Тұлғаның әлеуметтенуі

1. Тұлғаның әлеуметтенуінің негізгі түрлері мен типтері.
2. Әлеуметтену процесінің мазмұны.
3. Тұлғаның бірінші және екінші сатылы әлеуметтенуі.
4. Тұлға әлеуметтенуінің объективтік және субъективтік факторлары.

Социологиялық зерттеулер барысында заңды тыңдайтын азаматтардың құқықтық мінез-құлығының себептері мен мақсаттарын, сондай-ақ заңгерлер "құқық бұзушы" деп танитын тұлғалардың құқықтық сана сезімінің деңгейі зерттеледі, социологтар "құқық бұзушыны" девиантты (ауытқыған) не делинквентті (қылмыстық) мінез-құлығы бар тұлға деп таниды.
Девиантты мінез-құлықтың мәнін түсінудің басты шарты ретінде "норма" үғымы енеді. Әлеуметтік норма - нақты қоғамда тарихи қалыптасқан жеке адамның, әлеуметтік топтың не ұйымдардың рұқсат етілген мінез-құлық шаралары. Әлеуметтік нормалардың негізі құықтық заңдарда, мораль мен этикетте және т.б. жатыр.
Көптеген жағдайларда ауытқыған мінез-құлық әлеуметтік санкцияға жатады. Тәртіп бұзуға, адамдар арасындағы қатынасқа (өтірік, дөрекілік және т.б) байланысты девиацияның әлсіз және кездейсоқ формаларын қоғамдық пікір тіркейді және әрекетке қатысушылардың оз арасында жағдайға, байланысты түзетулер сіп ізіледі. Девиацияітың тұрақтъі формаларын жазалау әдістері мен құралдары ауытқулардыц қауіптілік деңгейіне байланысты анықталады. Мұнда девиация дегеніміз кең мағынадағы әлеуметтік құбылыс екендігі ескеріледі (қоғамдық орын мен отбасындағы дөрекіліктен бастап, адам өлтіруге дейінгі).
ТМД елдерінде қылмысқа нарықтық қатынастарға өтуі және бәсекелестік, инфляция, жұмыссыздық сияқты феномендердің көрінісі әсер етеді. Статистика 1996 жылдың аяғына қарай Қазақстандағы ресми тіркелген еңбекке жарамды халықтың деңгейін - 4,2 процентдеп белгіледі, бірақ ресми емес (жасырын) мәліметтер еңбекке жарамды халықтың 10 процентін құрады. Қылмыс жасаған он адамныц жетеуі — жұмыссыздар.
Қазақстан нашамен жабдықтаушы елге айналды. Сондықтан Интерполдың мүшесі ретінде ерекше айын толейді. ҚР мүшелік жарнаға үш бірлік төлейді. Әр бірлік 17 мың 100 щвейцар франкі мен нашамен жабдықтаушы ел ретінде халықаралық "қара" базарға соманың 20%-н
төлейді.Қазақстанның басқа мұндай айыпты Ауғанстан, Пәкістан, Колумбия, Венесуэла төлейді.
Ұзақ жылдар бойы нашақорлық біздің елімізде тек батыстық өмірғе жататын құбылыс ретінде есептелді. Қазір нашақорлық құбылыс ретінде қалыптасқанын ешкім жоққа шығара алмайды және оның жеке адамдар мен бүтіндей қоғамға қаншалықты зардап
әкелетінін түсінеді. Әлеуметтік зерттеулер нәтижелері нашақорлардың көп бөлігі белгілі бір дәрежеде өздеріп төнген қауіпті сезініп, өз құмарлыгына сындарлы көзбен қарайтындыгын көрсетті: сұралғандардың 12 проценті оның өлтіретін күшін сезінсе, 66,5 проценті оған қарсы қарайды. Наша қолданғанпан ешқапдаіі жамандық көрмеймін деп есептейтіндер, негізінен, жаңадап бастаушылар. Наша қабылдағаннан кейін болатын қозуды, коңіл-күйдің көтерілуін тәжірибесіздіктен және надандықтан бұл зат өз денсаулығына игілікті әсер етті деп қабылдайды.Бірақ белгілі бір кезеңде денсаулығы мен психикасы бұзыла бастағанда, көптеген нашақорлар оны алда не күтіп тұрғанын саналы түрде сезіне бастағанымен, бұл әдеттен бастартуға күші жетпейді.
Нашақорлықпен күреске әлеуметтік, экономикалық, мәдени сипаттағы шаралар, соның ішінде маскүнемдікке қарсы шаралар да қолданылады.Бірақ нашақорлықтың даму ерекшелгін ескере отырып, бұл мінез-құлықтың ауытқуына байланысты әр түрлі шаралар қолданылады: медициналық, құқықтық және т.б.
Қазақстан Республикасында нашақорлықпен күресуге байланысты 2000 жылдың 17 ақпанында Президент жарлыгымен
"Нашақорлық пен наркобизнеске қарсы күрес агентігі құрылды"'
Қазақстан Республикасы Президентінің 2000 жылғы 1 сәуірде қылмыс пен коррупцияға қарсы күрес мәселелерін, арналған мәжілісінде сөйлеген сөзінде корсетілгендей, елде қылмыстың өсуін тоқтатып, криминалды жағдайды тұрақтандыруға қол жеткізілді. "Ең бастысы, - деп атап көрсетіп' елбасы, - біздің еліміз діни негіздегі кикілжіңдер мен ұлттық қақтығыстарға жол бермеді". Елдегі жағдай қылмыстык әрекеттердің шиеленісуіне қарсы іс-қимыл белсенділігін арттырды қатал да тегеурінді шаралар қабылдау қажеттігін корсетеді Қылмыс деңгейі өлі де жоғары: тәулік сайын республикада (40 шамалы қылмыс жасалады.

Негізгі
1. Андреева Г.М. Социальная психология. М., 1995.
2. Аңцрущенко В.П., Горлач Н.И. Социология: наука об обществе. Харьков, 1996.
3. Антонян Ю.М. Преступность среди женщин. М., 1992.
4. Асмолов А.Г. Психология личности. М., 1995.
5. Джмалбаева Ш.Е. Проблемы наркотизации и алкоголизации в республике.//Социологические исследования, 1998 №3.
6. Кравченко А.И. Введение в социологию. М., 1995.
7. Кудрявцев В.Н., Казимирчук В.П. Современная социология права. М., 1995.
8. Кудрявцев В.Н., Социалыіые деформации. Причины,
механизмы и пути преодоления. М., 1992.
Қосымша:
1. Социология: Учебник для вузов. /Под. ред проф. В.Н.
Лавриненко М., 1998.
2. Смелзер Н. Социология. М., 1994.
3.Фрейд 3. Введение в психоанализ. М., 1989.
4.Шибутани Т. Социальная психология. М., 1989.
5.Щегорцев В.А. Социальная правосознания. М., 1981.