Тірі ағзалардың экологиялық факторларының компенсация әрекетінің механизмі



І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Экологияның даму тарихы
2.2 Тірі ағзалардың экологиялық факторларының компенсация әрекетінің механизмі
ІІІ Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Экология гректің «ойкос» - үй, «логос» - ғылым деген сөзінен шыққан. Тура аудармасында бұл ұғым «табиғи үйді», онда тұрып жатқан организмдермен бұл «үйді» тіршілікке жарамды ететін үрдістерді зерттеп, танып білуді білдіреді. Экологияның ғылым ретінде пайда болуы 1866 жылдың 14 сентябірінде неміс биологы Э.Геккелдің «Организмдердің жалпы морфологиясы» деген еңбегімен байланысты. Ол өз еңбегінде «Экология ретінде біз организмдердің сыртқы ортамен қатынасын қарастыратын жалпы ғылымды түсінеміз» - деп көрсеткен. Экология, бұл атау шықпастан бұрын адамзат дамуымен бірге жүрді десе де болады. Экология – тірі организмдердің бір-бірімен және олардың қоршаған ортамен байланысын зерттейтін ғылым. Бұл байланыстар жер бетіндегі «тіршілік» деп аталатын өте күрделі және тығыз бірліктегі байланыстарды түзеді. Қазіргі таңда экология кешенді пән аралық ғылымға айналды.
1. Қазақ энциклопедиясы, 10 том;
2. О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік. Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
3. Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007.
4. Биекенов К., Садырова М. Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі. — Алматы: Сөздік-Словарь, 2007.

Жоспар

І Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

2.1 Экологияның даму тарихы

2.2 Тірі ағзалардың экологиялық факторларының компенсация әрекетінің механизмі

ІІІ Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

ЭКОЛОГИЯНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ

Экология гректің ойкос - үй, логос - ғылым деген сөзінен шыққан. Тура аудармасында бұл ұғым табиғи үйді, онда тұрып жатқан организмдермен бұл үйді тіршілікке жарамды ететін үрдістерді зерттеп, танып білуді білдіреді. Экологияның ғылым ретінде пайда болуы 1866 жылдың 14 сентябірінде неміс биологы Э.Геккелдің Организмдердің жалпы морфологиясы деген еңбегімен байланысты. Ол өз еңбегінде Экология ретінде біз организмдердің сыртқы ортамен қатынасын қарастыратын жалпы ғылымды түсінеміз - деп көрсеткен. Экология, бұл атау шықпастан бұрын адамзат дамуымен бірге жүрді десе де болады. Экология – тірі организмдердің бір-бірімен және олардың қоршаған ортамен байланысын зерттейтін ғылым. Бұл байланыстар жер бетіндегі тіршілік деп аталатын өте күрделі және тығыз бірліктегі байланыстарды түзеді. Қазіргі таңда экология кешенді пән аралық ғылымға айналды. Экология география, геология, химия, физика, биология, мәдениет теориясы, экономика, медицина сияқты ғылымдармен тығыз байланыста. Экология ғылымы биоцентристі бола турса да таза биология емес. Экологияда зерттеу әдістері сипаты және ұйымдасу деңгейі жағынан алғанда әртүрлі болуы мүмкін: химиялық, физикалық, биологиялық, молекулярлық, морфологиялық, физиологиялық, демографиялық т.б. Қазіргі таңдағы экология ғылымы – бұл білім қорларының жаңа бөлімі. ‡лкен экология немесе мегаэкологияның нақты айқын құрылымы жоқ.

Басқа биологиялық организмдер сияқты адамдар да қоршаған ортамен тығыз байланыста болады, сондықтан олар табиғат заңдарына бағынып, онда өтіп жатқан заттар айналымына қатысады.

Ертедегі Қытай, Египетте өсімдіктер мен жануарлар және олардың өзара байланысы, адамдардың табиғатқа әсері туралы мағлұматтар жиналды. Бұл таңданарлық жайт емес, себебі адамдардың қоршаған табиғи ортаға кері әсері ертеден басталды. Мәселен, Ливандағы тау шатқалдарының жалаңаштануы 5000 жыл бұрын Соломон патшаның әмірі бойынша сарайлар салуға ливандық балқарағайларды пайдаланудан басталды. Адамзат қоғамының қалыптасуының алғашқы кезеңдерінің өзінде ақ, адамдардың тұрып жатқан жағдайлары мен олардың денсаулықтары арасындағы байланысы айқындалған. Екі мың жыл бұрын ежелгі кезеңнің ұлы дәрігері Гиппократ (шамамен біздің дәуірге дейін 460-370 ж.) климат, су, жыл мезгілдерінің адам денсаулығына әсерін ғана сипаттап жазып қоймай, сонымен қатар Жерорта теңізінің Европалық, Азиалық, Африкалық жағалауларын мекендеген халықтардың салыстырмалы антропологиялық сипатын да берген. Оның еңбектерінде сыртқы ортаның факторлары, тіршілік сипаты адамның тәндік (дене құрлысының) және жандық (темперамент) қасиеттерінің қалыптасуына белгілі бір ықпалын тигізетіні жөніндегі көптеген дәлелдер кездеседі.

ХҮІІ ғасырда түрлі аймақтардағы табиғи және әлеуметтік жағдайлардың сол жерді мекендейтін халықтың денсаулығына әсерін зерттейтін ғылым – медициналық география пайда болды. Оның негізін итальяндық дәрігер Б.Рамаццини (1633-1714) қалады. Медициналық география бойынша ғылыми жұмыстар Рессейде XVIII ғасырдың орта кезеңіне сәйкес келеді. Медициналық география XIX ғасырда біршама дамыды. Осы кезеңде егжей-тегжейлі медициналық-географиялық сипаттамалар жасалды. Бұл жұмыстарда нақты бір әсердің, табиғи жағдайлардың тұрғындар денсаулығына жағымсыз да, жағымды да ықпалы жан-жақты баяндалды. Яғни, ғалымдарды адамдардың экологиялық жағдайларының сәттілік мәселесі ертеден ақ көңіл бөлдірді.

Орыс дәрігері, профессор А.А. Остроумовтың 1895 жылы жарыққа шыққан Клиникалық дәрістерінде Біздің зерттеу затымыз - қалыпты өмірі оның тіршілік ету жағдайларымен бұзылған науқас адам болып табылады деп жазды. Н.Ф.Реймерстің (1992) пікірінше, адам экологиясы басқа атаумен болса да классикалық биологиялық экологиямен (биоэкологиямен) бір мезгілде дерлік пайда болды. Көптеген жылдар бойы ол екі бағытта қалыптасты – адам экологиясы және әлеуметтік экология. Адам экологиясы мәні жағынан әлеуметтік экологиядан үлкен, әрі кең. Бұл бағыт адам биологиясы деген атаумен кеңінен дамыды.

Экологиялық сфералар

Литосфера

Гидросфера

Атмосфера

Биосфера

Космосфера

Ноосфера

Экологиялық орталар

Абиотикалық

Биотикалық

Экологиялық факторлар

Табиғи

Техногенді

Антропогенді

Әлеумет-экономикалық

Адамдардың экологиялық қажеттіліктері

Биология

Лық

Психологиялық

Этникалық

Еңбектік

Әлеуметтік

Экономикалық

Адамзат қоғамының пайда болуының алғашқы кезеңінде адамдар табиғаттың дайын өнімдерін пайдаланып, аңшылықпен айналысты. Адамдар табиғатқа тәуелді болды, бұл тәуелділікті жоғары деңгейде сезінді. Адамдарды табиғат биледі.

Қазіргі таңда экологиялық дағдарыс басталды. Бұл дағдарыс адамдардың қатысуымен туындады. Әрине мұндай жағдай бір жылда, болмаса он жылда пайда болған жоқ. Адамдар әрқашанда қоршаған ортаға өздерінің әсерін тигізетін. Бірақ, қазіргі кезеңде адамдар мен табиғат арақатынастары өте шиеленісіп барады. Жер жүзіндегі халықтар санының тез өсуі мен мемлекеттердің жаппай өнеркәсіпті дамыту жолына түсуі бұған себеп болып отыр. Соның салдарынан табиғат қорларын пайдалану бірнеше есе өсіп, адамдардың қоршаған ортаға тигізетін зияны жоғарлауда. Өнеркәсібі дамыған бірқатар елдерде қоршаған ортаның нашарлағаны сонша, адамдардың денсаулығына кесірін тигізе бастады.

Міне, сондықтан да табиғат қорларына ұтымды пайдалану, бұзылған табиғи ортаны қалпына келтіріп отыру, ауаға, суға, өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне қамқорлықты күшейту барлық азаматтардың борышы және абройлы міндеті болып саналады.

Ғылыми-техникалық дамудың нәтижесінде адамдар табиғатпен ара қатынас жасау үшін жаңа білім, жаңа әдіс, жаңа құралмен қаруланып қойған жоқ, қоршаған ортаны сақтаудың, қалпына келтірудің, байлықтарын ұтымды пайдаланудың жаңа әдістерін, жаңа жолдарын да үйренді.

Қазіргі таңда ғылыми-техникалық жетістіктер қоршаған ортаны сақтауға, оның бүлінбеуін, ластанбауын қамтамасыз етуге толық мүмкіншілік береді.

Үнемі табиғаттың жағдайын нашарлатып, байлықтарын шашып-төгіп пайдалануға болмайды. Табиғатты қорғау, қалпына келтіру мәселелерін ақылмен, білгірлікпен және ұтымды жолмен жүргізудің өзіміз үшін де, келесі ұрпақтар үшін де маңызы зор. Биосфераның тепе-теңдігін бұзған әрбір антропогенді құбылыс, басқа келеңсіз құбылыстардың пайда боуына мүмкіндік туғызады. Қоршаған ортаның ластану мөлшері биосфераның төзімділік шегінен асып кетіп отыр. Сондықтан, табиғат өз заңдарына бағынбаған адамзатты өз қыспағына алуда.

ТІРІ АҒЗАЛАРДЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ФАКТОРЛАРЫНЫҢ КОМПЕНСАЦИЯ ӘРЕКЕТІНІҢ МЕХАНИЗМІ

Қазіргі таңда адамдардың организміне келешекте кері әсерін тигізетін негізгі мәселелердің бірі атмосфера ауасында жоғары концентрациялы улы қоспалардың түзілуі (СМОГ, қышқылдық жауындар) және жылулану эффектісі мен озон қабатының бұзылуы.

Экологиялық факторлар - тірі организмге олардың жеке дамуының бір ғана кезеңінде болса да тікелей немесе жанама әсер ете алатын ортаның кез-келген әрі қарай бөлшектенбейтін бөлшегі. Экологиялық факторларды үш топқа бөледі: абиотикалық - өлі табиғат факторлары; биотикалық – особь пен популяция және табиғи бірліктер популяциясы арасындағы өзара қатынас; антропогенді – адамның іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсерінің жиынтығы. Экологиялық факторлардың әрқайсысының өзінше маңызы бар. Мысалға, жылудың кемшілігін мол жарықпен, ал организмге қажетті минералдық элементтерді сумен алмастыруға болмайды. Организмнің тіршілік етуіне неғұрлым қолайлы қарқынды факторды - тиімді (оптималды) деп атайды. Организмнің тіршілік етуіне мүмкіндік жоқ шекараны – шыдау шегінің төменгі және жоғарғы деңгейі деп атайды. Егер де қайсыбір фактордың мәні шыдау шегінен шығып кетсе онда ол – шектеуші фактор деп аталады. Қоршаған ортаның қолайлы немесе қолайсыз жағдайларын тексергенде алдымен организмдердің өмір сүруіне аса қажетті факторларға көңіл аударған жөн. Адамдардың ортаға жасайтын әсерін, пайда - зиянын анықтағанда ең басты шектеуші факторларды іріктеп алып, жеке организмге, бір түрлі организмдер тобына, бірге өмір сүретін әр түрлі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Эволюциялық ілімнің негізгі міндеттері
Биологиялық сағат - бірегей механизм
Эволюциялык идеялар
Адам экологиясы – экология ғылымының бір тармағы
Экологиялық генетика пәнінен лекциялар
Организмнің дене жүктемесіне бейімделуі
Стенобионттық және эврибионттық организмдер жайлы
Экологиялық факторлардың жіктелуі
Пәнді оқытуда қолданылатын әдіс - тәсілдер
Табиғаттағы түрлердің өзгергіштігі
Пәндер