Алматы облысындағы су ресурстарын заман талабына сай пайдалану жағдайы

Жоспар
Кіріспе

1 Алматы облысындағы су ресурстарын заман талабына сай пайдалану жағдайын талдау
II. Бағдарламаның мақсаты мен негізгі міндеттері
III. Бағдарламаның негізгі бағыттары мен жүзеге асыру тетігі

1999 жылғы 1 қантардағы халық санағына сәйкес облыста 1 558 534 адам, оның ішінде 451,5 мың адам қалалар мен кенттерде, 1108,0мың адам ауылды мекендерде тұрады.
Облыстың 836 елді-мекендерінің 373-і орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесімен қамтылған.
450 елді мекен тұрғындары суды жергілікті қайнарлардан, құдықтардан, құбырлық құдықтардан және 13 елді мекендер тасып әкелінген суды (бұлар разъездер мен алыс кенттер) пайдаланады.
Орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесімен қамтылған 373 елді мекендердің ішінде тек 19 қалалар мен аудандық орталықтарда «Водоканал» мамандандырылған коммуналдық кәсіпорындары бар.
Қалған елді мекендерді жойылған ауыл шаруашылық кәсіпорындардың (колхоз, совхоз) базасында құрылған шаруашылық субъектілері ауылдық жердегі ауыз сумен қамтамасыз етуді жүзеге асырады.
Ауылды, кенттерді орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесі қамту локалды су құбырларын салу арқылы шешілетін, және де оларды бәрін қалпында ұстау үшін мемлекеттік дотация пайдаланатын.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Алматы облысындағы су ресурстарын заман талабына сай пайдалану жағдайын
талдау
1999 жылғы 1 қантардағы халық санағына сәйкес облыста 1 558 534
адам, оның ішінде 451,5 мың адам қалалар мен кенттерде, 1108,0мың адам
ауылды мекендерде тұрады.
Облыстың 836 елді-мекендерінің 373-і орталықтандырылған сумен
қамтамасыз ету жүйесімен қамтылған.
450 елді мекен тұрғындары суды жергілікті қайнарлардан, құдықтардан,
құбырлық құдықтардан және 13 елді мекендер тасып әкелінген суды (бұлар
разъездер мен алыс кенттер) пайдаланады.
Орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесімен қамтылған 373 елді
мекендердің ішінде тек 19 қалалар мен аудандық орталықтарда Водоканал
мамандандырылған коммуналдық кәсіпорындары бар.
Қалған елді мекендерді жойылған ауыл шаруашылық кәсіпорындардың
(колхоз, совхоз) базасында құрылған шаруашылық субъектілері ауылдық жердегі
ауыз сумен қамтамасыз етуді жүзеге асырады.
Ауылды, кенттерді орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету жүйесі
қамту локалды су құбырларын салу арқылы шешілетін, және де оларды бәрін
қалпында ұстау үшін мемлекеттік дотация пайдаланатын.
Көптеген су құбырлары 20-25 жыл бұрын пайдалануға берілген немесе
қүрделі жөндеуден өткен. Көптеген су құбырларының және олардың бөлек
жүйелерінің пайдалану мерзімі өтіп кеткен, яғни апаттар саны өскен. Жоғары
апатқа ұшырау қауіпінің жоғарылығы екінші рет ластануға, суды беруде ұзақ
іркілістерге, кейбір жағдайларда 30 және жоғары пайызға жететін жүйедегі
үлкен судың ағылуына әкеледі, бұл өз кезегінде электқуатының шығындалуына,
яғни 1м3 судың өзіндік құнының өсуіне әкеп соқтырады. Нәтижесінде көптеген
сумен қамтамасыз ету жүйелелері пайдалануға жарамсыз жағдайға келіп,
тұрғындар орталықтандырылған су жүйесісіз қалды.
1991 жылы облыс тұрғындарын ауыз сумен қамтамасыз ету деңгейі
аталған себептер салдарынан, сондай-ақ соңғы он жылдарда инвестициялық
қолдаудың жоқтығынан, сумен қамтамасыз ету жүйелерді пайдалану күрт
төмендеді.
Халықты ауыз сумен қамтамасыз етудің орташа көрсеткіштерінің жылдық
төмендеуі 3-5% жетеді.
Облыстағы көптеген жұмыс істеп тұрған су құбырлары ұзақ мерзімдер
пайдалануына және суды тазалау технологиясының ескіруіне байланысты
санитарлық талаптарға сай келмейді, нормативті сапалы су беруді қамтамасыз
етпейді.
1999 жылы облыс бойынша әрбір тұрғынға шаққандағы шаруашылық-ауыз
су қажеттіліктеріне суды тұтынудың нақты үлесі республикалық көрсеткішіне
орташа 167лтәул қарсы 206лтәул құрады. Ауыл тұрғынының су тұтынуы 70-
75лтәул. құрады, республикалық орташа көрсеткіш 68лтәул.
Облыс бойынша тұрғындардың орташа сумен қамтылуы (нормативтіден %)
92% құрады, орташа республикалық 85%. Ауылдарда 84%, орташа республикалық
71% қарсы.
Түрлі себептер салдарынан тұрғындарға берілген әрбір 1м3 су
жекелеген аумақтарда 61 теңгеге жеткен, аудандар мен қалалар арасында ол 7
ден 61 тенге аралығында құбылады.
Жекелеген аудандарда жіберілетін 1м3 судың нақтылы өзіндік құны 90
теңгеден асады.
Ортылықтандырылған және де орталықсыздандырылған қайнарлардан
тұрғындардың ішу мақсатында пайдаланатын судың сапасы санитарлық ережелер
мен нормаларға ГОСТ стандарт талаптарына (Ауыз су) жауап бермейді.
Алматы облысының шеңберінде 52 жер асты суларының көздері
зерттелінген, оның ішінде 44 тұщы су қайнарлары және 8 минералды су
қайнарлары.
2002ж 1 қаңтарға қарағанда қалпына сай А+В+С1+С2 категориялары
бойынша жалпы пайдалану қорлары 16,4 млн.м3тәул. (16362,5 мың.м3тәул.)
құрады.
Облыста жер асты суларын 0,8 млн.м3тәул. (795,5 мың м3тәул.)
өндіретін 259 ірі және орта су пайдаланушылары табылған, ол бекітілген
пайдалану қорларының 4,9% құрайды. 1999 жылдан 2002 жылға дейінгі өндіру
көлемі 0,09млн.м3тәул. төмендеген, бірак су тұтынушыларының саны
өзгермеген. Алматы облысы бойынша анықталған су пайдаланушыларының тек 76-
да ғана рұқсат құжаттары бар, бұл жалпы көлемінің 26% құрайды. Сонымен
қатар, бұл су пайдаланушылар су өндірудің жалпы көлемінің 76% құрайды. Бұл
бірінші кезекте ірі су пайдаланушылардың суды шығару құқын алуларымен
түсіндіріледі.
Жер асты тұщы су көздерінің ең үлкен ауыртпалығын Алматы, Талғар
және Талдықорған қайнарлары көтереді, олардың негізгі пайдаланушы ұйымдары
Алматы қаласының Водоканал МКК және Талдықорған қаласының Водоканал
МКК болып табылады.
Облыс тұрғындарын 1991 жылы ауыз сумен қамтамасыз ету деңгейі
көрсетілген себептерге, сондай-ақ соңғы он жылда инвестициялық қолдаудың
жоқтығынан су құбырлары жүйелерін пайдалану күрт төмендеді.
Шығарылатын су көлемінің төмендеуі, су тұтынушыларының жер беті
суларын пайдалануға көшуі, сонымен бірге суға тарифтің көтерілуіне
байланысты бұқаралық су өлшеуіштерін орнату салдарынан электрқуатына
бағаның өсуімен анықталады. Бұрынғы ұсақ су пайдаланушыларының көпшілігі
ластанған жер беті суларын пайдалануға көшті, бұл жұқпалы аурулардың өсуіне
әкеп соқтырды. Ауыл шаруашылығы саласындағы қиын жағдай суландыруға
қолданатын тұщы суларының көздеріндегі жоғары қуатты скважиналардың иесіз
қалуына әкеп соқтырды. Осындай пайдаланусыз қалған скважиналарды
жоғалтулар көлемі 253,6 мың м3тәул. құрайды.
Тұтынатын су көлемінің төмендеу процессі Республикадағы жалпы
экономикалық жағдайға байланысты, және бұл болжау бойынша 2005 жылға дейін
жалғасады. Содан кейін пайдалануға жаңа кәсіпорындарды ендіру көлеміне
байланысты суды пайдаланудың өсуі байқалады. Сөйтіп 2004 жылы өндіру көлемі
744 мың м3тәул. дейін төмендейді, 2005 жылы 724 мың м3тәул. құрайды, ал
2010 жылдан бастап 2030 жылдар аралығында 963 мың м3тәул. дейін өседі.
Минералды сулар бойынша суды тарту 1999 жылдан бастап 2001 жылға
дейін орнықты және бекітілген запастар көлемінің 13% аспайды.
Қазіргі уақытта жер асты суларын пайдалануының өсуінен қиын жағдай
туындап отыр. Алматы облысының 9 су кен орындарының пайдалану мерзімдері
аяқталған: Қапшагай, Талғар, Есік, Қаскелен, Үштөбе, Сарыөзек қалаларын
сумен жабдықтауға пайдаланатын Есік, Николаевка, Қаскелен, Кеген, Шығыс-
Талгар, Үштөбе, Ұзынбулак, Сарыөзек, Шұбар жер асты сулары. 2004 жылға
дейін Алматы қаласын сумен жабдықтауға пайдаланылатын Талар, Ұзынағаш,
Нарынкөл су кен орындарының пайдалану мерзімі аяқталады. 2014 жылға дейін
Алматы, Боралдай, Горный, Гигант, Ақсенгір, Шелек су кен орындарының
пайдалану мерзімі аяқталады. Егер шаралар қолданбаса 2018 жылы Алматы
облысының территориясында бірде бір сапасы бар ауыз су, жер асты суларының
бекітілген запастарының су кен орыны қалмайды. Негізгі су пайдаланушылар
мемлекеттік меншік нысанындағы водоканал кәсіпорындары болғандықтан жер
асты суларының кен орындарын өз күштерімен қайта бағалаудан өткізу
тарифінің өсуіне әкеледі және тұрғындардың әлеуметтік жағдайының күрт
төмендеуіне соқтырады. әуелі қазіргі суға тарифтерде мемлекеттік
коммуналдық кәсіпорындар су жүйелерін ауыстыра және жөндей алмайды, ол
тасымалдауда жалпы су алымының 30% жететін жоғалтулар көлемімен
айқындалады.
Облыс жұқпалы ішек аурулары бойынша эпидемиологиялық қиын жағдайда.
Ауырған келетін 14 жасқа дейінгі балалардың үлес салмағы жалпы санының 59%
жоғары болып қалуда. 14 жасқа дейінгі балалардың А вирус гепатит ауруы
облыстық денгейде Балқаш ауданында 4 есе, Ұйгыр ауданында 2 есе, Жамбыл
ауданында 1,6 есе, Райымбек ауданында және Талдықорған, Текелі қалаларында
1,2-1,4 есе асады. өткен жылмен салыстырғанда ересек аурулардың үлес
салмағы өскенін (30дан 41% дейін) және балалар пайызының төмендегенін (70%-
дан 59% дейін) атап өткен жөн. Су арқылы инфекцияларды жұқтырудың
белсенділік жанама белгісі болып табылатын бұл процесс Балқаш, Иле,
Райымбек, Саркан аудандарынан басқа облыстың барлық территориясында
байқалады. Жұқтырудың белгіленген жолдарының ішінде су арқылы – 19,1%,
тағамдық – 14,2%, тұрмыстық-контактілік – 66,6% тиесілі. Су арқылы
жұқтырудың 7 аудандарда: Балқаш ауданында (2002жылы бекітілген жұқтыру
жолдарының жалпы санының – 16,7%), Жамбыл ауданында (2001 ж.– 73%, 2002ж.
– 58,3%), Талғар ауданында (2001ж.-56.5; 2002-53,3%), Сарқан (2001ж.- 50%,
2002ж. –40%), Ұйғыр (2001ж. – 25%, 2002ж. – 23,4%), Еңбекшіқазақ (2001ж. –
9%, 2002ж. – 10%) және Қапшағай (2001ж. – 32,5%, 2002ж. – 18,2%) құрады. Су
арқылы жұқтырудың жолы жылдан жылға анықталуда. Ашық суларды коли-фагиге
зерттегенде Балқаш ауданында 15%, жағымды пробалар, 2,5% Ұйғыр ауданында,
2,2% Талғар ауданында және Сарқан ауданында 1,7% анықталған. Су арқылы
жұқтырудың су жолы белгіленген Талғар ауданының Тұздыбастау, Бесағаш, Қызыл-
Қайрат, Нұра, Арқабай ауылдарында, Ұйғыр ауданындағы Чұнжа, Долайты,
Шарын, Жамбыл ауданының барлық ауылдарында аурудың кепілденбеген сапалысыз
суды пайдаланумен байланыстырады. Инфекция ошақтарын лабораториялық
зерттеуде 10,3% Жамбыл ауданында, 3,2 Талғар ауданында тексеру барысы
растады.
Вирустық гепатитпен ауруды талдау және облыстағы эпидемиялық
процесінің өсу мәліметтері бойынша инфекция тарату фактры болып табылатын
суды активтік түрде пайдалануға беріліп келе жатқанын көрсетеді. Сумен
қамтамасыз ету жөніндегі жаман жағдайдағы елді мекендерде эпидемиологиялық
процесс судан басталып, бір-бірімен байланысы арқылы тарайды.
Бүгінгі күнге облыс бойынша су құбырларының жағдайы өзекті мәселе
болып қалуда, бір қатар мәселелер шешімін таппауда. Жыл сайын істеп тұрған
су құбырларының саны қысқаруда. Егерде 2001 жылдын аяғына есепте 393 су
құбыры тұрса, ағымдағы жылдың қазіргі уақытына 373 қалды, қалғандары
жарамсыздыққа келді. Істен шыққан су құбырларының саны ұлғаюда, бүгінгі
күнге олар 356, ең үлкен сан Алакөл ауданына – 21, Көксу ауданына – 18,
Сарқан – 18, Райымбек – 6 тиесілі. 37 су құбыры иесіз болып табылады, соның
салдарынан тұрғындар шахталық, құдықтық әуелі кездейсоқ су көздерінен суды
пайдалануға мәжбүр болады.
Сумен жабдықтаудың ашық қоймалары болып табылатын 39 су құбырынан,
тек 32-де тазартқыш қондырғылары бар, олардың 10 Райымбек, Талғар, Қарасай
және Жамбыл аудандарында істемей тұр. Зарарсыздандыру қондырғылары тек 19
су құбырларында бар, нәтижесінде тұрғындар суды алдын ала тазалаусыз және
дизинфекциясыз пайдалануға мәжбүр.
Ағымдағы жылдың 8 айында микробиологиялық көрсеткіштерге 6133
орталықтындырылған сумен жабдықтау сулары сынауға алынып зерттелінген,
олардың ішінде 154 пробалар нормативті талаптарға сәйкес келмейді, бұл 2,5%
құрайды. Жекелеген аудандарда стандартты емес сынамалар пайызы берілген
көрсеткіштен асады: Ақсу ауданында стандартты емес сынамалар Жансүгіров
кенті есебінен 4,4 пайыз құрайды, бұл жерде су құбырлары мен жүйелері
жұмыстары мүлдем қазіргі уақыт талаптарына сай келмейтін екі шаруашылық
субъектінің құзырында (қант зауыты және водоканал) болып отыр. Тазарту
қоңдырғылары жоқ, хлораторлық қоңдырғылар ұзақ уақыт бойы істемейді. Ұқсас
жағдай стандартты емес сынамалар пайызы 6,4-ке жеткен, Саркан ауданында да
байқалады, су сапасының төмендеуі тек қайнар да ғана емес, сонымен бірге
тарату жүйесінде де байқалады. Сумен жабдықтаудың күрт жағымсыз жағдай осы
ауданның Лепсі аумағында байқалады. Қолда бар 4 су құбырларының біреуі де
жұмыс істемейді, сондықтан халықтың бір бөлігі кездейсоқ ашық су көздерін
пайдалануға мәжбүр, ал халыққа суды жеткізу ұйымдастырылмаған. Стандартты
емес сынамалар орташа облыстық көрсеткіштен Жамбыл ауданында да асады және
4,3% құрайды.
Балқаш ауданында, 14 жастағы балалар арасында вирустық гепатитпен ауру
4 есе асып түседі, 13 су құбырының 1 ғана жұмыс істейді, қалғаны жарамсыз
жағдайда, өйткені жүйелер және қондырғылар коррозияға ұшыраған, тазарту
қондырғылары, тереңдік насостар бұзылған, электр қуатын өткізу желілері
жоқ.
Қапшағай қаласының Заречный ауылы іш сүзегімен ауруы бойынша қолайсыз
болып табылады, зарарсыздандару қондырғылары 1995 ж. бері жұмыс істемейді,
тарату жүйелері апаттық жағдайда; Қарабұлак кентінде және Ақ-өзектегі
скважиналарының қатал тәртіпті зонасы жоқ, су құдықтары мен жүйелелері
қанағаттанарлықсыз жағдайда; Арна және Шенгелді кенттерінде су жүйелері 3-5
жылдан бері пайдаланылмайды.
Стандартты емес сынамаларының жоғары пайызы Көксу ауданында (6,7%)
және Ақсу ауданында (4,4%) байқалады.
Орталықсыздандырылған қайнарлардан 1015 су сынамалары зерттелініп,
олардың 44 нормативті талаптарға сәйкес келмейтіндігі (4,3%) анықталған.
Қалыптасқан ахуал су қайнарларының үдемелі ластануының, су
құбырларының құрылыстары мен тарату жүйелерінің санитарлық-техникалық
жағдайының нашарлануының, бірқатар су құбырларында қажетті тазарту
құрылыстарының кешені мен зарарсыздандыру қондырғыларының болмауының,
коммуналдық шаруашылық ұйымдарының материалды-техникалық базасының
әлсіздігінің заңды салдары болып табылады.
Халықтың ауыз суды пайдалану мұқтаждығы тұтынатын судың сапасының және
қолайлылығының төмендеуіне төмендегі факторлар әсер етеді:
• су көздерінің, әсіресе жер үсті суларының өнеркәсіптік, ауыл
шаруашылық-тұрмыстық шайынды сулармен жалпы техногенді ластануы;
• су құбырларының және кәріз желілері мен құрылыстарының суды тиісінше
дайындауды әрі шайынды суларды тазалауды қамтамасыз етпейтіндей тозуы;

• ауыз су үшін төлем жөніндегі баға саясатының, тарифтер тетігінің
жетілдірілмеуі, коммуналдық-тұрмыстық секторды және ауыл шаруашылығын
сумен жабдықтауды басқарудағы және пайдаланудағы кемшіліктер;
• халықтың төлем қабілетінің және сапалы ауыз суға қолайлығының
төмендігі;
• сумен жабдықтаудың жаңа жүйелерін салуға, қазіргі жүйелерді жөндеу-
қалпына келтіру жұмыстарына мемлекеттік инвестициялырдың
жеткіліксіздігі;
• шаруашылық – ауыз сумен жабдықтау үшін арнайы барланған жер асты
сулары көздерін пайдаланудың жеткіліксіздігі;
Халық тұтынатын ауыз судың сапасын және қолайлылығын қамтамасыз етумен
байланысты қалыптасқан ахуал себептерін жою жөнінде мақсатты бағытталған
шаралар қабылдамау мынадай жағымсыз салдарға алып келеді:
• облыс тұрғындары денсаулығының нашарлауы;
• аудандарда медициналық-экологиялық ортаның нашарлауына байланысты
халықтың бей-берекет көшіп-қонуы;
• коммуналдық сектор кәсіпорындарында ескірген өндірістік қорлар
көлемінің өсуі;
• пайдалану шығындарының өсуімен қатар коммуналдық қызметтерді ұсыну
сапасының және іркіліссіздігінің төмендеуі;
• жер асты сулары көздері мен ашық су қоймаларын ауыз суға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.