Біріңғай мемлекеттік емтиханға дайындық кезіндегі стратегия мен өзін-өзі тексеру
КІРІСПЕ
1.ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы жайлы түсінік.
1.1 11 сынып оқушыларының ҰБТ.ға психологиялық дайындық бойынша жеке тұлғаны дамытуда кездесетін кедергілердің теориялық негіздері.
1.2. Психологтың жоғары сынып оқушыларын емтихан алдында дайындау жөнінде ата.аналарға ұсынылатын кеңестері.
1.3. Емтихап кезінде және емтиханнан кейінгі қылықтар туралы ұсыныстар
1.4. ҰБТ.ға дайындалудың тиімді жолдары
2.ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы бойынша тәжірибе.эксперимент жұмысы.
2.1. 11 сынып оқушыларының ҰБТ ады қорқынышын анықтау диагностикасы.
1.ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы жайлы түсінік.
1.1 11 сынып оқушыларының ҰБТ.ға психологиялық дайындық бойынша жеке тұлғаны дамытуда кездесетін кедергілердің теориялық негіздері.
1.2. Психологтың жоғары сынып оқушыларын емтихан алдында дайындау жөнінде ата.аналарға ұсынылатын кеңестері.
1.3. Емтихап кезінде және емтиханнан кейінгі қылықтар туралы ұсыныстар
1.4. ҰБТ.ға дайындалудың тиімді жолдары
2.ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы бойынша тәжірибе.эксперимент жұмысы.
2.1. 11 сынып оқушыларының ҰБТ ады қорқынышын анықтау диагностикасы.
Әрбір оқушының білім деңгейін талапқа сай көтеру үшін озық әдістемелік тәжірибелер қажет. Сол жаңа озық әдістемелік технологиялармен қаруланған, заман талабына сай оқытудың жаңа әдістерін, яғни ақпараттық-коммуникациялық технологияларды толық меңгерген, оқушының жан дүниесін түсіне білетін педагог қана білім алушының сапалы білім алуына мүмкіндік жасайды.
Қазіргі қоғамда ҰБТ жаңалық емес, шындыққа келсек бұл үрдіс өзіне саналылық қатынасты талап етеді. Сондықтан мектеп ұжымы осы маңызды міндетті орындауда тиянақты дайындалуы қажет.
ҰБТ түлектердің қорытынды мемлекеттік аттестациясы мен жоғары оқу орнына тапсыратын қабылдау емтиханын біріктірген үлкен сынақ болғандықтан, бұл бала бойындағы психологиялық күйзеліс жағдайының қайталауын төмендетеді. Сонымен қатар ҰБТ-ның психологиялық ерекшеліктеріде бар, оларды мектеп түлектерін емтиханға дайындаған кезде есепке алу қажет.
Оқушылардың ҰБТ-ға психологиялық дайындық өзектілігін бағаламау мүмкін емес. Қандай емтихан болмасын балада күйзеліс тудырады, себебі ҰБТ-ның ережелері тапсырмалары жылдан жылға өзгеріп отырады, көптеген оқушыда қорқыныш пен қобалжу сезімі пайда болады
Мұнда ҰБТ-ға байланысты жеке тұлғаны жан-жақты дамытып, өзін-өзі басқару, ҰБТ-ға дайындық үрдісін ғана көтеріп қоймай, сонымен бірге емтихан, яғни ҰБТ кезінде оқушының өзін-өзі эмоционалдық тұрғыдан ұстауын, ойлау қабілетін, жеке кезеңде өз білімін реттей алуына көмек беріледі. Бұл бағдарламаның негізгі бөлімі оқушыларға релаксациялық жаттығулар мен жүйке-бұлшықеттерінің қозуын төмендетуге арналған жаттығуларды меңгеруге көмектеседі.
Қазіргі қоғамда ҰБТ жаңалық емес, шындыққа келсек бұл үрдіс өзіне саналылық қатынасты талап етеді. Сондықтан мектеп ұжымы осы маңызды міндетті орындауда тиянақты дайындалуы қажет.
ҰБТ түлектердің қорытынды мемлекеттік аттестациясы мен жоғары оқу орнына тапсыратын қабылдау емтиханын біріктірген үлкен сынақ болғандықтан, бұл бала бойындағы психологиялық күйзеліс жағдайының қайталауын төмендетеді. Сонымен қатар ҰБТ-ның психологиялық ерекшеліктеріде бар, оларды мектеп түлектерін емтиханға дайындаған кезде есепке алу қажет.
Оқушылардың ҰБТ-ға психологиялық дайындық өзектілігін бағаламау мүмкін емес. Қандай емтихан болмасын балада күйзеліс тудырады, себебі ҰБТ-ның ережелері тапсырмалары жылдан жылға өзгеріп отырады, көптеген оқушыда қорқыныш пен қобалжу сезімі пайда болады
Мұнда ҰБТ-ға байланысты жеке тұлғаны жан-жақты дамытып, өзін-өзі басқару, ҰБТ-ға дайындық үрдісін ғана көтеріп қоймай, сонымен бірге емтихан, яғни ҰБТ кезінде оқушының өзін-өзі эмоционалдық тұрғыдан ұстауын, ойлау қабілетін, жеке кезеңде өз білімін реттей алуына көмек беріледі. Бұл бағдарламаның негізгі бөлімі оқушыларға релаксациялық жаттығулар мен жүйке-бұлшықеттерінің қозуын төмендетуге арналған жаттығуларды меңгеруге көмектеседі.
1. Грейс Крайг «Психология развития»
2. Муханов. «Жасөспірімдер психологиясы»
3. Аубакироа Р.Ж. «Основы психодиагностики и коррекции отклоняющегося поведения» Семей, 2008.- 72 с
4. Бураханова А.Т. «Психологиялық кеңес беру негіздері» Семей, 2008.- 63 б
5. Бейсова, В.Е.Психолого- методико- педагогический консилиум и коррекционно- развивающая работа в школе:В.Е. Бейсова.- Ростов н/Д: Феникс, 2008.- 283 с
6. Коляева, М.В. Подростковая агрессивность как результат межличностной дезадаптации: М.В. Коляева; Казах.национал. ун-т им. аль-Фараби.- Алматы, 2010.- 24 с.
7. Abykon.ucoz.kz ғаламтор беттері
8. sc0019.burabay.akmoedu.kz ғаламтор беттері
9. Абраменко, В.И. Психология характера школьников подросткового возраста: В.И. Абраменко; Киевский гос.пед.ин-т им.А.М.Горького.- Киев, 1974.- 156 с.
2. Муханов. «Жасөспірімдер психологиясы»
3. Аубакироа Р.Ж. «Основы психодиагностики и коррекции отклоняющегося поведения» Семей, 2008.- 72 с
4. Бураханова А.Т. «Психологиялық кеңес беру негіздері» Семей, 2008.- 63 б
5. Бейсова, В.Е.Психолого- методико- педагогический консилиум и коррекционно- развивающая работа в школе:В.Е. Бейсова.- Ростов н/Д: Феникс, 2008.- 283 с
6. Коляева, М.В. Подростковая агрессивность как результат межличностной дезадаптации: М.В. Коляева; Казах.национал. ун-т им. аль-Фараби.- Алматы, 2010.- 24 с.
7. Abykon.ucoz.kz ғаламтор беттері
8. sc0019.burabay.akmoedu.kz ғаламтор беттері
9. Абраменко, В.И. Психология характера школьников подросткового возраста: В.И. Абраменко; Киевский гос.пед.ин-т им.А.М.Горького.- Киев, 1974.- 156 с.
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі:Әрбір оқушының білім деңгейін талапқа сай көтеру үшін озық әдістемелік тәжірибелер қажет. Сол жаңа озық әдістемелік технологиялармен қаруланған, заман талабына сай оқытудың жаңа әдістерін, яғни ақпараттық-коммуникациялық технологияларды толық меңгерген, оқушының жан дүниесін түсіне білетін педагог қана білім алушының сапалы білім алуына мүмкіндік жасайды.
Қазіргі қоғамда ҰБТ жаңалық емес, шындыққа келсек бұл үрдіс өзіне саналылық қатынасты талап етеді. Сондықтан мектеп ұжымы осы маңызды міндетті орындауда тиянақты дайындалуы қажет.
ҰБТ түлектердің қорытынды мемлекеттік аттестациясы мен жоғары оқу орнына тапсыратын қабылдау емтиханын біріктірген үлкен сынақ болғандықтан, бұл бала бойындағы психологиялық күйзеліс жағдайының қайталауын төмендетеді. Сонымен қатар ҰБТ-ның психологиялық ерекшеліктеріде бар, оларды мектеп түлектерін емтиханға дайындаған кезде есепке алу қажет.
Оқушылардың ҰБТ-ға психологиялық дайындық өзектілігін бағаламау мүмкін емес. Қандай емтихан болмасын балада күйзеліс тудырады, себебі ҰБТ-ның ережелері тапсырмалары жылдан жылға өзгеріп отырады, көптеген оқушыда қорқыныш пен қобалжу сезімі пайда болады
Мұнда ҰБТ-ға байланысты жеке тұлғаны жан-жақты дамытып, өзін-өзі басқару, ҰБТ-ға дайындық үрдісін ғана көтеріп қоймай, сонымен бірге емтихан, яғни ҰБТ кезінде оқушының өзін-өзі эмоционалдық тұрғыдан ұстауын, ойлау қабілетін, жеке кезеңде өз білімін реттей алуына көмек беріледі. Бұл бағдарламаның негізгі бөлімі оқушыларға релаксациялық жаттығулар мен жүйке-бұлшықеттерінің қозуын төмендетуге арналған жаттығуларды меңгеруге көмектеседі.
Сабақтарда оқушылардың қарым-қатынасын дамыту үшін тренингтер қолданылады. Тренингтер оқушыларға адамдар арасындағы қарым-қатынас психологиясын меңгеруіне, іскерлік сапаларын шындауға, ұжым мүшелерінің арасында бірін-бірі түсіну арқылы жағымды психологиялық ахуалды құруға көмектеседі.
Бойында қарым-қатынас жасау және өзін-өзі таныстыру дағдыларының қалыптаспағаны, өзінің эмоционалды қалпын басқара алмауы, өзін-өзі төмен бағалау және тағы да сондай сияқты жағдайлар әр түлекте кездесуі мүмкін. Сондықтан да түлектерге арнайы өткізілетін емтихандар алдындағы психологиялық көмектің маңызы зор болып табылады.[1,23б]
Зерттеу объектісі: жоғарғы сынып оқушылары.
Зерттеудің мақсаты: Біріңғай мемлекеттік емтиханға дайындық кезіндегі стратегия мен өзін-өзі тексеру, өзін-өзі бақылау дағдысына оқыту, өз күшіне сенімін жоғарылату, қобалжу сезімдерімен күресе білуге үйрету
Зерттеудің міндеттері: Балалардың өзгеріске бейім әлемге деген көзқарасын, таңдау бостандығын, тең құқығын, шешім қабылдаудағы белсенділігін, эмпатия мен бірдейлік қалыптастыруға мүмкіндік береді. Стреске қарсы шығуды, сенімді мінез-құлық дағдысын қалыптастыру, ішкі резервтерді тірек етіп, өзін-өзі бақылау дағдыларын дамыту, іс-әрекетін талдағанда өз жауапкершілігін сезінуге көмектесу, конструктивтік өзара әрекеттестік дағдыларына үйретеді.
Зерттеудің нысанасы: Оқушылардың ҰБТ кезінде психологиялық жағдайларын жан-жақты дамуындағы жеке танымдық қабілеті мен оқушылар арасындағы қарым-қатынасын дамыту.
Зерттеу пәні: Оқушылардың ҰБТ кезінде психологиялық жағдайларын жан-жақты дамыту мен жеке танымдық қабілеттерін жетілдіру жолдары.
Зерттеу әдістері: Оқушылардың жеке тұлғасының дамуы балалардың сабақ барысында және сабақтан тыс, жекелей жүргізілген жұмыстарның нәтижесі және сапасынан алынған салыстырмалы негізінде алынған көрсеткіштер.
Жинақтау әдісі арқылы теориялық білімді тәжірибемен ұштастыра отырып жинақталған білім мазмұны бір жүйеге келтірілді.
Зерттеу болжамы: қорытындысы бойынша оқушылардың өзіндік психикалық жағдайлары туралы білімі артады, жағымды эмоционалды жағдайы қалыптасады, стресті жеңіп өз-өзін реттей біледі, сенімді мінез-құлық дағдысы қалыптасады, іс-әрекетін талдағанда өз жауапкершілігін сезінеді. Алған білімдер негізінде өзбетінше шешім табуға үйрете отыра, нәтижесінде жеке тұлғаны жан-жақты дамытуға жағдай тудырылар еді.
Зерттеу базасы: № 23 жалпы орта білім беретін мектебінің 11 А сынып оқушылары.
1-ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы жайлы түсінік.
0.1 11 сынып оқушыларының ҰБТ-ға психологиялық дайындық бойынша жеке тұлғаны дамытуда кездесетін кедергілердің теориялық негіздері.
Бiздiң елiмiзде бiлiмнiң сапасын анықтайтын құрал (жүйе) - ұлттық бiрыңғай тест. Оған көпшiлiктiң көңiлi толмайтыны осы ҰБТ енгiзiлгеннен берi талай рет айтылып та, жазылып та жүр. Бұл жүйе оқушылардың бiлiм деңгейiн нақты анықтайтын тәсiл емес, сонымен бiрге мектеп оқушыларының бiлiм сапасының төмендеуiне де, жоғарылауына да өз әсерiн тигiздi.
ҰБТ түлектердің қорытынды мемлекеттік аттестациясы мен жоғары оқу орнына тапсыратын қабылдау емтиханын біріктірген үлкен сынақ болғандықтан, бұл бала бойындағы психологиялық күйзеліс жағдайының қайталауын төмендетеді. Сонымен қатар ҰБТ-ның психологиялық ерекшеліктеріде бар, оларды мектеп түлектерін емтиханға дайындаған кезде есепке алу қажет.
Дамыған елу мемлекеттiң көшбасшыларының бiрi - Франция бiлiм сапасын осы сынақпен бағалайтын едi, бiрақ француз халқы көшеге шығып мемлекеттiң бұл тәсiлден бас тартуын талап еттi. Мен осы уақытқа дейiн ұзақ жылдар бойы мектепте ұстаздық еткен бiрнеше бiлiктi мұғалiмдермен әңгiмелестiм. Олардың айтуы бойынша, қазiргi ҰБТ бұрынғы емтихан сынақтарына қарағанда оқушылардың бiлiм деңгейiн шынайы бағалай алмайды. Бұрын мемлекеттiк емтихан сынақтарына оқушылар қатты көңiл бөлетiн едi. Әдебиеттен шығарма жазу, математикадан бақылау есептерiн шығару, гуманитарлық пәндерден билет суырып, өзi бiлетiн мағлұматтарды ауызша айтып, бiрқатары мұғалiмдердiң өзiмен бiлiм таластырып жатушы едi. Бұл өз кезегiнде оқушының шығармашылық қабiлетiнiң дамуына, өз бiлiмiн кез келген жағдайда ауызша айтуына үлкен септiгiн тигiзушi едi.
Бүгінгі таңдағы әрбір адамды толғандырған мәселе, жастардың өзіне-өзі қол жұмсауы. Ертеңіміз болған жастардың осындай аянышты халге түсуі аса қорқыншты. Әсіресе мектеп қабырғасына қош айтып, болашақ студент болуды армандаған жастардың ҰБТ-ға барғанда, төмен бал алып қалса, өзін-өзі кінәлап ақыры ауыр трагедиямен тынады.
Бұл жерде ата-аналар мен мұғалімдерге айтарымыз, балаңызды өзгенің баласымен салыстырып, ұрысып, зекуден абай болыңыз. Емтиханнан құласа да, мейіріммен сүйіспеншіліктен құлаған жоқ қой. Басқа да тірлік жолдарын қарастырып, өзге де жұмыс бабын табуына сіздердің де жауапкершілік борыштарыңыз бар. Сол жастарға айтарымыз, болашақ тек осы бір тестпен өлшенбейді. Алда талай қайырлы істер күтіп тұрғанда болуы керек. Заманның қарыштап дамыған, аса ауытпалы заманында, небір үлкен толқындар адамзат баласының алдынан жолықпай қоймайды. Адам әрқандай қиыншылықты жеңу үшін, бастысы өн бойында сабырлық болғаны жақсы. Қиындықсыз бақытқа жетемін деп ойлаудың өзі күпірлік. Пенде болғасын ыстық пен суық тұрмыста алма-кезек жолығып тұрады.[5,52б]
ҰБТ туралы заңды жасаушылар Жасөспірімдерге физикалық жағынан да және психологиялық жағынан да тек бір сынақтан өту және тек бір ғана емтихан тапсыру жеңіл болмақ деп болжанған еді.
Іс жүзінде уайым азаймады, керісінше барлығы басқаша болды: үдеріске қатысушылардың барлығы - оқушылар да, ұстаздар да және оқушылардың ата-аналары да ҰБТ дайындық пен тапсыру кезінде күйгелектіктің, уайымның артатындығын айтады. Өйткені енді оқушыға тапсырған емтиханы үшін бағаны, оны көп жылдар бойы білетін және оның нақты әлеуетін ұғынатын мектеп мұғалімдері қоймайды. Енді барлығын компьютер шешеді, ал ол болса, барлық оқушыларға бірдей қарап, оның ешқандай бұрынғы еңбектерін бағалап, ескермейді. Компьютер тестілеуде түлек жіберген қателіктің кездейсоқ немесе бұл оның білімінің заңды нәтижесі екенін көре алмайды. Және де, екінші жағынан, жасөспірімде өзі таңдаған ЖОО қабылдау комиссиясына өзінің білімділік деңгейін көрсететін, ҰБТ басқа мүмкіндігі жоқ.
Оқушыға, ата-анаға психологиялық көмек берудің нәтижесінде ҰБТ қорытындысы жылдан жылға көтерілуде.
ҰБТ қорытындыларының салыстырмалы сараптамасы
Оқу жылы
Түлектер саны
Орташа ұпай
Орындалу пайызы
Грант саны
2010-2011
28
99,7
79,7
15
2011-2012
31
81,97
65,6
16
2012-2013
35
82,3
65,8
16
2013-2014
38
82,26
65,8
13
2014-2015
33
86,9
94
6
1.2. Психологтың жоғары сынып оқушыларын емтихан алдында дайындау жөнінде ата-аналарға ұсынылатын кеңестері.
Балаларыңызға емтиханға тиімді дайындалуда көмек көрсету үшін келесі кеңестерге назар аударыңыз:
Емтихан алдында балаңыздың қобалжуын көтермеңіз. Бұл тестілеудің нәтижесінде теріс әсер етуі мүмкін, Өйткені бала өзінің жас ерекшеліктеріне байланысты өзінің эмоцияларын ұстай алмауы мүмкін;
Үйде дайындалу үшін балаңызға ыңғайлы жұмыс орнын жасаңыздар. Балаңыз дайындалған кезде ешкім оған бөгет жасамасын;
Балаңыздың дайындалатын тақырыптарын күндерге бөліп, жоспарлаңыз;
Тапсырмаларды орындаған кезде балаңызға уақытты дұрыс бөлуді үйретіңіз. Егер балаңызда сағат болмаса, емтиханға барар алдында оған сағатты беріңіз;
Балаңызды емтихандарға дайындалу әдістемесімен таныстырыңыз. Пәндер бойынша тесттік тапсырмалардың әр түрлі нұсқаларын дайындаңыз да, балаңызды жаттықтырыңыз. Өйткені тестілеу балаңызға таныс ауызша мен жазбаша емтихандардан өзгеше;
Балаңызды мадақтап, өзіне деген сенімін жоғарлатуды ұмытпаңыз;
Балаңыздың ішетін тағамына көңіл аударыңыздар. Балық, ірімшік, жаңғақ, курага және т.с.с бас миының жұмысын белсендіреді;
Емтихан алдында балаңыз толымды демалу үшін жағдай жасаңыз. Өйткені ол жақсы ұйықтап, демалуы қажет;
Емтиханнан кейін балаңызды сынға алмаңыздар және оған ашу байқатпаңыз;
Есіңізде болсын: Ең бастысы және негізгісі - балаңызды емтиханмен байланысты қобалжу деңгейін төмендету керек және оларға дайындалу үшін қажетті жағдайлар туғызу керек.[3,66б]
Психологтың жоғары сынып оқушыларын емтихан алдында дайындау жөнінде ұстаздарға ұсынылатын кеңестері
ҰБТ-ді жемісті тапсырудың себептерінің бірі ол бұған ұстаздардың қатынасынан және олардың оған қалай қарайтынына байланысты. Сондықтан да, оқушыларға емтихандарға тиімді дайындалуда көмек көрсету үшін келесі кеңестерге назар аударыңыздар:
* Жоғары сынып оқушыларының дайындалатын тақырыптарын күндерге бөліп, жоспарлаңыз;
* Жоғары сынып оқушыларын емтихандарға дайындалу әдістемесімен таныстырыңыз. Пәндер бойынша тестік тапсырмалардың әр түрлі нұсқаларын дайындаңыз да, оларды жаттықтырыңыз;
* Тестік тапсырмаларды орындаған кезде жоғары сынып оқушыларына уақытты дұрыс бөлуді үйретіңіздер;
* Жоғары сынып оқушыларын әрқашан мадақтап, олардың өзіне-өзі сенімін жоғарылатыңыз;
* Емтихан алдында оқушылардың қобалжуын көтермеңіздер. Бұл кері әсер беруі мүмкін;
* Тестілеу алдында және одан кейін оқушыларға ашу байқатпаңыз;
* Есіңізде болсын: Ең бастысы және негізгісі - жоғары сынып оқушыларында емтиханмен байланысты қобалжу деңгейін төмендету керек және оларға ашуланбау керек.
1.3. Емтихап кезінде және емтиханнан кейінгі қылықтар туралы ұсыныстар
1. Емтиханға бір күн қалғанда еш нәрсемен айналыспа. Егер сен бір нәрселерді жаттап улгермесең, солай қоя сал, жаттама. Демал, көңілінді көтер, емтихан жөнінде ұмыт.
2. Емтихан алдында жақсылап ұйықтап ал.
3. Міне, сен сыныптың жанындасың. Тыныштал! Мен тынышпын деп бірнеше рет қайтала. Бірінші қатарда жауап беруге тырыс. Егер кірмей көп уайымдап тұрсаң, қорқыныш сезімі жаралап, қобалжисың, өзіңе сенімсіздік туындайды.
4. Ойларыңды жинақтап, эмоцияларыңды ретте.
5. Сыныпқа Барлығы жақсы боладыдеген сеніммен кір.
6. Жақсылап отырып, арқан.ды тік ұста. Өзіңді барлығынан жоғары деп сана. Менде барлығы жақсы деген пікірді ұстап, оны асықпай бірнеше рет қайтала. Соңында қолыңды жұмырдықтап қатты қыс.
7. Қобалжуды жеңетін тыныс жолдарына арналған жаттығулар жаса:
:: Жайлы отыр.
:: Мұрын арқылы терең дем алу (4-6 секунд).
:: Дем алуды тоқтатып (2-3 секунд) отыр.
8. Тестілеу кезінде қажетсіз сұрақ қоймау үшін, зейін қойып тыңда. Саған бланкті қалай толтыру, қандай әріптермен жазу, мектеп нөмірін қалай кодтау керек екенін түсіндіреді
9. Жан-жағыңа көңіл аудармай, зейін тұрақтылығына тырыс. Сен үшін тек тестті орындау уақыты және тапсырма берілген бланкі маңызды. Тапсырманы соңына дейін оқы.Тапсырманы бірінші сөздерінен түсінікті деп ойлап қалып, аяғын өзім ойлап табам деп асығысқа жол берме.
10. Өзін сенімді сұрақтарға жауап беруден баста. Сонда сен жұмыс жасауға дайын боласың. Кез келген сұраққа сен жауап бере аласың, тек сен ойларыңды жинақта.
11. Келесі тапсырмаға көшкенде, алдыңғы тапсырмана ұмыт, олар бірбіріне ұқсамайды.
І 2. Шегеру әдісін пайдалан! Сәйкес келмейтін жауаптарды ретімен сызып таста.
13. Егер сен жауап беруде күмәндансаң, өзіңнін интуицияңа сен!
14. Өз жүмысыңды тексеріп шығуға уақыт калдыр, қателерді байқау үшін көзіңмен жүгіртіп өт
15. Барлық тапсырманы орындауға тырыс, бірақ тәжірибе жүзінде мүмкін емес екенін есіңе сақта. Тесттік тапсырмалар максимальды еңбектенуге арналған, ад жақсы баға алу үшін тапсырмалардың 70 % орындау керек.
-Жауап беру кезіндегі әрекет
-Егер емтихан қабылдаушы адам - жігерлі болса, сенің ақырын, үзіліс жасап айтқан жауабың оған мүмкін ұнамайды. Соны ескеріп отыр.
-Егер емтихан қабылдаушы адам - сабырлы, байсалды кісі болса, сен оған қатты дауыспен, мимикамен, ишарамен жауап берме. Ешқашан шектен шығып кетпеуді ұмытпа. Артық ештеңе болмауы тиіс!
1.4. ҰБТ-ға дайындалудың тиімді жолдары
- Күн тәртібі мен жұмыс орнын қалай ұйымдастырамыз?
- Жұмыс орны өте ыңғайлы және тыныш болуы керек.
- Тестке дайындалатын үстел үстінде сары немесе күлгін түсті парақтар немесе мата қиындысы болғаны дұрыс, өйткені ол интеллектілік белсенділікті арттырады.
Күн тәртібі:
* күнді үш бөлікке бөл;
* Тестке күніне 8-сағат дайындық;
* Спортпен айналысуға таза ауада серуендеуге үй шаруасымен айналысуға 8-сағат;
* 8-сағаттан кем ұйықтама;
* 2-сағат тестке дайындалып, 30-40 минут мидағы жүйкелік қатаюдан арылып, ақыл-ой еңбегін дене еңбегімен (гимнастикалық жаттығулар т.б.) кезектестіру керек.
Тамақтану:
Күніне 3-4 рет витаминге толы тағамдармен тамақтану керек. Грек жаңғағын, сүт өнімдерін, балықты, етті, көкөністі, жеміс-жидекті, шокаладты қолдау керек. Бұл тағамдар адам миындағы интеллект деңгейін арттырады.
Тестке 1-күн қалғанда
1. Балаларыңызға мүмкіндігінің аз екендігі туралы айпаңыз.
2. Отбасылық қарым-қатынасты дұрыс сақтаңыз.
3. Балаңыздың ұйқысының дұрыс болып, физиологиялық тұрғыда шаршамауын талап етіңіз.
4. Егер бір нәрсені оқып үлгермесе, дұрысы талап етпеңіз, керісінше дем алып, көңіл көтеруіне мүмкіндік жасаңыз.
5. Таза ауада достарыңмен, ең жақын адамдарымен серуен жақсы әсер етеді.
6. Кешкі аста дастархан басында рухани қолдау сөздер айтыңыз.
7. Балаңызды ерте жатып, дұрыс ұйықтауын қадағалаңыз.
Тест күні
1. Тест күні балаңыздан бұрын тұрып, оятып, бүгінгі таң ол үшін сәтті атқанын сендіріп айтыңыз.
2. Суық суға жуынуын, гимнастикалық жаттығулар жасауын қадағалаңыз.
3. Жеке куәлігін, рұқсат қағазын, қара қаламын ұмытып кетпеуін қадағалаңыз.
Тест күнгі тамақтану үлгісі:
1. Аса майлы тамақ жеуге болмайды және мүлдем тамақтабауғада болмайды.
2. Қатты қобалжығандықтан, балаңызда тәбеті болмауы мүмкін, бірақ аудитория атмосферасына шыдау үшін тамақтанбаса болмайды.
3 .Жеңіл көкөністен жасалған тағамдар жеген дұрыс.
Тест күнгі психологиялық қолдауды қалай көрсетеміз?
Таңертең балаңызбен бірге барыңыз, қолдау көрсетіңіз. Бәрі сәтті болатындығына сендіріңіз. Тесттен кейін жылау, ашулану, тұйықталу сияқты әртүрлі мінез-құлық көрсетуі мүмкін. Тест нәтижесін көрмей қобалжудың орынсыз екенін ескертіңіз.Орынсыз ескертпелер айтпаңыз, мұның соңы қиын жағдайға соқтыруы мүмкін. Тест нәтижесін хабарлағанда қасында болыңыз. Сіз күткен нәтижеге сәйкес келмесе де сабырлылық танытып, қолдау көрсетіңіз. Ендігі өмірінің сәтті болуына тілек білдіріңіз.
Балаларыңызда тестте кездесетін қиындықтар.
1. Психологиялық қобалжудың жоғарылауы
2. Есте сақтаудың төмендеуі
3. Сұрақты соңына дейін оқымауы
4. Нұсқаларды толтыруда шатастыруы
5. Уақытты дұрыс пайдалана алмау
6. Ойын жинақтай алмау, шашыраңқылық
7. Ұялы телефон, шпоргалка қолдануда комисия мүшелеріне ұсталу
8. Қосымша құралдармен жұмыс істеп, білетін сұрақтардың өзін белгілемейді.
9. Жүрек айну, іш ауру
Ата-аналарға БҰТ-ға психологиялық дайындық бойынша көмек-кепілдемелер.
Ата-аналарға кеңес:
БҰТ-ға дайындалуда оқушыға қалай көмектесуге болады?
· Тестілеуге балаңыздың алатын ұпай санына көп алаңдамаңыз. Және де сынақтан кейін балаңызға сөге қарамай, сынамаңыз. Балаңызды алынған ұпай саны оның нағыз мүмкіндігінің өлшемі емес екендігіне сендіріңіз.
· Тестілеу тапсырар алдында балаңыздың алаңдаушылығын жоғарлатпаңыз, бұл тестілеудің нәтижесіне теріс әсер етуі мүмкін. Балаға әрқашан ата-анасының қобалжуы, толқуы беріледі. Егер ата-аналар дәл жауапкершілігі мол сәтте өз эмоцияларын игерсе, балалар өз жастық кезеңінің ерекшелігіне қарай эмоционалды жарылуы мүмкін. Балаңызды қолдап отырыңыз, әр жақсы жетістіктері үшін мақтап отырыңыз.
· Балаңыздың өзіне деген сенімділігін жоғарлатыңыз. Себебі бала сәтсіздіктерден көбірек қорыққан сайын, қателерді еөбірек жіберу мүмкіндігі соғұрлым артады. Балаңыздың көңіл-күйін қадағалаңыз, тек Сіз ғана оның күйінің нашарлағанын жақсы сезіп, уақытылы қажудың (переутомление) алдын ала аласыз. Балаңыздың дайындалу тәртібін бақылаңыз, оның дайындалуы мен демалуы үйлесіп жатуы тиіс.
· Балаңызға дайындыққа үйден қолайлы орын беріңіз, әсіресе, үйде ешкімнің бөгет болмауын қамтамасыз етіңіз. Тамақтануға да назар аударыңыз: қарқынды ақыл-ой еңбегінде дәрумені көп тамақтың септігі мол. Әсіресе балық, ірімшік, жаңғақ, өрік және т.б. мидың жұмысын жақсартады.
· Балаңазға тақырыптарға дайындықты әр күнге бөлуге көмектесіңіз. Балаңызды емтиханға дайындалу әдістемесімен таныстырыңыз. Материалдың жаттанды мәнін түсінбей, ең негізгі сәттерін қарап, материалдың логикасы мен мәнін ұғып алуға кеңес беріңіз. Қарап жатқан материалды жоспар бойынша тәртіпке келтіріп, қысқа сызбалық жазбалар мен кестелерді жасаудың пайдалылығын көрсетіңіз. Егер балаңыз қиналса, көмектесіңіз. Негізгі формулаларды және анықтамаларды бөлек бетке жазып, жұмыс үстелінің үстіне іліп қойсын.
· Алдын ала тестері бар кітаптар сатып алып, балаңызды жаттықтырыңыз. Мұнда балаңыз тәжірибе жүзінде тестерді орындауға, уақытты үнемді пайдалануға үйренеді. Бұл балаңыздың барлық тестілеу барысында зейінін бір жерге шоғырлантуға дағдыландырады, ал бұл өз кезегінде салқынқандылыққа баулиды және артық алаңдаушылықты алып тастайды. Емтихан кезінде балаңыздың қолына сағат тағуға ұмытпаңыз. Емтихан болар алдында балаңыз жақсылап тынығып, ұйқысы қанғаны жөн.
· Балаңызға беру уақытында мыналарға назар аударуына кеңес беріңіз:
· Алдымен барлық мәтінді, олардағы тапсырмаларды бір көзбен жүгіртіп шықсын, ол балаңыздың жұмысқа деген ынтасын жоғарлатады;
· Сұрақты бар зейінін қоя оқып, оның мәнін түсінсін, себебі көп жағдайда балалар тестінің бірінші сөзін ғана оқып, сөйлемді соңына дейін қарамай, жауапты таңдай салады;
· Егер сұрақтың жауабын білмесең немесе күмәндансаң, оны белгілеп қой да, кейін, барлық тапсырмаларды орындағанан кейін сол сұраққа оралып, қайтадан істеп көр;
· Егер берілген уақытта сұрақтарға жауап бере алмай жатсаң, ең мүмкін деген жауапты таңда не интуицияңа жүгін.
· Есіңізде болсын: ең бастысы -- бұл балыңыздың қажуы мен алаңдатуын түсіру және сабақ оқуға жақсы жағдай жасау.
2-ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы бойынша тәжірибе-эксперимент жұмысы.
2.1. 11 сынып оқушыларының ҰБТ ады қорқынышын анықтау диагностикасы.
Табысқа жету қажеттiлiгi әдістемесі.
Мақсаты: балалардың табысқа жету қажеттілігін анықтау.
Нұсқау: Берiлген ситуацияларды көз алдыңа елестет және ойланбай тез, бiрден ойыңа келген жауапты ата. Ия немесе Жоқ жауаптарды жауап беретiн бланктың сәйкес келетiн графасына жаз.
1 Табыс өмiрде алдын-артын болжағантықтан гөрi кездейсоқ жағдайға байланысты.
2. Егер мен көңiлiм сүйген жұмыстан айырылсам, онда маған өмiрдiң мағынасы жойылады.
3. Маған қандай болса iстiң ақырғы нәтижесiнен гөрi оның орындалуы кажеттi.
4. Менiң ойымша адамның көпшiлiгi жақындарының арасындағы жаман қарым-қатынастан гөрi жұмыстағы сәтсiздiктен азап шегедi.
5. Менiң ойымша, адамның көпшiлiгi, жақын арадағы мақсаттармен емес, алыс мақсаттармен өмiр сүредi.
6. Менiң өмiрiмде сәтсiздiктен гөрi жетiстiктер көбiрек.
7. Маған жiгерлi адамнан гөрi эмоциональды адамдар көбiрек ұнайды.
8. Тiптi әдеттегi жұмыста да мен оның кейбiр элементтерiне жаңалық енгiзуге тырысамын.
9. Жетiстiктер туралы ойлар менi толық тартып әкеткен кезде, мен сақтық шараларды ұмытып кетуім мүмкiн.
10. Менi ата-анам жалқау бала деп санаған.
11. Менiң бақытсыз болуыма менен гөрi жағдайлар айыпты деп ойлаймын.
12. Менiң ата-анам тым қатан бақлауға алған.
13. Менде, қабiлеттiлiкке қарағанда, шыдамдылық молырақ.
14. Өзiмнiң ниетiмнен бас тартуым, табысқа жетуiмнiң күмәндануыма емес, жалқаулыққа байланысты.
15. Мен өзiмдi өз күшiме сенетiн адам деп ойлаймын.
16. Табысқа жету үшiн мен қауiп-қатерлi жағдайға түсуiм мүмкiн.
17. Мен ынталыссыз адаммын.
18. Бәрi жатық болғанда менiм энергиям күшейедi.
19. Егер мен тiлшi болсам, онда мен саяхатшылардан гөрi адамдардың жаңа өнер табыстары туралы жазар едiм.
20. Менiң жақындарым әдетте менiң жоспарларымды қуаттамайды.
21. Менiң өмiрге қоятын талаптарым, менiң жолдастарымның талаптарынан төмен.
22. Менiң ойымша менде қабiлеттiлiктен гөрi қайсарлық артығырақ.
Нәтиженi өндеу. № 2,6,7,8,14,16,18,19,21,22 сұрақтарда Ия деген жауапқа және
№ 1,3,4,5,9,10,11,12,13,15,17,20 сұрақтарда Жоқ деген жауапқа бiр ұпайдан қосыңдар.
Табысқа жету қажеттiлiгiнiң көрсеткiшi ұпайдың жалпы қосындысы болып саналады. Оның шамасы 2-22 ұпайдың арасында жатады.
Қорытынды:
1. ТК 10Сiз алдыңызға жеңiл мақсатты қоюды артық көресiз, жиi өзiңiздiң жай-күйiңiзбен қанағатталасыз, жұмысқа қызыға ынталанбайсыз. Әдетте жұмыс iстегенде оны жақсартам депойламайсыз.
2. ТК = 10 -12Бұл типке жататын адамдар нақты, тек өте киын емес мақсаттарды алдына коюды артық көредi. Мұндай адамдардың тiлегi тек практикалық iстермен байланысты. Жиi өзiнiң жай-күйiмен қанағатталынады. Жұмыс iстеген кезде, оны бұрын iстеген жұмысқа қарағанда, жақсырақ iстеймiн деп ұмтылмайды. Жұмыстағы сәтсiздiктi мазасызданбай басынан өткiзедi.
3. ТК = 13 -14Сiз өзiңiзге сын көзбен қарайсыз. Сондықтан сiз алдыңызға қиын мақсат қоясыз және оны орындауға тырысасыз. Кейбiр iстеген жұмыстарыңыз сiзге ұнамайды. Қайда болса да, жұмыс iстегенде сiз табысқа жетуге тырысасыз, әсіресе жарыстастық болса. Тек көмектен де бас тартпайсыз.
4. ТК = 15 -16Сiз өзiңiздiң мүмкiншiлiгiңiздi жоғары бағалайсыз, сондықтан алдыңызға қиын мақсаттарды қоясыз және оған жетуде қайсарлық мiнезiңiздi көрсетесiз. Жеткен жетiстiкпен қанағаттанбайсыз. Iстеген жұмысты одан да жақсартуға тырысасыз. Жұмысты берiлiп iстейсiз. Iстеген жұмысыңызға жаңалық енгiзуге тырысасыз.
5. ТК 17Сiз ер мiнездiсiз. Сiз мақсатқа жетуде қайсарлық бiлдiресiз. Жеткен табысқа қанағаттанбайсыз. Әр уақытта iстеген жұмысты жақсартуға тырысасыз. Жұмыспен өте қатты әуестенесiз және табыс рақаттылығын бастан өткiзуге әуессiз. Қандай болса да жұмыска творчестволық және қуатты оймен кiрiсесiз. Жолдастарыңыздың жетiстiктерiне олармен бiрге қуанасыз. Жеңiл табысқа қанағаттанбайсыз.
Табысқа жету қажеттiлiгi әдістемесі
11 А сынып оқушыларының табысқа жету қажеттілігін анықтау
№
Т.А.Ә.
Ұпай
1.
Х1
11ұпай
2.
Х2
12ұпай
3.
Х3
12ұпай
4.
Х4
10ұпай
5.
Х5
11ұпай
6.
Х6
11ұпай
7.
Х7
13ұпай
8.
Х8
13ұпай
9.
Х9
13ұпай
10.
Х10
7ұпай
11.
Х11
11ұпай
12.
Х12
9ұпай
13.
Х13
9ұпай
14.
Х14
14ұпай
15.
Х15
14ұпай
16.
Х16
13ұпай
1. ТК 10Сiз алдыңызға жеңiл мақсатты қоюды артық көресiз, жиi өзiңiздiң жай-күйiңiзбен қанағатталасыз, жұмысқа қызыға ынталанбайсыз. Әдетте жұмыс iстегенде оны жақсартам деп ойламайсыз.
2. ТК = 10 -12Бұл типке жататын адамдар нақты, тек өте киын емес мақсаттарды алдына коюды артық көредi. Мұндай адамдардың тiлегi тек практикалық iстермен байланысты. Жиi өзiнiң жай-күйiмен қанағатталынады. Жұмыс iстеген кезде, оны бұрын iстеген жұмысқа қарағанда, жақсырақ iстеймiн деп ұмтылмайды. Жұмыстағы сәтсiздiктi мазасызданбай басынан өткiзедi.
3. ТК = 13 -14Сiз өзiңiзге сын көзбен қарайсыз. Сондықтан сiз алдыңызға қиын мақсат қоясыз және оны орындауға тырысасыз. Кейбiр iстеген жұмыстарыңыз сiзге ұнамайды. Қайда болса да, жұмыс iстегенде сiз табысқа жетуге тырысасыз, әсіресе жарыстастық болса. Тек көмектен де бас тартпайсыз.
4. ТК = 15 -16Сiз өзiңiздiң мүмкiншiлiгiңiздi жоғары бағалайсыз, сондықтан алдыңызға қиын мақсаттарды қоясыз және оған жетуде қайсарлық мiнезiңiздi көрсетесiз. Жеткен жетiстiкпен қанағаттанбайсыз. Iстеген жұмысты одан да жақсартуға тырысасыз. Жұмысты берiлiп iстейсiз. Iстеген жұмысыңызға жаңалық енгiзуге тырысасыз.
5. ТК 17Сiз ер мiнездiсiз. Сiз мақсатқа жетуде қайсарлық бiлдiресiз. Жеткен табысқа қанағаттанбайсыз. Әр уақытта iстеген жұмысты жақсартуға тырысасыз. Жұмыспен өте қатты әуестенесiз және табыс рақаттылығын бастан өткiзуге әуессiз. Қандай болса да жұмыска творчестволық және қуатты оймен кiрiсесiз. Жолдастарыңыздың жетiстiктерiне олармен бiрге қуанасыз. Жеңiл табысқа қанағаттанбайсыз.
Қорытынды: тест нәтижесі бойынша
ТК 10 аралығында 2 оқушы,
ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы,
ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы,
ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы,
ТК 17 аралығында 0 оқушы.
Табысқа жету қажеттілігі әдістемесі
Сыныптың Табысқа жету қажеттілігін пайыздық есеппен бағалау
Гистограмма 1
Зерттеу қорытындысының пайыздық мөлшері бойынша:
ТК 10 аралығында 2 оқушы-12,5%
ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы-43,75%
ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы-37,5%
ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы-0%
ТК 17 аралығында 0 оқушы-0% құрады.
Табысқа жету қажеттілігі әдістемесіне (H.С.Немов)
Хаттама №1
Машықкер:
Зерттеу өткізілген мерзімі: 6.04.2017ж
Зерттеу объектісі: Семей қаласының №23 орта білім беретін мектебінің 11 А сыныбы
Қатысқан оқушылар саны: 16
Қатыспаған оқушылар саны: 2
Зерттеу мақсаты: 11 сынып оқушыларының табысқа жету қажеттілігін зерттеу.
Зерттеу қорытындысы
Зерттеу қорытындысын жалпылау: 11 сынып оқушыларының табысқа жету қажеттілігін зерттеу мақсатында диагностика жүргізілді. Бұл сараптама бойынша оқушылар өз бетінше жұмыс жасай алуды, сонымен қатар табысқа жетудің қажеттілігін ұғана алды. Сынып белсенді, әрі ұйымшылдықпен зерттеу жұмысына қатысты. Қорытынды бойыншаТК 10 аралығында 2 оқушы, ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы, ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы, ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы, ТК 17 аралығында 0 оқушы деген нәтиже алды.
Ал пайыздық көрсеткіш бойынша, ТК 10 аралығында 2 оқушы-12,5% ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы-43,75% ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы-37,5% ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы-0% ТК 17 аралығында 0 оқушы-0% құрайды.
Зерттеу қорытындысы бойынша, төмен және орташа нәтиже көрсеткен оқушылар ескеріліп, олармен әрі қарай коррекциялық түзету жұмыстары жүргізілу қолға алынды.
Сыныптың зерттеу қорытындысы бойынша сандық және пайыздық мөлшері № 1 кестеде және № 1 гистограммада көрсетілген.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы диагностикасы
Мақсаты:Бұл әдіс стреске тұлғаның жеке сезгіштігі ретінде алаңдау деңгейін анықтауға және тұлғаның көп жағдайда қорқу, қауіптену жағдайын сипаттауға мүмкіндік береді.
Сыналушыға ескерту:Төмендегі сөйлемдерді зейін қоя оқып, оң жағындағы тиісті цифрларды сызыңыз,. Жауап беруге көп ойланбаңыз, себебі дұрыс не бұрыс жауап бәрі-бір жоқ.
№
Сұрақтар
Ешқашанда
Кейде
Жиі
Ұдайы
1.
Мен қанағаттанғанымды сезінемін
1
2
3
4
2.
Мен тез шаршаймын
1
2
3
4
3.
Мен оңай жылап жіберемін
1
2
3
4
4.
Мен басқалар сияқты бақытты болғым келеді
1
2
3
4
5.
Мен кейде тез шешім қабылдай алмағандықтан жеңіліп қаламын
1
2
3
4
6.
Мен өзімді сергек сезінемін
1
2
3
4
7.
Мен салмақты, салқын қанды, жинақы сезінемін
1
2
3
4
8.
Қиыншылықты күту мені өте алаңдатады
1
2
3
4
9.
Мен кейбір ұсақ-түйекке күйзелемін
1
2
3
4
10.
Мен өзімді бақытты сезінемін
1
2
3
4
11.
Мен бәрін де жүрекке жақын қабылдаймын
1
2
3
4
12.
Маған өзіме деген сенімділік жетпейді
1
2
3
4
13.
Мен өзімді қауіпсіз жағдайдамын деп сезінемін
1
2
3
4
14.
Мен қиыншылықтар мен қысылтаяқ жағдайлардан қашамын
1
2
3
4
15.
Менде жабырқау сәттер болады
1
2
3
4
16.
Мен риза боламын
1
2
3
4
17.
Барлық ұсақ-түйектер мені алаңдатады және ойландырады
1
2
3
4
18.
Мен көңілім түңілген нәрсеге көп алаңдаймын.
Ол туралы тіпті ұмыта алмаймын
1
2
3
4
19.
Мен салмақты адаммын
1
2
3
4
20.
Мен өзімнің жұмыстарым туралы ойласам күшті мазаланамын
1
2
3
4
Сұрақтар екі кіші шкаладан тұрады: Тұлғаның қасиеті және эмоциялық жағдайы ретінде алаңдауын өлшеу. Нәтижелерін есептеу: 2,3,4,5,8,9,11,12,14,15,17,18,20 сұрақтары жауабының сомасынан 1,6,7,10,13,16,19 сұрақтары жауабының сомасын алып таста. Оған 35 санын қос. Е1+Е2+35=Нәтиже
Қорытынды:30 ұпайға дейін болса - алаңдаудың төменгі деңгейі;
30 - дан 45 - орташа;
45- тен көп болса - алаңдаудың жоғарғы деңгейі.
Ескерту:Алаңдаушылық деңгейі жоғарғы сыналушыға ерекше назар аударған дұрыс, оған психологиялық көмек жүйесін құру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру керек.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы әдістемесі бойынша
11 А сынып оқушыларының алаңдаушылық деңгейін анықтау
Кесте 2
№
Т.А.Ә.
ұпай саны
Нәтижесі
1.
Х1
31 ұпай
Орташа
2.
Х2
56 ұпай
Жоғары
3.
Х3
40 ұпай
Орташа
4.
Х4
61ұпай
Жоғары
5.
Х5
47 ұпай
Жоғары
6.
Х6
35ұпай
Орташа
7.
Х7
35 ұпай
Орташа
8.
Х8
40 ұпай
Орташа
9.
Х9
41 ұпай
Орташа
10.
Х10
42ұпай
Орташа
11.
Х11
40ұпай
Орташа
12.
Х12
36 ұпай
Орташа
13.
Х13
36 ұпай
Орташа
14.
Х14
28ұпай
Төмен
15.
Х15
34ұпай
Орташа
16.
Х16
32ұпай
Орташа
30 ұпайға дейін болса - алаңдаудың төменгі деңгейі;
30 - дан 45 - орташа деңгейі;
45- тен көп болса - алаңдаудың жоғарғы деңгейі;
Қорытынды: тест нәтижесі бойынша
45-тен көп балл аралығында 3 оқушы,
30-45 балл аралығында 12 оқушы,
30-0 балл аралығында 1 оқушы.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы диагностикасы бойынша нәтижесі.
Гистограмма 2
Зерттеу қорытындысының пайыздық мөлшері бойынша:
Жоғары ұпай алған 3 оқушы - 18,75%;
Орташа ұпай алған 12 оқушы - 75%;
Төмен ұпай алған 1 оқушы - 6,25% құрады.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы әдістемесіне
Хаттама №2
Машықкер:
Зерттеу өткізілген мерзімі: 7.04.2017ж
Зерттеу объектісі: №23 орта білім беретін мектебінің 11 А сыныбы
Қатысқан оқушылар саны: 16
Қатыспаған оқушылар саны: 2
Зерттеу мақсаты: 11 сынып оқушыларының алаңдаушылық деңгейін анықтау.
Зерттеу қорытындысы
Зерттеу қорытындысын жалпылау: 11 сынып оқушыларының алаңдаушылық деңгейін анықтау мақсатында диагностика жүргізілді. Бұл сараптама бойынша оқушылар өз бетінше жұмыс жасай алуды, сонымен қатар есте сақтау процестерінің маңыздылығын ұғына алады. Сынып белсенді, әрі ұйымшылдықпен зерттеу жұмысына қатысты. Қорытынды бойынша 45-тен көп балл аралығында 3 оқушы, 30-45 балл аралығында 12 оқушы, 30-0 балл аралығында 1 оқушы.
Ал пайыздық көрсеткіш бойынша, жоғары ұпай алған 3 оқушы - 18,75%; орташа ұпай алған 12 оқушы - 75%; төмен ұпай алған 1 оқушы - 6,25% құрады.
Зерттеу қорытындысы бойынша, төмен және орташа нәтиже көрсеткен оқушылар ескеріліп, олармен әрі қарай коррекциялық түзету жұмыстары жүргізілу қолға алынды.
Сыныптың зерттеу қорытындысы бойынша сандық және пайыздық мөлшері № 2 кестеде және № 2 гистограммада көрсетілге
Сен көшбасшы бола аласын ба? диагностикасы.
1. Сен адамдарды басқара аласын ба?
Иа-5 Жоқ-0
2. Ауыл шаруашылық часкесінде жұмыс жасай аласын ба?
Иа-5 Жоқ-0
3. Біреуге қарсы шығыу сені рахаттандырады ма?
Иа-5 Жоқ-0
4. Екі қасиеттін қайсысын көбірек бағалайсын?
Абырой-5 Нәзіктік-0
5. Хадық алдына шығып сөз сөйлегенді жақсы коресін бе?
Иа-5 Жоқ-0
6. Сенің ойынша өркениеттер деңгейін қалай анықтауға болады?
Әйелдер эмансипациясынын дәрежесімен-0
Техниканың даму дәрежесімен -5
7. Біреудің икімсіздігі сенің ашуына тиеме?
Иа-5 Жоқ-0
8. Адамдармен қарым-қатынасқа түсетін жұмыстарды ұнатасын ба?
Иа-5 Жоқ-0
9. Сен өзіңді көп уақыт бойы анаңнын бақылауындамын деп ойлайсын ба?
Иа-5 Жоқ-0
10. Алғаш танысқанда сіз ен бірінші неге көніл аударасыз?
Сырт келбетіне-0 Сөйлеген сөзіне-5
11. Өз дегеніңді орындата алмасаң ызаға берілесіңбе?
Иа-5 Жоқ-0
12. Кімнің маңсап түрі саған қызықты болып көрінеді?
Атақты актер Гарри Купердікі-0
Джимми Кларктікі автоколік жарыстарының чимпионы -5
13. Сені сайлауға үміткер ретінде жиі ұсынады ма?
Иа-5 Жоқ-0
14. Сен батыл бастамалардың ұйымдастырушысы боласын ба?
Иа-5 Жоқ-0
15. Сен жұмыстар өз бетімен шешілгенше тосасын ба?
Иа-5 Жоқ-0
16. Мысалыға сенің бөлмеңнін терезесінде перде жоқ, бұл сенің ашуына тиеме?
Иа-5 Жоқ-0
17. Қандай түсті ұнатасын?
Көгілдір-5 Қызыл-0
18. Шешімді оңай қабылдайсын ба?
Иа-5 Жоқ-0
19. Қандай спорт түрі жанына жақын?
Ептілікті дамытатын-0 Күшті дамытатын-5
20. Қарама-қарсы жыныстағы көшбашшыны мойындай аламын ба егерде ол жеткілікті түрде құзіретті болса?
Иа-5 Жоқ-0
0-35 баллға дейін
Сіз басқаларды басқпруға қарағанда құл болуға көп үрдістер бар адам болып табыласыз. Босс рөлін сіз өзінізді өте нашар сезінесіз. Сіз, өзіне сенімсіз, қарапайым тұлға болып табыласыз. Сіз бастамаларды сирек жасайсыз. Сіз басқалардың басшылығында болу аса қатты аландатпайды. Сіз көбіне келісімге келетін шешімге келгенді және басқалардың көлеңкеде қалып қоясыз.
40-75 баллға дейін
Сіздің талаптарыныз жоғары, көбіне өз-өзінізге сенімді, өзіндік менді атап көрсеткенді жақсы көресіз. Эмоциялық талдау үрдісі кезінде өзіндік іс-әрекеттерді басқару,басқаларды басқарудағы қажеттілік сізде шеткі формаларды қабылдамайды. Сіз ауыр жолмен жүргеді ұнатасыз, өзіндік ойыныз бар, бірақ ол ойлар кейде басқаладын ойымен сәйкес келмейді. Сіз, өзінізді басқаларға жүктеуді ұнатпайсыз, оларға қиындықпен көнесіз. Сіз туралы айтылатын әнгіме сізге қызық емес, бірақ басқалады сынауға бейімсіз. Сіздің сөзіңіз әрдайым соңғы болғанын қалайсыз.
80-100 баллға дейін
Сіз адамдарға үлкен басымдылық қажеттілігін көрсететіндердін бірісіз. Сіз әр бастаманы қабылдауға және оны тамаша ұйымдастыра аласыз, сіздің мінез, сіздің қандай жағдай болмасада өзінізді дәлелдеуініз, басқаларға деген айлалы ықыласыңыз сіздің іс-шаралар тиімділігін төмендетеді. Күшті жүйке шиеленісі, демалуға қабілетсіздік,толқыныс кезінде, басқа адамдарды тез ренжітіп алуға, жиі агресивті болуға әкеп соғады. Егер сіз адамдарға қатынасыңызды өзгерте аласыз, онда көшбасшылық бейімділік үлкен нәтижелерге әкелуі мүмкін.
Көшбасшы бола аласын ба? әдістемесі
11 А сынып оқушыларының косшасшылық қабілетін анықтау
Кесте 3
№
Т.А.Ә.
Жалпы ұпай саны
1.
Х1
60 ұпай
2.
Х2
70 ұпай
3.
Х3
55 ұпай
4.
Х4
50 ұпай
5.
Х5
45 ұпай
6.
Х6
50 ұпай
7.
Х7
60 ұпай
8.
Х8
45 ұпай
9.
Х9
65 ұпай
10.
Х10
35 ұпай
11.
Х11
70 ұпай
12.
Х12
65 ұпай
13.
Х13
65 ұпай
14.
Х14
50 ұпай
15.
Х15
85ұпай
0-35 баллға дейін
Сіз басқаларды басқпруға қарағанда құл болуға көп үрдістер бар адам болып табыласыз. Босс рөлін сіз өзінізді өте нашар сезінесіз. Сіз, өзіне сенімсіз, қарапайым тұлға болып табыласыз. Сіз бастамаларды сирек жасайсыз. Сіз басқалардың басшылығында болу аса қатты аландатпайды. Сіз көбіне келісімге келетін шешімге келгенді және басқалардың көлеңкеде қалып қоясыз.
40-75 баллға дейін
Сіздің талаптарыныз жоғары, көбіне өз-өзінізге сенімді, өзіндік менді атап көрсеткенді жақсы көресіз. Эмоциялық талдау үрдісі кезінде өзіндік іс-әрекеттерді басқару,басқаларды басқарудағы қажеттілік сізде шеткі формаларды қабылдамайды. Сіз ауыр жолмен жүргеді ұнатасыз, өзіндік ойыныз бар, бірақ ол ойлар кейде басқаладын ойымен сәйкес келмейді. Сіз, өзінізді басқаларға жүктеуді ұнатпайсыз, оларға қиындықпен көнесіз. Сіз туралы айтылатын әнгіме сізге қызық емес, бірақ басқалады сынауға бейімсіз. Сіздің сөзіңіз әрдайым соңғы болғанын қалайсыз.
80-100 баллға дейін
Сіз адамдарға үлкен басымдылық қажеттілігін көрсететіндердін бірісіз. Сіз әр бастаманы қабылдауға және оны тамаша ұйымдастыра аласыз, сіздің мінез, сіздің қандай жағдай болмасада өзінізді дәлелдеуініз, басқаларға деген айлалы ықыласыңыз сіздің іс-шаралар тиімділігін төмендетеді. Күшті жүйке шиеленісі, демалуға қабілетсіздік,толқыныс кезінде, басқа адамдарды тез ренжітіп алуға, жиі агресивті болуға әкеп соғады. Егер сіз адамдарға қатынасыңызды өзгерте аласыз, онда көшбасшылық бейімділік үлкен нәтижелерге әкелуі мүмкін.
Қорытынды: тест нәтижесі бойынша
100-80 балл аралығында 1 оқушы,
75-40 балл аралығында 14 оқушы,
35-0 балл аралығында 0 оқушы.
Сен көшбасшы бола аласын ба? әдістемесі
Сыныптың косбасшылық қабілетін пайыздық есеппен бағалау
Гистограмма 3
Зерттеу қорытындысының пайыздық мөлшері бойынша:
100-80 балл аралығында 1 оқушы-6,6%
75-40 балл аралығында 14 оқушы-93,3%
35-0 балл аралығында 0 оқушы-0% құрады.
Сен көшбасшы бола аласын ба? әдістемесіне
Хаттама №3
Машықкер:
Зерттеу өткізілген мерзімі: 10.04.2017ж
Зерттеу объектісі: Семей қаласының №23 орта білім беретін мектебінің 11 А сыныбы
Қатысқан оқушылар саны: 15
Қатыспаған оқушылар саны: 3
Зерттеу мақсаты: 11 сынып оқушыларының көшбасшылық қабілетін анықтау.
Зерттеу қорытындысы
Зерттеу қорытындысын жалпылау: 11 сынып оқушыларыныңқабілетін анықтау мақсатында диагностика жүргізілді. Бұл сараптама бойынша оқушылар өз бетінше жұмыс жасай алуды, сонымен қатар көшбасшылық процестерінің маңыздылығын ұғына алады. Сынып белсенді, әрі ұйымшылдықпен зерттеу жұмысына қатысты. Қорытынды бойынша 100-80 балл аралығында 1 оқушы, 75-40 балл аралығында 14 оқушы, 35-0 балл аралығында 0 оқушы деген нәтиже алды.
Ал пайыздық көрсеткіш бойынша, 100-80 балл аралығында 1 оқушы-6,6% 75-40 балл аралығында 14 оқушы-93,3% 35-0 балл аралығында 0 оқушы-0% құрады.
Зерттеу қорытындысы бойынша, төмен және орташа нәтиже көрсеткен оқушылар ескеріліп, олармен әрі қарай коррекциялық түзету жұмыстары жүргізілу қолға алынды.
Сыныптың зерттеу қорытындысы бойынша сандық және пайыздық мөлшері № 3 кестеде және № 3 гистограммада көрсетілген.
2.3. 11 сынып оқушыларының ҰБТ ады қорқынышын төмендету жою жағдайларын іске асыру, коррекциялық жұмыстар
Тренинг және оны қолдану туралы түсінік
Тренинг - білімді дамыту немесе адамды оқытуда жоспарланған жағдайға жүйелі күш салу арқылы орындау. Жұмыс жағдайында тренинг адамның бір немесе бірнеше әрекет түрлерін нәтижелі орындауынан білім мен дағдыны меңгеру мүмкіншілігіне бағытталады. Тренингтік жаттығулар кейбір жағдайларда тұлғалық өзгеруге түрткі қызметін атқарады. Өзіндік сана тұлғаның даму процесін жанама түрде және мазмұндау арқылы қарым-қатынас үйлесімділігін орнатып және қарым-қатынастағы қиындықтардың себебін ұғыну динамикасына ықпал жасайды. Тренинг барысында мынандай жағдайларға да дайын болуы тиіс, олар: ыза, қатты дауыс, дөрекілік, өзімшілдік, қатыспаушылық, қажетсіз күлкі, ынтасыздық, шыдамсыздық немесе сөзге керісу, қажетсіз сөзге араласу; тыныштық, селсоқтық; қылжақтық және т.б.
Жетекші, жаттықтырушы, ұйымдастырушы немесе жүргізуші мына төмендегі мақсаттарды негіз етіп алуы жүктелінді:
+ жеке тұлғаны дамыту;
+ қатысушылардың әлеуметтік - психологиялық компетентілігін, білімін көтеру;
+ қатысушылардың белсенді әлеуметтік позициясын көтеру, қалыптастыру;
+ өзінің және қоршаған адамдардың өмірінде маңызды өзгерістер жасау мүмкіндіктерін дамыту;
+ өзін-өзі және басқаларды толық тану;
+ жеке тұлға құндылықтарын ашу, білімдерін көтеру, бәсекелестікті жоюға әсер ету. Зерттеу жұмысының нәтижелілігі тренингке қатысқаннан кейін тұлғалардың қарым-қатынас барысында өздерін ұстауы, жүріс-тұрысының өзгергендігін, сөйлеу мәнері мен мәдениетінің жоғарылағандығын аңғартады.
Психологиялық тренингті ұйымдастыру ерекшеліктері туралы тоқталып өтейік. Кез-келген практик психолог өз қызмет жолында психологиялық тренингтерді өткізуге міндетті. Бұл тренингтер әр түрлі тақырыптарды қамтиды. Психологиялық тренинг қалай ұйымдастырылады және жүргізілу барысы туралы сөз алдында, тренинг ұғымын толық ашып алу қажет. Тренингтің үйрену, білім беру және дамыту ұғымдарына сәйкестігін анықтау.
Үйрену - зерттеу немесе нұсқаушының білім, дағды және тәжірибе жинау үрдісі.
Білім беру немесе оқыту тар көлемді әрекеттегі мәселені талдап, кең мағынада шешуде білім және құндылықтарды жүйелі меңгеру үрдісі.
Дамыту - жеке адамда саналы және бейсаналы үйрену мүмкіндіктерін кеңейту және икемдіктерінің өсуі.
Психологиялық тренингтің ең маңызды мәселесі -- өзінің жек даралық қасиеттері арқылы тұлғаның өзін-өзі ашуына көмек береді. Ал, ол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Зерттеудің өзектілігі:Әрбір оқушының білім деңгейін талапқа сай көтеру үшін озық әдістемелік тәжірибелер қажет. Сол жаңа озық әдістемелік технологиялармен қаруланған, заман талабына сай оқытудың жаңа әдістерін, яғни ақпараттық-коммуникациялық технологияларды толық меңгерген, оқушының жан дүниесін түсіне білетін педагог қана білім алушының сапалы білім алуына мүмкіндік жасайды.
Қазіргі қоғамда ҰБТ жаңалық емес, шындыққа келсек бұл үрдіс өзіне саналылық қатынасты талап етеді. Сондықтан мектеп ұжымы осы маңызды міндетті орындауда тиянақты дайындалуы қажет.
ҰБТ түлектердің қорытынды мемлекеттік аттестациясы мен жоғары оқу орнына тапсыратын қабылдау емтиханын біріктірген үлкен сынақ болғандықтан, бұл бала бойындағы психологиялық күйзеліс жағдайының қайталауын төмендетеді. Сонымен қатар ҰБТ-ның психологиялық ерекшеліктеріде бар, оларды мектеп түлектерін емтиханға дайындаған кезде есепке алу қажет.
Оқушылардың ҰБТ-ға психологиялық дайындық өзектілігін бағаламау мүмкін емес. Қандай емтихан болмасын балада күйзеліс тудырады, себебі ҰБТ-ның ережелері тапсырмалары жылдан жылға өзгеріп отырады, көптеген оқушыда қорқыныш пен қобалжу сезімі пайда болады
Мұнда ҰБТ-ға байланысты жеке тұлғаны жан-жақты дамытып, өзін-өзі басқару, ҰБТ-ға дайындық үрдісін ғана көтеріп қоймай, сонымен бірге емтихан, яғни ҰБТ кезінде оқушының өзін-өзі эмоционалдық тұрғыдан ұстауын, ойлау қабілетін, жеке кезеңде өз білімін реттей алуына көмек беріледі. Бұл бағдарламаның негізгі бөлімі оқушыларға релаксациялық жаттығулар мен жүйке-бұлшықеттерінің қозуын төмендетуге арналған жаттығуларды меңгеруге көмектеседі.
Сабақтарда оқушылардың қарым-қатынасын дамыту үшін тренингтер қолданылады. Тренингтер оқушыларға адамдар арасындағы қарым-қатынас психологиясын меңгеруіне, іскерлік сапаларын шындауға, ұжым мүшелерінің арасында бірін-бірі түсіну арқылы жағымды психологиялық ахуалды құруға көмектеседі.
Бойында қарым-қатынас жасау және өзін-өзі таныстыру дағдыларының қалыптаспағаны, өзінің эмоционалды қалпын басқара алмауы, өзін-өзі төмен бағалау және тағы да сондай сияқты жағдайлар әр түлекте кездесуі мүмкін. Сондықтан да түлектерге арнайы өткізілетін емтихандар алдындағы психологиялық көмектің маңызы зор болып табылады.[1,23б]
Зерттеу объектісі: жоғарғы сынып оқушылары.
Зерттеудің мақсаты: Біріңғай мемлекеттік емтиханға дайындық кезіндегі стратегия мен өзін-өзі тексеру, өзін-өзі бақылау дағдысына оқыту, өз күшіне сенімін жоғарылату, қобалжу сезімдерімен күресе білуге үйрету
Зерттеудің міндеттері: Балалардың өзгеріске бейім әлемге деген көзқарасын, таңдау бостандығын, тең құқығын, шешім қабылдаудағы белсенділігін, эмпатия мен бірдейлік қалыптастыруға мүмкіндік береді. Стреске қарсы шығуды, сенімді мінез-құлық дағдысын қалыптастыру, ішкі резервтерді тірек етіп, өзін-өзі бақылау дағдыларын дамыту, іс-әрекетін талдағанда өз жауапкершілігін сезінуге көмектесу, конструктивтік өзара әрекеттестік дағдыларына үйретеді.
Зерттеудің нысанасы: Оқушылардың ҰБТ кезінде психологиялық жағдайларын жан-жақты дамуындағы жеке танымдық қабілеті мен оқушылар арасындағы қарым-қатынасын дамыту.
Зерттеу пәні: Оқушылардың ҰБТ кезінде психологиялық жағдайларын жан-жақты дамыту мен жеке танымдық қабілеттерін жетілдіру жолдары.
Зерттеу әдістері: Оқушылардың жеке тұлғасының дамуы балалардың сабақ барысында және сабақтан тыс, жекелей жүргізілген жұмыстарның нәтижесі және сапасынан алынған салыстырмалы негізінде алынған көрсеткіштер.
Жинақтау әдісі арқылы теориялық білімді тәжірибемен ұштастыра отырып жинақталған білім мазмұны бір жүйеге келтірілді.
Зерттеу болжамы: қорытындысы бойынша оқушылардың өзіндік психикалық жағдайлары туралы білімі артады, жағымды эмоционалды жағдайы қалыптасады, стресті жеңіп өз-өзін реттей біледі, сенімді мінез-құлық дағдысы қалыптасады, іс-әрекетін талдағанда өз жауапкершілігін сезінеді. Алған білімдер негізінде өзбетінше шешім табуға үйрете отыра, нәтижесінде жеке тұлғаны жан-жақты дамытуға жағдай тудырылар еді.
Зерттеу базасы: № 23 жалпы орта білім беретін мектебінің 11 А сынып оқушылары.
1-ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы жайлы түсінік.
0.1 11 сынып оқушыларының ҰБТ-ға психологиялық дайындық бойынша жеке тұлғаны дамытуда кездесетін кедергілердің теориялық негіздері.
Бiздiң елiмiзде бiлiмнiң сапасын анықтайтын құрал (жүйе) - ұлттық бiрыңғай тест. Оған көпшiлiктiң көңiлi толмайтыны осы ҰБТ енгiзiлгеннен берi талай рет айтылып та, жазылып та жүр. Бұл жүйе оқушылардың бiлiм деңгейiн нақты анықтайтын тәсiл емес, сонымен бiрге мектеп оқушыларының бiлiм сапасының төмендеуiне де, жоғарылауына да өз әсерiн тигiздi.
ҰБТ түлектердің қорытынды мемлекеттік аттестациясы мен жоғары оқу орнына тапсыратын қабылдау емтиханын біріктірген үлкен сынақ болғандықтан, бұл бала бойындағы психологиялық күйзеліс жағдайының қайталауын төмендетеді. Сонымен қатар ҰБТ-ның психологиялық ерекшеліктеріде бар, оларды мектеп түлектерін емтиханға дайындаған кезде есепке алу қажет.
Дамыған елу мемлекеттiң көшбасшыларының бiрi - Франция бiлiм сапасын осы сынақпен бағалайтын едi, бiрақ француз халқы көшеге шығып мемлекеттiң бұл тәсiлден бас тартуын талап еттi. Мен осы уақытқа дейiн ұзақ жылдар бойы мектепте ұстаздық еткен бiрнеше бiлiктi мұғалiмдермен әңгiмелестiм. Олардың айтуы бойынша, қазiргi ҰБТ бұрынғы емтихан сынақтарына қарағанда оқушылардың бiлiм деңгейiн шынайы бағалай алмайды. Бұрын мемлекеттiк емтихан сынақтарына оқушылар қатты көңiл бөлетiн едi. Әдебиеттен шығарма жазу, математикадан бақылау есептерiн шығару, гуманитарлық пәндерден билет суырып, өзi бiлетiн мағлұматтарды ауызша айтып, бiрқатары мұғалiмдердiң өзiмен бiлiм таластырып жатушы едi. Бұл өз кезегiнде оқушының шығармашылық қабiлетiнiң дамуына, өз бiлiмiн кез келген жағдайда ауызша айтуына үлкен септiгiн тигiзушi едi.
Бүгінгі таңдағы әрбір адамды толғандырған мәселе, жастардың өзіне-өзі қол жұмсауы. Ертеңіміз болған жастардың осындай аянышты халге түсуі аса қорқыншты. Әсіресе мектеп қабырғасына қош айтып, болашақ студент болуды армандаған жастардың ҰБТ-ға барғанда, төмен бал алып қалса, өзін-өзі кінәлап ақыры ауыр трагедиямен тынады.
Бұл жерде ата-аналар мен мұғалімдерге айтарымыз, балаңызды өзгенің баласымен салыстырып, ұрысып, зекуден абай болыңыз. Емтиханнан құласа да, мейіріммен сүйіспеншіліктен құлаған жоқ қой. Басқа да тірлік жолдарын қарастырып, өзге де жұмыс бабын табуына сіздердің де жауапкершілік борыштарыңыз бар. Сол жастарға айтарымыз, болашақ тек осы бір тестпен өлшенбейді. Алда талай қайырлы істер күтіп тұрғанда болуы керек. Заманның қарыштап дамыған, аса ауытпалы заманында, небір үлкен толқындар адамзат баласының алдынан жолықпай қоймайды. Адам әрқандай қиыншылықты жеңу үшін, бастысы өн бойында сабырлық болғаны жақсы. Қиындықсыз бақытқа жетемін деп ойлаудың өзі күпірлік. Пенде болғасын ыстық пен суық тұрмыста алма-кезек жолығып тұрады.[5,52б]
ҰБТ туралы заңды жасаушылар Жасөспірімдерге физикалық жағынан да және психологиялық жағынан да тек бір сынақтан өту және тек бір ғана емтихан тапсыру жеңіл болмақ деп болжанған еді.
Іс жүзінде уайым азаймады, керісінше барлығы басқаша болды: үдеріске қатысушылардың барлығы - оқушылар да, ұстаздар да және оқушылардың ата-аналары да ҰБТ дайындық пен тапсыру кезінде күйгелектіктің, уайымның артатындығын айтады. Өйткені енді оқушыға тапсырған емтиханы үшін бағаны, оны көп жылдар бойы білетін және оның нақты әлеуетін ұғынатын мектеп мұғалімдері қоймайды. Енді барлығын компьютер шешеді, ал ол болса, барлық оқушыларға бірдей қарап, оның ешқандай бұрынғы еңбектерін бағалап, ескермейді. Компьютер тестілеуде түлек жіберген қателіктің кездейсоқ немесе бұл оның білімінің заңды нәтижесі екенін көре алмайды. Және де, екінші жағынан, жасөспірімде өзі таңдаған ЖОО қабылдау комиссиясына өзінің білімділік деңгейін көрсететін, ҰБТ басқа мүмкіндігі жоқ.
Оқушыға, ата-анаға психологиялық көмек берудің нәтижесінде ҰБТ қорытындысы жылдан жылға көтерілуде.
ҰБТ қорытындыларының салыстырмалы сараптамасы
Оқу жылы
Түлектер саны
Орташа ұпай
Орындалу пайызы
Грант саны
2010-2011
28
99,7
79,7
15
2011-2012
31
81,97
65,6
16
2012-2013
35
82,3
65,8
16
2013-2014
38
82,26
65,8
13
2014-2015
33
86,9
94
6
1.2. Психологтың жоғары сынып оқушыларын емтихан алдында дайындау жөнінде ата-аналарға ұсынылатын кеңестері.
Балаларыңызға емтиханға тиімді дайындалуда көмек көрсету үшін келесі кеңестерге назар аударыңыз:
Емтихан алдында балаңыздың қобалжуын көтермеңіз. Бұл тестілеудің нәтижесінде теріс әсер етуі мүмкін, Өйткені бала өзінің жас ерекшеліктеріне байланысты өзінің эмоцияларын ұстай алмауы мүмкін;
Үйде дайындалу үшін балаңызға ыңғайлы жұмыс орнын жасаңыздар. Балаңыз дайындалған кезде ешкім оған бөгет жасамасын;
Балаңыздың дайындалатын тақырыптарын күндерге бөліп, жоспарлаңыз;
Тапсырмаларды орындаған кезде балаңызға уақытты дұрыс бөлуді үйретіңіз. Егер балаңызда сағат болмаса, емтиханға барар алдында оған сағатты беріңіз;
Балаңызды емтихандарға дайындалу әдістемесімен таныстырыңыз. Пәндер бойынша тесттік тапсырмалардың әр түрлі нұсқаларын дайындаңыз да, балаңызды жаттықтырыңыз. Өйткені тестілеу балаңызға таныс ауызша мен жазбаша емтихандардан өзгеше;
Балаңызды мадақтап, өзіне деген сенімін жоғарлатуды ұмытпаңыз;
Балаңыздың ішетін тағамына көңіл аударыңыздар. Балық, ірімшік, жаңғақ, курага және т.с.с бас миының жұмысын белсендіреді;
Емтихан алдында балаңыз толымды демалу үшін жағдай жасаңыз. Өйткені ол жақсы ұйықтап, демалуы қажет;
Емтиханнан кейін балаңызды сынға алмаңыздар және оған ашу байқатпаңыз;
Есіңізде болсын: Ең бастысы және негізгісі - балаңызды емтиханмен байланысты қобалжу деңгейін төмендету керек және оларға дайындалу үшін қажетті жағдайлар туғызу керек.[3,66б]
Психологтың жоғары сынып оқушыларын емтихан алдында дайындау жөнінде ұстаздарға ұсынылатын кеңестері
ҰБТ-ді жемісті тапсырудың себептерінің бірі ол бұған ұстаздардың қатынасынан және олардың оған қалай қарайтынына байланысты. Сондықтан да, оқушыларға емтихандарға тиімді дайындалуда көмек көрсету үшін келесі кеңестерге назар аударыңыздар:
* Жоғары сынып оқушыларының дайындалатын тақырыптарын күндерге бөліп, жоспарлаңыз;
* Жоғары сынып оқушыларын емтихандарға дайындалу әдістемесімен таныстырыңыз. Пәндер бойынша тестік тапсырмалардың әр түрлі нұсқаларын дайындаңыз да, оларды жаттықтырыңыз;
* Тестік тапсырмаларды орындаған кезде жоғары сынып оқушыларына уақытты дұрыс бөлуді үйретіңіздер;
* Жоғары сынып оқушыларын әрқашан мадақтап, олардың өзіне-өзі сенімін жоғарылатыңыз;
* Емтихан алдында оқушылардың қобалжуын көтермеңіздер. Бұл кері әсер беруі мүмкін;
* Тестілеу алдында және одан кейін оқушыларға ашу байқатпаңыз;
* Есіңізде болсын: Ең бастысы және негізгісі - жоғары сынып оқушыларында емтиханмен байланысты қобалжу деңгейін төмендету керек және оларға ашуланбау керек.
1.3. Емтихап кезінде және емтиханнан кейінгі қылықтар туралы ұсыныстар
1. Емтиханға бір күн қалғанда еш нәрсемен айналыспа. Егер сен бір нәрселерді жаттап улгермесең, солай қоя сал, жаттама. Демал, көңілінді көтер, емтихан жөнінде ұмыт.
2. Емтихан алдында жақсылап ұйықтап ал.
3. Міне, сен сыныптың жанындасың. Тыныштал! Мен тынышпын деп бірнеше рет қайтала. Бірінші қатарда жауап беруге тырыс. Егер кірмей көп уайымдап тұрсаң, қорқыныш сезімі жаралап, қобалжисың, өзіңе сенімсіздік туындайды.
4. Ойларыңды жинақтап, эмоцияларыңды ретте.
5. Сыныпқа Барлығы жақсы боладыдеген сеніммен кір.
6. Жақсылап отырып, арқан.ды тік ұста. Өзіңді барлығынан жоғары деп сана. Менде барлығы жақсы деген пікірді ұстап, оны асықпай бірнеше рет қайтала. Соңында қолыңды жұмырдықтап қатты қыс.
7. Қобалжуды жеңетін тыныс жолдарына арналған жаттығулар жаса:
:: Жайлы отыр.
:: Мұрын арқылы терең дем алу (4-6 секунд).
:: Дем алуды тоқтатып (2-3 секунд) отыр.
8. Тестілеу кезінде қажетсіз сұрақ қоймау үшін, зейін қойып тыңда. Саған бланкті қалай толтыру, қандай әріптермен жазу, мектеп нөмірін қалай кодтау керек екенін түсіндіреді
9. Жан-жағыңа көңіл аудармай, зейін тұрақтылығына тырыс. Сен үшін тек тестті орындау уақыты және тапсырма берілген бланкі маңызды. Тапсырманы соңына дейін оқы.Тапсырманы бірінші сөздерінен түсінікті деп ойлап қалып, аяғын өзім ойлап табам деп асығысқа жол берме.
10. Өзін сенімді сұрақтарға жауап беруден баста. Сонда сен жұмыс жасауға дайын боласың. Кез келген сұраққа сен жауап бере аласың, тек сен ойларыңды жинақта.
11. Келесі тапсырмаға көшкенде, алдыңғы тапсырмана ұмыт, олар бірбіріне ұқсамайды.
І 2. Шегеру әдісін пайдалан! Сәйкес келмейтін жауаптарды ретімен сызып таста.
13. Егер сен жауап беруде күмәндансаң, өзіңнін интуицияңа сен!
14. Өз жүмысыңды тексеріп шығуға уақыт калдыр, қателерді байқау үшін көзіңмен жүгіртіп өт
15. Барлық тапсырманы орындауға тырыс, бірақ тәжірибе жүзінде мүмкін емес екенін есіңе сақта. Тесттік тапсырмалар максимальды еңбектенуге арналған, ад жақсы баға алу үшін тапсырмалардың 70 % орындау керек.
-Жауап беру кезіндегі әрекет
-Егер емтихан қабылдаушы адам - жігерлі болса, сенің ақырын, үзіліс жасап айтқан жауабың оған мүмкін ұнамайды. Соны ескеріп отыр.
-Егер емтихан қабылдаушы адам - сабырлы, байсалды кісі болса, сен оған қатты дауыспен, мимикамен, ишарамен жауап берме. Ешқашан шектен шығып кетпеуді ұмытпа. Артық ештеңе болмауы тиіс!
1.4. ҰБТ-ға дайындалудың тиімді жолдары
- Күн тәртібі мен жұмыс орнын қалай ұйымдастырамыз?
- Жұмыс орны өте ыңғайлы және тыныш болуы керек.
- Тестке дайындалатын үстел үстінде сары немесе күлгін түсті парақтар немесе мата қиындысы болғаны дұрыс, өйткені ол интеллектілік белсенділікті арттырады.
Күн тәртібі:
* күнді үш бөлікке бөл;
* Тестке күніне 8-сағат дайындық;
* Спортпен айналысуға таза ауада серуендеуге үй шаруасымен айналысуға 8-сағат;
* 8-сағаттан кем ұйықтама;
* 2-сағат тестке дайындалып, 30-40 минут мидағы жүйкелік қатаюдан арылып, ақыл-ой еңбегін дене еңбегімен (гимнастикалық жаттығулар т.б.) кезектестіру керек.
Тамақтану:
Күніне 3-4 рет витаминге толы тағамдармен тамақтану керек. Грек жаңғағын, сүт өнімдерін, балықты, етті, көкөністі, жеміс-жидекті, шокаладты қолдау керек. Бұл тағамдар адам миындағы интеллект деңгейін арттырады.
Тестке 1-күн қалғанда
1. Балаларыңызға мүмкіндігінің аз екендігі туралы айпаңыз.
2. Отбасылық қарым-қатынасты дұрыс сақтаңыз.
3. Балаңыздың ұйқысының дұрыс болып, физиологиялық тұрғыда шаршамауын талап етіңіз.
4. Егер бір нәрсені оқып үлгермесе, дұрысы талап етпеңіз, керісінше дем алып, көңіл көтеруіне мүмкіндік жасаңыз.
5. Таза ауада достарыңмен, ең жақын адамдарымен серуен жақсы әсер етеді.
6. Кешкі аста дастархан басында рухани қолдау сөздер айтыңыз.
7. Балаңызды ерте жатып, дұрыс ұйықтауын қадағалаңыз.
Тест күні
1. Тест күні балаңыздан бұрын тұрып, оятып, бүгінгі таң ол үшін сәтті атқанын сендіріп айтыңыз.
2. Суық суға жуынуын, гимнастикалық жаттығулар жасауын қадағалаңыз.
3. Жеке куәлігін, рұқсат қағазын, қара қаламын ұмытып кетпеуін қадағалаңыз.
Тест күнгі тамақтану үлгісі:
1. Аса майлы тамақ жеуге болмайды және мүлдем тамақтабауғада болмайды.
2. Қатты қобалжығандықтан, балаңызда тәбеті болмауы мүмкін, бірақ аудитория атмосферасына шыдау үшін тамақтанбаса болмайды.
3 .Жеңіл көкөністен жасалған тағамдар жеген дұрыс.
Тест күнгі психологиялық қолдауды қалай көрсетеміз?
Таңертең балаңызбен бірге барыңыз, қолдау көрсетіңіз. Бәрі сәтті болатындығына сендіріңіз. Тесттен кейін жылау, ашулану, тұйықталу сияқты әртүрлі мінез-құлық көрсетуі мүмкін. Тест нәтижесін көрмей қобалжудың орынсыз екенін ескертіңіз.Орынсыз ескертпелер айтпаңыз, мұның соңы қиын жағдайға соқтыруы мүмкін. Тест нәтижесін хабарлағанда қасында болыңыз. Сіз күткен нәтижеге сәйкес келмесе де сабырлылық танытып, қолдау көрсетіңіз. Ендігі өмірінің сәтті болуына тілек білдіріңіз.
Балаларыңызда тестте кездесетін қиындықтар.
1. Психологиялық қобалжудың жоғарылауы
2. Есте сақтаудың төмендеуі
3. Сұрақты соңына дейін оқымауы
4. Нұсқаларды толтыруда шатастыруы
5. Уақытты дұрыс пайдалана алмау
6. Ойын жинақтай алмау, шашыраңқылық
7. Ұялы телефон, шпоргалка қолдануда комисия мүшелеріне ұсталу
8. Қосымша құралдармен жұмыс істеп, білетін сұрақтардың өзін белгілемейді.
9. Жүрек айну, іш ауру
Ата-аналарға БҰТ-ға психологиялық дайындық бойынша көмек-кепілдемелер.
Ата-аналарға кеңес:
БҰТ-ға дайындалуда оқушыға қалай көмектесуге болады?
· Тестілеуге балаңыздың алатын ұпай санына көп алаңдамаңыз. Және де сынақтан кейін балаңызға сөге қарамай, сынамаңыз. Балаңызды алынған ұпай саны оның нағыз мүмкіндігінің өлшемі емес екендігіне сендіріңіз.
· Тестілеу тапсырар алдында балаңыздың алаңдаушылығын жоғарлатпаңыз, бұл тестілеудің нәтижесіне теріс әсер етуі мүмкін. Балаға әрқашан ата-анасының қобалжуы, толқуы беріледі. Егер ата-аналар дәл жауапкершілігі мол сәтте өз эмоцияларын игерсе, балалар өз жастық кезеңінің ерекшелігіне қарай эмоционалды жарылуы мүмкін. Балаңызды қолдап отырыңыз, әр жақсы жетістіктері үшін мақтап отырыңыз.
· Балаңыздың өзіне деген сенімділігін жоғарлатыңыз. Себебі бала сәтсіздіктерден көбірек қорыққан сайын, қателерді еөбірек жіберу мүмкіндігі соғұрлым артады. Балаңыздың көңіл-күйін қадағалаңыз, тек Сіз ғана оның күйінің нашарлағанын жақсы сезіп, уақытылы қажудың (переутомление) алдын ала аласыз. Балаңыздың дайындалу тәртібін бақылаңыз, оның дайындалуы мен демалуы үйлесіп жатуы тиіс.
· Балаңызға дайындыққа үйден қолайлы орын беріңіз, әсіресе, үйде ешкімнің бөгет болмауын қамтамасыз етіңіз. Тамақтануға да назар аударыңыз: қарқынды ақыл-ой еңбегінде дәрумені көп тамақтың септігі мол. Әсіресе балық, ірімшік, жаңғақ, өрік және т.б. мидың жұмысын жақсартады.
· Балаңазға тақырыптарға дайындықты әр күнге бөлуге көмектесіңіз. Балаңызды емтиханға дайындалу әдістемесімен таныстырыңыз. Материалдың жаттанды мәнін түсінбей, ең негізгі сәттерін қарап, материалдың логикасы мен мәнін ұғып алуға кеңес беріңіз. Қарап жатқан материалды жоспар бойынша тәртіпке келтіріп, қысқа сызбалық жазбалар мен кестелерді жасаудың пайдалылығын көрсетіңіз. Егер балаңыз қиналса, көмектесіңіз. Негізгі формулаларды және анықтамаларды бөлек бетке жазып, жұмыс үстелінің үстіне іліп қойсын.
· Алдын ала тестері бар кітаптар сатып алып, балаңызды жаттықтырыңыз. Мұнда балаңыз тәжірибе жүзінде тестерді орындауға, уақытты үнемді пайдалануға үйренеді. Бұл балаңыздың барлық тестілеу барысында зейінін бір жерге шоғырлантуға дағдыландырады, ал бұл өз кезегінде салқынқандылыққа баулиды және артық алаңдаушылықты алып тастайды. Емтихан кезінде балаңыздың қолына сағат тағуға ұмытпаңыз. Емтихан болар алдында балаңыз жақсылап тынығып, ұйқысы қанғаны жөн.
· Балаңызға беру уақытында мыналарға назар аударуына кеңес беріңіз:
· Алдымен барлық мәтінді, олардағы тапсырмаларды бір көзбен жүгіртіп шықсын, ол балаңыздың жұмысқа деген ынтасын жоғарлатады;
· Сұрақты бар зейінін қоя оқып, оның мәнін түсінсін, себебі көп жағдайда балалар тестінің бірінші сөзін ғана оқып, сөйлемді соңына дейін қарамай, жауапты таңдай салады;
· Егер сұрақтың жауабын білмесең немесе күмәндансаң, оны белгілеп қой да, кейін, барлық тапсырмаларды орындағанан кейін сол сұраққа оралып, қайтадан істеп көр;
· Егер берілген уақытта сұрақтарға жауап бере алмай жатсаң, ең мүмкін деген жауапты таңда не интуицияңа жүгін.
· Есіңізде болсын: ең бастысы -- бұл балыңыздың қажуы мен алаңдатуын түсіру және сабақ оқуға жақсы жағдай жасау.
2-ТАРАУ. Ұлттық бірінғай тестілеуге қатысытын оқушылардың психологиялық дайындығы бойынша тәжірибе-эксперимент жұмысы.
2.1. 11 сынып оқушыларының ҰБТ ады қорқынышын анықтау диагностикасы.
Табысқа жету қажеттiлiгi әдістемесі.
Мақсаты: балалардың табысқа жету қажеттілігін анықтау.
Нұсқау: Берiлген ситуацияларды көз алдыңа елестет және ойланбай тез, бiрден ойыңа келген жауапты ата. Ия немесе Жоқ жауаптарды жауап беретiн бланктың сәйкес келетiн графасына жаз.
1 Табыс өмiрде алдын-артын болжағантықтан гөрi кездейсоқ жағдайға байланысты.
2. Егер мен көңiлiм сүйген жұмыстан айырылсам, онда маған өмiрдiң мағынасы жойылады.
3. Маған қандай болса iстiң ақырғы нәтижесiнен гөрi оның орындалуы кажеттi.
4. Менiң ойымша адамның көпшiлiгi жақындарының арасындағы жаман қарым-қатынастан гөрi жұмыстағы сәтсiздiктен азап шегедi.
5. Менiң ойымша, адамның көпшiлiгi, жақын арадағы мақсаттармен емес, алыс мақсаттармен өмiр сүредi.
6. Менiң өмiрiмде сәтсiздiктен гөрi жетiстiктер көбiрек.
7. Маған жiгерлi адамнан гөрi эмоциональды адамдар көбiрек ұнайды.
8. Тiптi әдеттегi жұмыста да мен оның кейбiр элементтерiне жаңалық енгiзуге тырысамын.
9. Жетiстiктер туралы ойлар менi толық тартып әкеткен кезде, мен сақтық шараларды ұмытып кетуім мүмкiн.
10. Менi ата-анам жалқау бала деп санаған.
11. Менiң бақытсыз болуыма менен гөрi жағдайлар айыпты деп ойлаймын.
12. Менiң ата-анам тым қатан бақлауға алған.
13. Менде, қабiлеттiлiкке қарағанда, шыдамдылық молырақ.
14. Өзiмнiң ниетiмнен бас тартуым, табысқа жетуiмнiң күмәндануыма емес, жалқаулыққа байланысты.
15. Мен өзiмдi өз күшiме сенетiн адам деп ойлаймын.
16. Табысқа жету үшiн мен қауiп-қатерлi жағдайға түсуiм мүмкiн.
17. Мен ынталыссыз адаммын.
18. Бәрi жатық болғанда менiм энергиям күшейедi.
19. Егер мен тiлшi болсам, онда мен саяхатшылардан гөрi адамдардың жаңа өнер табыстары туралы жазар едiм.
20. Менiң жақындарым әдетте менiң жоспарларымды қуаттамайды.
21. Менiң өмiрге қоятын талаптарым, менiң жолдастарымның талаптарынан төмен.
22. Менiң ойымша менде қабiлеттiлiктен гөрi қайсарлық артығырақ.
Нәтиженi өндеу. № 2,6,7,8,14,16,18,19,21,22 сұрақтарда Ия деген жауапқа және
№ 1,3,4,5,9,10,11,12,13,15,17,20 сұрақтарда Жоқ деген жауапқа бiр ұпайдан қосыңдар.
Табысқа жету қажеттiлiгiнiң көрсеткiшi ұпайдың жалпы қосындысы болып саналады. Оның шамасы 2-22 ұпайдың арасында жатады.
Қорытынды:
1. ТК 10Сiз алдыңызға жеңiл мақсатты қоюды артық көресiз, жиi өзiңiздiң жай-күйiңiзбен қанағатталасыз, жұмысқа қызыға ынталанбайсыз. Әдетте жұмыс iстегенде оны жақсартам депойламайсыз.
2. ТК = 10 -12Бұл типке жататын адамдар нақты, тек өте киын емес мақсаттарды алдына коюды артық көредi. Мұндай адамдардың тiлегi тек практикалық iстермен байланысты. Жиi өзiнiң жай-күйiмен қанағатталынады. Жұмыс iстеген кезде, оны бұрын iстеген жұмысқа қарағанда, жақсырақ iстеймiн деп ұмтылмайды. Жұмыстағы сәтсiздiктi мазасызданбай басынан өткiзедi.
3. ТК = 13 -14Сiз өзiңiзге сын көзбен қарайсыз. Сондықтан сiз алдыңызға қиын мақсат қоясыз және оны орындауға тырысасыз. Кейбiр iстеген жұмыстарыңыз сiзге ұнамайды. Қайда болса да, жұмыс iстегенде сiз табысқа жетуге тырысасыз, әсіресе жарыстастық болса. Тек көмектен де бас тартпайсыз.
4. ТК = 15 -16Сiз өзiңiздiң мүмкiншiлiгiңiздi жоғары бағалайсыз, сондықтан алдыңызға қиын мақсаттарды қоясыз және оған жетуде қайсарлық мiнезiңiздi көрсетесiз. Жеткен жетiстiкпен қанағаттанбайсыз. Iстеген жұмысты одан да жақсартуға тырысасыз. Жұмысты берiлiп iстейсiз. Iстеген жұмысыңызға жаңалық енгiзуге тырысасыз.
5. ТК 17Сiз ер мiнездiсiз. Сiз мақсатқа жетуде қайсарлық бiлдiресiз. Жеткен табысқа қанағаттанбайсыз. Әр уақытта iстеген жұмысты жақсартуға тырысасыз. Жұмыспен өте қатты әуестенесiз және табыс рақаттылығын бастан өткiзуге әуессiз. Қандай болса да жұмыска творчестволық және қуатты оймен кiрiсесiз. Жолдастарыңыздың жетiстiктерiне олармен бiрге қуанасыз. Жеңiл табысқа қанағаттанбайсыз.
Табысқа жету қажеттiлiгi әдістемесі
11 А сынып оқушыларының табысқа жету қажеттілігін анықтау
№
Т.А.Ә.
Ұпай
1.
Х1
11ұпай
2.
Х2
12ұпай
3.
Х3
12ұпай
4.
Х4
10ұпай
5.
Х5
11ұпай
6.
Х6
11ұпай
7.
Х7
13ұпай
8.
Х8
13ұпай
9.
Х9
13ұпай
10.
Х10
7ұпай
11.
Х11
11ұпай
12.
Х12
9ұпай
13.
Х13
9ұпай
14.
Х14
14ұпай
15.
Х15
14ұпай
16.
Х16
13ұпай
1. ТК 10Сiз алдыңызға жеңiл мақсатты қоюды артық көресiз, жиi өзiңiздiң жай-күйiңiзбен қанағатталасыз, жұмысқа қызыға ынталанбайсыз. Әдетте жұмыс iстегенде оны жақсартам деп ойламайсыз.
2. ТК = 10 -12Бұл типке жататын адамдар нақты, тек өте киын емес мақсаттарды алдына коюды артық көредi. Мұндай адамдардың тiлегi тек практикалық iстермен байланысты. Жиi өзiнiң жай-күйiмен қанағатталынады. Жұмыс iстеген кезде, оны бұрын iстеген жұмысқа қарағанда, жақсырақ iстеймiн деп ұмтылмайды. Жұмыстағы сәтсiздiктi мазасызданбай басынан өткiзедi.
3. ТК = 13 -14Сiз өзiңiзге сын көзбен қарайсыз. Сондықтан сiз алдыңызға қиын мақсат қоясыз және оны орындауға тырысасыз. Кейбiр iстеген жұмыстарыңыз сiзге ұнамайды. Қайда болса да, жұмыс iстегенде сiз табысқа жетуге тырысасыз, әсіресе жарыстастық болса. Тек көмектен де бас тартпайсыз.
4. ТК = 15 -16Сiз өзiңiздiң мүмкiншiлiгiңiздi жоғары бағалайсыз, сондықтан алдыңызға қиын мақсаттарды қоясыз және оған жетуде қайсарлық мiнезiңiздi көрсетесiз. Жеткен жетiстiкпен қанағаттанбайсыз. Iстеген жұмысты одан да жақсартуға тырысасыз. Жұмысты берiлiп iстейсiз. Iстеген жұмысыңызға жаңалық енгiзуге тырысасыз.
5. ТК 17Сiз ер мiнездiсiз. Сiз мақсатқа жетуде қайсарлық бiлдiресiз. Жеткен табысқа қанағаттанбайсыз. Әр уақытта iстеген жұмысты жақсартуға тырысасыз. Жұмыспен өте қатты әуестенесiз және табыс рақаттылығын бастан өткiзуге әуессiз. Қандай болса да жұмыска творчестволық және қуатты оймен кiрiсесiз. Жолдастарыңыздың жетiстiктерiне олармен бiрге қуанасыз. Жеңiл табысқа қанағаттанбайсыз.
Қорытынды: тест нәтижесі бойынша
ТК 10 аралығында 2 оқушы,
ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы,
ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы,
ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы,
ТК 17 аралығында 0 оқушы.
Табысқа жету қажеттілігі әдістемесі
Сыныптың Табысқа жету қажеттілігін пайыздық есеппен бағалау
Гистограмма 1
Зерттеу қорытындысының пайыздық мөлшері бойынша:
ТК 10 аралығында 2 оқушы-12,5%
ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы-43,75%
ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы-37,5%
ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы-0%
ТК 17 аралығында 0 оқушы-0% құрады.
Табысқа жету қажеттілігі әдістемесіне (H.С.Немов)
Хаттама №1
Машықкер:
Зерттеу өткізілген мерзімі: 6.04.2017ж
Зерттеу объектісі: Семей қаласының №23 орта білім беретін мектебінің 11 А сыныбы
Қатысқан оқушылар саны: 16
Қатыспаған оқушылар саны: 2
Зерттеу мақсаты: 11 сынып оқушыларының табысқа жету қажеттілігін зерттеу.
Зерттеу қорытындысы
Зерттеу қорытындысын жалпылау: 11 сынып оқушыларының табысқа жету қажеттілігін зерттеу мақсатында диагностика жүргізілді. Бұл сараптама бойынша оқушылар өз бетінше жұмыс жасай алуды, сонымен қатар табысқа жетудің қажеттілігін ұғана алды. Сынып белсенді, әрі ұйымшылдықпен зерттеу жұмысына қатысты. Қорытынды бойыншаТК 10 аралығында 2 оқушы, ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы, ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы, ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы, ТК 17 аралығында 0 оқушы деген нәтиже алды.
Ал пайыздық көрсеткіш бойынша, ТК 10 аралығында 2 оқушы-12,5% ТК = 10-12 аралығында 7 оқушы-43,75% ТК = 13 -14аралығында 6 оқушы-37,5% ТК = 15 -16 аралығында 0 оқушы-0% ТК 17 аралығында 0 оқушы-0% құрайды.
Зерттеу қорытындысы бойынша, төмен және орташа нәтиже көрсеткен оқушылар ескеріліп, олармен әрі қарай коррекциялық түзету жұмыстары жүргізілу қолға алынды.
Сыныптың зерттеу қорытындысы бойынша сандық және пайыздық мөлшері № 1 кестеде және № 1 гистограммада көрсетілген.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы диагностикасы
Мақсаты:Бұл әдіс стреске тұлғаның жеке сезгіштігі ретінде алаңдау деңгейін анықтауға және тұлғаның көп жағдайда қорқу, қауіптену жағдайын сипаттауға мүмкіндік береді.
Сыналушыға ескерту:Төмендегі сөйлемдерді зейін қоя оқып, оң жағындағы тиісті цифрларды сызыңыз,. Жауап беруге көп ойланбаңыз, себебі дұрыс не бұрыс жауап бәрі-бір жоқ.
№
Сұрақтар
Ешқашанда
Кейде
Жиі
Ұдайы
1.
Мен қанағаттанғанымды сезінемін
1
2
3
4
2.
Мен тез шаршаймын
1
2
3
4
3.
Мен оңай жылап жіберемін
1
2
3
4
4.
Мен басқалар сияқты бақытты болғым келеді
1
2
3
4
5.
Мен кейде тез шешім қабылдай алмағандықтан жеңіліп қаламын
1
2
3
4
6.
Мен өзімді сергек сезінемін
1
2
3
4
7.
Мен салмақты, салқын қанды, жинақы сезінемін
1
2
3
4
8.
Қиыншылықты күту мені өте алаңдатады
1
2
3
4
9.
Мен кейбір ұсақ-түйекке күйзелемін
1
2
3
4
10.
Мен өзімді бақытты сезінемін
1
2
3
4
11.
Мен бәрін де жүрекке жақын қабылдаймын
1
2
3
4
12.
Маған өзіме деген сенімділік жетпейді
1
2
3
4
13.
Мен өзімді қауіпсіз жағдайдамын деп сезінемін
1
2
3
4
14.
Мен қиыншылықтар мен қысылтаяқ жағдайлардан қашамын
1
2
3
4
15.
Менде жабырқау сәттер болады
1
2
3
4
16.
Мен риза боламын
1
2
3
4
17.
Барлық ұсақ-түйектер мені алаңдатады және ойландырады
1
2
3
4
18.
Мен көңілім түңілген нәрсеге көп алаңдаймын.
Ол туралы тіпті ұмыта алмаймын
1
2
3
4
19.
Мен салмақты адаммын
1
2
3
4
20.
Мен өзімнің жұмыстарым туралы ойласам күшті мазаланамын
1
2
3
4
Сұрақтар екі кіші шкаладан тұрады: Тұлғаның қасиеті және эмоциялық жағдайы ретінде алаңдауын өлшеу. Нәтижелерін есептеу: 2,3,4,5,8,9,11,12,14,15,17,18,20 сұрақтары жауабының сомасынан 1,6,7,10,13,16,19 сұрақтары жауабының сомасын алып таста. Оған 35 санын қос. Е1+Е2+35=Нәтиже
Қорытынды:30 ұпайға дейін болса - алаңдаудың төменгі деңгейі;
30 - дан 45 - орташа;
45- тен көп болса - алаңдаудың жоғарғы деңгейі.
Ескерту:Алаңдаушылық деңгейі жоғарғы сыналушыға ерекше назар аударған дұрыс, оған психологиялық көмек жүйесін құру жөніндегі іс-шараларды жүзеге асыру керек.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы әдістемесі бойынша
11 А сынып оқушыларының алаңдаушылық деңгейін анықтау
Кесте 2
№
Т.А.Ә.
ұпай саны
Нәтижесі
1.
Х1
31 ұпай
Орташа
2.
Х2
56 ұпай
Жоғары
3.
Х3
40 ұпай
Орташа
4.
Х4
61ұпай
Жоғары
5.
Х5
47 ұпай
Жоғары
6.
Х6
35ұпай
Орташа
7.
Х7
35 ұпай
Орташа
8.
Х8
40 ұпай
Орташа
9.
Х9
41 ұпай
Орташа
10.
Х10
42ұпай
Орташа
11.
Х11
40ұпай
Орташа
12.
Х12
36 ұпай
Орташа
13.
Х13
36 ұпай
Орташа
14.
Х14
28ұпай
Төмен
15.
Х15
34ұпай
Орташа
16.
Х16
32ұпай
Орташа
30 ұпайға дейін болса - алаңдаудың төменгі деңгейі;
30 - дан 45 - орташа деңгейі;
45- тен көп болса - алаңдаудың жоғарғы деңгейі;
Қорытынды: тест нәтижесі бойынша
45-тен көп балл аралығында 3 оқушы,
30-45 балл аралығында 12 оқушы,
30-0 балл аралығында 1 оқушы.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы диагностикасы бойынша нәтижесі.
Гистограмма 2
Зерттеу қорытындысының пайыздық мөлшері бойынша:
Жоғары ұпай алған 3 оқушы - 18,75%;
Орташа ұпай алған 12 оқушы - 75%;
Төмен ұпай алған 1 оқушы - 6,25% құрады.
С.Спилбергер бойынша өзін-өзі бағалаудың тұлғалық шкаласы әдістемесіне
Хаттама №2
Машықкер:
Зерттеу өткізілген мерзімі: 7.04.2017ж
Зерттеу объектісі: №23 орта білім беретін мектебінің 11 А сыныбы
Қатысқан оқушылар саны: 16
Қатыспаған оқушылар саны: 2
Зерттеу мақсаты: 11 сынып оқушыларының алаңдаушылық деңгейін анықтау.
Зерттеу қорытындысы
Зерттеу қорытындысын жалпылау: 11 сынып оқушыларының алаңдаушылық деңгейін анықтау мақсатында диагностика жүргізілді. Бұл сараптама бойынша оқушылар өз бетінше жұмыс жасай алуды, сонымен қатар есте сақтау процестерінің маңыздылығын ұғына алады. Сынып белсенді, әрі ұйымшылдықпен зерттеу жұмысына қатысты. Қорытынды бойынша 45-тен көп балл аралығында 3 оқушы, 30-45 балл аралығында 12 оқушы, 30-0 балл аралығында 1 оқушы.
Ал пайыздық көрсеткіш бойынша, жоғары ұпай алған 3 оқушы - 18,75%; орташа ұпай алған 12 оқушы - 75%; төмен ұпай алған 1 оқушы - 6,25% құрады.
Зерттеу қорытындысы бойынша, төмен және орташа нәтиже көрсеткен оқушылар ескеріліп, олармен әрі қарай коррекциялық түзету жұмыстары жүргізілу қолға алынды.
Сыныптың зерттеу қорытындысы бойынша сандық және пайыздық мөлшері № 2 кестеде және № 2 гистограммада көрсетілге
Сен көшбасшы бола аласын ба? диагностикасы.
1. Сен адамдарды басқара аласын ба?
Иа-5 Жоқ-0
2. Ауыл шаруашылық часкесінде жұмыс жасай аласын ба?
Иа-5 Жоқ-0
3. Біреуге қарсы шығыу сені рахаттандырады ма?
Иа-5 Жоқ-0
4. Екі қасиеттін қайсысын көбірек бағалайсын?
Абырой-5 Нәзіктік-0
5. Хадық алдына шығып сөз сөйлегенді жақсы коресін бе?
Иа-5 Жоқ-0
6. Сенің ойынша өркениеттер деңгейін қалай анықтауға болады?
Әйелдер эмансипациясынын дәрежесімен-0
Техниканың даму дәрежесімен -5
7. Біреудің икімсіздігі сенің ашуына тиеме?
Иа-5 Жоқ-0
8. Адамдармен қарым-қатынасқа түсетін жұмыстарды ұнатасын ба?
Иа-5 Жоқ-0
9. Сен өзіңді көп уақыт бойы анаңнын бақылауындамын деп ойлайсын ба?
Иа-5 Жоқ-0
10. Алғаш танысқанда сіз ен бірінші неге көніл аударасыз?
Сырт келбетіне-0 Сөйлеген сөзіне-5
11. Өз дегеніңді орындата алмасаң ызаға берілесіңбе?
Иа-5 Жоқ-0
12. Кімнің маңсап түрі саған қызықты болып көрінеді?
Атақты актер Гарри Купердікі-0
Джимми Кларктікі автоколік жарыстарының чимпионы -5
13. Сені сайлауға үміткер ретінде жиі ұсынады ма?
Иа-5 Жоқ-0
14. Сен батыл бастамалардың ұйымдастырушысы боласын ба?
Иа-5 Жоқ-0
15. Сен жұмыстар өз бетімен шешілгенше тосасын ба?
Иа-5 Жоқ-0
16. Мысалыға сенің бөлмеңнін терезесінде перде жоқ, бұл сенің ашуына тиеме?
Иа-5 Жоқ-0
17. Қандай түсті ұнатасын?
Көгілдір-5 Қызыл-0
18. Шешімді оңай қабылдайсын ба?
Иа-5 Жоқ-0
19. Қандай спорт түрі жанына жақын?
Ептілікті дамытатын-0 Күшті дамытатын-5
20. Қарама-қарсы жыныстағы көшбашшыны мойындай аламын ба егерде ол жеткілікті түрде құзіретті болса?
Иа-5 Жоқ-0
0-35 баллға дейін
Сіз басқаларды басқпруға қарағанда құл болуға көп үрдістер бар адам болып табыласыз. Босс рөлін сіз өзінізді өте нашар сезінесіз. Сіз, өзіне сенімсіз, қарапайым тұлға болып табыласыз. Сіз бастамаларды сирек жасайсыз. Сіз басқалардың басшылығында болу аса қатты аландатпайды. Сіз көбіне келісімге келетін шешімге келгенді және басқалардың көлеңкеде қалып қоясыз.
40-75 баллға дейін
Сіздің талаптарыныз жоғары, көбіне өз-өзінізге сенімді, өзіндік менді атап көрсеткенді жақсы көресіз. Эмоциялық талдау үрдісі кезінде өзіндік іс-әрекеттерді басқару,басқаларды басқарудағы қажеттілік сізде шеткі формаларды қабылдамайды. Сіз ауыр жолмен жүргеді ұнатасыз, өзіндік ойыныз бар, бірақ ол ойлар кейде басқаладын ойымен сәйкес келмейді. Сіз, өзінізді басқаларға жүктеуді ұнатпайсыз, оларға қиындықпен көнесіз. Сіз туралы айтылатын әнгіме сізге қызық емес, бірақ басқалады сынауға бейімсіз. Сіздің сөзіңіз әрдайым соңғы болғанын қалайсыз.
80-100 баллға дейін
Сіз адамдарға үлкен басымдылық қажеттілігін көрсететіндердін бірісіз. Сіз әр бастаманы қабылдауға және оны тамаша ұйымдастыра аласыз, сіздің мінез, сіздің қандай жағдай болмасада өзінізді дәлелдеуініз, басқаларға деген айлалы ықыласыңыз сіздің іс-шаралар тиімділігін төмендетеді. Күшті жүйке шиеленісі, демалуға қабілетсіздік,толқыныс кезінде, басқа адамдарды тез ренжітіп алуға, жиі агресивті болуға әкеп соғады. Егер сіз адамдарға қатынасыңызды өзгерте аласыз, онда көшбасшылық бейімділік үлкен нәтижелерге әкелуі мүмкін.
Көшбасшы бола аласын ба? әдістемесі
11 А сынып оқушыларының косшасшылық қабілетін анықтау
Кесте 3
№
Т.А.Ә.
Жалпы ұпай саны
1.
Х1
60 ұпай
2.
Х2
70 ұпай
3.
Х3
55 ұпай
4.
Х4
50 ұпай
5.
Х5
45 ұпай
6.
Х6
50 ұпай
7.
Х7
60 ұпай
8.
Х8
45 ұпай
9.
Х9
65 ұпай
10.
Х10
35 ұпай
11.
Х11
70 ұпай
12.
Х12
65 ұпай
13.
Х13
65 ұпай
14.
Х14
50 ұпай
15.
Х15
85ұпай
0-35 баллға дейін
Сіз басқаларды басқпруға қарағанда құл болуға көп үрдістер бар адам болып табыласыз. Босс рөлін сіз өзінізді өте нашар сезінесіз. Сіз, өзіне сенімсіз, қарапайым тұлға болып табыласыз. Сіз бастамаларды сирек жасайсыз. Сіз басқалардың басшылығында болу аса қатты аландатпайды. Сіз көбіне келісімге келетін шешімге келгенді және басқалардың көлеңкеде қалып қоясыз.
40-75 баллға дейін
Сіздің талаптарыныз жоғары, көбіне өз-өзінізге сенімді, өзіндік менді атап көрсеткенді жақсы көресіз. Эмоциялық талдау үрдісі кезінде өзіндік іс-әрекеттерді басқару,басқаларды басқарудағы қажеттілік сізде шеткі формаларды қабылдамайды. Сіз ауыр жолмен жүргеді ұнатасыз, өзіндік ойыныз бар, бірақ ол ойлар кейде басқаладын ойымен сәйкес келмейді. Сіз, өзінізді басқаларға жүктеуді ұнатпайсыз, оларға қиындықпен көнесіз. Сіз туралы айтылатын әнгіме сізге қызық емес, бірақ басқалады сынауға бейімсіз. Сіздің сөзіңіз әрдайым соңғы болғанын қалайсыз.
80-100 баллға дейін
Сіз адамдарға үлкен басымдылық қажеттілігін көрсететіндердін бірісіз. Сіз әр бастаманы қабылдауға және оны тамаша ұйымдастыра аласыз, сіздің мінез, сіздің қандай жағдай болмасада өзінізді дәлелдеуініз, басқаларға деген айлалы ықыласыңыз сіздің іс-шаралар тиімділігін төмендетеді. Күшті жүйке шиеленісі, демалуға қабілетсіздік,толқыныс кезінде, басқа адамдарды тез ренжітіп алуға, жиі агресивті болуға әкеп соғады. Егер сіз адамдарға қатынасыңызды өзгерте аласыз, онда көшбасшылық бейімділік үлкен нәтижелерге әкелуі мүмкін.
Қорытынды: тест нәтижесі бойынша
100-80 балл аралығында 1 оқушы,
75-40 балл аралығында 14 оқушы,
35-0 балл аралығында 0 оқушы.
Сен көшбасшы бола аласын ба? әдістемесі
Сыныптың косбасшылық қабілетін пайыздық есеппен бағалау
Гистограмма 3
Зерттеу қорытындысының пайыздық мөлшері бойынша:
100-80 балл аралығында 1 оқушы-6,6%
75-40 балл аралығында 14 оқушы-93,3%
35-0 балл аралығында 0 оқушы-0% құрады.
Сен көшбасшы бола аласын ба? әдістемесіне
Хаттама №3
Машықкер:
Зерттеу өткізілген мерзімі: 10.04.2017ж
Зерттеу объектісі: Семей қаласының №23 орта білім беретін мектебінің 11 А сыныбы
Қатысқан оқушылар саны: 15
Қатыспаған оқушылар саны: 3
Зерттеу мақсаты: 11 сынып оқушыларының көшбасшылық қабілетін анықтау.
Зерттеу қорытындысы
Зерттеу қорытындысын жалпылау: 11 сынып оқушыларыныңқабілетін анықтау мақсатында диагностика жүргізілді. Бұл сараптама бойынша оқушылар өз бетінше жұмыс жасай алуды, сонымен қатар көшбасшылық процестерінің маңыздылығын ұғына алады. Сынып белсенді, әрі ұйымшылдықпен зерттеу жұмысына қатысты. Қорытынды бойынша 100-80 балл аралығында 1 оқушы, 75-40 балл аралығында 14 оқушы, 35-0 балл аралығында 0 оқушы деген нәтиже алды.
Ал пайыздық көрсеткіш бойынша, 100-80 балл аралығында 1 оқушы-6,6% 75-40 балл аралығында 14 оқушы-93,3% 35-0 балл аралығында 0 оқушы-0% құрады.
Зерттеу қорытындысы бойынша, төмен және орташа нәтиже көрсеткен оқушылар ескеріліп, олармен әрі қарай коррекциялық түзету жұмыстары жүргізілу қолға алынды.
Сыныптың зерттеу қорытындысы бойынша сандық және пайыздық мөлшері № 3 кестеде және № 3 гистограммада көрсетілген.
2.3. 11 сынып оқушыларының ҰБТ ады қорқынышын төмендету жою жағдайларын іске асыру, коррекциялық жұмыстар
Тренинг және оны қолдану туралы түсінік
Тренинг - білімді дамыту немесе адамды оқытуда жоспарланған жағдайға жүйелі күш салу арқылы орындау. Жұмыс жағдайында тренинг адамның бір немесе бірнеше әрекет түрлерін нәтижелі орындауынан білім мен дағдыны меңгеру мүмкіншілігіне бағытталады. Тренингтік жаттығулар кейбір жағдайларда тұлғалық өзгеруге түрткі қызметін атқарады. Өзіндік сана тұлғаның даму процесін жанама түрде және мазмұндау арқылы қарым-қатынас үйлесімділігін орнатып және қарым-қатынастағы қиындықтардың себебін ұғыну динамикасына ықпал жасайды. Тренинг барысында мынандай жағдайларға да дайын болуы тиіс, олар: ыза, қатты дауыс, дөрекілік, өзімшілдік, қатыспаушылық, қажетсіз күлкі, ынтасыздық, шыдамсыздық немесе сөзге керісу, қажетсіз сөзге араласу; тыныштық, селсоқтық; қылжақтық және т.б.
Жетекші, жаттықтырушы, ұйымдастырушы немесе жүргізуші мына төмендегі мақсаттарды негіз етіп алуы жүктелінді:
+ жеке тұлғаны дамыту;
+ қатысушылардың әлеуметтік - психологиялық компетентілігін, білімін көтеру;
+ қатысушылардың белсенді әлеуметтік позициясын көтеру, қалыптастыру;
+ өзінің және қоршаған адамдардың өмірінде маңызды өзгерістер жасау мүмкіндіктерін дамыту;
+ өзін-өзі және басқаларды толық тану;
+ жеке тұлға құндылықтарын ашу, білімдерін көтеру, бәсекелестікті жоюға әсер ету. Зерттеу жұмысының нәтижелілігі тренингке қатысқаннан кейін тұлғалардың қарым-қатынас барысында өздерін ұстауы, жүріс-тұрысының өзгергендігін, сөйлеу мәнері мен мәдениетінің жоғарылағандығын аңғартады.
Психологиялық тренингті ұйымдастыру ерекшеліктері туралы тоқталып өтейік. Кез-келген практик психолог өз қызмет жолында психологиялық тренингтерді өткізуге міндетті. Бұл тренингтер әр түрлі тақырыптарды қамтиды. Психологиялық тренинг қалай ұйымдастырылады және жүргізілу барысы туралы сөз алдында, тренинг ұғымын толық ашып алу қажет. Тренингтің үйрену, білім беру және дамыту ұғымдарына сәйкестігін анықтау.
Үйрену - зерттеу немесе нұсқаушының білім, дағды және тәжірибе жинау үрдісі.
Білім беру немесе оқыту тар көлемді әрекеттегі мәселені талдап, кең мағынада шешуде білім және құндылықтарды жүйелі меңгеру үрдісі.
Дамыту - жеке адамда саналы және бейсаналы үйрену мүмкіндіктерін кеңейту және икемдіктерінің өсуі.
Психологиялық тренингтің ең маңызды мәселесі -- өзінің жек даралық қасиеттері арқылы тұлғаның өзін-өзі ашуына көмек береді. Ал, ол ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz