау дұрыс болады немесе кейде ақша мақсатын онымен біріктіру қажет.

Ақша-несие саясаты аралық және соңғы мақсаттарымен қатар, несиелік үрдісті приоритетті бағыттарға бейімдеуде танылатын селективті мақсаттарын қоя алады. Бұл мақсаттар тең дәрежеде келесілерге қатысты қолданылуы мүмкін: экономикалық секторға (тұрғын үйлер құрылысы, ауыл шаруашылығы және т. б. ) экономикалық функцияларға (өндірістік капитал салымдары, экспорт және т. б. ) экономикалық агент (қиын жағдайдағы кәсіпоындар, орта және шағын кәсіпорындар және т. б. ) нақты өнімдерге (автомобильдер, тұрғын үй техникасы және т. б. ) несиенің түрлеріне (инвалюталық аванстар) .

Сыртқы мақсаттар. Сыртқы экономикалық қызметтің, валюталық айырбастаулардың және капитал қозғалысының либерализациясы, елдің экономикалық баланстағы сыртқы саудалық үлесінің өсуі, халықаралық банктік операциялардың дамуы ақша-несие саясатының сыртқы аспектілерінің маңызды ролін айқындайды.

Сыртқы тепе-теңдік ұзақ мерзімді капиталдардың және ағымдағы төлемдердің қозғалысынан тәуелсіз маңызды дәрежеде валюта курсының деңгейіне әсер ете алатын негізгі (төлем) балансының тепе-теңдігімен бейнеленеді. Бірақ төлем балансының тепе-теңдігі валюта курсының қысқа мерзімді тұрақтылығын қамтамсыз ете алмайды. Бірақ орта мерзімді курсқа қатысты бұл тепе-теңдік ең тиімді құрал болып табылады.

Елдегі интенсивті экономиканың экспансияның кезіндегі төлем балансының теңсіздігі жағдайында тепе-теңдікке әкелудің әр түрлі кестелері орын алуы мүмкін: бағалардың өзгеруі, ақшаның көмегімен тікелей реттеу немесе пайыз мөлшерлемесінің өзгеруі.

Төлем балансты бағалардың көмегімен реттеуінде ақша массасының өзгеруіне және олардың ішкі бағаларға әсер етуіне көп көңіл бөлінеді. Сыртқы жетіспеушілігі ақшаның кетуімен сипатталады, бұл экономикалық белсенділігінің баяулауы мен бағалардың төмендеуіне алып келеді, ал жағымды қалдыққа ие болған елдерде өндірістің кеңеюі мен бағалардың өсуі орыналады.

Халықаралық валюта қорымен жүргізілетін ақшаның көмегімен тікелей реттеу төлем балансының жаhандануында қарастырылады және ішкі ақша-несие саясатының, атап айтқанда, сыртқы тепе-теңдікте несие саясатының ролін анықтайды. Ақшаға деген сұраныста ішкі несиенің интенсивті экспансиясы төлем баланстың теңсіздігін туғызады. Керісінше, несиелерді тоқтату бұл балансттық тепе-теңдікке жетудің негізгі құралына айналады.

Төлем баланстық жетіспеушілігі мен артықшылығын нақты құндылықтарға ұсыныс пен сұранысты туғызатын теңдік ағымдары емес, валюта нарығындағы қорлардың реттеу фазалары көрсетеді.

Пайыз мөлшерінің өзгеруі экономикалық агенттердің кері әсерін туғызады. Осылайша, оның төмендеуі экономикалық белсенділіктің өсуін туғызады және төлем баланстың жетіспеушілігіне әкеледі.

Валюта курсының тұрақтылығы инфляциямен күресуін күшейтеді. Біріншіден, бұл ұлттық валютаның құнсыздануынан болатын импорт құнының өсуіне жол бермейді, екіншіден, экономикалық агенттерден кәсіпорындардың күшеюіне мүмкіндік беретін қатаң тәртіпті талап етеді.

Осылайша, жалпы экономикалық тұрақтылық ақша ортасының тұрақсыздығынсыз болмайды, сондықтан ақша-несиелік тұрақтылыққа қол жеткізу монетарлы саясатты жүргізетін орталық банктің негізгі функциясы болып табылады.

Бір уақытта аралық (қысқа мерзімді) және соңғы (ұзақ мерзімді) мақсаттарға қол жеткізу қиын. Бұл экономикалық саясат үшін ұзақ мерзімді тұрақтылыққа қол жеткізудің негіздемесі болып қалады, атап айтқанда, жұмыс күшін қамтудың қайнар көзі ретінде бағалардың тұрақты деңгейі мен өндірістің өсуі, яғни экономиканың циклдік ауытқулардың әлсізденуі.

1. 3 Ақша-несие саясатының құралдары

Ақша-несие саясатының құралдарын төмендегідей топтастыруға болады:

- несие берудің лимиті, пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу;

- ең төменгі міндетті резервтер нормасының өзгеруі;

- есептеу мөлшерлемесінің өзгерісі;

- ашық нарықтағы операциялар.

Тікелей несие берудің лимиті, пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу және жанама ең төменгі міндетті резервтер нормасының өзгеруі - есептеу мөлшерлемесінің өзгерісі, ашық нарықтағы операциялар құралдарының арасында айырмашылықтар бар. Жанама құралдары тиімді пайдалану ақша нарығының дамуымен тығыз байланысты. Нарықтық экономикада әсіресе алғашқы өзгерістер кезеңінде, тікелей және жанама құралдар пайдаланылады, соңғылары алғашқыларын ығыстырады.

Қазақстан Ұлттық Банкінің пайыз саясатының басты мақсаты - айналыстағы теңге деңгейін көтере отырып, несиеге деген сұранысты азайту, соның нәтижесінде ақша жиыны және инфляцияның өсуін төмендетуді қамтамасыз ету болып табылады. Жоғары пайыз мөлшерлемесі, шын мәнісінде пайыз үшін төлемдер өз кезегінде шығынның көлемін құрайды. Демек, жаңа пайыз саясаты алдағы уақытта немесе белгілі бір уақыт аралығында өзінің нәтижелеріне қол жеткізуі тиіс.

Міндетті резервтер - коммерциялық банктер Орталық банкке пайыз мөлшерлемесі есептелмейтін салым ретінде ақшаны сақтайды. Бұл депозиттегі ақшаларының белгілі бір бөлігі, мұны міндетті резервтер деп атайды.

Ақша нарығындағы тепе-теңдікті қамтамасыз етуде, банктерге берілетін несие көлемін реттеуде және олардың міндеттемелері бойынша төлемсіздікті төмендетуде, сол сияқты банктің салым иелері мен акционерлерінің мүдделерін қорғау мақсатында Ұлттық банк ең төменгі пайыздық мөлшерде ақша құралдарымен қамтамасыз етеді.

Ақша-несие саясатының құралыдары 1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген «ҚР коммерциялық, кооперативтік және жеке банктердің қызметін реттеу туралы» нұсқауға сәйкес, міндетті резерв нормативі 18-20% мөлшерінде бекітілген болатын. Қазіргі уақытта ол төмендеп, 10, 5%-ды құрайды. Банктер резервтерінің артық болуы яғни ұлттық банктегі корреспонденттік шоттардағы қаражаттардың өсуіне байланысты резервтік талаптар шамасын төмендетіп қана қоймай, сол сияқты резервтеудің баламалы тәртібіне өтеуге, яғни бұл банктердің нормативтерін орындау барысында корреспонденттік шоттағы қаражаттар сомасын ең төменгі резервтер мөлшеріне төмен болмауын сақтап отыруға тиістілігін білдіреді. [4]

Әлемдік тәжірибеде міндетті резервтердің өте жоғары деңгейде болуы, банк жүйесінің қаржы делдалдары ретіндегі тиімділігін нашарлатып, ал ең төменгі резервтер нормасының артуы несиелік ресурстардың экономикаға құйылуына тосқауыл болатындығын көрсетеді.

Федералды резервтік жүйе экономикалық құлдырау кезеңінде міндетті резервтердің іскерлік белсенділігін арттыру және ынталандыру үшін міндетті резервтің деңгейін жиі қысқартып отырған. Ұлттық банк екінші деңгейдегі банктер үшін, олардың нормативтерді орындауына байланысты ең төменгі резервтік талаптарды орындау барысында банктерге келесідей екі тәсілді қолданады:

- міндетті резервтер;

- резервтеудің баламалы тәртібі.

Орталық банк неғұрлым міндетті резервтердің нормасын жоғары тағайындалған сайын, коммерциялық банктердің операцияларды жүзеге асыруға пайдаланатын қаражаты аз болады. Резерв нормасының өсуі (rr) ақша мультипликаторын төмендетіп, ақша жиынының азаюына алып келеді. Сонымен Орталық банк міндеті резерв нормасын өзгерте отырып, ақша ұсынысының динамикасына әсер етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.