«Төрелік» ақпараттық жүйесін сот қызметкерлері пайдалануға арналған электрондық кітапша құру

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе 5
1 Аналитикалық бөлім 7
1.1 Пәндік аймақты зерттеу және талдау 7
1.2 Төрелік ақпараттық бағдарламасы жайлы мәлімет 9
1.3 Сотта заңды тұлғаларды, өкілдерді қабылдауды ұйымдастыру 10
1.4 Таңдаған бағдарламалар 16
2 Практикалық бөлім 21
2.1 Ақпарат базасының спаттамасы 21
2.2 Деректер қорын машиналық жобалау түрінде іске асыру 23
3 Экономикалық қолайлылықты негіздеу 36
3.1 Негізгі көрсеткіштерді есептеу 36
3.2 Бағдарламалық өнімнің сату бағасын есепеу 40
4 Экологиялық және еңбекті қорғауды ұйымдастыру 42
4.1 Компьютер кабинетіндегі техникалық қауіпсіздік ережелері 43
4.2 ПЭЕМ-ді қолданушылар ережесі 46
4.3. Электр қауіпсіздігі 54
Қорытынды 60
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 62
Қосымша А
Қосымша Ә

Кіріспе
Шығыс Қазақстан облысының мамандандырылған ауданаралық соты өз жұмысын 2002 жылы 2 қыркүйекте бастады. Алғашқыда сот К.Либнехт көшесі 19 үй мекен-жайы бойынша әкімшілік ғимаратта орналасқан.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылдың 22 мамырындағы №885 Жарлығымен соттың тұңғыш төрағасы болып Шарнаева Бакытжан Файзолдановна тағайындалды.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі: Төрелік ақпараттық жүйесі. Төрелік ақпараттық жүйесі барлық процессуалдық құжаттарға қол жеткізуге мүмкіндік береді, бақылау мерзімінің бұзылу фактілерін тіркейді. Аудио-бейне тіркеу сот процесінің ашықтығын арттырады. Сот істерін қорыту негізінде Істер санатының бірыңғай жіктегіші әзірленді. 2015 жылдың соңында Жоғарғы Соттың сайтында арнайы Талдау форумы ашылды, ол барлық пайдаланушылар үшін қолжетімді болды.
Дипломдық жұмыстың өзектілігі: Төрелік ақпараттық жүйесі мамандардың жұмысын жеңілдету үшін қолданылса, бұл дипломдық жұмыстың басты өзектілігі, мамандардың жұмысын жеңілдетумен қатар төрелік ақпараттық жүйесінің жұмысын тереңдету болып табылады. Ең бастысы пайдаланушыларға ақпаратпен тез, әрі түсінікті қылып таныстыру. Электронды кітапшада сот туралы, ондағы қағидалар мен ережелер туралы, төрелік ақпараттық жүйесін қалай қолдану керектігі жөнінде толық ақпарат берілген. Яғни бұл электрондық кітапшаны пайдалана отырып пайдаланушы өзінің құқықтары туралы және де соттағы қағидалар мен ережелермен таныса алады. Бұл электрондық кітапшаны құру барысында бірнеше бағдарламалық қамтамасыздандурулар қолданылады.
Диплоомдық жұмыстың мақсаты: Төрелік ақпараттық жүйесін сот қызметкерлері пайдалануға арналған электрондық кітапша құру.
Дипломдық жұмыстың алға қойған мақсатына жетуге арналған міндеттері:
соттың тарихымен танысу;
Төрелік ақпараттық жүйесі құрылымымен танысу;
сот жұмысының ішкі жүйесін зерттеу;
соттың атқаратын қызметі мен қызметкерлер кадры бойынша ақпарат жинау;
кітапша құруға арналған ақпараттық жүйе құрылымымен бағдарлама таңдау;
Төрелік ақпараттық жүйесінің жұмыс істеу қағидаларын меңгеру;
кітапшаны сот қызметкелреіне ұсыну.
Электрондық кітапшаны құру үшін келесі бағдарламалар қолданылды:
MS Access Office, Delphi 7 бағдарламалау ортасы және HTML бағдарламалау тілі.
1 Аналитикалық бөлім
1.1 Пәндік аймақты зерттеу және талдау
1.1.1 ШҚО ауданаралық экономикалық соты туралы мәлімет
Шығыс Қазақстан облысының мамандандырылған ауданаралық соты өз жұмысын 2002 жылы 2 қыркүйекте бастады. Алғашқыда сот К.Либнехт көшесі 19 үй мекен-жайы бойынша әкімшілік ғимаратта орналасқан. Сот құрамына сот төрағасы, алты судья, кеңсе меңгерушісі, бас маман, сот мәжілісінің жеті хатшысы, сот приставы, сот хатшысы, екі машинист, мұрағатшы және іс-зағаздарын тасушы кірді.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылдың 22 мамырындағы №885 Жарлығымен соттың тұңғыш төрағасы болып Шарнаева Бакытжан Файзолдановна тағайындалды.
Қазақстан Республикасы Президентінің 2002 жылдың 22 тамызындағы №927 Жарлығымен экономикалық соттың судьялары болып Агажанова Бибигуль Рахимжановна, Джалбагаева Айгуль Ельтаевна, Кадырова Мира Таировна, Каирбеков Нурлан Муратович, Каиров Аскар Макенович, Калелова Салима Кудысовна тағайындалды.
2005 жылдың қаңтарынан бастап, Шығыс Қазақстан облысының мамандандырылған ауданаралық соты Бажова көшесі 2 үй мекен-жайы бойынша орналасты.
Сот төрелігі бойынша жоғары сапалы жұмыс, көпқұрамдылық, тәжірибелі судьялардың болуы, соттың кеңсе бөлімінің мінсіз жұмысы, жоғары тәртіп және орташа моральдық-психологиялық ахуалдың арқасында 23 қараша 2007 жылы Шығыс Қазақстан облысының мамандандырылған ауданаралық соты азаматтық істерді қараудың негізгі соты мәртебесіне ие болды.
2014 жылдан бастап сот Өскемен қаласы, Ворошилова көшесі 60 үй мекен-жайына көшті.
Соттың ішкі құрылымы төмендегі суретте көрсетілген (1 сурет).

1 сурет - ШҚО экономикалық сотының ішкі құрылымы
ШҚО мамандандырылған ауданаралық сотының төрағасы туралы ақпаратпен төменде таныса аласыздар.
Мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының төрағасы - Рамазанов Анарбек Қожахметұлы (2 суретте).

2 сурет - Соттың бас төрағасы
15.07.1955 жылы Шығыс Қазақстан облысы Күршім ауданының Вознесенка ауылында дүниеге келген. 1981 жылы С.М. Киров
атындағы Қазақ мемлекеттік университетін тәмамдаған.
10.1981-06.1982-ШҚО Лениногорск қаласының прокуратурасының стажеры;
06.1982-09.1985 - Лениногорск қаласының аға тергеушісі;
09.1985-05.1992-Лениногорск қаласы прокурорының орынбасары;
05.1992-04.1993 - ШҚО табиғаты қорғау ауданаралық прокуратурасының прокуроры;
04.1993-04.1996-Шығыс Қазақстан облыстық сотының мүшесі;
04.1996-03.1999-ШҚО әділет басқармасы басшысының 1-ші орынбасары;
03.1999-03.2000-Акмола облысының әділет басқармасының бастығы;
03.2000-05.2002-Шығыс Қазақстан облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы;
05.2002-12.2007-ШҚО Өскемен қаласының №2 сотының төрағасы;
12.2007-03.2009-Шығыс Қазақстан облыстық сотының судьясы;
03.2009-03.2010-Акмола облыстық сотының азаматтық істер жөніндегі сот алқасының төрағасы;
03.2010-09.2012-Шығыс Қазақстан облыстық сотының кассациялық сот алқасының төрағасы;
09.2012-қазіргі күнге дейін Шығыс Қазақстан облысы мамандандырылған ауданаралық экономикалық сотының сот төрағасы.
1.2 Төрелік ақпараттық бағдарламасы жайлы мәлімет
2015 жылғы қыркүйек айынан бастап барлық гарнизондық әскери соттары Төрелік ақпараттық жүйеге толығымен көшіп, іс пен сот өндірістері осы бағдарлама тіркеуі арқылы жүзеге асырылып келеді. Сот кабинеті сервисі, Төрелік сот құжаттарының базасы, Аудио-бейне тіркеу жүйесі, Істер санаты бойынша бірыңғай жіктегіш істі едәуір жеңілдетеді және сот процесінің ашықтығын арттырады. Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының ақпараттық сервистері сотқа жүгіну кезіндегі азаматтардың құқықтары мен мүдделерін қорғауға кепілдік береді және сот жүйесінің ашықтығы мен қолжетімділігін қамтамасыз етеді.
Төрелік жүйесі барлық процессуалдық құжаттарға қол жеткізуге мүмкіндік береді, бақылау мерзімінің бұзылу фактілерін тіркейді. Аудио-бейне тіркеу сот процесінің ашықтығын арттырады. Сот істерін қорыту негізінде Істер санатының бірыңғай жіктегіші әзірленді. 2015 жылдың соңында Жоғарғы Соттың сайтында арнайы Талдау форумы ашылды, ол барлық пайдаланушылар үшін қолжетімді болды.
Барлық сервистер азаматтардың электронды-сандық қолтаңбасы болған жағдайда кез келген қолайлы жерде ғаламтор арқылы қолжетімді. Жалпы сот қызметіндегі жаңашылдықтармен олардың жұмысы туралы мәселелер бойынша азаматтар 1401 бірыңғай байланыс орталығына хабарласып біле алады.
Алдағы уақытта Tөрелік жүйесі соттарды қағаз тасымалдаушылардан барынша арылтады. Жүйедегі барлық операциялар автоматтандырылған, бұл айтарлықтай сот мамандарының жұмысын жеңілдетеді, өйткені көп өтініштер мен жүгінулер Сот кабинеті жүйесі арқылы келіп түседі, бұл жерде процеске қатысушылардың мәліметтері мен өтініштерінің мәні хат-хабарды жіберушілердің өздерімен толтырылады.
Tөрелік жүйесінің ерекшелігі, барлық соттар бір типтік номенклатура бойынша жұмыс істейтіні болып табылады.
Істерді тіркеген уақытта тараптардың ұялы телефоны көрсетілсе автоматты түрде СМС жіберуге мүмкіндік қарастырылған.
Төрелік ақпараттық жүйесі жеңілдетілген жүйе, яғни ақпараттандырылған болып табылады.
1.3 Сотта заңды тұлғаларды, өкілдерді қабылдауды ұйымдастыру
Осы Қағида Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 25 желтоқсандағы Конституциялық заңына, Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы 2007 жылғы 12 қаңтардағы және Әкімшілік рәсімдер туралы 2000 жылғы 27 қарашада Қазақстан Республикасының Заңдарына сәйкес әзірленді.
Жеке тұлғаларды және заңды тұлғалардың өкілдерін жеке қабылдауды Жоғарғы Сот Төрағасы және Жоғарғы Соттың қадағалаушы сот алқаларының төрағалары, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінің (Қазақстан Республикасының Жоғарғы Соты аппаратының) (бұдан әрі - Департамент) басшысы, облыстық, қалалық, аудандық және оларға теңестірілген соттардың төрағалары, облыстық және оған теңестірілген соттар кеңселерінің басшылары жүргізеді.
Жеке қабылдау кезінде түскен өтініштер сот төрелігін жүзеге асыру процесіне араласуға жол бермей, қабылдауды жүргізіп отырған тұлғаның құзыреті шегінде шешілуге жатады.
Сот ісін жүргізу тәртібінде қарауға жататын мәселелер бойынша жеке қабылдауға сұранған кезде Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы заңнама нормаларына түсіндірме беріледі.
Жеке тұлғаларды, заңды тұлғалардың өкілдерін жеке қабылдауды ұйымдастыруға және өткізуге жауапты тұлғалар судья әдебінің, мемлекеттік қызмет туралы, жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау туралы, әкімшілік рәсімдер туралы заңнаманың нормаларын, соттарда іс қағаздарын жүргізу туралы ведомстволық нормативтік актілердің талаптарын және осы Қағиданың ережелерін қатаң сақтауды қамтамасыз етуге міндетті.
1.3.1 Жеке және заңды тұлғаларды жеке қабылдауды ұйымдастыру
Жоғарғы Сотта, жергілікті және басқа соттарда жеке тұлғаларды, заңды тұлғалардың өкілдерін жеке қабылдауды уәкілетті лауазымды тұлғалар тиісті соттың төрағасы бекітетін кестеге сәйкес жүргізеді.
Соттарда азаматтарды жеке қабылдауды ұйымдық-техникалық жағынан қамтамасыз ету олардың құзыретіне сәйкес Департаменттің (сот аппараттары) құрылымдық және аумақтық бөлімшелеріне жүктеледі.
Қабылдауды жүргізетін тұлға туралы деректер, қабылдаудың күні мен уақыты көрсетілген, мемлекеттік және орыс тілдерінде жазылған жеке тұлғаларды және заңды тұлғалардың өкілдерін жеке қабылдау кестесі соттардың қарауға ыңғайлы жерінде орналастырылады, сондай-ақ тиісті соттың Интернет-ресурсында жарияланады.
Жеке қабылдау күні мереке немесе демалыс күніне түсетін жағдайда жеке қабылдаудың өткізілетін күні одан кейінгі келесі жұмыс күніне ауыстырылады.
Жеке қабылдауды жүргізуге уәілетті лауазымды тұлға жекелеген тұлғаларды олардың тұрғылықты жерін, денсаулық жағдайын, жасын және басқа да мән-жайларды ескере отырып, бекітілген кестеден тыс, арыз берген күні қабылдау туралы шешім қабылдауға құқылы. Жеке қабылдау сот ғимаратында жүргізіледі. Жеке тұлғалардың, заңды тұлғалар өкілдерінің мүдделерін ескере отырып, олардың келісімімен, жеке қабылдау бейнеконференбайланыс арқылы өткізілуі мүмкін.
Азаматтарды жеке қабылдауды ұйымдастыру азаматтардың сот ғимараттарында болу қағидаларын, өткізу және объект ішіндегі режим туралы нормативтік құқықтық актілердің талаптарын сақтай отырып жүзеге асырылады. Жеке қабылдау басталғанға дейін белгіленген тәртіппен келген азаматтардың жеке бастарын анықтау шаралары қабылданады.
Азаматтарды қабылдау арыз беруге байланысты кезектілік сақталып жүргізіледі. Ұлы Отан соғысына қатысушылар және оларға теңестірілген тұлғалар, мүгедектер, жүкті әйелдер және мемлекеттік наградалары бар адамдар кезектен тыс қабылданады.
Жеке қабылдау мемлекеттік немесе орыс тілдерінде жүргізіледі. Қажет болған жағдайларда жеке тұлғаның немесе заңды тұлға өкілінің ана тілін немесе өзі білетін тілді қолдануға құқықтарын қамтамасыз ету жөнінде шаралар қабылданады.
Жеке қабылдауды жүргізетін лауазымда тұлға жеке тұлғаның немесе заңды тұлға өкілінің өтінішін мәні бойынша шешу үшін түбегейлі шаралар қабылдайды.
Егер лауазымды тұлға өтінішті жеке қабылдау уақытында шеше алмаса, ол жазбаша түрде жазылады және онымен жазбаша өтініш ретінде жұмыс жүргізіледі.
Жеке қабылдауда берілген өтініштерге жазбаша жауаптар, әдетте, қабылдауды жүргізген лауазымды тұлғаның қол қоюымен беріледі.
1.3.2 Азаматтарды жеке қабылдауды ұйымдастырудың ерекшеліктері
Жоғарғы Сотта азаматтарды жеке қабылдауды ұйымдық-техникалық қамтамасыз етуді осы Қағидаға 1-қосымшадағы бекітуге сәйкес Департаменттің құрылымдық бөлімшелері жүзеге асырады.
Жеке тұлғалар және заңды тұлғалардың өкілдері қабылдауға жазылу жөніндегі жазбаша арызбен, сондай-ақ бейнеконференцбайланысты пайдаланып, жеке қабылдау туралы өтінішпен алдын-ала жүгінуге құқылы.
Жеке қабылдауға жазылу, бейнеконференцбайланысты пайдалану туралы арыздар электрондық үкімет порталы немесе Жоғарғы Соттың Интернет-ресурсы арқылы электрондық байланыс құралдары қолданылып берілуі мүмкін.
Арыздың электрондық түріне электрондық цифрлық қолтаңбамен қол қойылуы тиіс.
Жеке қабылдау мәселелері бойынша жазбаша, соның ішінде электрондық арыз жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау туралы заңнаманың талаптарына сәйкес келуі тиіс.
Жеке қабылдауды тиімді ұйымдастыру мақсатында арызға дәлелдерді растайтын материалдар, арыз берген адамның өкілеттіктерін растайтын құжаттар, тиісті түрде расталған сот актілерінің көшірмелері не оларды сұрату жөніндегі өтініш қоса беріледі.
Сұрақтың мәні көрсетілмеген жеке қабылдауға сұрану жөніндегі өтініш оны берген адамға қараусыз қайтарылады.
Жеке қабылдау мәселелері жөніндегі өтініштер ұйымдық-техникалық шараларды қабылдау үшін жеке қабылдауды жүргізетін лауазымды адамның қызметін қамтамасыз ететін Департаменттің тиісті құрылымдық бөлімшелеріне таратылады.
Нақты сот істері бойынша іс жүргізушілік шешімдердің және сот әрекеттерінің заңдылығымен байланысты Жоғарғы Сот басшылығының жеке қабылдауы мәселелері жөніндегі өтініштер олардың шешілуін ұйымдастыру үшін Жоғарғы Соттың тиісті қадағалаушы сот алқаларының хатшылықтарына беріледі.
Қажеттілігіне байланысты жеке қабылдауды жүргізуге жауапты құрылымдық бөлімше азаматтарды жеке қабылдауға уәкілетті лауазымды тұлғаға бейнеконференцбайланысты пайдалану туралы ұсыныс енгізеді.
Бейнеконференцбайланыс арқылы жеке қабылдау жүргізу туралы шешім мүдделі жеке тұлғаларға және заңды тұлғалардың өкілдеріне, сондай-ақ тиісті соттың кеңсесіне электрондық жүйенің іске қосылатын күні мен уақыты көрсетіліп алдын ала хабарланады.
Бейнеконференцбайланыс арқылы жеке қабылдауды жүргізу кезінде қабылдауға келген адамдардың жеке басын куәландыруды, аудиосигналдың және бейнесуреттің қабылдануын бақылауды сот кеңсесінің жауапты қызметкерлері қамтамасыз етеді.
Жеке қабылдау уақытында жеке тұлғалардан және заңды тұлғалардың өкілдерінен түскен арыздар орындау үшін жеке қабылдау жүргізіп отырған лауазымды тұлғаның бұрыштамасына сәйкес бөлінеді.
Жеке қабылдауда берілген азаматтық, қылмыстық істер бойынша заңды күшіне енген сот актілерін қадағалау тәртібімен қайта қарау туралы өтініштер, шағымға немесе өтінішке наразылықтар, қолданыстағы заңнаманың талаптарына сәйкес келетін басқа да іс жүргізушілік сипатындағы құжаттар Жоғарғы Соттың тиісті қадағалаушы сот алқаларына беріледі.
Жеке қабылдау мәселелері жөніндегі жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін, сондай-ақ жеке қабылдау уақытында түскен өтініштерді тіркеу, есепке алу және олардың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының Төрағасы бекіткен Жоғарғы Сотта құжаттама жасаудың және құжаттаманы басқарудың ережесіне сәйкес жүзеге асырылады.
Жеке қабылдаудан түскен өтініштерге жеке қабылдаудан деген белгі қойылады.
Жеке тұлғаның немесе заңды тұлға өкілінің әрбір өтініші бойынша Жалпы бөлімнің жауапты қызметкері қабылдау жүргізілген күні осы Қағидаға 2-қосымшада белгіленген нысан бойынша қабылдауға келушілердің есеп карточкасын толтырады.
Қабылдауға келушілердің есеп карточкасы, тұлғаның жазбаша өтініші, қолда бар барлық қадағалау өндірістері және басқа да материалдар қабылдауды жүргізетін лауазымды тұлғаға қабылдау басталғанға дейін беріледі.
Қабылдау аяқталғаннан кейін қабылдаудың нәтижелері туралы мәлімет, қабылдау жүргізген лауазымды тұлғалардың тапсырмалары мен бұрыштамалары салынған жеке және заңды тұлғалардың жазбаша өтініштері, қадағалау өндірістері және басқа да материалдар есепке алу және қатыстылығына байланысты тапсыру үшін тез арада Жалпы бөлімге беріледі.
Жеке қабылдаудан деген белгісі бар өтініштер арыз берген адамға қабылдауды жүргізген лауазымды тұлға не оның тапсырмасы бойынша басқа лауазымды тұлға қол қойған дәлелді жауаптың негізінде, сондай-ақ Жоғарғы Сот Төрағасының, Жоғарғы Соттың қадағалаушы сот алқасы төрағасының өтінішті қарауды тоқтату туралы қабылдаған шешімдеріне байланысты бақылаудан алынады.
1.3.3 Сотқа келушілерге арналған қағидалар
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының, Қазақстан Республикасы жергілікті соттарының, ҚР Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінің (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының аппаратының) және оның аумақтық органдарының аумағында және ғимараттарында келушілер үшін өткізу және объектішілік режимдерді қамтамасыз ету жөніндегі қағидалар.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының, Қазақстан Республикасы жергілікті соттарының, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінің (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының аппаратының) және оның аумақтық органдарының аумағында және ғимараттарында келушілер үшін өткізу және объектішілік режимдерді қамтамасыз ету жөніндегі қағидалар (бұдан әрі - Қағидалар) Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының, Қазақстан Республикасы жергілікті соттарының, Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының жанындағы Соттардың қызметін қамтамасыз ету департаментінің (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Сотының аппаратының) және оның аумақтық органдарының аумағында жэне ғимараттарында келушілер үшін өткізу және объектішілік режимдерді қамтамасыз ету тәртібін айқындайды.
Соттар, Департамент және оның аумақтық огандары ғимараттарында өткізу жэне объектішілік режимді үйымдастыруды жэне жүзеге асыруды Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігінің Қалалар мен облыстардың мамандандырылған күзет қызметі басқармасы (МКҚБ) Мемлекеттік мекемесі сот приставтарымен өзара әрекеттесе отырып қамтамасыз етеді.
1.4 Таңдаған бағдарламалар
Мәліметтер дегеніміз жүйелендірілген құрылымға келтірілген ақпарат. Мәліметтер банкі Ақпаратты сақтауды ұйымдастырудың қазіргі заманғы формасы және оған қатынау болып табылады.
Мәліметтер банкі дегеніміз бұл мәліметтерді орталықтандырып жинақтауға және коллектипті көп мақсаттық қолдануды қамтамасыз ету үшін арналған арнайы ұйымдастырылған мәліметтер бағдарламмалар, техникалық, тілдік, әдістемелік ұйымдастырылған құралдар жүйесі.
Бұл түсініктемеден мәліметтер банкі автоматтандырылған мәліметтерді өңдеу жүйелерінің жұмыс істеуі үшін қажетті барлық қамтамасыз ететін ішкі жүйелерді қосатын күрделі жүйе болып табылады.
1.4.1 HTML бағдарламалау тілі
HTML тілін британ ғалымы, Тим Бернерс-Ли 1986-1991 жылдары Женев (Швейцария) Еуропалық ядерлік зертеу орталығында жасап шығарған болатын. HTML алғашында, ғылыми және техникалық документацияларды халық арасында алмастыруға арналған тіл ретінде жасалған. HTML көмегімен әдемі жасалған документті оңай және тез жасауға болады. Құрамының өзгеруінен басқа HTML-ға гипермәтіндерді оқу қасиеті қосылған. Бейнематериалдық қасиеттер сосын қосылған. Программалар құжаттарды құрылымдау және пішімдеу, оларды байланыстыру құралдарына қайта шығару (бейнелеу) құралы ретінде құрылды
HTML дің ең бірінші нұсқасы 90-шы жылдардың басында пайда болған. Кейін Тим Бернер тілді әркім өз білгендерінше бұрмалап кетпес үшін, сол тілді белгілі бір стандартқа бағындырмақ ниетпен консорциум-құрылым ашқан. Ол W3C(World Wide Web Consortium) деп аталады.
HTML тіліндегі белгісі бар (бұндай документтер әдетте .html немесе .htm форматтында болады) тексттік документтер форматталған түрде көрсететін арнайы бағдарламаларымен өңделеді. Бұндай бағдарламаларды веб-шолғыштар немесе браузерлер дейді, және әдетте олар пайдаланушының талаптарын ыңғайлы интерфейс және оларды көрумен қамтамасыз етеді. Қазіргі кездегі ең атақты веб-браузерлер: Google Chrome, Mozilla Firefox, Opera, Internet Explorer және Safari.
1994 жылы гипертексті таңбалау стандарттарының екінші версиясы әзірленіп, ал 1995 жылы HTML3 версиясы CSS тің сүйемелдеуімен бірге жарық көреді. Одан соң 3.2 кейін 4.0 версиялар пайда болады.
Ал қазір біз 1999 жылы пайда болған HTML дің 4.01 версиясын осы күнге дейін пайдаланып келеміз.

1.4.2 Microsoft Office Access дерекқоры
Дерекқор - бұл ақпаратты жинау мен ұйымдастыру құралы. Дерекқорлар адамдар, өнімдер, тапсырмалар немесе басқа кез келген заттар туралы ақпаратты сақтауы мүмкін. Көп дерекқорлар мәтіндерді пысықтау бағдарламасында немесе электрондық кестеде тізім ретінде басталады. Тізім кеңейіп тұрғанда деректерде артықшылықтар мен сыйымсыздықтар пайда бола бастайды. Тізім пішініндегі деректерді түсіну қиын болады, сараптаудан деректерді іздеу немесе жинау жолдарының саны шектелген. Осы ақаулықтар пайда болуды бастаған кезде, Office Access сияқты дерекқор басқару жүйесі (ДҚБЖ) арқылы деректерді дерекқорға тасымалдау керек.
Компьютерленген дерекқор нысандарды құрайды. Бір дерекқор бірден көп кестені құрауы мүмкін. Мысалы, Басқа қайнар көзінен деректерді немесе кодты қолдануға арнайы құрастырылған болмаса, Access дерекқоры кестелерін пішіндер, есептер, макростар және модульдер сияқты басқа нысандармен бірге бір файл ішінде сақтайды. Access 2007 пішімінде жасалған дерекқорлар .accdb кеңейтімін алған, ал бұрынғы Access пішімдерінде жасалған дерекқорлар .mdb файл қеңейтімін алған. Access 2007 қолданып файлдарды бұрынғы файл пішімдерінде жасауға болады (мысалы, Access 2000 мен Access 2002-2003).
Microsoft Access бағдарламасы ол - кез келген фирма, мекеме, шағын кәсіпкерлік шаруашылықтар бір-бірі туралы мағлұмат алу үшін, немесе келісу үшін, арнайы қағаздар толтырып, құжаттар дайындап, қағаздардың санын көбейтіп әуре болмайды. Мұның бәрін осы бағдарлама жасайды. Бұл бағдарламада кесте түрінде, сызба түрінде, кез келген фирманың толық мағлұматтары болады. Оны алып қарап, онымен тікелей жұмыс жасай беруге болады. Microsoft Access бағдарламасы қазіргі кезде компьютерлік технологиялардың құрал ретінде кеңірек пайдаланылуы. Бұл бағдарлама қазіргі таңда компьютерді осы бағытта пайдаланудың нақты мысалдары көп емес. Бұл бағдарламаны оқушыларға оқыту жүйесіндегі көптеген сатылардан біртіндеп меңгеру арқылы жүргізіледі. Microsoft Access бағдарламасы кеңінен қолданылатын бағдарлама. Ол өнідіріс орындарында, баспа-кітап шығару салаларында, оқулықтар жасауда, сауда-саттық айналымында есептік жүйелерді орындауда ерекше рөлді атқарады.
1.4.3 Delphi ортасы
Delphi - Коринф бұғазының жағалауындағы ежелгі грек қаласы Дельфы атынан алынған. Delphi жүйесі бүгінгі күнде бағдарламаларды жасауға арналған кең қолданылатын жүйелердің бірі болып табылады. Delphi жүйесін Borland фирмасының бағдарламалаушылары 19 жылы жасаған болатын. Delphi жүйесі бағдарламаларды жасаудың визуалды ортасы болып табылады. Оның құрамындағы саймандар мен компоненттердің көмегімен бағдарламалар жобалары құрастырылады
Delphi - дербес компьютерлер мен серверлерге қосымша құру және қолдау үшін қолданылатын әзірлеме ортасы. Delphi кез-келген Windows типті 32 разрядты амалдық жүйеде жұмыс жасайды.
Қазіргі таңда Delphi объектілі -- бағытталған бағдарламалау ортасы кең тараған. Delphi ортасында жұмыс істеу технологиясы объектілі -- бағытталған және визуальді программалау идеяларына негізделген.
DELPHI тіліндегі қолданбалы программалар немесе қосымшалар IDE (Integrated Development Environment)-дамып отыратын құрылымдық ортада орындалады. IDE ортасы программаушының компьютермен қарым-қатынасын ұйымдастырып, әр түрлі басқару элементтерінен құралған бірнеше терезелерден тұрады. Осы ортаның құралдарын пайдалана отырып, қосымшаның интерфейстік бөлігін жобалауға, программаның кодын жазуға және оны басқару элементтерімен байланыстыруға болады. Аталған жұмыстар және программаны түзету, оны орындау әрекеттері IDE ортасында орындалады.
Delphi ортасы - қолданбалы программалар (Қолданбалар) жасауда программалау жұмыстарын жоғары дәрежеде қамтамасыз ететін күрделі, жан-жақты мүмкіндігі зор көп терезелі жүйе. Бұл ортада қолданба құрудың барлық этаптары жүзеге асырылады. Ортаның сырт көрінісі (интерфейсі) оның бапталуына байланысты және программисттің қалауы бойынша әртүрлі болуы мүмкін.

2 Практикалық бөлім
2.1 Ақпарат базасының спаттамасы
Көп мәнді мәліметтер базасында клиенттік қосымша көп қор қолданбайды. Басқа қосымшалар сиякты мәліметтер қоры бейнеленілуі мен қолданушы интерфейсінен тұрады. Ол автоматтандырылған бағдарлама бойынша қолданушының қызметі мен талаптарына сай құрылып жазылады.
Мәліметтер қоймасы Access МҚБЖ-де құрылды. Құрылған кестелер :
тест;
деңгей;
қолданушы;
мәтін.
Кестелерді құруда қолданған атрибуттарды төмендегі кестеден көре аласыздар (1 кесте)
1 кесте Атрибуттар тізімі
№
Атрибуттар аты
Белгіленуі
Өрістің түрі
1
Мамандар деңгейі
Level
Сандық
2
Мамандар деңгейінің коды
Level_ id
Есептік
3
Тест коды
Test_id
Есептік
4
Тест қолданушы коды
user_id
Есептік
5
Тест қолданушысының қорытындысы
resultat
Сандық
6
Тест тапсырған күні
Data
Дата
7
Мәтін коды
text_id
Есептік
8
Мәтін тақырыптары
Title
Мәтіндік
9
Мәтін
Text
Мәтіндік
10
Қолданушы аты
user_Name
Мәтіндік
11
Қолданушы тегі
user_surname
Мәтіндік
12
Қолданушы деңгейі
level_ user
Сандық

Барлық керекті ақпараттар жиналып, атрибуттар белгіленген соң олардың арасында байланыс қорытындысы жүргізіледі. Ол байланыс ER диаграмма түрінде жобаланады. Байланысты төмендегі суреттен көре аласыздар (1 сурет).

1 сурет - ER - модель

Инфологиялық модель құру кезінде ER-модель (ағылшынша Entity-Relationship, т.с. мән - байланыс) тілін қолдануға болады.
ER - модель (Модель данных; data model) -- мәліметтер базасында -- тұтастық шектеулер жиынтығы; мәліметтер құрылымын тудыратын ережелердің, олармен жүргізілетін операциялардың, сондай-ақ рұқсат етілетін байланыстар мен мәліметтердің мәнін, олардың өзгерістерінің тізбегін анықтайды. Мәліметтер мен олардың арасындағы қатынастарды математикалық және программалық тәсілдермен ұсыну; ақпараттық құрылымдар мен олармен жүргізілетін операцияларды формалдық баяндау.
2.2 Деректер қорын машиналық жобалау түрінде іске асыру
Ең бірінші кесте Тест кестесі. Бұл кестеде қолданушы реттік номері, тест нәтижесі, тест сұрағының реттік номері және тест тапсырған күні, айы, жылы жазылады (2 сурет).

2 сурет - Тест кестесі

Келесі кесте Мәтін кестесі. Бұл кестеде кітапшаның мазмұнының реттік номері, кітапша тақырыпшалары және кітапшадағы мәтіндер көрсетілген (3 сурет)

3 сурет - Мәтін кестесі
Қолданушы кестесіне келетін болсақ, онда тест қолданушылары туралы қысқаша ақпарат берілген. Яғни, қолданушы аты-жөні,реттік номері және мамандық деңгейі жазылған (4 сурет)

4 сурет - Қолданушы кестесі
Келесі Деңгей кестесі. Бұл кестеде қолданушының мамандық деңгейі және деңгейінің реттік номері көрсетілген (5 сурет)

5 сурет - Деңгей кестесі
Бұл кестелердің өзара байланысуы төмендегі суретте көрсетілген (6 сурет).

6 сурет - Кестелердің байланысу схемасы
Өзара байланысқа арналған ең негізгі деген компоненттер мәліметтер қоры мен мәліметтер модулінде орналасқан (7 сурет).

7 сурет - Мәліметтер модулі
ШҚО мамандандырылған экономикалық сотының мамандарының және де жаңадан келген мамандарға арналған электрондық кітапшаның басты беті ашылады. Басты бет интерфейсі мамандарға жеңіл әрі қолайлы болып жасалынған толығырақ төмендегі суреттен таныс бола аласыздар (8 суретте көрсетілген).

8 сурет - Басты бет терезесі
Басты бет терезесінің элементтеріне анықтама беретін болсақ:
- жүйеге администратор арқылы кіру батырмасы.
- бұл батырманы басу ақылы сіздер Төрелік ақпараттық жүйесін қолдану туралы ақпаратпен таныс бола аласыздар.
- батырмасын басу арқылы сіздер бағдарлама жайлы және сот туралы ақпаратқа ие боласыздар.
- батырмасын басқанда алдарыңыза тестті шешу жолдары шығады.
- бұл бағдарламаны қолдана білмесеңіз немесе сұрақтар туындаса, осы батырманы басу арқылы ақпаратпен таныса аласыздар.
Енді бұл батырмаларды басқандағы ашылатын терезелерге жеке-жеке тоқталып өтейік:
Войти батырмасын басқанда екі сілтеме пайда болады, олар Результаты және Пользователи. Әр сілтемені басқанда администратор алдында авторизация терезесі ашылады. Бұл жерде администратор өз логины мен құпия сөзін жазу арқылы сілтемелерді жеке - жеке аша алады (9 сурет).

9 сурет - Администраторға арналған Авторизация терезесі
- құпия сөз бен логинді енгізген соң басылатын батырма.
Бұл команда тек адмиистраторға ғана арналған. Бұл жүйеге мамандар немесе қызметкерлер кіре алмайды. Администратор бұл командаларды орындағанан кейін сілтемелер ашылады. Авторизация екі сілтемені ашу үшін әр қайсысына жеке орындалады. Результаты сілтемесін басқанда ашылатын терезе төмендегі суретте көрсетілген (10 сурет).

10 сурет - Результаты терезесі
Терезенің сол жақ шетінде администратор орындаған командалардың нәтижесі шығады.
Терезенің оң жақ шетінде керекті нәтижелерді шағаруға арналған командалар көрсетілген. Командаларды орындау барысында қолданылатын батырмаларға анықтама беріп өтсек:
Бос орын тұрған жерге қызметкердің есімін жазып төмендегі батырмаларды бассаңыз керекті ақпаратқа ие боласыздар.
- батырмасын басқанда керекті қызметкердің тестті қандай дәрежеде тапсырғандығы туралы ақпарат терезенің сол жақ шетінде пайда болады.
- батырмасын басқанда тест тапсырған бүкіл қызметкерлердің тізімі шығады.
Егерде сіз белгілі бір дата бойынша тест тапсырған қызметкерлердің тізімін көргіңіз келсе Фильтр по дате сұранысы бойынша орындай аласыз. Ол үшін - күнтізбе бойынша керекті датаны таңдаңыздар. Команданы растау үшін ОК батырмасын басу керек.
- растау батырмасы.
- терезенің сол жағындағы тізім Microsoft Office Excel-ге экспортауға арналған батырмас. Қай қызметкердің тестілеуден өткенін немесе өтпей қалғанын көру үшін келесі батырмаларды басыңыз:
- тесілеуден өткен қызметкерлердің тізімін шығарады.
- тестілуден өтпеген қызметкерлердің тізімі.
Пользователи сілтемесін басқандағы ашылатын терезе төмендегідей болады (11 суретте көрсетілген).

11 сурет - Пользователи терезесі
Бұл терезеде тестілеуді қолданған қызметкерлердің тізімдерін көре аласыздар.
- тізімге жаңадан қызметкерді қосуға арналған батырма.
* - тізімнен қызметкерді жоюға арналған батырма.
* - тізімді жаңарту үшін - батырмасын басыңыз.
- батырмасын басу арқылы тізімді Microsoft Office Excel-ге экспорттауға болады.
Учебник батырмасын басқанда Төрелік ақпараттық жүйесін қолдану туралы ақпарат шығады, толығырақ төмендегі суретте көрсетілген (12 сурет)

12 сурет - Кітапшаның толық мазмұны
Бұл суреттен сіздер ақпараттық жүйе туралы кітапшаның мазмұнымен таныс боласыздар. Барлық тізіммен таныс болу үшін все батырмасын басыңыз. Өзіңізге керекті тақырыпшаны табу мысалы төменде көрсетілген (13 сурет).

13 сурет - Поиск батырмасы арқылы іздеу
- басты бетке қайта бару батырмасы.
- тестілеуді бастауға арналған батырма.
Әр тақырыпшаны тышқанның сол жақ батырмасын екі рет басу арқылы ашып ақпаратпен таныс болуға болады.
- кітапша мазмұнының тізіміне оралуға мүмкіндік беретін батырма.
- ашылған беттегі ақпаратты басып шығаруға мүмкіндік беретін батырма (14 сурет).

14 сурет - Кітапша құрылымы
Информация батырмасын басу арқылы сіздер электрондық кітапша туралы және де сот туралы ақпаратқа ие боласыздар. Ол үшін тышқанның оң жақ батырмасын басып керекті ақпаратты таңдаңыздар. Бұл командаы орындағаннан кейін О суде және О программе деген төмендегідей сілтемелер шығады (15 сурет). Ары қарай сіздер өздеріңізге керекті ақпаратты таңдап алуларыңызға болады . Яғни, әр ақпаратты жеке- жеке терезелерге ашуларыңызға болады. Терезелердің жеке - жеке ашылған бейнесі төмендегі 16 - 17 суреттерде анық көрсетілген.

15 сурет - Тышқанның оң жақ батырмасын басқандағы шығатын сілтемелер

16 сурет - О суде сілтемесін басқандағы ашылатын терезе

17 сурет - О программе сілтемесін басқандағы шығатын ақпарат

Егер сіз кітапшаны оқымай бірден тестілеуге кіріскіңіз келсе Тест батырмасын басу ақылы тестті бастай аласыз. Бұл батырманы басқанда алдарыңызда авторизация терезесі ашылады, тестті бірден бастау үшін қолданушы бұл терезені міндетті түрде толтыруы тиіс (18 сурет).

18 сурет - Қолданушыға арналған авторизация терезесі
Бұл жерде қолданушы аты-жөнін жазып өзінің мамандығын таңдауы тиіс. Толтырып болған соң ОК батырмасын басыңыз.
Қолданушы авторизация жасағаннан кейін алдында тесттің өткізілуі туралы ақпарат шығады (19 суретте көрсетілген).
.
19 сурет - Критерии теста терезесі
- тестілеуді бастауға арналған батырма. Тест туралы ақпаратпен танысып болған соң тестті бастауларыңызға болады. Алдарыңызда тест терезесі ашылады. Тестті орындау барысында дұрыс деген жауапты басып соңынан ОК батырмасын басып отыру керек. Егер сұраққа қате жауап бердім деп ойлап, жауабын өзгерткіңіз келсе, Назад батырмасын басып артқа қайтып орала аласыздар. Терезенің ең жоғарғы жағында қолданушы барлық сұрақтың қаншасына жауап бергені пайызбен көрсетілген, одан кейін қолданушы аты-жөні және мамандығы жазылған жолды көресіздер. Терезенің оң жақ жоғарғы бұрышында тест тапсыруға берілген уақыт көрсетіліп тұрады. Толығырақ 20 сурете көрсетілген.

20 сурет - Тест терезесі
Егер сіз тестті берілген уақытта тапсырып үлгермесеңіз алдыңызда келесі терезе ашылады (21 сурет).

21 сурет - Берілген уақыттың аяқталуы

- тетстілеуді аяқтауға арналған батырма. Бұл батырманы басқанда алдарыңызда тестілеуді аяқтауды растау туралы терезе ашылады, бұл жерде сіз ия немесе жоқ батырмаларының біреуін таңдап шешіміңізді растау керексіз (22 сурет)

22 сурет - Растау терезесі
Тестті аяқтағанда алдарыңызда тест нәтижесі шығады, ол келесі терезеде диаграмма түрінде көрсетілген (23 сурет).

23 сурет - Тест нәтижесі терезесі
Терезенің сол жақ жоғарғы бұрышында печатать батырмасы бар, ол батырманы басу арқылы тест нәтижесін Microsoft Office Excel-ге шығаруға болады. Терезенің сол жақ төменгі бұрышында қанша сұраққа дұрыс және қанша сұраққа қате жауап бергендігі туралы ақпарат көрсетілген.
Егерде сіз бұл электрондық кітапшамен мүлдем жұмыс істей алмасаңыз, бұл үшін Помощь бөлімі бар оны сіз басты беттің төменгі бөлігінен көре аласыздар. 24 суреттен сіздер Помощь батырмасын басқандағы ашылатын терезені көресіздер.

24 сурет - Помощь терезесі
Сол жақ жоғарғы бұрышындағы батырманы басып қайта басты бетке орала аласыздар.
3 Экономикалық қолайлылықты негіздеу
3.1 Негізгі көрсеткіштерді есептеу
Қазіргі заманғы нарық шарттарына сәйкес біз ақшамен тұрақты жұмыс жасаймыз, сондықтан келешкете өз жұмысыңда жақсы нәтижеге жету үшін бағдарламалық өнімнің өзіндік нәтижелерінің бағасын қалай дұрыс анықтау керек екендігін білу қажет.Осы жұмыста бағдарламалық өнім есебінің бағасы көрсетіледі.
Қажетті маліметтерді алуды автоматтандыратын мәліметтер қорын құру, меңгеру және жүзеге асыру ШҚО ауданаралық экономикалық сотында орындалады.
Бағдарламалық өнімді өңдеу үшін келесі тұжырымдар керек:
Анализ және жобалау кезіндегі квалификацияға деген талаптар : жоғарғы орта білім. ҚР-ның бірегей тарифті - квалификациондық анықтамасына сәйкес мұндай мамандар G - 7 категориясына жатады. Белгіленген тарифті коэфициент 2.5.
кодтау, тестілеу және жөндеу кезеңіндегі квалификацияға деген талаптар : арнайы орта білім . ҚР-ның бірегей тарифті квалификацондық анықтамасына сәйкес мұндай мамандар G - 12 категориясына жатады. Белгіленген тарифті коэфициент 1.7.
Минималды еңбекақы - 10105 теңге (МЕА)
Минималды еңбекақы - ол мемлекеттен белгіленген еңбек төлеудің минималды өлшемі.
Еңбек төлеудің өлшеу тәсілі бойынша еңбек төлеудің екі формассы бар:
уақыт бойынша;
келісім бойынша.
Уақыт бойынша еңбек ақының мөлшері жұмыс істелген уақыт бойынша анықталады. Өлшем бірлігі ретінде сағаттық ставка - жұмыс сағатының ақысы қызмет етеді.
Көлемдік еңбек ақының өлшемі жұмыскер өнімінің көлемі және келісім бойынша анықталады.
Қосымша еңбек ақы - ол жұмыс істелмеген уақыттың төлемі (демалыс төлемі, түнгі және қосымша жұмыс төлемі).
Жұмысты орындаумен айналысатын қызметкердің жалақысын есептеп көрейік. Есептеу кесте 1-де (Қосымша А) көрсетілген.
Жұмысты орындаумен айналысатын қызметкердің жалақысы негізінде кесте 2-де келтірілген ғылыми-зерттеу, тәжірибелік-конструкторлық және техникалық жұмыстар (ҒЗТКжТЖ) бойынша қалған шығындарды табайық.
2 кесте ҒЗТКжТЖ-дің шығындарын есептеу
№
Шығындар статьялары
Сомма, тенге
1
Жоба тақырыбы бойынша негізгі жалақы
6135.00
2.
Қосымша жалақы (1-ші пунктен 10%)
500.00
3
Әлеуметтік қажеттіліктерге жалақыдан төленетін аударым (1-ші пункт+2-ші пункт қосындысынан 38,7%)
2610.10
4
Қосымша үстеме шығындар (1-ші пунктен 50%)
3065.00
5
Ғылыми іссапар құны
0
6
Материалдар шығындары
100.00
7
Жабдықтар шығындары
280.00
8
Басқа жақтан қызмет көрсету үшін шығындар
0
БАРЛЫҒЫ
12690.10

Өнімді дайындау технологиялары шығындарын (ӨДШ) сериялық өнім шарттары үшін ҒЗТКжТЖ шығындарына 100% көлемінде қабылдайық.
Зөдш=12690.10 тенге
Біруақыттағы басқа шығындар түрін ҒЗТКжТЖ және ӨДШ қосындысына 30% көлемінде деп қабылдайық - 4788.90.
БАРЛЫҒЫ= 25792.70 тенге
Есептелген бағдарламалық өнімнің шығыны кезеңдер бойынша орналастырылады (3 кесте).
3 кесте Бағдарламаны өңдеу процесінде шығындарды орналастыру
БҚ-ды өңдеу кезеңдері
Шығындарды орналастыру, %
Шығындарды орналастыру, айлық-адам
Анализ және жобалау
40%
1,56
Кодтау, тестілеу жөндеу
60%
2,34
Барлығы
100%
3,9

Бағдарламалық өнім дара экземплярда жүзеге асырылуы мүмкін немесе бірнеше тапсырыс берулер санына байланысты тираждалуы және жүзеге асырылуы мүмкін.
Есепке алу қажеттілігі айдан анық нарықтағы бәсекелестік бағаның құрылу үрдісіне әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Өнімнің бәсекелестігін арттыру мақсатында оның нарықтағы бағасын түсіру қажеттілігі тууы мүмкін. Бәсекелестікті көтеру мақсаттарына тек қана бағаны түсіру ғана жатпайды, сонымен қатар оның сапасы және сол сияқты бәсекелес тауарынан басқа ерекшелейтін белгілері болып табылатындығын ескерген маңызды.
Әзірлеуші үшін экономикалық тұрғыдан анағұрлым маңызды мезеті бағаның құрылу үрдісі болып табылады. Бағдарламалық өнімдер оған тән көптеген ерекшеліктері бар спецификалық тауар болып келетіні белгілі. Олардың көптеген ерекшеліктері олардың бағаларын есептегенде белгілі болады. Бағдарламалық өнімді жасау үшін әдетте орта есеппен болымсыз қаржы ғана жұмсалады.
Кәсіпорынның іс-әрекетіндегі басты көрсеткіштері бұл өнімнің өзіндік құны. Бұл өнімді өндіруге және оны сақтаудағы ақшалай нысанында көрсетілетін жиындарының жиынтығы.
Өзіндік құн - бұл өнеркәсіптің өнімге және бұл өнімді реализациялауға жұмсаған шығындар бағасы.
Өнімнің өзіндік құнының әдісіне әсер ететін негізгі факторлар ретінде мыналарды атауға болады:
Өндіріс типі;
Өндірістің күрделілігі;
Шығарылатын номенклатурасы мен сипаты;
Өндіріс циклінің ұзақтығыҒ
Аяқталмаған өндірістің қолда бары, құны және көлемі.
Өзіндік құнды есептеу формуласы төмендегідей:
Бө = Ө + П (1)
Мұндағы
Ө - өнім бірлігінің өзіндік құны, тг
П - пайда,тг
Сатып алынатын және канцеляриялық тауарлардың шығынының есебі төмендегі кестеде көрсетіледі (4 кесте)
4 кесте Тауарлардың шығынының есебі
Атауы
Біреуінің бағасы, тг
Саны, шт
Сома, тг
Диск
50
1
50
Баспадан шығару
10
6
60
Барлығы

110

Жобаланатын құрылғының көтерме бағасын есептейік.
Құрылғының көтерме бағасын анықтау үшін қолданылатын формула (2)
Б = Өт + П + ҚБС + СК (2)
Мұндағы Өт СП толық өзіндік құн (1261.40 тг);
П - пайда (толық өзіндік құннан 20% , 252.30 тг);
ҚБС - қосылатын бағаға салық (толық өзіндік құннан 20% , ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.