XIII горизонттың ұңғы өнімділігін арттыру мақсатында қабатты сұйықпен жару әдісі
КІРІСПЕ
1 Бөлім. Мұнай бергіштікті арттыру әдістері
2 Геологиялық бөлім.
Кен орнының геологиялық құрылымының сипаттамасы
1.1.2 Өнімді объектілердің коллекторлық қасиеттері
1.1.3 Мұнай, газ және судың қасиеті мен құрамы
1.1.4 Мұнай мен газдың қорлары
1.2.2 Ұңғылар қорының құрылымын және олардың ағымдағы шығымын, игерудің технологиялық корсеткіштерін талдау
1.2 Кен орынның игеру жүйесі
1.2.1 Игерудің ағымдағы жағдайын талдау
1.2.3 Қабаттан мұнай қорын алуды талдау
1.2.4 Кеніштің энергетикалық жағдайының сипаттамасы, игеру режимдері
1.4 Ұңғының өнімін арттыру мақсатында қабатты сұйықпен жару әдісін қолдану
1.4.1 Қабатты гидравликалық жару туралы мағлұмат және әдісті қолдану кезіндегі қойылатын талаптар
1.4.2 Қабатты гидравликалық жару технологиясы және техникасы
1 Бөлім. Мұнай бергіштікті арттыру әдістері
2 Геологиялық бөлім.
Кен орнының геологиялық құрылымының сипаттамасы
1.1.2 Өнімді объектілердің коллекторлық қасиеттері
1.1.3 Мұнай, газ және судың қасиеті мен құрамы
1.1.4 Мұнай мен газдың қорлары
1.2.2 Ұңғылар қорының құрылымын және олардың ағымдағы шығымын, игерудің технологиялық корсеткіштерін талдау
1.2 Кен орынның игеру жүйесі
1.2.1 Игерудің ағымдағы жағдайын талдау
1.2.3 Қабаттан мұнай қорын алуды талдау
1.2.4 Кеніштің энергетикалық жағдайының сипаттамасы, игеру режимдері
1.4 Ұңғының өнімін арттыру мақсатында қабатты сұйықпен жару әдісін қолдану
1.4.1 Қабатты гидравликалық жару туралы мағлұмат және әдісті қолдану кезіндегі қойылатын талаптар
1.4.2 Қабатты гидравликалық жару технологиясы және техникасы
Қазақстан Республикасы үшін ең басты экономикалық мәселе материалдық-техникалық базаны жасаудың маңызды бөлігі ауыр индустрияға тиесілі, және оның ішінде алдымен энергетика, қара металлургия, мұнай, газ, химия және мұнайхимия өнеркәсіптері, машина жасау жатады.
Қазіргі кезде материалдық өндірістің бірде-бір саласы мұнай мен газ өнеркәсібінің өнімін пайдаланбай дами алмайды.
Мұнай мен газдың мұнайхимия өндірістерде шикізат ретінде қолданудың өсуіне байланысты мұнай мен газ өнеркәсібінің ары қарай жетілуі қарастырылған.
Өндіру тиімділігін жоғарлатуға рационалды игеру жүйелерін қолдану, бұрғылау жұмыстарының технологиясын жетілдіру, олардың техникалық жабдықталуын жақсарту, қабаттар мұнай бергіштігін арттырудың қазіргі жаңа әдістерін кеңінен енгізу және прогрессивтік технологиялық процестерді пайдалану арқылы қол жеткізуге болады.
Қазіргі кезде су айдау – мұнай кен орындарын пайдаланғанда қолданылатын ең негізгі әдістердің бірі. Су айдаудың әртүрлі әдістері болады, бірақ олардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Жобалау кезінде су айдау жүйесін таңдау толығымен кеніштің құрылысына байланысты.
Қазіргі кезде материалдық өндірістің бірде-бір саласы мұнай мен газ өнеркәсібінің өнімін пайдаланбай дами алмайды.
Мұнай мен газдың мұнайхимия өндірістерде шикізат ретінде қолданудың өсуіне байланысты мұнай мен газ өнеркәсібінің ары қарай жетілуі қарастырылған.
Өндіру тиімділігін жоғарлатуға рационалды игеру жүйелерін қолдану, бұрғылау жұмыстарының технологиясын жетілдіру, олардың техникалық жабдықталуын жақсарту, қабаттар мұнай бергіштігін арттырудың қазіргі жаңа әдістерін кеңінен енгізу және прогрессивтік технологиялық процестерді пайдалану арқылы қол жеткізуге болады.
Қазіргі кезде су айдау – мұнай кен орындарын пайдаланғанда қолданылатын ең негізгі әдістердің бірі. Су айдаудың әртүрлі әдістері болады, бірақ олардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Жобалау кезінде су айдау жүйесін таңдау толығымен кеніштің құрылысына байланысты.
1. Имашев Н.У., Чакабаев С.Е., Токарев В.П. и др. Отчёт по подсчёту запасов нефти месторождения Узень Гурьевской области Западно-Казахстанского края Казахской ССР по состоянию на 1 ноября 1963 г. Отчёт МНГР и КазНИГРИ. Фонд ПФ «Озенмунайгаз», 1964
2. Кочетов М.Н. и др. Подсчёт запасов нефти и растворённого газа месторождения Узень по состоянию на 01.08.65. Отчёт ВНИИнефти по теме 331. Фонд ПФ «Озенмунайгаз», 1966г.
3. Протокол заседания ГКЗ СССР № 4883 от 13.05.1966 года. Фонд ПФ «Озенмунайгаз», 1966
4. Ковалев А. Г., Покровский В. В. и др. О поддержании давления на месторождении Узень путем закачки воды в пласт. «Нефтяное хозяйство», № 8, с. 38-41, 1967 г.
5. Отчет ВНИИ «Составление генеральной схемы разработки месторождения Узень», Москва, 1965 г.
6. Ю.П.Желтов «Разработка нефтяных месторождений» Москва, 1986 г.
7. Лысенко В.Д. Мұнай кен орындарын игеруді жобалау, М, 1987 ж.
8. Қазақстан республикасының мұнай және газ кен орындарын игертуралы жалпыға бірдей ережелер. 1996 ж.
9. Ю.П. Желтов, И.Т.Мищенко, В.А.Сахаров, В.Г.Грон. «Мұнай өндірудің техника мен технологиясының есептер жинағы», Москва. Высшее образование.
10. «ҚР мұнай және газ кәсіпшілігінде қауіпсіздік ережелері», 17.11.94 ж. бекіткен
11. ҚР «Қоршаған ортаны қорғау» туралы заңы, 15.06.97ж.
12. Г.С.Тайкулакова, Л.Т.Алшембаева. “Кәсіпорын экономикасы” - Алматы КҚУ, 2006 ж.
2. Кочетов М.Н. и др. Подсчёт запасов нефти и растворённого газа месторождения Узень по состоянию на 01.08.65. Отчёт ВНИИнефти по теме 331. Фонд ПФ «Озенмунайгаз», 1966г.
3. Протокол заседания ГКЗ СССР № 4883 от 13.05.1966 года. Фонд ПФ «Озенмунайгаз», 1966
4. Ковалев А. Г., Покровский В. В. и др. О поддержании давления на месторождении Узень путем закачки воды в пласт. «Нефтяное хозяйство», № 8, с. 38-41, 1967 г.
5. Отчет ВНИИ «Составление генеральной схемы разработки месторождения Узень», Москва, 1965 г.
6. Ю.П.Желтов «Разработка нефтяных месторождений» Москва, 1986 г.
7. Лысенко В.Д. Мұнай кен орындарын игеруді жобалау, М, 1987 ж.
8. Қазақстан республикасының мұнай және газ кен орындарын игертуралы жалпыға бірдей ережелер. 1996 ж.
9. Ю.П. Желтов, И.Т.Мищенко, В.А.Сахаров, В.Г.Грон. «Мұнай өндірудің техника мен технологиясының есептер жинағы», Москва. Высшее образование.
10. «ҚР мұнай және газ кәсіпшілігінде қауіпсіздік ережелері», 17.11.94 ж. бекіткен
11. ҚР «Қоршаған ортаны қорғау» туралы заңы, 15.06.97ж.
12. Г.С.Тайкулакова, Л.Т.Алшембаева. “Кәсіпорын экономикасы” - Алматы КҚУ, 2006 ж.
КІРІСПЕ
Қазақстан Республикасы үшін ең басты экономикалық мәселе
материалдық-техникалық базаны жасаудың маңызды бөлігі ауыр
индустрияға тиесілі, және оның ішінде алдымен энергетика, қара
металлургия, мұнай, газ, химия және мұнайхимия өнеркәсіптері, машина
жасау жатады.
Қазіргі кезде материалдық өндірістің бірде-бір саласы мұнай мен
газ өнеркәсібінің өнімін пайдаланбай дами алмайды.
Мұнай мен газдың мұнайхимия өндірістерде шикізат ретінде
қолданудың өсуіне байланысты мұнай мен газ өнеркәсібінің ары қарай
жетілуі қарастырылған.
Өндіру тиімділігін жоғарлатуға рационалды игеру жүйелерін
қолдану, бұрғылау жұмыстарының технологиясын жетілдіру, олардың
техникалық жабдықталуын жақсарту, қабаттар мұнай бергіштігін
арттырудың қазіргі жаңа әдістерін кеңінен енгізу және прогрессивтік
технологиялық процестерді пайдалану арқылы қол жеткізуге болады.
Қазіргі кезде су айдау – мұнай кен орындарын пайдаланғанда
қолданылатын ең негізгі әдістердің бірі. Су айдаудың әртүрлі
әдістері болады, бірақ олардың әрқайсысының артықшылықтары мен
кемшіліктері бар. Жобалау кезінде су айдау жүйесін таңдау толығымен
кеніштің құрылысына байланысты.
Өзен кен орны өнеркәсіптік игеруге 1965 ж. берілген.
1998 ж. мұнай өндіру жоспары орындалған жоқ, бұған ең басты
себептердің бірі – игерудің басынан бастап ұсынылған жобалық
технологиялық ережелердің сақталмауы (су айдауға көшірілудің тым кеш
болуы, әсіресе ыстық суға).
Бұл дипломдық жобада Қазақстан Республикасының Манғыстау
облысында Қарақия ауданының аумағында орналасқан Өзен мұнай-газ кен орны
қарастырылған.
Дипломдық жобада негізгі қарастырылған мәселе, XIII горизонттың
салыстырмалы өткізгіштігі төмен болғандықтан, ұңғы өнімділігін арттыру
мақсатында қабатты сұйықпен жару әдісі қарастырылған.
1 Бөлім. Мұнай бергіштікті арттыру әдістері
Халықаралық тәжірибеде шикізат базасын өндірудің рөлі
мұнай бергіштікті арттыру мақсатында жаңа әдістерді қолдану (жылулық,
газдық, химиялық, микробиологиялық) инновациялық техника мен технологиялар
базасында тез дамып келе жатыр.
Қазіргі таңда мұнай мен газды өндіру көлемі артып, және де күрделі
геолого-физикалық шарттарға сәйкес кенорындар игеріліп, ең маңыздысы жер
қойнауынан мүмкіндігінше мұнайды шығару мәселесі шешілуде.
Мұнай қабаттарынан мұнайды өндіру тиімділігі өндірістік игерілген
жаңа әдістермен өндіру барлық мұнай өндіретін елде қазіргі кезде
қанағаттандырарлықсыз, сонымен қатар мұнай тауарларын пайдалану әлем
бойынша жылдан жылға өсіп келеді. Әр елде қабаттардың мұнай бергіштігі орта
есеппен 25 %-дан 45%-ға дейін құрайды. Мысалы: мұнайдың құрылысы мен өндіру
әдістерінің қолданылуына байланысты Латын Америкасы мен Оңтүстік-Шығыс
Азияда қабаттардың мұнай бергіштігі орта есеппен 24-27% құрайды, Иранда –
16-17%, АҚШ, Канада және Сауд Арабиясында – 33-37%, СНГ елдері мен Ресейде
– 40%-ға дейін.
Өнеркәсіптік игерілген әдістермен мұнайды өндіруге мүмкін
болмайтын қалдық мұнайдың қоры орташа алғанда 55-75%. (Сурет 1).
Сурет 1.
Өндірілетін және қалдық мұнайдың қоры
Әдеттегі әдістермен ауқымды мұнай қорын шығару мүмкін
болмағандықтан, басты мақсат болып, игеріліп жатқан қабаттардың мұнай
бергіштігін едәуір арттыру үшін, мұнай өндірудің жаңа технологияларын
қолдану болып табылады.
Қабатқа әсер етудің әдістері және мақсаты.
Қабатқа әсер етудің мақсаты қабат қысымын ұстау ғана емес, ең
маңыздысы мұнай бергіштікті арттыру.
Мұнайдың 85%-ға жуығы қабат мұнайына әсер ету әдістерімен
өндіріледі. Олардың ішінде ең көп қолданылатын әдіс болып қабатқа су айдау
арқылы қабат қысымын ұстау болып келеді.
Бүкіл әлемде жыл сайын қабаттың мұнай бергіштігін арттыру
әдістеріне қызығушылық дамып, және оларды тереңірек зерттеп, ғылыми
дәлелденген бағыттар арқылы кенорынды игерудің ең тиімді технологиясына
таңдау жасалуда.
Кенорынды игерудің экономикалық тиімділігін арттыру және
тікелей қаржы жұмсауды азайту мақсатында мұнай өндіруді үш топқа бөліп
қарастыруға болады:
1. Мұнай өндіру үшін қабаттың табиғи энергиясын максимальды түрде
пайдалану: (серпімді энергия, еріген газ энергиясы, контур сыртындағы су
энергиясы, газ шапка және гравитациялық күштердің потенциалды энергиясы).
(Сурет 2).
Сурет 2. Қабаттың табиғи энергиясы
2. Су және газ айдау арқылы қабат қысымын ұстау әдістері. (Сурет 3).
Сурет 3. Су және газ айдау
3.Кенорынды игерудің тиімділігін арттыру мақсатында мұнай бергіштікті
арттыру әдістері қолданылады. (Сурет 4).
Сурет 4. Мұнай бергіштікті арттыру әдістері
Мұнай қоры қалдықтарының алуан түрлілігі, сонымен қатар
мұнай, газ құрамының әртүрлілігі және қабаттың мұнайға қаныққан аумағына
байланысты мұнай бергіштікті арттыру әдісінің бір ғана түрі болуы мүмкін
емес. Ең көп тараған қабаттың мұнай бергіштігін арттыру әдістерінің өзі,
мұнай қорының бір-екі себептеріне ғана әсер ете алады.
Мұнай бергіштікті арттыру әдістері 2-ге бөлінеді:
1. Мұнай бергіштікті арттырудың гидродинамикалық әдісі. Оның ішіне
сұйықтың келуін интенсификациялаудың әртүрлі әдістері кіреді:
Қабатты гидравликалық жару, қабатты газодинамикалық жару;
Ұңғыманы реагентпен өңдеу;
Ұңғыманы акустикалық өңдеу технологиясы;
Ұңғыманы электрогидравликалық өңдеу технологиясы;
Азотты-импульсті өңдеу;
Кенорынға аумақты толқынды әсер ету;
Ұңғыманы электрикалық өңдеу технологиясы;
Реагентті-гидроимпульсті-гидроағымд ы өңдеу;
2. Мұнай бергіштікті арттырыудың үшіншілік әдістері:
Физико-химиялық әдістер (беттік әрекеттік заттар, полимерлі суландыру,
мицеллярлы суландыру, т.с.с.);
Газдық әсер ету әдісі (көмірсутегі газын, сұйық еріткіштер, көмірқышқыл
газын, азот, бу газын айдау);
Жылулық әдістер (мұнайды жылу тасығыштармен ығыстыру, қабат іші
экзотермиялық қышқылдандыру реакциясымен әсер ету);
Микробиологиялық әдістер (қабатқа бактериальды заттарды енгізу).
Мұнай бергіштікті арттырудың жылулық әдістері – бұл ұңғы
оқпаны мен түп аймақтың температурасын жасанды түрде арттыру арқылы, мұнай
келуін интенсификациялау және пайдалану ұңғыларының өнімділігін арттыру.
Жылулық әсер ету әдістерін негізінен тұтқырлығы өте үлкен, парафинді
мұнайды өндіру кезінде қолданады. Қыздыру кезінде пайдалану ұңғымасының
қабырғасында, көтеру құбырында және түптік аймақтағы парафин және шайыр
тектес заттардың шөгіндісін ерітуге, мұнайды сұйылтуға алып келеді.
Мұнай бергіштікті арттырудың химиялық әдістері – өте
жұқарған, суланған мұнай қабаттарының, сонымен қатар бытыраңқы және жүйесіз
орналасқан мұнайға қаныққан қабаттардан қосымша өнім алу үшін қолданылады.
Қазіргі заманғы мұнай бергіштікті арттыру әдістері термині
қабатқа жылулық, газдық, химиялық, микробиологиялық әсер етумен
түсіндіріледі. Әлі күнге дейін жылулық және газдық әсер ету әдістеріне көп
көңіл бөлініп келеді. Өйткені, қосымша алынатын өнімдердің біраз бөлігі осы
әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Тағы бір ең көп тараған перспективалық әдістердің бірі
термогаздық әсер ету әдісі.
2004-2006 жылдар аралығында АҚШ-тарында термогаздық әдісті
қолдану арқылы мұнай өндіру кезінде өнім көлемі 4,34 есеге артты. Мұнай
бергіштікті арттырудың термогаздық әдісі ең бірінші 1921 ж ВНИИнефть-те
ұсынылды. Бұл әдіс төмен температуралы қабат іші қышқылдандыру процесстері
арқылы қабатқа айдалған ауаны тиімді ығыстыру агентіне айналдыру.
Нәтижесінде төмен температуралы қышқылдандыру реакциясы көмегімен қабатта
өте тиімді құрамында азот, көмірқышқыл газ, жеңіл көмірсутектердің кең
ауқымды фракциялары бар газ агенті пайда болады.
Бұл әдістің артықшылығы – арзан агентті пайдалану, қабаттың
мұнай бергіштігін айтарлықтай өсіру. Қолданысқа ие болған бұл әдіс мұнай
бергіштікті 60%-ға және одан да көп арттырды.
- Қабат іші қышқылдандыру және термодинакмикалық процесстер арқылы
қабатқа ауа айдау және оны тиімді ығыстыру агенттеріне айналдыру
(көмірқышқыл газы, жеңіл көмірсутектер);
- Қабаттың табиғи энергиясын, яғни, өте үлкен қабат температурасын (60-
70ºС жоғары) қолдану арқылы қабат іші қышқылдану процесі өздігінен
туындайды және жоғары тиімді ығыстыру агенті қалыптасады;
- Белсенді өздігінен қышқылдану процесстері төмен температурада да жүре
береді, себебі нақты іс жүзіндегі қабаттардың катализаторлары болады
(CuO, , NiO, CoO және т.б.);
- Температура мен қысым артқан сайын қышқылдану реакцияларының
қарқындылығы өсе түседі.
2 Геологиялық бөлім.
Кен орнының геологиялық құрылымының сипаттамасы
Өзен кен орны Маңғышлақ түбегінің оңтүстік Маңғышылақ деп аталатын
даланың оңтүстігінде орналасқан. Орфографиялық жағынан оңтүстік Маңғышлақ
ауданы оңтүстіктен батысқа иілген, теңіз жағынан абсолют өлшемі
солтүстікке қарай - +260 м,ал оңтүстікке +24 м болады. Ауданы - бедерлі
қиын құрылымды. Өзен ойпатының көлемі - 500 км, солтүстікке, оңтүстік
шығысқа шығыс бөлігі күрт өзгереді. Ойпат түбі терең жыралармен
бөлінген, оның ең төменгі бөлігі - +30 м. Әкімшілік тарапынан кен орны
аймағы Қазақстан Республикалық Маңғыстау облысына кіреді (сурет 1.1).
Сурет 1.1 - Өзен кен орнының аумақтық орналасу картасы.
Өзен кен орны Ақтау қаласынан 180-200 км арақашықтықта орналасқан.
Стратиграфиясы
Кен орны - көп қабатты, күрделі құрылымды. Бор және юра шөгінділері
қимасында XXV өнімді қабатқа бөлінген. Олардың I-XII қабаттарында (төменгі
бор шөгінділері) стратиграфиялық І қабат және юра шөгінділерінен (XII
қабат) тұратын аралас кездесетін құм, аливралит және газды жыныстардан
тұрады. Бұл қабаттардың өткізгіштігі газбен қаныққан негізгі өнімді
қабаттарды, ал XIII-XVIII қабаттар жоғарғы қабатты газда, XIX-XXV қабаттар
төменгі қабатта газда мұнай.
Өзен кен орнында терең барлау бұрғылаумен қалыңдығы шамамен 3600 м
шөгінді мезозойлық жыныстардың қабаты ашылған, оның құрылымында триас, юра,
бор, палеоген, неоген және төрттік шөгінділері орын алады. Олардың былай
белгіленуі скважина үлгітастарын зерттегенде алынған палеонтологиялық
мәліметтерге және Маңғыстаудың басқа аудандарының ұқсас шөгінділерімен
салыстыруға негізделген. Бөлімдер, ярустар және подярустар арасындағы
шекаралар шартты, негізінен электрокаротаж бойынша жүргізілген. Соңғы кезде
микрофауна мен т. б. зерттеулер арқасында қолда бар стратиграфиялық
үлгілерді өзгертуге және анықтауға мүмкіндік туып отыр. Өзен кен орнының
мұнай-газдылығы юра және кейде бор шөгінділеріне байланысты.
Кен орынның геологиялық қимасында бор және юра шөгінділеріне қарасты 26
құмды горизонттары анықталған. І-ХІІ горизонттар (жоғарыдан төмен қарай)
жасы - бор-газды, XIII-XVIII горизонттар - жоғарғы және орта юра - кен
орнының негізгі мұнай-газды қабаты, жеке күмбездерде төменгі юраның XIX-
XXIV горизонттары - мұнай-газды.
Өзен кен орны терең барлау арқылы ашқанда тұнба жыныстар
қалыңдығы 3000 м-ге жеткен. Құрамында триас (Т), юра (J), бор (К),
төртiк (Q) жүйелерi кiредi. Кен орнының мұнай газдылығы юра (J) және
бор (К) қабатының кейбiр бөлшектерiмен байланысты болып келедi.
Геологиялық тiлмеде кен орнының юра (J) және бор (К) жүйелерiнiң
қабаттарын 26 горизонтқа бөлген. Жоғарыдан төмен қарай 1-12
горизонттары бор (К) жастылары, газдылы қабаттар болып келедi. 13-18-
шi горизонттары жоғарғы және ортанғы юра (J3,J2) жастылары өзiне тән
мұнай газдылы қабаттар басым болып келедi, бұл горизонтар кен
орының негiзгi өнiмдi қабаты болып саналады. Жекелеген күмбездерде
төменгi юра (J1) жасты 19-24 горизонттарында мұнай газ қабаттары
белгiленген.
Триас жүйесi (Т)
Триас жүйесi (T) ритмдi кезектесiп келетiн құмтасты, аргиллитi
жынысты қалыңдықтарынан тұрады. Құмтастар – сұр, ашық сұр, ұсақ
түйiрлi, сазды, алевролиттi, тығыз, кварцты-далашпатты құрамнан тұрады.
Аргиллиттер- қара сұрлы, алевриттi қабаттан және жарықшақты
каолиниттен, гидраслюдалы хлориттерден тұрады. Триас жүйесiнiң (Т)
жалпы қабат қалыңдығы шамамен 100-110 м болып келген.
Юра жүйесi (J)
Юра жүйесi (J) төменгi, ортанғы және жоғарғы бөлiмдерiнен
(J1,J2,J3) тұрады. Юра жүйесi (J) триас жүйесiмен (Т) үйлесiмдi
орналасқан. Негiзiнен бұл жүйе құмтастардан, алевролиттер, ұсақ түйiрлi
саздардан құралған және де мұнда фауна, флора қалдықтары да
кездеседi. Юра жүйесiнiң (J) жалпы қалыңдығы шамамен 850-1000 м
аралығында.
Төменгi юра бөлiмi (J1)
Төменгi юра бөлiмi (J1) триас жүйесiнiң (Т) жекелеген жуылып
ашылған горизонттарының үстiнде үйлесiмдi орналасып жатыр. Бөлiм
негiзiнен алевролиттiң, құмтастардың қайта пайда болуынан, өсiмдiк
қабаттары бар саз және iшiнара көмiр қабаттарынан құралған. Төменгi
юра бөлiмi (J1) 26-25 горизонттарына бөлiнедi. Қабаттың қалыңдығы
шамамен 120-130 м аралығын құрайды.
Ортанғы юра бөлiмi (J2)
Орта юра бөлiмi (J2) континенталды, теңiз, жағалық және ұсақ
су фациялары барлығымен сипатталады. Бұл бөлiмi аален (J2al), байосс
( J2b) және бат (J2bt) ярустарынан тұрады. Бұл қабаттың жыныстық
құрамы төменгi юра (J1) және триас (Т) тақталарымен араласып
орналасқан. Қабаттың жыныстық құрамы құмтастардан, гравелиттерден,
конгламераттардан, алевролиттерден және ұсақ түйiрлi саздардан
құралған. Орта юра бөлiмiнiң (J2) қабаттарының жалпы қалыңдығы 330-
350 м-ге жетедi.
Байосс ярусы (J2b)
Бұл қабат негiзiнен континенталды және лагуна-континенталды
фациялармен, тақталанған құмтас, алевролит және көмiрге айналған
органикалық заттармен, өсiмдiк, көмiр линзалары мен қабатшалары
араласқан сазтастардың барлығымен сипатталады. Байосс ярус
жинақталуларында тiлiктерiнiң төменгi бөлiгiнде сазды және
алевролитті-сазды жыныстардың пайда болуы байқалады. Байосс ярусы
қабаттарының жалпы қалыңдығы шамамен 500-520 м-ге дейiн өзгерiп
тұрады. Бұл ярус 2 подярусқа бөлiнедi: 1. 22-17 горизонттары алып
жатқан төменгi байосс (J2b1), қалыңдығы 100-120 м .2. 16 ,15 ,14
горизонттарын алып жатқан жоғарғы байосс (J2b2) болып келедi.
Жоғарғы юра бөлiмi (J3)
Жоғарғы юра бөлiмi (J3) негiзiнен нашар сақталған теңiз
фаунасының ұсақ қалдықтарымен түзелген. Қалыңдығы шамамен 250
м. Бұл бөлiм келловей және оксфорд (J3k , J3of) ярустарынан
тұрады.
Келловей ярусы (J3k)
Бұл ярус негiзiнен кезектескен құмтас, алевролит және
сазтастардан тұрады. Кейбiр жерлерiнде мергел және
iзбестастардың белгiлерi кездеседi. Келловей ярусы (J3k) 13-14-
шi горизонттарынан тұрады.
Оксфорд ярусы (J3of)
Оксфорд ярусы негiзiнен сазды және мергел қабаттарынан
тұрады. Бұл ярустың астынғы бөлiгi көбiнесе сазды жыныстардан
тұрады, ал жоғарғы бөлiгi мергелдерден құралған. Оксфорд
ярусының қалыңдығы, төменгi бөлiгiнде 90-100 м арасында болып
келсе, ал жоғарғы бөлiгiнiң қалыңдығы шамамен 50-55 м-ге дейiн
барады.
Бор жүйесi (К)
Бор жүйесi (К) қабаты негiзiнен ашылған үстiнгi юраның
(J) үстiне үйлесiмдi орналасқан. Құрамы негiзiнен теңiз қалдықтарынан
тұрады. Литологиялық және генетикалық белгiлерi бойынша
бор жүйесi (К) үшке бөлiнедi:
- төменгi- терригендi – карбонатты
- орта – терригендi – карбонатты (альб, сеноман)
- жоғарғы – карбонатты (туран, дат)
Бор жүйесiнiң (К) жалпы қалыңдығы шамамен 1000-1100 метрге
жуық.
Төрттiк жүйесi (Q)
Кайнозой эрасының (KZ) барлық жүйелерi, олар негiзiнен
палеоген, неоген және төрттiк бұларды бiрiктiрiп қарастыруға
болады. Төрттiк жүйесi негiзiнен палеоген, неоген
жыныстарынан тұрады.
Палеоген қабаты зоогендi мергелдер, iзбестастар жыныстарынан
құралған. Қалыңдығы шамамен 150-170 м.
Неоген қабаты тортон, сармат ярустарынан тұрады. Тортон
ярусының қалыңдығы 20-25 м. Сармат ярусының қалыңдығы 80-90 м
шамасында.
Төрттiк қабаты суглинка, құм, саз, эллювиалды, деллювиалды
пайда болған континенталды фациялардан тұрады. Жалпы
қалыңдығы 5-10 м шамасында.
Юра жүйесi (J) түзілімдерінің литофациялық құрамы
Өзен кен орнының негізгі өнімді қабатының кездесетін,
яғни мұнай газдылы қабатының геологиялық жасы юра жүйесі (J)
болып есептеледі. Сондықтан да кен орнының юра жүйесі (J) жасты
қабатының литофациялық құрамын анықтау, мұнай газ қабатының
қалыптасуының басты факторы болып есептеледі.
Литологиялық- стратиграфиялық тілмеде көрсетіліп кеткеніндей
юра жүйесі(J) бұл кен орнының басты өнімді қабаты болып
саналады. Мұнда көрсетілгендей юра жүйесі (J) үш бөлімнен тұрады,
олар төменгі, ортанғы және жоғарғы бөлімдер. Бұл бөлінген
бөлімдердің әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері бар. Олар
негізінен бұл бөлімдерінің әрқайсысындағы жыныстардың таралу,
түзілу, қалыңдық және құрамдық өзгешеліктерінде жатқанын байқауға
болады. Айта кететін бір жай, бұл юра жүйесінде (J) ең негізгі
және ең басым горизонттар тараған. Бұл горизонттар өз
кезегінде әр жасты, әр құрамды және әр қалыңдықта тарағандарын
көруге болады. Сонымен бірге юра жүйесінде (J) көптеген фауна-
флора организмдерінің таралғанын көреміз.
Литофациялық құрамы мен жаралу тегіне келсек, онда
мында негізінен континенталдық, теңіздік және жағалық фацияларының
басым екенін көруге болады. Фациялық талдау жағынан келсек
Өзен кен орнынынң негізгі құрастырушы шөгінді жыныстары
ретінде құмтастар, алевролиттер және де саздар болып келеді. Осы
ерекшелігіне байланысты юра жүйесі (J) бөлімдерінің өздері
ярустарға жіктеледі. Олар негізінен ортанғы (J2) және жоғарғы (J3)
бөлімдерде байқалады. Сол себептен, осы ерекшеліктерге сүйене
отырып, біз Өзен кен орнының өнімдік қабаттарының 60-70% - ін
ортанғы және жоғарғы юра бөлімдерінде тарағанын байқаймыз.
Төменгі юра бөлімінің (J1) литофациялық құрамы
Бұл бөлімнің триас жүйесімен (Т) үйлесімді жатқанын еске
ала отырып, олардың литофациялық құрамының айырмашылығын көруге
болады. Мұндағы қабаттың литологиялық құрамы негізінен
алевролиттер мен құмтастардан тұрағандығын біле отырып, қабаттың
теңіздік литофациялық жаратылыстан пайда болғанын байқауға
болады. Сонымен бірге бұл қабатта өсімдік қалдықтары бар саз
және көмір қабаттарын байқауға болады.
Құмтастар сұр және қара – сұр, орта және ұсақ түйірлі
келген . Алевролиттер ұсақ түйірлі, ақ – сұр түсті. Ал саздар қара
және сұр түсті. Төменгі юра бөлімінің жалпы қалыңдығы
шамамен 150 – 200 м-ді құрайды.
Ортаңғы юра бөлімінің (J2) литофациялық құрамы.
19 – 24 – ші горизонттарының ортанғы юра бөлімінің аален –
байосс ярустарының жинақталуы қалыңдығы кезектесіп келетін
ырғақты терригенді жыныс, күрделі құмтаспен, алевролит және
сазбен континенталды және жартылай континенталды генезис екенін
көрсетеді. 19 – 22 – ші горизонттар жыныстары ортанғы юра
бөлімінің байосс ярусына қатысты болып келеді. Литологиялық
құрамы бойынша, олар негізінен континенталды түрде кезектесіп
келетін құмтастардан және алевролиттерден бөлінген
қабаттармен саз және көмірленген қабаттар, көмірмен оның
линзасы арқылы өседі.
Құмтас пен алевролиттің майдаланған құрамы полимиктілі
болып келеді . Кварц құрамы 19,5 – 38 %, дала шпаты 21,5 – 40,2
% жыныс сынықтары 33 – 49,5%, эффузивтер 0,8 – 2,8 %, кремнийлі
жыныс сынықтары 1,2 – 1,7 %, слюдалар 15% - ке дейінгі аралықта
өзгереді.
Саздар – горизонт пачкаларымен қабат бөлігі болып
табылады. Қара сұр, бірқалыпты емес алевритті слюдалы, тығыз
қысыммен немесе ұсақ және ірі детритті , сидеритті және
кальцитті . Саз текстурасы негізінен жолақты. 23 – 24 – ші
горизонттары ортанғы юра бөлімінің аален ярусына қатысты
қалыңдығы әр түрлі, ұсақ түйірлі құмтастардан, саздар, алевролиттер
қабаттарына тәуелді және ұсақ конгломераттардан тұрады.
Аален ярусының төменгі шекарасы құмтасты – гравелитті
қабат арқылы өтеді, шағылысатын бастапқы жаңа седиментациялық
циклі арқылы. Жоғарғы шекарасы өз кезегінде байосс ярусының
құмтас – гравелитті қалыңдық, алевролитті сазды комплекс
жыныстары арқылы және жұқа кальцилі комплекс арқылы
өтеді.
23 – 24 – ші горизонттарының коллекторлық жыныстары
негізінен құмтастармен, алевролиттермен көрсетіледі. Құмтастар сұр,
қоңыр – сұр, ұсақ, орта және ірі түйірлі. Орташа қаттылығы
гравилитті түйірлермен араласқан. Құмтас және алевролиттің
пайдаланған құрамы полимиктілі болып келеді. Цементті
гидрослюдалы – каолинитті және контактивті. Дөрекі түйірлі
құмтастар аален ярусының төменгі бөлігінде кеңейген. Тілме
бойынша жоғарғы жағында саздылық көбейіп құмтас және
алевролиттер өткені байқалады.
Жоғарғы юра бөлімінің (J3) литологиялық құрамы
13 – 14- ші горизонттарының жоғарғы юра бөлімінің
келловей ярусының шөгінді жинақтары әр түрлі құрамды
келетін терригенді жыныстардан құралған. Бұл жыныстардың жаралу
тектері континенталды және жағалаулық фация болып келеді.
Литологиялық құрамы жағынан мұнда негізінен ұсақ түйірлі
құмтастардан, алевролиттерден және саздардан құралған. Құмтастардың
түрлері полимиктілі болып келеді.
Саздар басым горизонталды және қара – сұр түсті келген.
Өз кезегінде құмтастар тығыз келген және де ақшыл сұр түсті
болып келген. Бұл ярустың жыныстарының түйірлерін цементтеп
тұрғаны гидрослюдалы – каолиниттер болып келеді.
14 – 15 – 16 – ші горизонттарының жоғарғы юра бөлімінің
оксфорд ярусының қабатындағы шөгінділер жинағы қалың
қабатты, кезектесе орналасқан терригенді – карбонатты жыныстардан
құралған. Негізгі литологиялық құрамы, мұнда құмтастар, алевролиттер,
аргиллиттер және саздар болып келеді. Мұндағы құмтастар мен
алевролиттер ұсақ және майда түйірлі, ақшыл сұр және қара
сұр түсті келген. Ал саздар өз кезегінде майда түйірлі,
жіңішке қабатты, ашық сұр түсті келеді. Қабаттың негізгі
құрастырушысы ретінде каолиниттер болып келеді.
1.1.2 Өнімді объектілердің коллекторлық қасиеттері
Мұнай өнімінің горизонттар бойынша бөлінуі төмендегідей (%): ХІІІ
горизонт - 27,5; XІV горизонт - 39,9; XV горизонт – 12; XVІ горизонт -
10,9; XVІІ горизонт - 5,7; XVІІІ горизонт - 1,7; Қумұрын күмбезі - 1,2;
Парсымұрын күмбезі - 1,2. 80 жылдарда Қумұрын, Солтүстік-батыс және
Парсымұрын күмбездерінің өнімді горизонттары қарқындата бұрғыланды. Бұл
олардан мұнай өндірудің сәйкес 4,66 және 58 %-ға өсуіне әсер етті. XІІІ-XІV
горизонттардан мұнай мен сұйықтықтың басым бөлігі өндіріледі. Олардан
өндірілген мұнай барлық кен орны өнімінің 64 %-ын құрайды. Кен орнында
горизонттар бойынша бір өндіру скважинасының орташа тәуліктік шығымы мұнай
бойынша - 3,1-5,4 ттәу, сұйықтық бойынша - 6,7-15,8 ттәу. XІІІ-XІV
горизонттар айдау скважиналары қатарларымен 64 жеке игеру бөліктеріне
бөлінген. Тіпті бір горизонттың бөліктері бір-бірінен бастапқы баланстық,
игерілген қорларымен және өнімді қабаттарының қасиеттерімен, бұрғылану
дәрежесімен ерекшеленеді және сондықтан мұнай мен сұйық өндіру кең аралықта
өзгереді. 1997 жылдың 1 қаңтарында мұнай мен газ өнімінің өндіру
сипаттамасына қарасақ, кен орнынан мұнай негізінен механикалық
тәсілмен
(97 %) өндіріледі: терең сорапты (ШТС) және газлифт. Газлифт
скважиналарының қоры барлық өндіру қорының 9,2 %-ын құрайтынына қарамастан,
газлифт тәсілімен мұнай өндіру - 16,6 %, ал сұйықтық өндіру -
24 %. Бұл газлифт скважиналарындағы мұнай мен сұйықтық шығымының мөлшері
өндіру қорының 90 %-ын құрайтын терең сорапты скважиналар шығымынан 3-3,5
есе көптігімен түсіндіріледі.
Жоғарғы қатардың өнімді қабаттарының сипаттамасы 1.2-кестеде
көрсетілген.
Кесте 1.2 - Жоғарғы қатардың өнімді қабаттарының сипаттамасы
рс Қабаттар Орташа Түрі Орташа Абсолют белгі
тереңдегі қалыңдығы
Кеніш Өткізгіш ВНК ГНК
1 XIII 1080 Терриген 1126
2 XIV 1200 252 1136
3 XV 1200 153 1140
4 XVI 1240 Қабат cуы 95 1140
5 XVII 1280 242 1141 1036
6 XVIII 1370 178 1145
Өзен кен орнының газдары метандық газ типіне жатады, тереңдеген сайын
этан көбейеді. Газды горизонттарда негізінен азот, көмірқышқыл газы қоспасы
бар құрғақ метан газы кездеседі. Газ тығыздығы 0,562-0,622 кгм3
шамасында.
Өзен кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше түріне -
қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады. Бүл коллекторлардың осы түрге жатуын межелейтін
негізгі фактор - жыныстар құрамында энергетикалық өзгерулерге ұшырайтын
химиялық және механикалық әсерлерге орнықсыз минералдардың көп болуы.
Егер кварцтық құмтастарда кварц шамамен 95 % құраса, ал Өзен кен
орнының полимикталық коллекторларында кварц құрамы - 30 % шамасында;
жыныстарда кварц құрамы 70 % болса, минерал орнықсыз саналады.
Кесте 1.3 - Геофизикалық мәліметтермен анықталған кеуектілік шамалары
Горизонттар m, %
XIII 21
XIV 22
XV, XVI 23
XVII, XVIII 24
Құмды денелер ені 200-700 м жұқа жолақтар түрінде. Біртекті құмтастар
үшін өткізгіштік жоғары (0,2-1,2 мкм2) шамасы мен қабат коллекторлардың
қалыңдығының 10-51 м-ден 0,5-1,6 м-ге күрт азаюы мен 0,05 мкм2
өткізгіштікті болуымен байланысты горизонттың негізгі бөлігімен нашар
гидродинамикалық байланыс сипатты.
XIII-XVIII горизонттағы барлық бумалардың коллекторлардың өнімді
өткізгіштігі өте кең ауқымда 0,001-ден 7,301 мкм аралығында өзгеріп
отырады. Ең үлкен өткізгіштің орташа мәні - XIII горизонттың а және в
бумаларында 0,582 мкм және 0,665 мкм, XVI горизонттың а және б
бумаларында ең кіші мәні 0,047 мкм және 0,080 мкм өзгеріп отырады.
Табылған өткізгіштік шамалары бөліктерді, белгіленген аймақтарды және
тұтас горизонттарды сипаттауға пайдаланылды. Мәліметтерді ары қарай қолдану
ыңғайлы болу үшін және есептеу операцияларын механикаландыру үшін
өткізгіштік жайлы барлық мәліметтер перфокарталарга түсірілді.
Кесте 1.4 - Бөліктер мен горизонттар бойынша есептеу нәтижелері
Горизонттар Кор, мкм2 Скв. Саны hм.ор., м
XIII 0,206 458 10,8
XIV 0,290 349 24,0
XV 0,167 373 15,5
XVI 0,207 311 18,4
XVII 0,76 96 23,4
XVIII 0,178 63 19,8
1.1.3 Мұнай, газ және судың қасиеті мен құрамы
Мұнай тығыздығы 884 – 874кгм3 шамасында, ол негізінен күкірт
0,16-0,2%, парафин 16-22,6% , шайыр 8-20% құрамдас болып келеді. Бос
газдар этан құрамдас, ауыр көмірсутектерден тұрады .
Газ негізінен метанды 90%, азот 8% және көмірқышқыл газ 2 %
болып келген . Газ шоғырларының қабаттық қысымы 4,3 – 8 МПа, ал
температурасы шамамен 30- 50ºС құрайды. Юра шоғырларының тәртібі суарынды
және газарынды.
Өзен кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше
түріне – қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады.
Өзен кен орнының қабат сулары химиялық құрамы бойынша екі топқа
бөлінеді: бірінші топ - бор, екінші топ - юра шөгінділерінің сулары.
Бор шөгінділерінің сулары негізінен сульфат-натрийлік түрге жатады және
минералдылығы - 10 гл-ге дейін.
ХШ-ХХІII өнімді юра горизонттарының қабат сулары құрамы бойынша
біртекті хлоркальцийлік түрдегі, минералдылығы 130-170 гл тұздықтар
түрінде көрінеді. Сулар - сульфатсыз, бромның өнеркәсіптік кұрамы - 500
мгл, йод -
20 мгл және т.б. құнды компоненттер бар. Сулардың көлемдік газ факторы
0,5-0,9 м3м3-тен аспайды және тек мұнай мен газ кеніштері нұскалары
маңында, сондай-ақ терең жатқан горизонттар суларында ол 1,0-1,2 м3м3-қа
жетеді.
Суда еріген газ құрамының 80-90 %-і метан, 4-8 %-і ауыр көмірсутектер,
3,2-13 %-і азот, 0,5-7,3 %-і көмірқышқыл газ. Көмірсутек газы жоқ.
Қабат суларының орташа тығыздығы - 1081 кгм3 (XIII
горизонт) -
1105 кгм3 (XXIV горизонт), қалыпты жағдайларда барлық горизонттар үшін -
орташа 1098 кгм3. Қабат қысымы 11,4 мПа және температурасы 62 °С-де
минералдылығы 140 мгл су үшін анықталған физикалық шамалар: тұтқырлық -
0,6 мПа*с, көлемдік коэффициенті - 1,015, сығымдылық коэффициенті - 3,2Па-
1.
Парафин шөгінділерінің қиыншылықтары кен орынның мұнай өнімі бар
қабаттың аномальді қасиеттерін анықталған келесі төменгі анықтамаларда
қарастырылған:
- мұнай өнімінің ішінде еріген парафин жоғары мөлшерде (25 %-ға дейін)
және асфальт-смолалы заттар (18 %-ға дейін);
- парафинмен қаныққан мұнай температурасы қабаттың бастапқы
температурасына тең немесе бір қалыпты;
- бастапқы қабат қысымы және мұнай газбен қаныққан қысым арасындағы
құрылымды салыстырғанда үлкен өзгеріс байқалады;
- қабат температурасының төмендеуі кеуектілік ортасында мұнайға
қаныққан қабат температурасынан да төмен мұнай колекторынан парафиннің
бөлініп шығуы мүмкін.
Өзен кен орнында гранулярлық колекторлардың типі юра өнімді
қалындығында орналасқан XIII-XVIII горизонттардың өндірістік
өнімділігі құмтастармен, алевролиттермен тығыз байланысты. Соңғы
есептеулер бойынша өнімді жыныс коллекторларының өткізгіштіктің
төменгі шегі 0,001 мкм болып қабылданған. Кеуектіліктің төменгі шегі
0,14-і құрайды. Осыған байланысты XIII-XVIII горизонттардың қалдық
мұнайқанығушылығының орташа мәні 0,25 деп қабылданған. Өзен кен орнының
әртүрлі горизонттарында мұнайды су арқылы алу коэфийциентерді үлгіден
керн алу арқылы анықтайды.
1.1.4 Мұнай мен газдың қорлары
Мұнай газ қорларын горизонттар бойынша қарайтын болсақ, мұнайдың
баланстық және алынатын қорлары:
- XIII горизонт бойынша 204 млн. т және 92 млн. т;
- XIV горизонт бойынша 450 млн. т және 203 млн. т;
- XV горизонт бойынша 140 млн. т және 63 млн. т;
- XVI горизонт бойынша 124 млн. т және 56 млн. т;
- XVII горизонт бойынша 98 млн. т және 44 млн. т;
- XVIII горизонт бойынша 30 млн. т және 13,5млн. т.
Мұнай қорын есептеу мына формула бойынша жүзеге асырылады:
Qбал = F · h · m · bн · rн · q,
(1.1)
Qал = Qбал · h.
(1.2)
мұндағы Qал - алынатын мұнай қоры, мың. тонна;
Qбал - мұнайдың бастапқы балансты қоры, мың. тонна;
F - мұнайгаздылық ауданы, м2;
h - мұнай қаныққан қабат қалыңдығы, м;
m - ашық кеуектілік коэффициенті;
bн - мұнаймен қанығу коэффициенті;
rн - мұнайдың тығыздығы, кгм3;
q - қайта есептеу коэффициенті;
h - мұнай беру коэффициенті.
1.2.2 Ұңғылар қорының құрылымын және олардың ағымдағы шығымын, игерудің
технологиялық корсеткіштерін талдау
1.01.2005 жылы кен орнында өндірудің басынан 5935 ұңғыма бұрғыланды
(соның ішінде 12 суқақпалы), 98 – бақылау категориясына жатады, 1330
жойылған.
2004 жылы кен орны бойынша 95 ұңғыма бұрғыланды, оның 79 өндіру және 16
айдау ұңғымалар. 2004 жылдың соңына өндіру қорына 3289 ұңғымалар, соның
ішінде 3203 жұмыс істеп тұрған ұңғымалар. Кен орын бойынша өндіру
ұңғымаларының пайдалану қорының саны жобадан 804 бірлікке артта қалып
келеді : жұмыс жасап тұрғандар қорының жобалық қордан артта қалуы 673
ұңғымалар. Өндіру қорының артта қалуының негізгі себебі – ұңғыма енуінің
жобадан 1999 жылға дейін қалуы. 2003 жылдан бастап жаңа ұңғымаларды
бұрғылау жобалықтан алға шығуы : 2003 жылы – 24 бірлікке, 2004 жылы – 30
бірлікке, 2005 жылы – 49 бірлікке.
3093 ұңғымалар пайдаланудың механикалық әдісімен жұмыс істеуде,
фонтандық – 50 ұңғымалар, ортадан тепкіш сораппен 33 ұңғыма жабдықталған.
51% фонтандық ұңғымалар ХІІІ горизонттқа, 21% - XIV горизонттқа келеді.
Хумурун, Солтүстік-Батыс және Парсумурун күмбездерінің қабаттары толық
механикалық әдіспен пайдаланады.
Әрекетсіз қорды 86 ұңғыма құрайды. Өндіру қор ұңғымаларын қолдану
коэффициенті кен орын бойынша 0,941, ал пайдалану коэффициенті – 0,966. 5.1
кестеде қолдану және пайдалану коэффициентінің мәндері пайдалану объектісі
және жалпы кен орны бойынша 2004 – 2005 жыл аралығы үшін келтірілген.
Кесте – 1.2 Ұңғы қорының сипаттамасы.
Горизонт, Ұңғыма қорын өндіру Пайдалану коэффициенті
күмбез коэффициенті
2003 2004 2005 2003 2004 2005
XIII 0,850 0,8770,953 0,912 0,950 0,964
XIV 0,840 0,889 0,930 0,928 0,966 0,957
XV 0,850 0,902 0,934 0,926 0,968 0,968
XVI 0,860 0,889 0,943 0,948 0,959 0,965
XVII 0,800 0,866 0,957 0,888 0,946 0,971
XVIII 0,860 0,903 0,956 0,890 0,968 0,975
XVIII 0,915 0,942
0,770 0,840 0,922 0,962
XXI 0,843 0,889
XXII 0,923 0,955
XXIII 0,880 0,917
Хумурун 0,896 0,921
Кесте – 1.2 жалғасы
XV 0,966 0,980
XIX 0,947 0,966
XX 0,870 0,925 0,963 0,937 0,966 0,975
XXI 0,947 0,951
Солт-Бат. 0,951 0,974
XV 0,856 0,875
XIX 0,887 0,900
XX 0,955 0,972
XXI 0,780 0,880 0,983 0,879 0,941 0,996
XXII 0,966 0,981
XXIV 0,982 0,997
Парсумурун 0,964 0,973
Кен орын 0,880 0,912 0,941 0,955 0,960 0, 966
бойынша
Жоғарыда аталған коэффициенттер өсуінің бақылау тенденциясы 1999 жылдан,
жалпы кен орны бойынша ұңғымалар қорының жұмысын жетілдірумен байланысты.
Жобалықтан айдау қорының артта қалуының негізгі есебі – 2000ж. 2002 жылы
жаңа айдау ұңғымаларын бұрғылау жобалықтан 5 бірлікке алда, 2003 жылы 8
бірлікке, 2004 жылы – бұрғыланған ұңғымалар жобалықтан 6 бірлікке арта
келеді.
Өзен кен орнында 2004 жылы 95 өндіру ұңғымалары бұрғыланған, оның 79
мұнай өндіру, 16-сы айдау ұңғымалары. Бұрғыланған ұңғымалар жұмысының
анализі нәтижесінде 2004 жылы анықталды :
- XIII горизонт бойынша – 45 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
осы жылы 171 мың тонна мұнай өндірілді, орташа сулануы 61%, айдау
ұңғымалар саны – 8;
- XIV горизонт бойынша – 15 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
40,4 мың тонна, сулануы 55% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар саны –
2;
- XV горизонт бойынша – 5 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша 17,3
мың тонна, сулануы 45% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар саны – 2;
- XVI горизонт бойынша – 5 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша 9,8
мың тонна, орташа сулануы 71% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар саны –
2;
- XVII горизонт бойынша – 6 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
23,5 мың тонна, орташа сулануы 65% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар
саны – 1;
- XVIIІ горизонт бойынша – 3 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
3,6 мың тонна, орташа сулануы 48% мұнай өндірілді;
- Парсумурын күмбезі бойынша 1 айдау ұңғымасы бұрғыланды;
1.2 Кен орынның игеру жүйесі
1.2.1 Игерудің ағымдағы жағдайын талдау
Өзен кен орны 1961 ж. ашылып өндірістік өңдеуге 1964 ж-дан бастап
кен орын өңдеудің негізгі сызбанұсқасына сәйкес ашылған.
Негізгі сызбанұсқаның негізгі талаптары талаптары келесідей :
1) пайдаланудің төрт объектісін бөлу :
I объект – XIII-XIV горизонттар;
II объект – XV-XVI горизонттар;
III объект – XVII горизонттар;
VI объект – XVIII горизонттар;
2) қабат қысымын және қабат температурасын кен орнын өңдеудің
басталуынан орнында ұстау мүмкіндігі;
3) I және II объекттерді айдау ұңғымаларын ені 4 км блоктарға қатармен
кесу жылымен өңдеуді жүзеге асыру;
4) XVII горизонтты өңдеу алғашқы уақытта контурлық су басу мен 8 айдау
ұңғымаларынан кейін жүргізу;
5) XVIII горизонтын қабат қысымынсыз жүргізу;
6) XVII және XVIII горизонттарының жүйесін дәлелдеп одан әрі өңдеу,
өңдеу тиімділігі туралы мәліметтер алынғаннан кейінгі ішкі ыстық
және салқын суды айдау;
7) I объектте әр блок шекарасында – 5, II объектте – 7 қатар
орналасқан; ұңғымалар ара қашықтығы I объект үшін – 500, II объект
үшін – 250м;
8) барлық горизонттың пайдалану мәліметтері негізінде кен орынның
өңдеу жүйесін жетілдіру және технологиялық көрсеткіштерін дәл
білу;
Кен орынның өнімдік горизонттарына суды айдау үшін, сәйкес физико –
химиялық құрамы бар, тұздары бар Каспий теңізінің суы қолданылады, бірақ
бұл судың минералдану дәрежесі бір бірлікке төмен. 1977ж Өзен кен орнының
мұнай горизонттарын өңдеудің комплексті жобасы құрылған, мұнда
технологиялық тапсырмалардан басқа техникалық сұрақтар қойылды. Кен орын
пайдалануын жақсарту мақсатымен ұйымдық - техникалық шаралар және ғылыми –
техникалық проблемаларды шешу бойынша зерттеу бағдарламалары өңделген.
Мұнай өндірісі министрлігімен кен орынды өңдеудің комплексті жобасы
бекітілген. 1979ж. XIII – XIV горизонттарын өңдеудің технологтяылық
сызбанұсқасы 3,3а,4 блоктарда сатылы термальды сулану (СТС) құрастырылған.
1982 ж. Парсумурун, Солтүстік- Батыс Хумурун атты Өзен кен орны
күмбездерінің мұнай кеніштерін өңдеу жобасы қарастырылды. 1983 ж.
төменөнімдік (ТӨА) және жоғарыөнімдік аймақтардың (ЖӨА) өңдеудің жаңа
технологиясы ұсынылды. ТӨА және ЖӨА бөлек өңдеу қарастырылды. Аймақтық су
басу қарқынды жүйесін қолданумен жоғары қысымда ыстық су айдау жолымен
төменөнімдік аймақтарға әсер етудің жаңа әдістері ұсынылды, мұнда қысым 15
МПа-ға дейін және қабаттардың бірігу аймақтарында қысымды реттеу үшін
салқын су айдалады. ТӨА және ЖӨА өңдеу бойынша жүйе қабаттарды жаулап
алуды ығыстыру процесімен өсіріп, мұнай өндіруді және мұнайды қайта
сақтауды жоғарылатады. 1984 ж. Өзен кен орнының ХІІІ горизонтындағы 5а
блогын өндірістік өңдеудің технологиялық сызбанұсқасы қарастырылған.
Келесі сатыларда кен орнын өңдеудің негізгі құжаты “Өзен кен орын өңдеу
жобасы” болды, бұл құжат МНП СССР өңдеу бойынша орталық комиссиямен
бекітілген. Берілген жобалық құжатта оның реализациясы 1988ж. басталды,
мұнда кен орынды өңдеу жүйесін жетілдірудің негізгі бағыттарын дамыту үшін
нұсқаулар : жобалық ұңғыларды орналастыру дәл бөлшектік қабаттар карталарын
қолданумен жүзеге асады, төменөнімдік аймақтарда су басудың қарқынды
жүйесін қолдану кеңейтілуі альтернативті ретінде БӘЗ қолданумен өңдеу
нұсқаулары қарастырылады. Одан әрі жоба қайта қаралып кен орындағы жағдайға
сәйкес реттелді. Қазіргі уақытта негізгі құжат ретінде “Өзен кен орын өңдеу
жобасы” (ВНИИ) қолданылады, бұл құжат 1988ж өңдеу бойынша Орталық
комиссиямен бекітіліп, мұнай алуды жоғарлату бойынша жаңа технологияларды
енгізуді қарастырады. Жобаға сәйкес кен орынды өңдеуде экономикалық тиімді
нұсқа қабаттардан мұнай алуды жоғарылатудың гидродинамикалық әдістері
қарастырылады.
Өзен кен орнын өңдеу уақытында жобалық шешім анализі қабат мұнай
параметрлерінің өзгерісін айқындап, олар өз алдына жобалық мәнінен мұнайды
өндіру көлемінен ауытқуға әсер етті.
“НИПИНефтегаз” анализі нәтижелерінен 2а, 3 блоктық жобасы бекітілді.
Қазіргі уақытта берілген жобаны іске асыру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
5а, 6 блоктарын өңдеу жобасы келісу сатысында.
Одан әрі 2002ж 1, 1а, 2 блоктарын өңдеу жобасы қарастырылды, олар
қазіргі уақытта келісу сатысында.
Жалпы Өзен кен орнының барлық блоктарын жобалау бойынша жұмыстар 2006
жылы аяқталды.
Өзен кен орны 1961 жылы ашылып, 1965 жылы жасалған кен орынды
игеру бас жобасына сәйкес игеріле басталды. Кен орынды игерудің
қазіргі жағдайына келсек, қазіргі кезге дейін кен орыннан барлық
алынатын қордан шамамен 70-72 % мұнай алынды. Кен орынды игерудің
төртінші сатысында игеріліп жатыр, игеру көрсеткіштері бойынша
пайдалану ұңғымалар өнімі өте жоғары сулануда және өнімділігі түсуде. Кен
орыннан мұнай негізінен механикалық тәсілмен өндіріледі, ол пайдалану
ұңғылар қорының 90 %-і құрайды және де винтті штангілі-сорап
қондырғысы, ортадан тепкіш электрлі-сорап қондырғылары қолданылуда.
Қабат қысымын ұстау жүйесі 1967 жылы құрылып, су айдау басталды. Өзен
кен орнында қабатқа су айдау 17 шоғырланған сораптық станциялар
арқылы жүзеге асады, оның ішінде - 13 БКНС және 4 КНС, барлығы 78
сорап орнатылған. Мұнай өндіру көлемін ұлғайту мақсатында Өзен кен
орнында әр түрлі тәсілдер қолданылады.
Өзен кен орнында мұнай бергіштікті жоғарылату технологиясы ретінде
қабатқа келесілер қолданылды: ыстық су айдау, сатылы термалды суландыру,
пішінді, аудандық, циклдік және ошақты суландыру, сулы ерітінділерді, беткі-
әрекетті заттарды және т.б. айдау.
Бұл тәсілдердің негізі ұңғыманың түптік аймағына жүргізіледі.
Әдістерді қарастырудан бұрын, механикалық әдіс, физикалық әдіс,
химиялық әдіс деп бөліп алайық.
Механикалық әдіс көбіне қатты жыныстардан құралған қабаттарға,
олардың жарықшақтығын ұлғайту үшін қолданады. Қабатты гидравликалық
жару негізі, қабатқа жоғары қысыммен сұйық айдап жаңа жарықшақтар пайда
болуға және жарықшақтарды кеңейтуге арналған. Пайда болған жарықшаққа
ірі түйіршікті құмды айдайды, айдаудағы мақсаты - қысымды түсіргенде
жарықшақ жабылып қалмау үшін. Пайда болған және үлкейген жарықшақтар
ұңғыма түбіне мұнайдың жылжуын жақсартады және ұңғымадан алшақ
жатқан қабаттың мұнайлы аймағымен байланыстырады.
Жылулық әдістер. Кәсіпшілікте ұңғыманың түп аймағына (ҰТА) жылумен
әсер ету, құрамында жоғарғы парафинді-асфальтты-шайырлы заттары бар мұнай
кен орындарын игеру кезінде ҰТА өткізгіштігі, осы заттардың тұнбалану
салдарының және осы заттармен тау жыныстары қуыстылығының бітелуі,
өткізгіштігінің төмендеуі кезінде қолданады.
Су айдау ұңғымаларынан айдалатын салқын су ҰТА-ғы тау жыныстарының
салқындауын тудырады. Ал ол мұнайдың құрамындағы компоненттерінің тұнба
түзілуін жеңілдетіп, соның нәтижесінде қабаттың өткізгіштігі төмендейді.
Жоғарыда аталған барлық себептер өндіру скважиналарының дебитін, ал су
айдау сважиналарының қабылдау қабілеттілігінің төмендеуіне әкеліп
соқтырады. Сондықтан скважина өнімі қалпына келтіру үшін яғни, ҰТА-ғы
парафин тұнбасын ерітіп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазақстан Республикасы үшін ең басты экономикалық мәселе
материалдық-техникалық базаны жасаудың маңызды бөлігі ауыр
индустрияға тиесілі, және оның ішінде алдымен энергетика, қара
металлургия, мұнай, газ, химия және мұнайхимия өнеркәсіптері, машина
жасау жатады.
Қазіргі кезде материалдық өндірістің бірде-бір саласы мұнай мен
газ өнеркәсібінің өнімін пайдаланбай дами алмайды.
Мұнай мен газдың мұнайхимия өндірістерде шикізат ретінде
қолданудың өсуіне байланысты мұнай мен газ өнеркәсібінің ары қарай
жетілуі қарастырылған.
Өндіру тиімділігін жоғарлатуға рационалды игеру жүйелерін
қолдану, бұрғылау жұмыстарының технологиясын жетілдіру, олардың
техникалық жабдықталуын жақсарту, қабаттар мұнай бергіштігін
арттырудың қазіргі жаңа әдістерін кеңінен енгізу және прогрессивтік
технологиялық процестерді пайдалану арқылы қол жеткізуге болады.
Қазіргі кезде су айдау – мұнай кен орындарын пайдаланғанда
қолданылатын ең негізгі әдістердің бірі. Су айдаудың әртүрлі
әдістері болады, бірақ олардың әрқайсысының артықшылықтары мен
кемшіліктері бар. Жобалау кезінде су айдау жүйесін таңдау толығымен
кеніштің құрылысына байланысты.
Өзен кен орны өнеркәсіптік игеруге 1965 ж. берілген.
1998 ж. мұнай өндіру жоспары орындалған жоқ, бұған ең басты
себептердің бірі – игерудің басынан бастап ұсынылған жобалық
технологиялық ережелердің сақталмауы (су айдауға көшірілудің тым кеш
болуы, әсіресе ыстық суға).
Бұл дипломдық жобада Қазақстан Республикасының Манғыстау
облысында Қарақия ауданының аумағында орналасқан Өзен мұнай-газ кен орны
қарастырылған.
Дипломдық жобада негізгі қарастырылған мәселе, XIII горизонттың
салыстырмалы өткізгіштігі төмен болғандықтан, ұңғы өнімділігін арттыру
мақсатында қабатты сұйықпен жару әдісі қарастырылған.
1 Бөлім. Мұнай бергіштікті арттыру әдістері
Халықаралық тәжірибеде шикізат базасын өндірудің рөлі
мұнай бергіштікті арттыру мақсатында жаңа әдістерді қолдану (жылулық,
газдық, химиялық, микробиологиялық) инновациялық техника мен технологиялар
базасында тез дамып келе жатыр.
Қазіргі таңда мұнай мен газды өндіру көлемі артып, және де күрделі
геолого-физикалық шарттарға сәйкес кенорындар игеріліп, ең маңыздысы жер
қойнауынан мүмкіндігінше мұнайды шығару мәселесі шешілуде.
Мұнай қабаттарынан мұнайды өндіру тиімділігі өндірістік игерілген
жаңа әдістермен өндіру барлық мұнай өндіретін елде қазіргі кезде
қанағаттандырарлықсыз, сонымен қатар мұнай тауарларын пайдалану әлем
бойынша жылдан жылға өсіп келеді. Әр елде қабаттардың мұнай бергіштігі орта
есеппен 25 %-дан 45%-ға дейін құрайды. Мысалы: мұнайдың құрылысы мен өндіру
әдістерінің қолданылуына байланысты Латын Америкасы мен Оңтүстік-Шығыс
Азияда қабаттардың мұнай бергіштігі орта есеппен 24-27% құрайды, Иранда –
16-17%, АҚШ, Канада және Сауд Арабиясында – 33-37%, СНГ елдері мен Ресейде
– 40%-ға дейін.
Өнеркәсіптік игерілген әдістермен мұнайды өндіруге мүмкін
болмайтын қалдық мұнайдың қоры орташа алғанда 55-75%. (Сурет 1).
Сурет 1.
Өндірілетін және қалдық мұнайдың қоры
Әдеттегі әдістермен ауқымды мұнай қорын шығару мүмкін
болмағандықтан, басты мақсат болып, игеріліп жатқан қабаттардың мұнай
бергіштігін едәуір арттыру үшін, мұнай өндірудің жаңа технологияларын
қолдану болып табылады.
Қабатқа әсер етудің әдістері және мақсаты.
Қабатқа әсер етудің мақсаты қабат қысымын ұстау ғана емес, ең
маңыздысы мұнай бергіштікті арттыру.
Мұнайдың 85%-ға жуығы қабат мұнайына әсер ету әдістерімен
өндіріледі. Олардың ішінде ең көп қолданылатын әдіс болып қабатқа су айдау
арқылы қабат қысымын ұстау болып келеді.
Бүкіл әлемде жыл сайын қабаттың мұнай бергіштігін арттыру
әдістеріне қызығушылық дамып, және оларды тереңірек зерттеп, ғылыми
дәлелденген бағыттар арқылы кенорынды игерудің ең тиімді технологиясына
таңдау жасалуда.
Кенорынды игерудің экономикалық тиімділігін арттыру және
тікелей қаржы жұмсауды азайту мақсатында мұнай өндіруді үш топқа бөліп
қарастыруға болады:
1. Мұнай өндіру үшін қабаттың табиғи энергиясын максимальды түрде
пайдалану: (серпімді энергия, еріген газ энергиясы, контур сыртындағы су
энергиясы, газ шапка және гравитациялық күштердің потенциалды энергиясы).
(Сурет 2).
Сурет 2. Қабаттың табиғи энергиясы
2. Су және газ айдау арқылы қабат қысымын ұстау әдістері. (Сурет 3).
Сурет 3. Су және газ айдау
3.Кенорынды игерудің тиімділігін арттыру мақсатында мұнай бергіштікті
арттыру әдістері қолданылады. (Сурет 4).
Сурет 4. Мұнай бергіштікті арттыру әдістері
Мұнай қоры қалдықтарының алуан түрлілігі, сонымен қатар
мұнай, газ құрамының әртүрлілігі және қабаттың мұнайға қаныққан аумағына
байланысты мұнай бергіштікті арттыру әдісінің бір ғана түрі болуы мүмкін
емес. Ең көп тараған қабаттың мұнай бергіштігін арттыру әдістерінің өзі,
мұнай қорының бір-екі себептеріне ғана әсер ете алады.
Мұнай бергіштікті арттыру әдістері 2-ге бөлінеді:
1. Мұнай бергіштікті арттырудың гидродинамикалық әдісі. Оның ішіне
сұйықтың келуін интенсификациялаудың әртүрлі әдістері кіреді:
Қабатты гидравликалық жару, қабатты газодинамикалық жару;
Ұңғыманы реагентпен өңдеу;
Ұңғыманы акустикалық өңдеу технологиясы;
Ұңғыманы электрогидравликалық өңдеу технологиясы;
Азотты-импульсті өңдеу;
Кенорынға аумақты толқынды әсер ету;
Ұңғыманы электрикалық өңдеу технологиясы;
Реагентті-гидроимпульсті-гидроағымд ы өңдеу;
2. Мұнай бергіштікті арттырыудың үшіншілік әдістері:
Физико-химиялық әдістер (беттік әрекеттік заттар, полимерлі суландыру,
мицеллярлы суландыру, т.с.с.);
Газдық әсер ету әдісі (көмірсутегі газын, сұйық еріткіштер, көмірқышқыл
газын, азот, бу газын айдау);
Жылулық әдістер (мұнайды жылу тасығыштармен ығыстыру, қабат іші
экзотермиялық қышқылдандыру реакциясымен әсер ету);
Микробиологиялық әдістер (қабатқа бактериальды заттарды енгізу).
Мұнай бергіштікті арттырудың жылулық әдістері – бұл ұңғы
оқпаны мен түп аймақтың температурасын жасанды түрде арттыру арқылы, мұнай
келуін интенсификациялау және пайдалану ұңғыларының өнімділігін арттыру.
Жылулық әсер ету әдістерін негізінен тұтқырлығы өте үлкен, парафинді
мұнайды өндіру кезінде қолданады. Қыздыру кезінде пайдалану ұңғымасының
қабырғасында, көтеру құбырында және түптік аймақтағы парафин және шайыр
тектес заттардың шөгіндісін ерітуге, мұнайды сұйылтуға алып келеді.
Мұнай бергіштікті арттырудың химиялық әдістері – өте
жұқарған, суланған мұнай қабаттарының, сонымен қатар бытыраңқы және жүйесіз
орналасқан мұнайға қаныққан қабаттардан қосымша өнім алу үшін қолданылады.
Қазіргі заманғы мұнай бергіштікті арттыру әдістері термині
қабатқа жылулық, газдық, химиялық, микробиологиялық әсер етумен
түсіндіріледі. Әлі күнге дейін жылулық және газдық әсер ету әдістеріне көп
көңіл бөлініп келеді. Өйткені, қосымша алынатын өнімдердің біраз бөлігі осы
әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырылады.
Тағы бір ең көп тараған перспективалық әдістердің бірі
термогаздық әсер ету әдісі.
2004-2006 жылдар аралығында АҚШ-тарында термогаздық әдісті
қолдану арқылы мұнай өндіру кезінде өнім көлемі 4,34 есеге артты. Мұнай
бергіштікті арттырудың термогаздық әдісі ең бірінші 1921 ж ВНИИнефть-те
ұсынылды. Бұл әдіс төмен температуралы қабат іші қышқылдандыру процесстері
арқылы қабатқа айдалған ауаны тиімді ығыстыру агентіне айналдыру.
Нәтижесінде төмен температуралы қышқылдандыру реакциясы көмегімен қабатта
өте тиімді құрамында азот, көмірқышқыл газ, жеңіл көмірсутектердің кең
ауқымды фракциялары бар газ агенті пайда болады.
Бұл әдістің артықшылығы – арзан агентті пайдалану, қабаттың
мұнай бергіштігін айтарлықтай өсіру. Қолданысқа ие болған бұл әдіс мұнай
бергіштікті 60%-ға және одан да көп арттырды.
- Қабат іші қышқылдандыру және термодинакмикалық процесстер арқылы
қабатқа ауа айдау және оны тиімді ығыстыру агенттеріне айналдыру
(көмірқышқыл газы, жеңіл көмірсутектер);
- Қабаттың табиғи энергиясын, яғни, өте үлкен қабат температурасын (60-
70ºС жоғары) қолдану арқылы қабат іші қышқылдану процесі өздігінен
туындайды және жоғары тиімді ығыстыру агенті қалыптасады;
- Белсенді өздігінен қышқылдану процесстері төмен температурада да жүре
береді, себебі нақты іс жүзіндегі қабаттардың катализаторлары болады
(CuO, , NiO, CoO және т.б.);
- Температура мен қысым артқан сайын қышқылдану реакцияларының
қарқындылығы өсе түседі.
2 Геологиялық бөлім.
Кен орнының геологиялық құрылымының сипаттамасы
Өзен кен орны Маңғышлақ түбегінің оңтүстік Маңғышылақ деп аталатын
даланың оңтүстігінде орналасқан. Орфографиялық жағынан оңтүстік Маңғышлақ
ауданы оңтүстіктен батысқа иілген, теңіз жағынан абсолют өлшемі
солтүстікке қарай - +260 м,ал оңтүстікке +24 м болады. Ауданы - бедерлі
қиын құрылымды. Өзен ойпатының көлемі - 500 км, солтүстікке, оңтүстік
шығысқа шығыс бөлігі күрт өзгереді. Ойпат түбі терең жыралармен
бөлінген, оның ең төменгі бөлігі - +30 м. Әкімшілік тарапынан кен орны
аймағы Қазақстан Республикалық Маңғыстау облысына кіреді (сурет 1.1).
Сурет 1.1 - Өзен кен орнының аумақтық орналасу картасы.
Өзен кен орны Ақтау қаласынан 180-200 км арақашықтықта орналасқан.
Стратиграфиясы
Кен орны - көп қабатты, күрделі құрылымды. Бор және юра шөгінділері
қимасында XXV өнімді қабатқа бөлінген. Олардың I-XII қабаттарында (төменгі
бор шөгінділері) стратиграфиялық І қабат және юра шөгінділерінен (XII
қабат) тұратын аралас кездесетін құм, аливралит және газды жыныстардан
тұрады. Бұл қабаттардың өткізгіштігі газбен қаныққан негізгі өнімді
қабаттарды, ал XIII-XVIII қабаттар жоғарғы қабатты газда, XIX-XXV қабаттар
төменгі қабатта газда мұнай.
Өзен кен орнында терең барлау бұрғылаумен қалыңдығы шамамен 3600 м
шөгінді мезозойлық жыныстардың қабаты ашылған, оның құрылымында триас, юра,
бор, палеоген, неоген және төрттік шөгінділері орын алады. Олардың былай
белгіленуі скважина үлгітастарын зерттегенде алынған палеонтологиялық
мәліметтерге және Маңғыстаудың басқа аудандарының ұқсас шөгінділерімен
салыстыруға негізделген. Бөлімдер, ярустар және подярустар арасындағы
шекаралар шартты, негізінен электрокаротаж бойынша жүргізілген. Соңғы кезде
микрофауна мен т. б. зерттеулер арқасында қолда бар стратиграфиялық
үлгілерді өзгертуге және анықтауға мүмкіндік туып отыр. Өзен кен орнының
мұнай-газдылығы юра және кейде бор шөгінділеріне байланысты.
Кен орынның геологиялық қимасында бор және юра шөгінділеріне қарасты 26
құмды горизонттары анықталған. І-ХІІ горизонттар (жоғарыдан төмен қарай)
жасы - бор-газды, XIII-XVIII горизонттар - жоғарғы және орта юра - кен
орнының негізгі мұнай-газды қабаты, жеке күмбездерде төменгі юраның XIX-
XXIV горизонттары - мұнай-газды.
Өзен кен орны терең барлау арқылы ашқанда тұнба жыныстар
қалыңдығы 3000 м-ге жеткен. Құрамында триас (Т), юра (J), бор (К),
төртiк (Q) жүйелерi кiредi. Кен орнының мұнай газдылығы юра (J) және
бор (К) қабатының кейбiр бөлшектерiмен байланысты болып келедi.
Геологиялық тiлмеде кен орнының юра (J) және бор (К) жүйелерiнiң
қабаттарын 26 горизонтқа бөлген. Жоғарыдан төмен қарай 1-12
горизонттары бор (К) жастылары, газдылы қабаттар болып келедi. 13-18-
шi горизонттары жоғарғы және ортанғы юра (J3,J2) жастылары өзiне тән
мұнай газдылы қабаттар басым болып келедi, бұл горизонтар кен
орының негiзгi өнiмдi қабаты болып саналады. Жекелеген күмбездерде
төменгi юра (J1) жасты 19-24 горизонттарында мұнай газ қабаттары
белгiленген.
Триас жүйесi (Т)
Триас жүйесi (T) ритмдi кезектесiп келетiн құмтасты, аргиллитi
жынысты қалыңдықтарынан тұрады. Құмтастар – сұр, ашық сұр, ұсақ
түйiрлi, сазды, алевролиттi, тығыз, кварцты-далашпатты құрамнан тұрады.
Аргиллиттер- қара сұрлы, алевриттi қабаттан және жарықшақты
каолиниттен, гидраслюдалы хлориттерден тұрады. Триас жүйесiнiң (Т)
жалпы қабат қалыңдығы шамамен 100-110 м болып келген.
Юра жүйесi (J)
Юра жүйесi (J) төменгi, ортанғы және жоғарғы бөлiмдерiнен
(J1,J2,J3) тұрады. Юра жүйесi (J) триас жүйесiмен (Т) үйлесiмдi
орналасқан. Негiзiнен бұл жүйе құмтастардан, алевролиттер, ұсақ түйiрлi
саздардан құралған және де мұнда фауна, флора қалдықтары да
кездеседi. Юра жүйесiнiң (J) жалпы қалыңдығы шамамен 850-1000 м
аралығында.
Төменгi юра бөлiмi (J1)
Төменгi юра бөлiмi (J1) триас жүйесiнiң (Т) жекелеген жуылып
ашылған горизонттарының үстiнде үйлесiмдi орналасып жатыр. Бөлiм
негiзiнен алевролиттiң, құмтастардың қайта пайда болуынан, өсiмдiк
қабаттары бар саз және iшiнара көмiр қабаттарынан құралған. Төменгi
юра бөлiмi (J1) 26-25 горизонттарына бөлiнедi. Қабаттың қалыңдығы
шамамен 120-130 м аралығын құрайды.
Ортанғы юра бөлiмi (J2)
Орта юра бөлiмi (J2) континенталды, теңiз, жағалық және ұсақ
су фациялары барлығымен сипатталады. Бұл бөлiмi аален (J2al), байосс
( J2b) және бат (J2bt) ярустарынан тұрады. Бұл қабаттың жыныстық
құрамы төменгi юра (J1) және триас (Т) тақталарымен араласып
орналасқан. Қабаттың жыныстық құрамы құмтастардан, гравелиттерден,
конгламераттардан, алевролиттерден және ұсақ түйiрлi саздардан
құралған. Орта юра бөлiмiнiң (J2) қабаттарының жалпы қалыңдығы 330-
350 м-ге жетедi.
Байосс ярусы (J2b)
Бұл қабат негiзiнен континенталды және лагуна-континенталды
фациялармен, тақталанған құмтас, алевролит және көмiрге айналған
органикалық заттармен, өсiмдiк, көмiр линзалары мен қабатшалары
араласқан сазтастардың барлығымен сипатталады. Байосс ярус
жинақталуларында тiлiктерiнiң төменгi бөлiгiнде сазды және
алевролитті-сазды жыныстардың пайда болуы байқалады. Байосс ярусы
қабаттарының жалпы қалыңдығы шамамен 500-520 м-ге дейiн өзгерiп
тұрады. Бұл ярус 2 подярусқа бөлiнедi: 1. 22-17 горизонттары алып
жатқан төменгi байосс (J2b1), қалыңдығы 100-120 м .2. 16 ,15 ,14
горизонттарын алып жатқан жоғарғы байосс (J2b2) болып келедi.
Жоғарғы юра бөлiмi (J3)
Жоғарғы юра бөлiмi (J3) негiзiнен нашар сақталған теңiз
фаунасының ұсақ қалдықтарымен түзелген. Қалыңдығы шамамен 250
м. Бұл бөлiм келловей және оксфорд (J3k , J3of) ярустарынан
тұрады.
Келловей ярусы (J3k)
Бұл ярус негiзiнен кезектескен құмтас, алевролит және
сазтастардан тұрады. Кейбiр жерлерiнде мергел және
iзбестастардың белгiлерi кездеседi. Келловей ярусы (J3k) 13-14-
шi горизонттарынан тұрады.
Оксфорд ярусы (J3of)
Оксфорд ярусы негiзiнен сазды және мергел қабаттарынан
тұрады. Бұл ярустың астынғы бөлiгi көбiнесе сазды жыныстардан
тұрады, ал жоғарғы бөлiгi мергелдерден құралған. Оксфорд
ярусының қалыңдығы, төменгi бөлiгiнде 90-100 м арасында болып
келсе, ал жоғарғы бөлiгiнiң қалыңдығы шамамен 50-55 м-ге дейiн
барады.
Бор жүйесi (К)
Бор жүйесi (К) қабаты негiзiнен ашылған үстiнгi юраның
(J) үстiне үйлесiмдi орналасқан. Құрамы негiзiнен теңiз қалдықтарынан
тұрады. Литологиялық және генетикалық белгiлерi бойынша
бор жүйесi (К) үшке бөлiнедi:
- төменгi- терригендi – карбонатты
- орта – терригендi – карбонатты (альб, сеноман)
- жоғарғы – карбонатты (туран, дат)
Бор жүйесiнiң (К) жалпы қалыңдығы шамамен 1000-1100 метрге
жуық.
Төрттiк жүйесi (Q)
Кайнозой эрасының (KZ) барлық жүйелерi, олар негiзiнен
палеоген, неоген және төрттiк бұларды бiрiктiрiп қарастыруға
болады. Төрттiк жүйесi негiзiнен палеоген, неоген
жыныстарынан тұрады.
Палеоген қабаты зоогендi мергелдер, iзбестастар жыныстарынан
құралған. Қалыңдығы шамамен 150-170 м.
Неоген қабаты тортон, сармат ярустарынан тұрады. Тортон
ярусының қалыңдығы 20-25 м. Сармат ярусының қалыңдығы 80-90 м
шамасында.
Төрттiк қабаты суглинка, құм, саз, эллювиалды, деллювиалды
пайда болған континенталды фациялардан тұрады. Жалпы
қалыңдығы 5-10 м шамасында.
Юра жүйесi (J) түзілімдерінің литофациялық құрамы
Өзен кен орнының негізгі өнімді қабатының кездесетін,
яғни мұнай газдылы қабатының геологиялық жасы юра жүйесі (J)
болып есептеледі. Сондықтан да кен орнының юра жүйесі (J) жасты
қабатының литофациялық құрамын анықтау, мұнай газ қабатының
қалыптасуының басты факторы болып есептеледі.
Литологиялық- стратиграфиялық тілмеде көрсетіліп кеткеніндей
юра жүйесі(J) бұл кен орнының басты өнімді қабаты болып
саналады. Мұнда көрсетілгендей юра жүйесі (J) үш бөлімнен тұрады,
олар төменгі, ортанғы және жоғарғы бөлімдер. Бұл бөлінген
бөлімдердің әрқайсысының өзіне тән ерекшеліктері бар. Олар
негізінен бұл бөлімдерінің әрқайсысындағы жыныстардың таралу,
түзілу, қалыңдық және құрамдық өзгешеліктерінде жатқанын байқауға
болады. Айта кететін бір жай, бұл юра жүйесінде (J) ең негізгі
және ең басым горизонттар тараған. Бұл горизонттар өз
кезегінде әр жасты, әр құрамды және әр қалыңдықта тарағандарын
көруге болады. Сонымен бірге юра жүйесінде (J) көптеген фауна-
флора организмдерінің таралғанын көреміз.
Литофациялық құрамы мен жаралу тегіне келсек, онда
мында негізінен континенталдық, теңіздік және жағалық фацияларының
басым екенін көруге болады. Фациялық талдау жағынан келсек
Өзен кен орнынынң негізгі құрастырушы шөгінді жыныстары
ретінде құмтастар, алевролиттер және де саздар болып келеді. Осы
ерекшелігіне байланысты юра жүйесі (J) бөлімдерінің өздері
ярустарға жіктеледі. Олар негізінен ортанғы (J2) және жоғарғы (J3)
бөлімдерде байқалады. Сол себептен, осы ерекшеліктерге сүйене
отырып, біз Өзен кен орнының өнімдік қабаттарының 60-70% - ін
ортанғы және жоғарғы юра бөлімдерінде тарағанын байқаймыз.
Төменгі юра бөлімінің (J1) литофациялық құрамы
Бұл бөлімнің триас жүйесімен (Т) үйлесімді жатқанын еске
ала отырып, олардың литофациялық құрамының айырмашылығын көруге
болады. Мұндағы қабаттың литологиялық құрамы негізінен
алевролиттер мен құмтастардан тұрағандығын біле отырып, қабаттың
теңіздік литофациялық жаратылыстан пайда болғанын байқауға
болады. Сонымен бірге бұл қабатта өсімдік қалдықтары бар саз
және көмір қабаттарын байқауға болады.
Құмтастар сұр және қара – сұр, орта және ұсақ түйірлі
келген . Алевролиттер ұсақ түйірлі, ақ – сұр түсті. Ал саздар қара
және сұр түсті. Төменгі юра бөлімінің жалпы қалыңдығы
шамамен 150 – 200 м-ді құрайды.
Ортаңғы юра бөлімінің (J2) литофациялық құрамы.
19 – 24 – ші горизонттарының ортанғы юра бөлімінің аален –
байосс ярустарының жинақталуы қалыңдығы кезектесіп келетін
ырғақты терригенді жыныс, күрделі құмтаспен, алевролит және
сазбен континенталды және жартылай континенталды генезис екенін
көрсетеді. 19 – 22 – ші горизонттар жыныстары ортанғы юра
бөлімінің байосс ярусына қатысты болып келеді. Литологиялық
құрамы бойынша, олар негізінен континенталды түрде кезектесіп
келетін құмтастардан және алевролиттерден бөлінген
қабаттармен саз және көмірленген қабаттар, көмірмен оның
линзасы арқылы өседі.
Құмтас пен алевролиттің майдаланған құрамы полимиктілі
болып келеді . Кварц құрамы 19,5 – 38 %, дала шпаты 21,5 – 40,2
% жыныс сынықтары 33 – 49,5%, эффузивтер 0,8 – 2,8 %, кремнийлі
жыныс сынықтары 1,2 – 1,7 %, слюдалар 15% - ке дейінгі аралықта
өзгереді.
Саздар – горизонт пачкаларымен қабат бөлігі болып
табылады. Қара сұр, бірқалыпты емес алевритті слюдалы, тығыз
қысыммен немесе ұсақ және ірі детритті , сидеритті және
кальцитті . Саз текстурасы негізінен жолақты. 23 – 24 – ші
горизонттары ортанғы юра бөлімінің аален ярусына қатысты
қалыңдығы әр түрлі, ұсақ түйірлі құмтастардан, саздар, алевролиттер
қабаттарына тәуелді және ұсақ конгломераттардан тұрады.
Аален ярусының төменгі шекарасы құмтасты – гравелитті
қабат арқылы өтеді, шағылысатын бастапқы жаңа седиментациялық
циклі арқылы. Жоғарғы шекарасы өз кезегінде байосс ярусының
құмтас – гравелитті қалыңдық, алевролитті сазды комплекс
жыныстары арқылы және жұқа кальцилі комплекс арқылы
өтеді.
23 – 24 – ші горизонттарының коллекторлық жыныстары
негізінен құмтастармен, алевролиттермен көрсетіледі. Құмтастар сұр,
қоңыр – сұр, ұсақ, орта және ірі түйірлі. Орташа қаттылығы
гравилитті түйірлермен араласқан. Құмтас және алевролиттің
пайдаланған құрамы полимиктілі болып келеді. Цементті
гидрослюдалы – каолинитті және контактивті. Дөрекі түйірлі
құмтастар аален ярусының төменгі бөлігінде кеңейген. Тілме
бойынша жоғарғы жағында саздылық көбейіп құмтас және
алевролиттер өткені байқалады.
Жоғарғы юра бөлімінің (J3) литологиялық құрамы
13 – 14- ші горизонттарының жоғарғы юра бөлімінің
келловей ярусының шөгінді жинақтары әр түрлі құрамды
келетін терригенді жыныстардан құралған. Бұл жыныстардың жаралу
тектері континенталды және жағалаулық фация болып келеді.
Литологиялық құрамы жағынан мұнда негізінен ұсақ түйірлі
құмтастардан, алевролиттерден және саздардан құралған. Құмтастардың
түрлері полимиктілі болып келеді.
Саздар басым горизонталды және қара – сұр түсті келген.
Өз кезегінде құмтастар тығыз келген және де ақшыл сұр түсті
болып келген. Бұл ярустың жыныстарының түйірлерін цементтеп
тұрғаны гидрослюдалы – каолиниттер болып келеді.
14 – 15 – 16 – ші горизонттарының жоғарғы юра бөлімінің
оксфорд ярусының қабатындағы шөгінділер жинағы қалың
қабатты, кезектесе орналасқан терригенді – карбонатты жыныстардан
құралған. Негізгі литологиялық құрамы, мұнда құмтастар, алевролиттер,
аргиллиттер және саздар болып келеді. Мұндағы құмтастар мен
алевролиттер ұсақ және майда түйірлі, ақшыл сұр және қара
сұр түсті келген. Ал саздар өз кезегінде майда түйірлі,
жіңішке қабатты, ашық сұр түсті келеді. Қабаттың негізгі
құрастырушысы ретінде каолиниттер болып келеді.
1.1.2 Өнімді объектілердің коллекторлық қасиеттері
Мұнай өнімінің горизонттар бойынша бөлінуі төмендегідей (%): ХІІІ
горизонт - 27,5; XІV горизонт - 39,9; XV горизонт – 12; XVІ горизонт -
10,9; XVІІ горизонт - 5,7; XVІІІ горизонт - 1,7; Қумұрын күмбезі - 1,2;
Парсымұрын күмбезі - 1,2. 80 жылдарда Қумұрын, Солтүстік-батыс және
Парсымұрын күмбездерінің өнімді горизонттары қарқындата бұрғыланды. Бұл
олардан мұнай өндірудің сәйкес 4,66 және 58 %-ға өсуіне әсер етті. XІІІ-XІV
горизонттардан мұнай мен сұйықтықтың басым бөлігі өндіріледі. Олардан
өндірілген мұнай барлық кен орны өнімінің 64 %-ын құрайды. Кен орнында
горизонттар бойынша бір өндіру скважинасының орташа тәуліктік шығымы мұнай
бойынша - 3,1-5,4 ттәу, сұйықтық бойынша - 6,7-15,8 ттәу. XІІІ-XІV
горизонттар айдау скважиналары қатарларымен 64 жеке игеру бөліктеріне
бөлінген. Тіпті бір горизонттың бөліктері бір-бірінен бастапқы баланстық,
игерілген қорларымен және өнімді қабаттарының қасиеттерімен, бұрғылану
дәрежесімен ерекшеленеді және сондықтан мұнай мен сұйық өндіру кең аралықта
өзгереді. 1997 жылдың 1 қаңтарында мұнай мен газ өнімінің өндіру
сипаттамасына қарасақ, кен орнынан мұнай негізінен механикалық
тәсілмен
(97 %) өндіріледі: терең сорапты (ШТС) және газлифт. Газлифт
скважиналарының қоры барлық өндіру қорының 9,2 %-ын құрайтынына қарамастан,
газлифт тәсілімен мұнай өндіру - 16,6 %, ал сұйықтық өндіру -
24 %. Бұл газлифт скважиналарындағы мұнай мен сұйықтық шығымының мөлшері
өндіру қорының 90 %-ын құрайтын терең сорапты скважиналар шығымынан 3-3,5
есе көптігімен түсіндіріледі.
Жоғарғы қатардың өнімді қабаттарының сипаттамасы 1.2-кестеде
көрсетілген.
Кесте 1.2 - Жоғарғы қатардың өнімді қабаттарының сипаттамасы
рс Қабаттар Орташа Түрі Орташа Абсолют белгі
тереңдегі қалыңдығы
Кеніш Өткізгіш ВНК ГНК
1 XIII 1080 Терриген 1126
2 XIV 1200 252 1136
3 XV 1200 153 1140
4 XVI 1240 Қабат cуы 95 1140
5 XVII 1280 242 1141 1036
6 XVIII 1370 178 1145
Өзен кен орнының газдары метандық газ типіне жатады, тереңдеген сайын
этан көбейеді. Газды горизонттарда негізінен азот, көмірқышқыл газы қоспасы
бар құрғақ метан газы кездеседі. Газ тығыздығы 0,562-0,622 кгм3
шамасында.
Өзен кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше түріне -
қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады. Бүл коллекторлардың осы түрге жатуын межелейтін
негізгі фактор - жыныстар құрамында энергетикалық өзгерулерге ұшырайтын
химиялық және механикалық әсерлерге орнықсыз минералдардың көп болуы.
Егер кварцтық құмтастарда кварц шамамен 95 % құраса, ал Өзен кен
орнының полимикталық коллекторларында кварц құрамы - 30 % шамасында;
жыныстарда кварц құрамы 70 % болса, минерал орнықсыз саналады.
Кесте 1.3 - Геофизикалық мәліметтермен анықталған кеуектілік шамалары
Горизонттар m, %
XIII 21
XIV 22
XV, XVI 23
XVII, XVIII 24
Құмды денелер ені 200-700 м жұқа жолақтар түрінде. Біртекті құмтастар
үшін өткізгіштік жоғары (0,2-1,2 мкм2) шамасы мен қабат коллекторлардың
қалыңдығының 10-51 м-ден 0,5-1,6 м-ге күрт азаюы мен 0,05 мкм2
өткізгіштікті болуымен байланысты горизонттың негізгі бөлігімен нашар
гидродинамикалық байланыс сипатты.
XIII-XVIII горизонттағы барлық бумалардың коллекторлардың өнімді
өткізгіштігі өте кең ауқымда 0,001-ден 7,301 мкм аралығында өзгеріп
отырады. Ең үлкен өткізгіштің орташа мәні - XIII горизонттың а және в
бумаларында 0,582 мкм және 0,665 мкм, XVI горизонттың а және б
бумаларында ең кіші мәні 0,047 мкм және 0,080 мкм өзгеріп отырады.
Табылған өткізгіштік шамалары бөліктерді, белгіленген аймақтарды және
тұтас горизонттарды сипаттауға пайдаланылды. Мәліметтерді ары қарай қолдану
ыңғайлы болу үшін және есептеу операцияларын механикаландыру үшін
өткізгіштік жайлы барлық мәліметтер перфокарталарга түсірілді.
Кесте 1.4 - Бөліктер мен горизонттар бойынша есептеу нәтижелері
Горизонттар Кор, мкм2 Скв. Саны hм.ор., м
XIII 0,206 458 10,8
XIV 0,290 349 24,0
XV 0,167 373 15,5
XVI 0,207 311 18,4
XVII 0,76 96 23,4
XVIII 0,178 63 19,8
1.1.3 Мұнай, газ және судың қасиеті мен құрамы
Мұнай тығыздығы 884 – 874кгм3 шамасында, ол негізінен күкірт
0,16-0,2%, парафин 16-22,6% , шайыр 8-20% құрамдас болып келеді. Бос
газдар этан құрамдас, ауыр көмірсутектерден тұрады .
Газ негізінен метанды 90%, азот 8% және көмірқышқыл газ 2 %
болып келген . Газ шоғырларының қабаттық қысымы 4,3 – 8 МПа, ал
температурасы шамамен 30- 50ºС құрайды. Юра шоғырларының тәртібі суарынды
және газарынды.
Өзен кен орнының өнімді шөгінділері коллекторлардың ерекше
түріне – қасиеттерінің өзінділігімен ерекшеленетін полимиктілік құрамды
коллекторларға жатады.
Өзен кен орнының қабат сулары химиялық құрамы бойынша екі топқа
бөлінеді: бірінші топ - бор, екінші топ - юра шөгінділерінің сулары.
Бор шөгінділерінің сулары негізінен сульфат-натрийлік түрге жатады және
минералдылығы - 10 гл-ге дейін.
ХШ-ХХІII өнімді юра горизонттарының қабат сулары құрамы бойынша
біртекті хлоркальцийлік түрдегі, минералдылығы 130-170 гл тұздықтар
түрінде көрінеді. Сулар - сульфатсыз, бромның өнеркәсіптік кұрамы - 500
мгл, йод -
20 мгл және т.б. құнды компоненттер бар. Сулардың көлемдік газ факторы
0,5-0,9 м3м3-тен аспайды және тек мұнай мен газ кеніштері нұскалары
маңында, сондай-ақ терең жатқан горизонттар суларында ол 1,0-1,2 м3м3-қа
жетеді.
Суда еріген газ құрамының 80-90 %-і метан, 4-8 %-і ауыр көмірсутектер,
3,2-13 %-і азот, 0,5-7,3 %-і көмірқышқыл газ. Көмірсутек газы жоқ.
Қабат суларының орташа тығыздығы - 1081 кгм3 (XIII
горизонт) -
1105 кгм3 (XXIV горизонт), қалыпты жағдайларда барлық горизонттар үшін -
орташа 1098 кгм3. Қабат қысымы 11,4 мПа және температурасы 62 °С-де
минералдылығы 140 мгл су үшін анықталған физикалық шамалар: тұтқырлық -
0,6 мПа*с, көлемдік коэффициенті - 1,015, сығымдылық коэффициенті - 3,2Па-
1.
Парафин шөгінділерінің қиыншылықтары кен орынның мұнай өнімі бар
қабаттың аномальді қасиеттерін анықталған келесі төменгі анықтамаларда
қарастырылған:
- мұнай өнімінің ішінде еріген парафин жоғары мөлшерде (25 %-ға дейін)
және асфальт-смолалы заттар (18 %-ға дейін);
- парафинмен қаныққан мұнай температурасы қабаттың бастапқы
температурасына тең немесе бір қалыпты;
- бастапқы қабат қысымы және мұнай газбен қаныққан қысым арасындағы
құрылымды салыстырғанда үлкен өзгеріс байқалады;
- қабат температурасының төмендеуі кеуектілік ортасында мұнайға
қаныққан қабат температурасынан да төмен мұнай колекторынан парафиннің
бөлініп шығуы мүмкін.
Өзен кен орнында гранулярлық колекторлардың типі юра өнімді
қалындығында орналасқан XIII-XVIII горизонттардың өндірістік
өнімділігі құмтастармен, алевролиттермен тығыз байланысты. Соңғы
есептеулер бойынша өнімді жыныс коллекторларының өткізгіштіктің
төменгі шегі 0,001 мкм болып қабылданған. Кеуектіліктің төменгі шегі
0,14-і құрайды. Осыған байланысты XIII-XVIII горизонттардың қалдық
мұнайқанығушылығының орташа мәні 0,25 деп қабылданған. Өзен кен орнының
әртүрлі горизонттарында мұнайды су арқылы алу коэфийциентерді үлгіден
керн алу арқылы анықтайды.
1.1.4 Мұнай мен газдың қорлары
Мұнай газ қорларын горизонттар бойынша қарайтын болсақ, мұнайдың
баланстық және алынатын қорлары:
- XIII горизонт бойынша 204 млн. т және 92 млн. т;
- XIV горизонт бойынша 450 млн. т және 203 млн. т;
- XV горизонт бойынша 140 млн. т және 63 млн. т;
- XVI горизонт бойынша 124 млн. т және 56 млн. т;
- XVII горизонт бойынша 98 млн. т және 44 млн. т;
- XVIII горизонт бойынша 30 млн. т және 13,5млн. т.
Мұнай қорын есептеу мына формула бойынша жүзеге асырылады:
Qбал = F · h · m · bн · rн · q,
(1.1)
Qал = Qбал · h.
(1.2)
мұндағы Qал - алынатын мұнай қоры, мың. тонна;
Qбал - мұнайдың бастапқы балансты қоры, мың. тонна;
F - мұнайгаздылық ауданы, м2;
h - мұнай қаныққан қабат қалыңдығы, м;
m - ашық кеуектілік коэффициенті;
bн - мұнаймен қанығу коэффициенті;
rн - мұнайдың тығыздығы, кгм3;
q - қайта есептеу коэффициенті;
h - мұнай беру коэффициенті.
1.2.2 Ұңғылар қорының құрылымын және олардың ағымдағы шығымын, игерудің
технологиялық корсеткіштерін талдау
1.01.2005 жылы кен орнында өндірудің басынан 5935 ұңғыма бұрғыланды
(соның ішінде 12 суқақпалы), 98 – бақылау категориясына жатады, 1330
жойылған.
2004 жылы кен орны бойынша 95 ұңғыма бұрғыланды, оның 79 өндіру және 16
айдау ұңғымалар. 2004 жылдың соңына өндіру қорына 3289 ұңғымалар, соның
ішінде 3203 жұмыс істеп тұрған ұңғымалар. Кен орын бойынша өндіру
ұңғымаларының пайдалану қорының саны жобадан 804 бірлікке артта қалып
келеді : жұмыс жасап тұрғандар қорының жобалық қордан артта қалуы 673
ұңғымалар. Өндіру қорының артта қалуының негізгі себебі – ұңғыма енуінің
жобадан 1999 жылға дейін қалуы. 2003 жылдан бастап жаңа ұңғымаларды
бұрғылау жобалықтан алға шығуы : 2003 жылы – 24 бірлікке, 2004 жылы – 30
бірлікке, 2005 жылы – 49 бірлікке.
3093 ұңғымалар пайдаланудың механикалық әдісімен жұмыс істеуде,
фонтандық – 50 ұңғымалар, ортадан тепкіш сораппен 33 ұңғыма жабдықталған.
51% фонтандық ұңғымалар ХІІІ горизонттқа, 21% - XIV горизонттқа келеді.
Хумурун, Солтүстік-Батыс және Парсумурун күмбездерінің қабаттары толық
механикалық әдіспен пайдаланады.
Әрекетсіз қорды 86 ұңғыма құрайды. Өндіру қор ұңғымаларын қолдану
коэффициенті кен орын бойынша 0,941, ал пайдалану коэффициенті – 0,966. 5.1
кестеде қолдану және пайдалану коэффициентінің мәндері пайдалану объектісі
және жалпы кен орны бойынша 2004 – 2005 жыл аралығы үшін келтірілген.
Кесте – 1.2 Ұңғы қорының сипаттамасы.
Горизонт, Ұңғыма қорын өндіру Пайдалану коэффициенті
күмбез коэффициенті
2003 2004 2005 2003 2004 2005
XIII 0,850 0,8770,953 0,912 0,950 0,964
XIV 0,840 0,889 0,930 0,928 0,966 0,957
XV 0,850 0,902 0,934 0,926 0,968 0,968
XVI 0,860 0,889 0,943 0,948 0,959 0,965
XVII 0,800 0,866 0,957 0,888 0,946 0,971
XVIII 0,860 0,903 0,956 0,890 0,968 0,975
XVIII 0,915 0,942
0,770 0,840 0,922 0,962
XXI 0,843 0,889
XXII 0,923 0,955
XXIII 0,880 0,917
Хумурун 0,896 0,921
Кесте – 1.2 жалғасы
XV 0,966 0,980
XIX 0,947 0,966
XX 0,870 0,925 0,963 0,937 0,966 0,975
XXI 0,947 0,951
Солт-Бат. 0,951 0,974
XV 0,856 0,875
XIX 0,887 0,900
XX 0,955 0,972
XXI 0,780 0,880 0,983 0,879 0,941 0,996
XXII 0,966 0,981
XXIV 0,982 0,997
Парсумурун 0,964 0,973
Кен орын 0,880 0,912 0,941 0,955 0,960 0, 966
бойынша
Жоғарыда аталған коэффициенттер өсуінің бақылау тенденциясы 1999 жылдан,
жалпы кен орны бойынша ұңғымалар қорының жұмысын жетілдірумен байланысты.
Жобалықтан айдау қорының артта қалуының негізгі есебі – 2000ж. 2002 жылы
жаңа айдау ұңғымаларын бұрғылау жобалықтан 5 бірлікке алда, 2003 жылы 8
бірлікке, 2004 жылы – бұрғыланған ұңғымалар жобалықтан 6 бірлікке арта
келеді.
Өзен кен орнында 2004 жылы 95 өндіру ұңғымалары бұрғыланған, оның 79
мұнай өндіру, 16-сы айдау ұңғымалары. Бұрғыланған ұңғымалар жұмысының
анализі нәтижесінде 2004 жылы анықталды :
- XIII горизонт бойынша – 45 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
осы жылы 171 мың тонна мұнай өндірілді, орташа сулануы 61%, айдау
ұңғымалар саны – 8;
- XIV горизонт бойынша – 15 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
40,4 мың тонна, сулануы 55% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар саны –
2;
- XV горизонт бойынша – 5 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша 17,3
мың тонна, сулануы 45% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар саны – 2;
- XVI горизонт бойынша – 5 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша 9,8
мың тонна, орташа сулануы 71% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар саны –
2;
- XVII горизонт бойынша – 6 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
23,5 мың тонна, орташа сулануы 65% мұнай өндірілді, айдау ұңғымалар
саны – 1;
- XVIIІ горизонт бойынша – 3 өндіру ұңғымасы бұрғыланып, олар бойынша
3,6 мың тонна, орташа сулануы 48% мұнай өндірілді;
- Парсумурын күмбезі бойынша 1 айдау ұңғымасы бұрғыланды;
1.2 Кен орынның игеру жүйесі
1.2.1 Игерудің ағымдағы жағдайын талдау
Өзен кен орны 1961 ж. ашылып өндірістік өңдеуге 1964 ж-дан бастап
кен орын өңдеудің негізгі сызбанұсқасына сәйкес ашылған.
Негізгі сызбанұсқаның негізгі талаптары талаптары келесідей :
1) пайдаланудің төрт объектісін бөлу :
I объект – XIII-XIV горизонттар;
II объект – XV-XVI горизонттар;
III объект – XVII горизонттар;
VI объект – XVIII горизонттар;
2) қабат қысымын және қабат температурасын кен орнын өңдеудің
басталуынан орнында ұстау мүмкіндігі;
3) I және II объекттерді айдау ұңғымаларын ені 4 км блоктарға қатармен
кесу жылымен өңдеуді жүзеге асыру;
4) XVII горизонтты өңдеу алғашқы уақытта контурлық су басу мен 8 айдау
ұңғымаларынан кейін жүргізу;
5) XVIII горизонтын қабат қысымынсыз жүргізу;
6) XVII және XVIII горизонттарының жүйесін дәлелдеп одан әрі өңдеу,
өңдеу тиімділігі туралы мәліметтер алынғаннан кейінгі ішкі ыстық
және салқын суды айдау;
7) I объектте әр блок шекарасында – 5, II объектте – 7 қатар
орналасқан; ұңғымалар ара қашықтығы I объект үшін – 500, II объект
үшін – 250м;
8) барлық горизонттың пайдалану мәліметтері негізінде кен орынның
өңдеу жүйесін жетілдіру және технологиялық көрсеткіштерін дәл
білу;
Кен орынның өнімдік горизонттарына суды айдау үшін, сәйкес физико –
химиялық құрамы бар, тұздары бар Каспий теңізінің суы қолданылады, бірақ
бұл судың минералдану дәрежесі бір бірлікке төмен. 1977ж Өзен кен орнының
мұнай горизонттарын өңдеудің комплексті жобасы құрылған, мұнда
технологиялық тапсырмалардан басқа техникалық сұрақтар қойылды. Кен орын
пайдалануын жақсарту мақсатымен ұйымдық - техникалық шаралар және ғылыми –
техникалық проблемаларды шешу бойынша зерттеу бағдарламалары өңделген.
Мұнай өндірісі министрлігімен кен орынды өңдеудің комплексті жобасы
бекітілген. 1979ж. XIII – XIV горизонттарын өңдеудің технологтяылық
сызбанұсқасы 3,3а,4 блоктарда сатылы термальды сулану (СТС) құрастырылған.
1982 ж. Парсумурун, Солтүстік- Батыс Хумурун атты Өзен кен орны
күмбездерінің мұнай кеніштерін өңдеу жобасы қарастырылды. 1983 ж.
төменөнімдік (ТӨА) және жоғарыөнімдік аймақтардың (ЖӨА) өңдеудің жаңа
технологиясы ұсынылды. ТӨА және ЖӨА бөлек өңдеу қарастырылды. Аймақтық су
басу қарқынды жүйесін қолданумен жоғары қысымда ыстық су айдау жолымен
төменөнімдік аймақтарға әсер етудің жаңа әдістері ұсынылды, мұнда қысым 15
МПа-ға дейін және қабаттардың бірігу аймақтарында қысымды реттеу үшін
салқын су айдалады. ТӨА және ЖӨА өңдеу бойынша жүйе қабаттарды жаулап
алуды ығыстыру процесімен өсіріп, мұнай өндіруді және мұнайды қайта
сақтауды жоғарылатады. 1984 ж. Өзен кен орнының ХІІІ горизонтындағы 5а
блогын өндірістік өңдеудің технологиялық сызбанұсқасы қарастырылған.
Келесі сатыларда кен орнын өңдеудің негізгі құжаты “Өзен кен орын өңдеу
жобасы” болды, бұл құжат МНП СССР өңдеу бойынша орталық комиссиямен
бекітілген. Берілген жобалық құжатта оның реализациясы 1988ж. басталды,
мұнда кен орынды өңдеу жүйесін жетілдірудің негізгі бағыттарын дамыту үшін
нұсқаулар : жобалық ұңғыларды орналастыру дәл бөлшектік қабаттар карталарын
қолданумен жүзеге асады, төменөнімдік аймақтарда су басудың қарқынды
жүйесін қолдану кеңейтілуі альтернативті ретінде БӘЗ қолданумен өңдеу
нұсқаулары қарастырылады. Одан әрі жоба қайта қаралып кен орындағы жағдайға
сәйкес реттелді. Қазіргі уақытта негізгі құжат ретінде “Өзен кен орын өңдеу
жобасы” (ВНИИ) қолданылады, бұл құжат 1988ж өңдеу бойынша Орталық
комиссиямен бекітіліп, мұнай алуды жоғарлату бойынша жаңа технологияларды
енгізуді қарастырады. Жобаға сәйкес кен орынды өңдеуде экономикалық тиімді
нұсқа қабаттардан мұнай алуды жоғарылатудың гидродинамикалық әдістері
қарастырылады.
Өзен кен орнын өңдеу уақытында жобалық шешім анализі қабат мұнай
параметрлерінің өзгерісін айқындап, олар өз алдына жобалық мәнінен мұнайды
өндіру көлемінен ауытқуға әсер етті.
“НИПИНефтегаз” анализі нәтижелерінен 2а, 3 блоктық жобасы бекітілді.
Қазіргі уақытта берілген жобаны іске асыру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
5а, 6 блоктарын өңдеу жобасы келісу сатысында.
Одан әрі 2002ж 1, 1а, 2 блоктарын өңдеу жобасы қарастырылды, олар
қазіргі уақытта келісу сатысында.
Жалпы Өзен кен орнының барлық блоктарын жобалау бойынша жұмыстар 2006
жылы аяқталды.
Өзен кен орны 1961 жылы ашылып, 1965 жылы жасалған кен орынды
игеру бас жобасына сәйкес игеріле басталды. Кен орынды игерудің
қазіргі жағдайына келсек, қазіргі кезге дейін кен орыннан барлық
алынатын қордан шамамен 70-72 % мұнай алынды. Кен орынды игерудің
төртінші сатысында игеріліп жатыр, игеру көрсеткіштері бойынша
пайдалану ұңғымалар өнімі өте жоғары сулануда және өнімділігі түсуде. Кен
орыннан мұнай негізінен механикалық тәсілмен өндіріледі, ол пайдалану
ұңғылар қорының 90 %-і құрайды және де винтті штангілі-сорап
қондырғысы, ортадан тепкіш электрлі-сорап қондырғылары қолданылуда.
Қабат қысымын ұстау жүйесі 1967 жылы құрылып, су айдау басталды. Өзен
кен орнында қабатқа су айдау 17 шоғырланған сораптық станциялар
арқылы жүзеге асады, оның ішінде - 13 БКНС және 4 КНС, барлығы 78
сорап орнатылған. Мұнай өндіру көлемін ұлғайту мақсатында Өзен кен
орнында әр түрлі тәсілдер қолданылады.
Өзен кен орнында мұнай бергіштікті жоғарылату технологиясы ретінде
қабатқа келесілер қолданылды: ыстық су айдау, сатылы термалды суландыру,
пішінді, аудандық, циклдік және ошақты суландыру, сулы ерітінділерді, беткі-
әрекетті заттарды және т.б. айдау.
Бұл тәсілдердің негізі ұңғыманың түптік аймағына жүргізіледі.
Әдістерді қарастырудан бұрын, механикалық әдіс, физикалық әдіс,
химиялық әдіс деп бөліп алайық.
Механикалық әдіс көбіне қатты жыныстардан құралған қабаттарға,
олардың жарықшақтығын ұлғайту үшін қолданады. Қабатты гидравликалық
жару негізі, қабатқа жоғары қысыммен сұйық айдап жаңа жарықшақтар пайда
болуға және жарықшақтарды кеңейтуге арналған. Пайда болған жарықшаққа
ірі түйіршікті құмды айдайды, айдаудағы мақсаты - қысымды түсіргенде
жарықшақ жабылып қалмау үшін. Пайда болған және үлкейген жарықшақтар
ұңғыма түбіне мұнайдың жылжуын жақсартады және ұңғымадан алшақ
жатқан қабаттың мұнайлы аймағымен байланыстырады.
Жылулық әдістер. Кәсіпшілікте ұңғыманың түп аймағына (ҰТА) жылумен
әсер ету, құрамында жоғарғы парафинді-асфальтты-шайырлы заттары бар мұнай
кен орындарын игеру кезінде ҰТА өткізгіштігі, осы заттардың тұнбалану
салдарының және осы заттармен тау жыныстары қуыстылығының бітелуі,
өткізгіштігінің төмендеуі кезінде қолданады.
Су айдау ұңғымаларынан айдалатын салқын су ҰТА-ғы тау жыныстарының
салқындауын тудырады. Ал ол мұнайдың құрамындағы компоненттерінің тұнба
түзілуін жеңілдетіп, соның нәтижесінде қабаттың өткізгіштігі төмендейді.
Жоғарыда аталған барлық себептер өндіру скважиналарының дебитін, ал су
айдау сважиналарының қабылдау қабілеттілігінің төмендеуіне әкеліп
соқтырады. Сондықтан скважина өнімі қалпына келтіру үшін яғни, ҰТА-ғы
парафин тұнбасын ерітіп ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz