Саясаттанудың әдістері

• диалектикалық. Саяси өмір компоненттері мен бөліктерінің өзара байланысы, саяси үрдістердің өзара қарама-қайшылықтары мен тұрақты өзгергішітігін ескере отырып, саясат құбылыстарды қарастыруды шамалайды.

• сипаттамасы. Саяси ғылымда қабылданған терминдер бекітуді бақылау және ол саяси өмірдегі ең маңызды белгілердің бірі

• сауалнама жүргізу нысаны (әңгіме, сұхбат, сұрақ жүргізу) . Олар қоғамдық пікір ахуалын анықтау саяси үрдіске қатысушылардың өз ұстанымдары мен бағдарларының туындауы.

• жүйелілік. Саясат сыртқы ортамен (табиғат, экономика, мәдениет, адамдар психологиясымен) әр түрлі байланыста болатын, бірнеше бөліктердің өзара әрекеттесуінің негізінде құралатын тұтастық ретінде қарастырылады.

• статистикалық әдіс. Олардың көмегімен қорландыру және объект жайын және түрлі жақтарын білдіретін әртүрлі эмпирикалық мағлұматтар, деректерді жүйелеп реттеу түріндегі қорытымның көмегімен жүзеге асырылады;

• саяси ақпараттың қорытымы мен жинақталуының математикалық әдістері. Саяси үрдістерді модельдеу мүмкіндіктерін ашу - сапалық мәнін айқындап көрсететін, зерделеніп отырған объектілердің кестелік бейнесін құру;

• формализациялық. Саяси құбылыстар мен біртұтас саяси жүйелерді олардың тіршілік етуінің ұқсас параметрлеріне сәйкес, ұқсастығын немесе айырмашылықтарын анықтау үшін, салыстыру мүмкіндігін береді, сонымен қатар, ол саяси өмір беталысын, компоненттері мен байланыстарының түрлілігін анықтауға мүмкіндік беретін, математикалық аппарат қолдану бойынша оларды сәйкестендіріп, салыстыруға мүмкіндік береді.

• семиотика әдістері (белгілік, яғни белгі жүйе туралы ғылым), олар саясатты зерделеу кезінде нәтижелі, тиімді болып табылады, себебі саясат өзінің көптеген қат-қабат құбылыстарында белгілік, символикалық жүйені ұсынады және ол шартты мәні бар әрекеттер мен пәндерден құралады;

• герменевтика әдістері. Олардың мақсаттары саяси құбылыстардың өмір сүруінің объективті жағын бекіту, сонымен қатар, саясатта әрекет ететін субъектілерден айқындалатын мән-мағына ұғымынан құралады.

• Ежелгі Рим мен Ежелгі Грекияның саяси ілім. Мемлекет құрылымы сараптамаға (анализ) салынады, оның нысандары топтастырылады, басқарудың идеалды, яғни мінсіз нысандары анықталып, айқындалады.

• Ортағасырлардағы саяси ілім. Саяси биліктің теологиялық теориясы орнығып, тұрақтанады.

• Өркендеу және Ағарту дәуірі. Саяси көзқарастар теологиядан босатылады, мемлекетті функцияландыру заңдары, адам құқықтары мен бостандықтары мәселелері сарапталады;

• Жаңа заманның саяси ілімдері. Билік идеологиясы қалыптасуы жүзеге асады, билік бөлу қажеттілігі негізделеді. Құқықтық мемлекетке сипаттама беріледі, буржуазиялық демократия механизмі, сонымен қатар, тұжырымдамаға сәйкес адамның құқықтары мен бостандықтары қалыптасады;

• XIX ғасырдың бас кезінде ақырындапсаяси әлеуметтануда қалыптаса бастайды. 1857 жылы Фрэнсис Ливер алғаш рет Колумбия университетінде саяси ғылымдар кафедрасын ашқан болатын және оның негізінде 1980 жылы саяси ғылымдар мектебі дүниеге келген болатын. XIX ғасырдың екінші жартысынан бастап саяси ғылымды АҚШ мемлекетінің көптеген универститеттерінде, ал 70 жылдарда Еуропа мемлекетінде пән ретінде оқытыла бастады.

Қазан революциясы жеңісінен кейін

барлық қоғамдық ғылымдарды

саясиландыру және идеологизациасынан

шығумен байланысты, саяси ғылымды

жеке, дербес ғылым ретінде оқытуды

тоқтатады және мұндай жағдай Ресей

жоғары оқу орындарында 1990 жж.

дейін сақталған.

• консерватизм (В. Соловьев) ;

• радикализм (большевизм мен анархизммен ұсынылған - В. И. Ленин, М. А. Бакунин, П. Лавров) ;

• әлеумет-реформизм және меньшевизм (Ю. Мартов, Г. В. Плеханов) .

• саясат әлеуметтік және саяси институттар, ұйымдар, құрылымдық сяаси қатынастар өзара әрекетінің нәтиже, қорытыныдысы және саласы ретінде, сонымен қатар, саяси қатынастар субъектілер әрекеті ретінде де орын ала алады;

• табиғи орта элементтері (аймақ, қор және климат) , ол саяси мәселелерді қалыптыстырып, реттеп, оларды шешу мүмкіндіктері мен шешу жолдарын таңдауға ықпал етеді.

• қоғамда үстемдік ететін, экономикалық қатынастар;

• Техниканың дамуы (әскери аспект), ақпарат тарату жылдамдығын ұлғайту;

• саяси өмір басқару мен қоғамдық мүдде әрекеті аясында қызмет етеді, ал оның ең басты құралы билік, мәжбүрлеу, беделді ықпал ету болып табылады және ол мемлекет, партиялар, одақтар, қозғалыстар мен өзге де түрлі әлеуметтік институттар ретінде орын ала алатын ұйымдар күшін дерліктей жиі пайдаланады;

• саяси қатынастарға (табыс немесе түсім, белгілі бір айналысу кәсіп түрі, білім дәрежесі) қатысушыларының және олардың қоғамдағы алатын орнын елестетуінің объективті жағдайын өзіне сіңірген, әлеуметтің қоғамдық құрылымының мәртебелік сипаты;

• саясаттың іскерлі, белсенді сипаты адамдарға осының көмегімен көптеген өмір жақтарына әсер етуге мүмкіндік береді, айта кетсек: экономика, мәдениет, ғылым және мораль;

• этноұлттық қоғам, бірлестіктердің сипаты;

• үлкен бұқара көпшіліктің бірігіп топтасуының негізгі факторы ретінде орын алатын дін мәселесі;

• идеология - саяси қатынастар аясында адамдардың мінез-құлқына, тәртібіне, сонымен қатар, қалауын мен еркіне, саяси әрекетке деген ұмтылысының қалыптасуына бағыт беретін, басшылық ету және рухани ұйымдасып, топтасу құралы;

• саяси өмірге әдетте бұқара көпшілік қатысты: таптар, этникалық және кәсіби қоғамдар және олардың белсенділігінен бағыттылық, көркілік және саяси оқиғалар нәтижелілігі тәуелді, яғни байланысты болады.

• бұқаралық ақпарат құралдары, олардың жеткізетін және қамтамассыз ететін мәліметтері;

• саяси өмір торабы, түйіншегі - мемлекет және жеке тұлға арасындағы әр алуан түрлі өзара байланыс.

• белсенді және өмірлік қажеттіліктер, талаптарға тікелей қатысы мен қоғамдық дамудың объективті тенденциясының аясында жүзеге асатын, қоғамдық пікір;

• ; Қоғамның саяси психологиясы, ол халық қажырлығы, лидерлердің мінез, сипат ерекшеліктері және саяси өмірге қатысушы адамдардың көңіл-күйінен айқындалады.

• белсенділер- ізбасарлар мен көшбасшылар арасындағы делдалдар, яғни делдалдық етушілер, олар қозғалыс қатысушыларын ұйымдастырады, сонымен қатар, көшбасшыларды туған қиындықтар мен қол жеткізген нәтижелер туралы ақпаратпен қамтамассыз етіп, бұқара көпшіліктің әдіс-тәсілдері мен стратегиясын үнемі өзгерістер мен толықтырулар енгізіп отырады;

• ізбасарлар, яғни шәкірттер- олардың мінез-құлқы әр түрлі дәрежедегі белсенділік пен ұыймдарға қатысу әрекетімен сипатталады. Олар өз мүдделерін көшбасшылар ұсынған мақсаттарға сәйкес деп тауып, осы мақсаттарды нақты түрде ұстанады және ол өз кезегінде саяси қызметке қатысуға ынталандырып, себепші болады.

• көшбасшылар пікірі- өзінің зиятты қыметі арқылы белгілі бір мәседе аясында зиятты және эмоционалдық шиеленіс «шеб» тудырады, (мысалы, публицистика арқылы), оның ұйымдастырушылық көзқарасынан қатысушы беталысына әсер етпей, оны көпшілік назар объектісі етіп жасайды.

• саяси енжарлық -мұнда субъект (индивид, әлеуметтік топ) өз жеке құндылықтар, мүдделерін жүзеге асырмайтын, керісінше өзге әлеуметтік топтың саяси ықпалында болатын саяси қызмет түрі. Енжарлық- бұл саясаттың және қызметтің ерекше өзіндік формасы, мұнда әлеуметтік топ жеке өзінің емес, керісінше өзіне жат саяси құндылықтарды жүзеге асырады. Конформизм- бұл саяси жүйенің әлеуметтік топ мүдделерін, өз өмірлік құндылықтарына сәйкес болмаса да, өзіндік мүдде ретінде қабылдауындағы саяси енжарлық түрі.

Саяси белсенділік