Солтүстік Придорожный кен орнында 4300 пайдалану ұңғымасын шиеленісті геологиялық жағдайда роторлы тәсілмен бұрғылау
КІРІСПЕ
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... .8
1.1 Ауданның физика . географиялық және
экономикалық сипаттамасы ... ... .8
1.2 Ауданның геология . геофизикалық тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Кесіндінің литологиялық.стратиграфиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 Тектоника ... ... ... ... ... ... ... .13
1.5 Мұнайгаздылық және мұнайгаздылықтың келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.6 Сулылығы ... ... ... ... ... ... .14
1.7 Бұрғылау кезінде болуы мүмкін қиындықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.8 Ұңғыда жүргізілетін геофизикалық зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2 ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... 18
2.1 Ұңғы конструкциясын жобалау және негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2 Тізбектің және қашаулардың диаметрін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.3 Бұрғылау тәсілін таңдау және негіздеу...23
2.4 Бұрғылау тізбегінің конструкциясын жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.4.1 Бұрғылау тізбегін беріктікке есептеу ... 24
2.4.2 Төзімділікке есептеу ... ... ...27
2.4.3 Статикалық беріктікке есептеу ... ... ...28
2.5 Ұңғыны жуу ... ... ... ... ... ... ... 31
2.5.1 Ұңғыны бекіту ... ... ... ... ... ..32
2.5.2 Шегендеу құбырлар тізбегін жобалау және оларды беріктікке есептеу ... ...33
2.5.3 Кондуктор φ 324х200м ... ... .34
2.5.4 Пайдалану тізбегі φ 146х4300м ... ... ...34
2.5.5 Пайдалану тізбегін есептеу ... ... ... ... .35
2.5.6 Шегендеу тізбектерінің төменгі бөлігінің конструкциясы ... ... ... ... ... ... .39
2.6 Бұрғы қондырғысын таңдау ... ... ... ... ...47
2.7 Бұрғылау режимінің параметрлерін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3 АРНАЙЫ БӨЛІМ ... ... ... ... .53
3.1 Атқылауға қарсы жабдықтарды қолданылуына талдау жүргізу
және олардың тиімділігі ... ... . ... ... ... ..53
3.2 Айналмалы превенторлар мен пакерлер ... ... 53
3.3 Реттелуші сағалық штуцерлер ... 57
3.4 Газ сепараторы ... ... ..60
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ ... ... ...63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау ... ... ... ... ... ... ... ..63
4.2 Қорғаныс шаралары ... ... ... ... 65
4.2.1 Жалпылама шаралар ... ... ... ... ... ... .65
4.3 Өндірістік санитария ... ... ... .65
4.3.1 Жалпылама шаралар ... ... ...65
4.3.2 Өндірістік шағын климат ... ... ... ... ... ... 66
4.3.3 Өндірістік жарықтама ... ... ... ..66
4.4 Техника қауіпсіздігі ... ... ... ..68
4.4.1 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ..69
4.4.2 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ...70
5 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ..72
5.1 Бұрғылаудың технико.экономикалық көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..72
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... .8
1.1 Ауданның физика . географиялық және
экономикалық сипаттамасы ... ... .8
1.2 Ауданның геология . геофизикалық тарихы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
1.3 Кесіндінің литологиялық.стратиграфиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4 Тектоника ... ... ... ... ... ... ... .13
1.5 Мұнайгаздылық және мұнайгаздылықтың келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
1.6 Сулылығы ... ... ... ... ... ... .14
1.7 Бұрғылау кезінде болуы мүмкін қиындықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
1.8 Ұңғыда жүргізілетін геофизикалық зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2 ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... 18
2.1 Ұңғы конструкциясын жобалау және негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.2 Тізбектің және қашаулардың диаметрін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...20
2.3 Бұрғылау тәсілін таңдау және негіздеу...23
2.4 Бұрғылау тізбегінің конструкциясын жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24
2.4.1 Бұрғылау тізбегін беріктікке есептеу ... 24
2.4.2 Төзімділікке есептеу ... ... ...27
2.4.3 Статикалық беріктікке есептеу ... ... ...28
2.5 Ұңғыны жуу ... ... ... ... ... ... ... 31
2.5.1 Ұңғыны бекіту ... ... ... ... ... ..32
2.5.2 Шегендеу құбырлар тізбегін жобалау және оларды беріктікке есептеу ... ...33
2.5.3 Кондуктор φ 324х200м ... ... .34
2.5.4 Пайдалану тізбегі φ 146х4300м ... ... ...34
2.5.5 Пайдалану тізбегін есептеу ... ... ... ... .35
2.5.6 Шегендеу тізбектерінің төменгі бөлігінің конструкциясы ... ... ... ... ... ... .39
2.6 Бұрғы қондырғысын таңдау ... ... ... ... ...47
2.7 Бұрғылау режимінің параметрлерін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3 АРНАЙЫ БӨЛІМ ... ... ... ... .53
3.1 Атқылауға қарсы жабдықтарды қолданылуына талдау жүргізу
және олардың тиімділігі ... ... . ... ... ... ..53
3.2 Айналмалы превенторлар мен пакерлер ... ... 53
3.3 Реттелуші сағалық штуцерлер ... 57
3.4 Газ сепараторы ... ... ..60
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ ... ... ...63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау ... ... ... ... ... ... ... ..63
4.2 Қорғаныс шаралары ... ... ... ... 65
4.2.1 Жалпылама шаралар ... ... ... ... ... ... .65
4.3 Өндірістік санитария ... ... ... .65
4.3.1 Жалпылама шаралар ... ... ...65
4.3.2 Өндірістік шағын климат ... ... ... ... ... ... 66
4.3.3 Өндірістік жарықтама ... ... ... ..66
4.4 Техника қауіпсіздігі ... ... ... ..68
4.4.1 Электр қауіпсіздігі ... ... ... ..69
4.4.2 Өрт қауіпсіздігі ... ... ... ... ...70
5 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ ... ..72
5.1 Бұрғылаудың технико.экономикалық көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..72
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Химия өнеркәсібінің қазіргі кездегі энергетикалық және басты шикі зат қорының негізі болып мұнай мен табиғи газ болып есептеледі
Мұнай және газ өнеркәсібінің дамуы бұрғылау жұмыстарының тиімділігі мен ұңғы бұрғылаудың саласына байланысты. Ол өз кезегінше іздеу және барлау жұмыстарының сол сияқты мұнай мен газ өндіру деңгейін көрсетеді. Бұрғылау және ұңғы тұрғызу, ұңғы қабырғасын бекіту календарлық уақыт баланысының көп орнын алатын ең күрделі процестердің бірі болып саналады.
Бұрғылау жұмыстарының жоғарғы сапада жүруі және бұрғылау жұмыстарының уақытын қысқырту халықтың қаржысын едәуір үнемдейді, өйткені ұңғыны жөндеусіз пайдалану уақыты ұңғылардың өнімділігін қамтамассыз етеді. Дипломдық жобада Солтүстік Придорожный алаңында жобаланған ұңғы бойынша негізгі бөлімдер берілген.
Дипломдық жұмыс НИПИ Мұнайгаз институты жұмыстарын жинау, оқып үйрену және сараптау негізінде және «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ бұрғылау жұмыстарын жүргізетін мекемелердің тәжірибесі негізінде орындалған.
Дипломдық жобаның негізгі және басты мақсаты дипломант өзінше алған білімін қолдана білу техникалық әдебиеттермен жұмыс істей білу, өндірістік үрдістерге дағдылану болып табылады.
Мұнай және газ өнеркәсібінің дамуы бұрғылау жұмыстарының тиімділігі мен ұңғы бұрғылаудың саласына байланысты. Ол өз кезегінше іздеу және барлау жұмыстарының сол сияқты мұнай мен газ өндіру деңгейін көрсетеді. Бұрғылау және ұңғы тұрғызу, ұңғы қабырғасын бекіту календарлық уақыт баланысының көп орнын алатын ең күрделі процестердің бірі болып саналады.
Бұрғылау жұмыстарының жоғарғы сапада жүруі және бұрғылау жұмыстарының уақытын қысқырту халықтың қаржысын едәуір үнемдейді, өйткені ұңғыны жөндеусіз пайдалану уақыты ұңғылардың өнімділігін қамтамассыз етеді. Дипломдық жобада Солтүстік Придорожный алаңында жобаланған ұңғы бойынша негізгі бөлімдер берілген.
Дипломдық жұмыс НИПИ Мұнайгаз институты жұмыстарын жинау, оқып үйрену және сараптау негізінде және «Маңғыстаумұнайгаз» АҚ бұрғылау жұмыстарын жүргізетін мекемелердің тәжірибесі негізінде орындалған.
Дипломдық жобаның негізгі және басты мақсаты дипломант өзінше алған білімін қолдана білу техникалық әдебиеттермен жұмыс істей білу, өндірістік үрдістерге дағдылану болып табылады.
1. Аманқұл Ә.С. Проектирование конструкций скважин и выбор буровых установок.-
Алма-Ата: КазПТИ, 1979.
2. Аманқұл Ә.С.,Караулов Ж. К. Дипломдық жобалауға арналған әдістемелік нұсқаулар.-
Алматы: ҚазҰТУ, 1997.
3. Аманқұл Ә.С.Пайдалану құбыр тізтегінің есептеу әдістемесі.-
Алматы: ҚазҰТУ.1993.
4. Аманқұл Ә.С. Ұңғыларды аяқтау.Курстық және дипломдық жобалауға арналған әдістемелік нұсқаулар.
-Алматы: КазПТИ,1993.
5. Булатов А.И, Аветисов А.Г.Справочник инженера по бурению.-
Т-1.-М-Недра,1986.
6. Караулов Ж.К. Расчет бурильной колонны.-
Алматы: КазПТИ, 1992.
7. Элияшевский И.В. Сторожский М.Н. Типовые задачи и расчеты в бурении-М-Недра.1982.
8. Аманқұл Ә.С. Проектирование параметров режима бурения.-
Алма-Ата: КазПТИ,1990.
9. Иогансен К.В. Справочник буровика. – М – Недра, 1990 .
10. Исраилов К. С. Гидравлический расчет промывка скважин с применением ЭВМ. – Алма – Ата: КазПТИ, 1990.
11. Исраилов К.С. Ұңғы конструкциясын жобалау және оның сағасына орналасатын жабдықтарды таңдау.- Алматы: ҚазҰТУ, 2000.
Алма-Ата: КазПТИ, 1979.
2. Аманқұл Ә.С.,Караулов Ж. К. Дипломдық жобалауға арналған әдістемелік нұсқаулар.-
Алматы: ҚазҰТУ, 1997.
3. Аманқұл Ә.С.Пайдалану құбыр тізтегінің есептеу әдістемесі.-
Алматы: ҚазҰТУ.1993.
4. Аманқұл Ә.С. Ұңғыларды аяқтау.Курстық және дипломдық жобалауға арналған әдістемелік нұсқаулар.
-Алматы: КазПТИ,1993.
5. Булатов А.И, Аветисов А.Г.Справочник инженера по бурению.-
Т-1.-М-Недра,1986.
6. Караулов Ж.К. Расчет бурильной колонны.-
Алматы: КазПТИ, 1992.
7. Элияшевский И.В. Сторожский М.Н. Типовые задачи и расчеты в бурении-М-Недра.1982.
8. Аманқұл Ә.С. Проектирование параметров режима бурения.-
Алма-Ата: КазПТИ,1990.
9. Иогансен К.В. Справочник буровика. – М – Недра, 1990 .
10. Исраилов К. С. Гидравлический расчет промывка скважин с применением ЭВМ. – Алма – Ата: КазПТИ, 1990.
11. Исраилов К.С. Ұңғы конструкциясын жобалау және оның сағасына орналасатын жабдықтарды таңдау.- Алматы: ҚазҰТУ, 2000.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .8
1.1 Ауданның физика – географиялық және
экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..8
1.2 Ауданның геология – геофизикалық тарихы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Кесіндінің литологиялық-стратиграфиялық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4
Тектоника ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.5 Мұнайгаздылық және мұнайгаздылықтың
келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.6
Сулылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.7 Бұрғылау кезінде болуы мүмкін
қиындықтар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .15
1.8 Ұңғыда жүргізілетін геофизикалық
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..16
2 ТЕХНИКАЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..18
2.1 Ұңғы конструкциясын жобалау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2 Тізбектің және қашаулардың диаметрін
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..20
2.3 Бұрғылау тәсілін таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 3
2.4 Бұрғылау тізбегінің конструкциясын жобалау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.4.1 Бұрғылау тізбегін беріктікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.4.2 Төзімділікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 27
2.4.3 Статикалық беріктікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..28
2.5 Ұңғыны
жуу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 31
2.5.1 Ұңғыны бекіту
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .32
2.5.2 Шегендеу құбырлар тізбегін жобалау және оларды беріктікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
2.5.3 Кондуктор φ
324х200м ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .34
2.5.4 Пайдалану тізбегі φ
146х4300м ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 34
2.5.5 Пайдалану тізбегін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .35
2.5.6 Шегендеу тізбектерінің төменгі бөлігінің конструкциясы
... ... ... ... ... ... .39
2.6 Бұрғы қондырғысын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .47
2.7 Бұрғылау режимінің параметрлерін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3 АРНАЙЫ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..53
3.1 Атқылауға қарсы жабдықтарды қолданылуына талдау жүргізу
және олардың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..53
3.2 Айналмалы превенторлар мен
пакерлер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
3.3 Реттелуші сағалық
штуцерлер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .57
3.4 Газ сепараторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау ... ... ... ... ... ... ... ..63
4.2 Қорғаныс шаралары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...65
4.2.1 Жалпылама
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...65
4.3 Өндірістік
санитария ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...65
4.3.1 Жалпылама
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...65
4.3.2 Өндірістік шағын
климат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...66
4.3.3 Өндірістік жарықтама
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .66
4.4 Техника
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .68
4.4.1 Электр
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 69
4.4.2 Өрт
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .70
5 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.72
5.1 Бұрғылаудың технико-экономикалық
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 72
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
АҢДАТПА
Өзекті сөздер: Гидромониторлық қашаулар, Гидромониторлық тиімділік,
Профиль, құрылма, қысым градиенті, қанығу қысымы.
Дипломдық жобада Солтүстік Придорожный кен орнында 4300 пайдалану
ұңғымасын шиеленісті геологиялық жағдайда роторлы тәсілмен бұрғылау
мәселесі қаралады.
Оның қойнауында қасиеттері жағынан әртүрлі мұнай және газ кездеседі.
Жобада, бұрғылау тәсілі, қашаудың оптимальдық түрі мен бұрғылау тәртібі,
сондай-ақ бұрғылау ерітіндісі параметрлері мен түрі кен орнының ерекше
геологиялық жағдайына сай таңдалынып алынған.
Жобада сондай-ақ ұңғыма құрылысының техникалық-экономикалық
көрсеткіштерін көтеру, еңбек жағдайын жақсарту жолдары және қоршаған ортаны
қорғау шаралары қарастырылады.
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова: Гидромониторные долота, гидромониторрный эффект,
профиль, конструкция, градиент давления, насыщения.
В дипломном проекте рассматриваются вопросы проводки эксплуатационной
скважины глубиной 4300м в сложных геологических условиях роторным способом
на нефтегазовым месторождении Северной Придорожный.
В его недрах встречаются нефть и газ с разными физико-химическими
свойствами. В проекте выбраны способ бурения, оптимальные типы долот, а
также вид и параметры промывочной жидкости с учетом особенности
геологических условий месторождения.
В проекте также рассматриваются резервы повышения технико-экономических
показателей строительства скважин, меропрития по улучшению условий труда и
охраны окружающей среды.
КІРІСПЕ
Химия өнеркәсібінің қазіргі кездегі энергетикалық және басты шикі зат
қорының негізі болып мұнай мен табиғи газ болып есептеледі
Мұнай және газ өнеркәсібінің дамуы бұрғылау жұмыстарының тиімділігі мен
ұңғы бұрғылаудың саласына байланысты. Ол өз кезегінше іздеу және барлау
жұмыстарының сол сияқты мұнай мен газ өндіру деңгейін көрсетеді. Бұрғылау
және ұңғы тұрғызу, ұңғы қабырғасын бекіту календарлық уақыт баланысының көп
орнын алатын ең күрделі процестердің бірі болып саналады.
Бұрғылау жұмыстарының жоғарғы сапада жүруі және бұрғылау жұмыстарының
уақытын қысқырту халықтың қаржысын едәуір үнемдейді, өйткені ұңғыны
жөндеусіз пайдалану уақыты ұңғылардың өнімділігін қамтамассыз етеді.
Дипломдық жобада Солтүстік Придорожный алаңында жобаланған ұңғы бойынша
негізгі бөлімдер берілген.
Дипломдық жұмыс НИПИ Мұнайгаз институты жұмыстарын жинау, оқып үйрену
және сараптау негізінде және Маңғыстаумұнайгаз АҚ бұрғылау жұмыстарын
жүргізетін мекемелердің тәжірибесі негізінде орындалған.
Дипломдық жобаның негізгі және басты мақсаты дипломант өзінше алған
білімін қолдана білу техникалық әдебиеттермен жұмыс істей білу, өндірістік
үрдістерге дағдылану болып табылады.
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Ауданның физика – географиялық және экономикалық сипаттамасы
Әкімшілік қатынасы бойынша Придорожный кен орны Қазақстан
Республикасының, Маңғыстау облысы, Қарақия ауданына жатады. Кен орнына
жақын орналасқан қалалар мен поселкаларға Жетібай (10км). Ақтау қаласы
(69км), Жетібай темір жол станциясы (10км), Маңғышлақ темір жол станциясы
(54км) және Жаңа Өзен қаласы (71км) жатады.
Солтүстік Придорожный алаңы жанынан асфальт төселген Ақтау-Жетібай-
Атырау автотрассасы өтеді және көптеген асфальт төселмеген, сапасы төмен
жолдар торабы көп таралған.
Ауданның климаты жартылай шөлейтті, күрт континентальды. Жазда
температура +450С, ал қыста -250С дейін төмендейді. Жауын-шашынның жылдық
орташа мөлшері 100мм құрайды. Ауданның өсімдік пен жануарлар әлемі жартылай
шөлейтті аудандарға тән. Тұрақты гидрогеографиялық торап болмайды. Аудан
территориясында орман-тоғай және өзендер жоқ. Осы сипатталып отырған
ауданда тұщы суды 10км қашықтықтағы Жетібай темір жол станциясымен
автоцистерналармен тасиды. Техникалық сумен қамтамассыз ету магистральдық
(Ақтау-Өзен) су құбырларынан алынады. Керекті материалдар мен құрылғылар
бұрғы қондырғыларына автокөліктермен тасымалдайды. Бұрғылау үшін балшық
ерітіндісі бентониттен дайындалады. Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулерді
Маңғышлақ темір жол станциясында орналасқан кәсіптік –геофизикалық мекеме
орындайды.
Бұрғы қондырғыларын электр жүйесімен қамтамассыз ету іштен жанатын
қозғалтқыштармен іске асырылады (ДВС). Байланыс телефон және радиостанция
арқылы атқарылады.
Бұрғылау жұмыстары жобаланған аудан жайында мәліметтер
№ Мағынасы, аталуы,
Аталуы мөлшері
1 Кен орны Придорожный
2 Әкімшілік бойынша бөлінуі Қазақстан
Республика облыс аудан Маңғыстау Қарақиян
3 Кен орнының бұрғылана басталған жылы
4 Кен орнының пайдалануға берілген жылы
5 Ауданның температурасы, 0С орташа жыл бойына, Ең +10,4
жоғарғы жазғы температура +45
Ең жоғарғы қысқы температура -25
6 Шөгінділердің орташа жылдық мөлшері, мм 100
7 Топырақтың масимальді тоңазу тереңдігі, м 0,8
8 Қыста отын жағу мерзімінің бір жылдығы ұзақтығы, 95
тәулік
9 Тұрақты желдің соғу азимуты Солтүстік-шығыс
10 Жел соғудың ең жоғарғы жылдамдығы, мс 28
11 Жер бұзыры Аз жоталы тегістік
12 Қардың қалыңдығы, см Қыс бойы 25
13 Құнарлы топырақ қалыңдығы, см Ондай қабат жоқ
14 Өсімдік Жартылай қуаңшылықтығы
сияқты
1.2 Ауданның геология – геофизикалық зерттеу тарихы
Жетібай-Өзен тектоникалық сатысында әр түрлі жылдары жүргізілген
регионалдың геологиялық – геофизикалық зерттеулермен Придорожный алаңында
қамтылған. Мемлекеттік геологиялық және масштабы: 1:200000 гравиметриялық
түсірісті қосқанда бұл жұмыстардың нәтижесінде кен орны шоғырланған
Придорожный үстірті шығарылмайды (табылмады). Придорожныйдың структурасы
іздеу ұңғыларын бұрғылау үшін 1988 жылы МОГГ сейсмикалық барлауымен
дайындалған.
Солтүстік Придорожный алаңында бірнеше ұңғылар бұрғыланған (№ 1, 3,
6, 12, 57) . Бұл алаңдардың барлығы юра бойынша кері нәтижемен триастық
қиманың жоғарғы бөлігін ашумен юра-бор комплексі бұрғылаумен анықталған.
1969-1972 жылдары сейсмобарлауда қолданылған кіші еселі далалық бақылау
жүйесімен есептеу техникасының шектелген мүмкіндіктері юраға дейінгі
қиманың құрылысын тіпті жалпы түрде оқып білуге мүмкіндік бермеді.
1988-89 жылдар Придорожный алаңында тиянақты сейсмикалық барлау
жұмыстары юраға дейінгі қабаттарда жүргізілді. Жұмыс нәтижелері масштабы
1:50000 струтуралық карталарды мына төменгі бейнелеу горизонттарында
көрсетілген V2, және V3.
1998 жылы “Манғышлақмұнайгеофизика” өндірістік бірлестігі
“Манғышлақмұнай” өндірістік бірлестігіне сейсмобарлаумен Жетіарал кешеніне
дайындалған паспортты тапсырған.
Солтүстік Придоржный алаңындағы №4 ұңғымен шамамен қалыңдығы 8 метр “А”
текшесін (пачкасы) ашу кезінде диаметрі 13 мм-штуцерден дебиті 1400
м3тәулік мұнай және газ фонтаны алынған.
1.3 Кесіндінің литолого-стратиграфиялық сипаттамасы
Мезозой – Мz
Триас жүйесі – Триас жүйесінің шөгінділері төменгі, орташа және жоғары
бөлімдерімен көрсетілген
Төменгі бөлім –Т1
Инд ярусы –Т1і
Инд ярусы аргилиттерден, балшықтардан, алевралиттерден және
құмтастардан құралған. Бұл тау жыныстарды қара –сұр, қоңырлау сұр, қызыл-
қоңыр, қоңыр шокалад реңді (түсті) және сирек жасылдау қабатшалар болып
боялған. ИНД шөгінділерін 70-ден аспайтын аралықта ашылу мүмкін деп
күтілуде.
Оленен ярусы-Т,0
Оленен ярусы қара түсті, кейде жасылдау немесе қоңырлау реңді терриген-
корбанатты шөгінділерден тұрады. Балшық не болмаса карбонатты цементті
құмтастар ұсақ және орта түйіршікті болады. Оленен шөгінділерінің қалыңдығы
600-665м құрайды.
Ортаңғы бөлім –Т2
Анизий ярусы-Т2а
Анизий ярусы қара-сұр, кейде құмтасты қабатшалар мен алевралиттерден
тұратын қара түске ұқсас аргилиттерден құралған. Аргиллиттер қалың қабатты.
Жарықшақты, слюдалы, алевритті болып келеді, құрамында пирит пен көмірге
айналған өсімдік қалдықтары кездеседі. Бұл ярустың қалыңдығы 510-585м
құрайды.
Жоғарғы бөлім –Т3
Жоғарғы бөлімнің шөгінділері қара-сұр түсті аргиллиттерден, сұр түсті
алевролиттерден, орта түйіршікті сұр құмтастардан және көмір қабатшаларынан
түзілген
Юра жүйесі –J
Төменгі бөлім-J1
Төменгі юраның шөгінділері триас жыныстарының үстінде ретсіз және
жуылған күйде жатады. Олар қабаттасқан құмтастардан, алевролиттерден және
ариллиттерден құралған. Төменгі юраның қалыңдығы 195-200м құрайды.
Ортаңғы бөлім-J2
Ортаңғы бөлім аален, байос және бат ярустарынан тұрады.
Аален ярусы - Jіа
Аален ярусы алевролитті қабатшалары бар әртүрлі түйіршікті құмтастардан
балшықтардан және құрамында аздаған малтатастар бар әк тастардан құралған.
Сұр, ашық сұр, түсті орта және ірі түйіршікті құмтастар кейде балшықты
материалдар араласқан. Өте ірі түйіршікті құмтастар түрлері сирек
гравлиттер мен майда малтасты қойтастарға ауысуы аален ярусының төменгі
бөлімінде кездеседі. Аревролиттер қара-сұр құмтасты болып келуі. Балшықтар
сұр, қара-сұр және тығыз. Аален ярусының шөгінділері, әсіресе балшықты
түрлері, жеке түрдегі көмір қабатшалары түрінде немесе көмірге айналған
өсімдік қалдықтарына қаныққан болып келеді Аален ярусының қалыңдығы 245-
250м құрайды.
Байос ярусы-І2ві
Байос ярусы құмтастардың, алевролиттердің және балшықтар
кезектесулерінен тұрады. Кейде тәуелді қабатшалар түрінде аргиллиттер мен
көмірлер кездеседі. Қимада балшықты жыныстар үстем болып келеді және тек
қана Вайос ярусының төменгі жағында құм-алевролитті жыныстардың көбірек
болатыны байқалады. Құмтастар мен алевролиттер сұр, қара сұр түсті, ұсақ
және орташа түйіршікті болады. Балшықтар қара-сұр, тіпті қара түсті,
қоңырлау реңкті, аргилитке ұқсас, әртүрлі дәрежелі құмтасты және
алевролитті, кейбір кездерде ақырындап балшықты алевролитке айналады. Байос
ярусының шөгінділері қарқынды түрде өсімдік қалдықтарына қанныққан. Байос
ярусының қалыңдығы 395-410м.
Бат ярусы – І2вt
Бат ярусы құмтастардың, алевролиттердің және балшықтардың алма кезек
қабаттасуларынан тұрады. Жыныстар ашық-сұр түстен қара-сұр түстерге дейін
боялған. Құмтастар полимиктілі, ұсақ түйіршікті кейде жайлап алевролиттерге
айналумен байланысты. Алевралиттер құмтасты, қатпарлы, сирек балшықты бөліп
келеді. Бат ярусының жыныстарында көмірге айналған өсімдік детриті мен жеке
ірі флора қалдықтары кездеседі. Бат ярусының қалыңдығы 225-260м.
Жоғарғы бөлім –І3
Жоғарғы бөлім құрамына келловей оксфорд кимеридж және титон ярустары
кіреді.
Келловей ярусы –І3с
Келловей ярусының қимасы құмтастар мен алевралитті тәуелді қабатшалар
бар балшықты қабаттан тұрады. Балшықтар қара-сұр түсті кейде жасыл немесе
қоңыр реңкті болып келеді. Балшықтың кейбір түрлерінің құрамында құмды-
алевролитті материалдардың қоспасы мен көмірге айналған ұсақ әсемдік
дитриті болады. Қиманың жоғарғы жағы карбонатты балшықтар. Құмтастар мен
алевролиттер сұр түске, жасыл-сұр және сирек қара-сұрға боялған. Келловей
ярусының қалыңдығы 105-115м.
Оксфорд ярусы –J30
Оксфорд ярусының шөгінділері араларында әктастың қабатшалары кездесетін
балшықты- мергелді, жыныстардан тұрады. Жыныстардың түстері сұр, қара –сұр
болып келеді. Мергелдер пелитоморфты – микротүйіршікті құрылымынан тұрады,
құрамында алевролиттік материалдар қосындысы бар. Оксфорд ярусының
қалыңдығы 225-240м.
Кимеридж ярусы –J2кп
Кимеридж ярусы алевролитті және құмтасты тәуелді қабатшалары бар
карбонатты жыныстардан тұрады. Карбонатты жыныстар әктастар мен доломиттер
түрінде келеді. әктастар сұр түсті, органогенді – кесекті, доломиттелінген
кейде терригендік заттардың қоспасымен жыныстар көбіне жарықшақтарға толы.
Құмтастар мен алевролиттер сұр түсті, ұсақ түйіршікті, кварцты-далашпатты.
Кимеридж ярусының қалыңдығы 105-115м.
Титон ярусы-Ізt
Титон ярусы әктастармен берілген. әктастар афолитті, органогенді-
кесекті, ұсақ каверналы, кейде доломиттелген, құрамында балшықты немесе
құмтасты-алевролитті заттардың қоспасы бар. Титон ярусының қалыңдығы 30-
35м.
Бор жүйесі-К
Бор жүйесінің шөгінділері төменгі және жоғарғы бөлімдермен көрсетілген.
Төменгі бөлім-К1
Төменгі бөлімнің құрамына Валанжин, готерив, барем, апт және альб
ярустары кіреді.
Валанжин ярусы –КІV
Валанжин ярусы құмтастармен әктастардың аралас қабаттасуларымен тұрады.
Жыныстар сұр, ашық сұр және ақ түстерге боялған әктастар органогендік-
сынықты құмтастар ұсақ түйіршікті, кварцті және олигомикті, әртүрлі
дәрежелі цементтелген. Кейде карбонатты валанжин ярусының қалыңдығы 100-
115м.
Готерив ярусы-К1Һ
Готерив ярусы балшықтардан, құмтастардан құралған. Кейде мергель
қабатшалары кездеседі. Балшықтар қара-сұр, жасыл-сұр, тығыз жұқа қатпарлы,
алевроитті, пирит қосылған карбонатты және ұсақ көмірленген өсімдік детриті
бар болып келеді. Құмтастардың түсі сұр жасыл-сұр, әртүрлі дәрежелі
цементтелген, ұсақ және орта түйіршікті, балшықты, алевралиті болады.
Мергельдер жасыл-сұр түсті, жұқа қатпарлы пирит қосылған, алевролитті.
Готерив ярусының қалыңдығы 35-40м.
Барем ярусы-К1в
Баррем ярусы құмтасты қабатшалары бар ала түсті балшықтардан және
мергельден тұрады. Балшықтар қара-сұр, жасыл-сұр түсті, қызғыш және қоңыр,
тығыз, алевролитті және көмірге айналған өсімдік қалдықтар бар болып
келеді. Баррем ярусының қалыңдығы 90-95м.
Апт ярусы –К1ар
Апт ярусы, құмтасты қабатшалары бар қара-сұр немесе тіпті нағыз қара
балшық қабатынан тұрады. Балшықтар тығыз, таза кейде алевролитті жұқа
дисперсиялық органикалық заттармен байытылған және кейбір жерлерде сидерит
қосылған. Құмтастар сұр және жасыл-сұр түсті, ұсақ түйіршікті, полимикті
және кварц-полевошпатты. әр түрлі дәрежеде балшықты и алевролитті Апт
ярусының қалыңдығы 565-585м.
Жоғарғы бөлім –К2
Жоғарғы бөлім сеноман, селон-турон және дат ярустарымен берілген.
Сеноман ярусы –К2ст
Сеноман ярусы балшықтар мен құмтастардан құрылған. Жыныстар сұр және
жасыл-сұр түстерге боялған. Балшықтар тығыз, кейбір жерлерде жұқа қатпарлы
көмірге айналған өсімдік қалдықтары бар алевролитті. Сеноман ярусының
қалыңдығы 155-160м.
Сенон-турон ярусы –К2сп+t
Сенон – турон ярусының шөгінділері бор тәрізді әктастардан, жазатын
бордан және мергельдерден тұрады. Олардың табан жағында фосфоритті малтас
қосылған сұр құмтас қабатшасы жатады. Жыныстардың түсі ашық сұр, ақ, кейде
сарғыш немесе жасыл реңді болады. Сенон-турон ярусының қалыңдығы 110-125м.
Дат ярусы –К2d
Дат ярусы мергельмен қабаттасқан әктастардан құрылған. әктастар ақ,
ашық-сұр, сарғыш-сұр түсті пелитоморфты және оргоногенді Дат ярусының
қалыңдығы 60-65м.
Кайнозой тобы-Кz
Палеоген жүйесі-ƒ
Палеоген шөгінділері палеоцен-эоценді және олигоценді болып бөлінеді.
Палеоцен-эоцен- ƒ1- ƒ2
Палеоцен-эоцен төменгі бөлімнің жыныстары мергель қабатшалы ашық-сұр
әктастардан тұрады. Орталық бөлімді балықтың сүйек қалдықтар мен
қабыршақтарымен байытылған қоңыр балшықтар құрайды. Жоғарғы бөлімде
балшықты мергель мен балшықтар жатады.
Олигоцен – ƒ3
Олигоцен шөгінділері сұр жасыл-сұр балшықтардан құралған. Бүкіл қима
бойынша пирит, гипс, сидеритті коррекциялар, көмірмен өсімдік детрит
қосылыстары кездеседі. Палеогеннің барлық қалыңдығы 200-205м.
Неоген жүйесі-N
Неогеннің төменгі бөлім әртүрлі дәрежелі жасыл-сұр балшықтардан,
мергель қатпарлары бар карбонатты жыныстардан тұрады. Неогеннің жоғарғы
бөлімі мергельді қатпаршалар бар әртүрлі органогендік әктастардан тұрады.
Неоген қалыңдығы 115-135м.
Антропогендік шөгінділер-Q
Бұл шөгінділер пролювиальды – делювиальды және эолдан пайда болған
жыныстардан – топырақтардан, балшықтар құмдардан тұрады.
Олардың қалыңдығы бірінші метрден аспайды.
1.4 Тектоника
Придорожный алаңы Жетібай -Өзен тектоникалық сатысының Батыс Ақтас
антиклинальды сызығында орналасқан. Оның маңында құрылымдық карбалардағы
, , және Бейнелеу көрсеткіш горизонттарда анық көрінетін
көмілген триастық Солтүстік Придорожный дөңесі табылғаны байқалған ІІІ
Бейнелеу горизонты бойынша юраға дейінгі үстірт аймағында аз ғана
көлбеуленетін оңтүстік- батысқа батырыңқы моноклиналь байқалады.
Анизия ярусы жоғарғы бөліміне қарасты бейнелеу горизонты бойынша
солтүстік придорожный үстірті субұзақтықты төсеніші бар үлкен емес
барахиантикальформалы структурасы тұрады. Оның өлшемдері тұйық изогипс
бойынша 1,5х1км тең, амплитудасы 15м аспайды.
Анизия шөгінділердің солтүстік бөлігі бойынша өтетін бейнелеу
горизонты бойынша қарастырылып отырған структураның өлшемі 3300метрлік
изогис бойынша 3,5х1,5 км құрайды, амплитудасы 40м, дейін өседі.
Жыныстардың құлай бұрышы солтүстік қанатта 40 тең, ал оңтүстік қанатта 5-6
Батыс перилиналы созылған, тегіс, ал шығыс периклиналы қысқа және тік.
Оленек ярусының жоғарғы бөлімінің ІІ бумасына қарасты бейнелеу
горизонты бойынша, 3900 тұйықталған изогипс бойынша дөңестік ұзындығы 4,5
км құрайды, екі бұрынғыдай 1,5 км. Қатпарлы бірнеше изометриялық формалар
түріне айналады. Қанаттардағы жыныстардың құлау бұрыштары
9-100 қа үлкейеді. Структураның периклиналі жазық және салыстырмалы
кең. Придорожное дөңесі маңында жарылу сияқты өзгеге жағдайлар байқалмаған.
Гравибарлау метриялық көрсеткіштеріне сәйкес алаңның оңтүстік бөлігіне
қыздар гравиметриялық аномалиясының солтүстік аяғы шоғырланған.
1.5 Мұнайгаздылық және мұнайгаздылықтың келешегі
Придорожное мұнайгазконденсатты кен орны Жетібай поселкасынан 10км
қашықтықта орналасқан. Ол кен орны 1991 жылы ашылған. Жоғарғы триасты
мұнайлы және ортаңғы триасты газ конденсатын болып екі өнімді горизонтар
анықталған. Коллектор түрі- кеуекті, терригенді ашық кеуектілігі 13% және
өткізгіштігі 0,00184 болатын ұсақ түйіршікті құмтастардан тұрады. Жамылғы
беті қалыңдығы 100-110м балшықты жыныстар. Су мен мұнайдың түйісу жері
3387м белгіде, газ бен судың түйісу жері 3844м. Жоғарғы триас өнімді
горизонтының газға қанығу коэфициенті 0,64. кеніштің мұнайлы бөлігінің
ауданы 2км2 газды бөлігініңкі-3,8 км2 биіктігі сәйкесінше 16 және 60м.
Мұнайлы горизонттың үстінгі бетінің жату тереңдігі 3501м газдікі -3915,8м
Мұнайлы горизонттың жалпы қалыңдығы 6,5м тиімді қалыңдығы 4,6м мұнайға
қаныққан қалыңдығы 2,7м. Газды горизонт үшін сәйкесінше -50,5м;5,6м және
3,3м. Мұнайлы кеніштің қабаттық қысымы 36,6МПа температурасы 1350С Диаметрі
28мм-лік штуцердегі мұнайдың дебиті 9м3тәулік. Мұнай жеңіл, тығыздығы 827
кгм3 парафин мөлшері 15% шайырмен асфальтендер 7,2%. 3000С-қа дейін
фракция шығыны-40%. Газконденсаты кеніштің қабаттық қысым 43,96 МПа тең,
диаметрі 6мм штуцерде бос газдың шығымы 63 мың м3тәулік. Кен орны
1992жылдан бері өңделуде.
1.6 Сулылығы
Придорожный алаңында жобаланып отырған ұңғы қимасында бұрын бұрғыланған
жобалық тереңдігі 4350м ұңғы мәліметтеріне сүйене отырып толық
сенімділікпен екі гидрогеологиялық қабатты көрсетуге болады: юралық және
борлық .
Триас сулылық қатарының қабаттық сулары хлорлы кальцийді типті
тұздықтар болып келеді. Минералдылығы 164гл жетеді 200С температураға
келтірілген судың тығыздығы 1,09-1,112 гсм3 аралығында өзгереді.
Юраның жоғарғы горризонттарындағы қабаттың сулардың газға қанығулылығы
0,5-0,8 лл құрайды. Одан тереңірек горизонттарда газға қаныққандылық 1-1,5
лл құрайды. Еріген газдар негізінен көмірсутек түрінде кездеседі, оның
ішінде метан басым болады (80-90%) қабаттық сулардың 2500м тереңдіктегі
температурасы 920С құрайды. Юра горизонттарының су тығыздығы тұрақтылығы әр
түрлі және ол 0,5 м3тәуліктен 252м3т дейін құрайды. Қабат қысымы
Рпл=131,29 атм болған кезде судың құйылысы 113тәуліктен 1783тәулікке
дейінгі аралықты құрайды. Кеніштің газ мұнай режимі серпімді –суағынды. Бор
қабатындағы қабат суларының статистикалық деңгейі-25м.
Бор гидрогеологиялық қабатының қабаттық сулары төмен минералдығымен
және тығыздығымен сипатталады. Атап айтсақ, Өзен газды горизонттарындағы
контурлық сулардың минерализациясы 10-22гл болады. Судың тығыздығы 1,007-
ден 1,02 гсм2 дейін өзгереді. Қабат суларында ион сульфатының мөлшері көп
екендігі байқалған. Оның мөлшері тереңдік өскен сайын едәуір төмендейді.
Бор горизонттарындағы қабаттық сулардың температурасы 50-600С құрайды.
Горизонттардағы судың мүмкін дебиті 226 м3тәулік жетеді, статистикалық
деңгейі 128-141м аралығында өзгереді.
1.7 Бұрғылау кезінде болуы мүмкін қиындықтар
Алаңда бұрғылау процесі кезінде мына төменде көрсетілген қиындықтар
байқалған: палеогенде, сеноман да, альбте, оксфордта, юрада жұтылулар, ал
альбте, оксфордта, келловейде, байоста, ааленде ұңғы қабырғасының құлауы
Ескертпе: 1984ж. 4 ноябрдегі ОМК хаттамасына сәйкес газға қанығу
аймағын негіздеп бөлуге болмады.
Жобаланатын ауданның метологиялық қимасы негізінен балшықтардан,
құмтастардан мергельдерден, бордан, алевролиттерден әктастардан тұрады.
Бұрын бұрғыланған ұңғыларда болған қиындықтар жайлы мәліметтер
1.1 кесте
Бұрғылау алаңыҰңғы номері Стратеграф Қиындықтар Қиындықтар
горизонт түрлері сипаттамасы
(қабат)
Каменистая 1 Неоком Жұтылу 133-1450м
аралығын да
бұрғылау
кезінде жұтылу
байқалған
Каменистая 2 Кимер+титон жұтылу 1533-1540м
аралығын
бұрғылау
кезінде бұрғы
ерітіндісінің
аздаған
бөлігінің
жұтылуы
байқалған
Придорожный 1 Ким-келл жұтылу 1633-1952м
аралықта
аздаған жұтылу
байқалған
Придорожный 6 Оксфорд қысылу 1873м-де жөндеу
жұмыстарымен
кейін тізбектің
қысылуы болған
Придорожный 3 Орта триас жұтылу Бұрғылау
кезінде 3226м
тереңдікте
ерітіндінің
тығыздығы 1,26
гсм3 негізінде
жұтылу
байқалған
Придорожный 5 Орта –төменгі жұтылу 3500-4300м
триас аралықта
аздаған жұтылу
байқалған
(16м3сағ)
1.8 Ұңғыда жүргізілетін геофизикалық зерттеулер
Жыныстардың литологиялық құрамының геологиялық құрылысын өте толық
зерттеп білу, қимада коллекторларды болу, олардың қанығу сипатын бағалау
және пайдалану ұңғысының техникалық жағдайын бақылау мақсатында осы ұңғы
ішінде ұңғыны геофизикалық зерттеудің міндетті комплексі жүргізіледі (ГИС)
Кәсіптік-геофизикалық жұмытардың көлемі типтік және геофизикалық
зерттеулердің міндетті комплексті ережелеріне сәйкес жобаланады.
Аралық каротаж, әдетте, техникалық тізбектің кондукторын түсірер
алдында жүргізіледі. Одан басқа ұңғының қисаюын болдырмау және бақылау
мақсатында, сол сияқты ұңғы оқпанындағы қиындық жағдайларда және керн алу
аралықтарын анықтау үшін әр 500-700м сайын өнімділігі жоқ қималарда
масштабы 1:500-дік геофизикалық зерттеу мұнайгазды комплестерін жату
аралықтарында ұңғына геофизикалық зерттеу оларды ашқаннан кейін өте қысқа
аралықта жүргізілуі керек. Бұл кезде ашу және нақты кәсіптік – геофизикалық
зерттеулер аралықтары200м аспауы керек. Мұнайгазды комплекстердің қалыңдығы
үлкен болған жағдайда ашу және нақты зерттеулер аралықтары 50-100метрге
дейін қысқаруы мүмкін. Ұңғы айналасы кеңістігінің геологиялық құрылысын
зерттеу мақсатында ұңғы айналасы сейсмикалық варлауын жүргізу ұсынылады.
2. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Ұңғы конструкциясын жобалау және негіздеу
Ұңғы конструкциясын және тиянақты түрде оқып үйрену негізінде
бұрғыланатын ұңғы болатын ауданның геологиялық қимасын тиянақты түрде оқып
үйрену негізінде таңдап аламыз. Бұл жағдайда осы аймақта болуы мүмкін
қиындықтарға (ұңғы қабырғасының құлауы, жуу сұйығының жұтылуы, жоғары
қысымды қабаттардың кездесуі және т.б.) аса көңіл бөлінеді. Бұрын
бұрғыланған Придорожный алаңындағы және жақын жатқан алаңдардағы бұрынғы
кезде бұрғыланған ұңғылардан алынған нақты мәліметтер негізінде тұрғызылған
шегендеуші құбырлар тізбегінің (колона) санын және түсіру тереңдігін таңдау
шарттарының графигі ұңғылардың геологиялық қимасын екі шегендеу аймағына
бөлуге мүмкіндік береді Придорожный алаңында ұңғы конструкциясын жобалау
үшін ұңғының бір колонналық (бір тізбекті) конструкциясын қолданамыз. Қабат
қысымдарының бастапқы мәндері төмендегі 1- кестеде көрсетілген.
1-кесте
Тереңдік Қысым, МПа
қабаттық гидрожарылыс
200 1,54 2,68
470 4,089 6,6
645 5,85 9,22
1290 12,9 19,22
2000 20,6 30,2
2670 27,8 40,5
3100 32,9 47,44
3680 39,0 50,28
4020 45,0 63,07
4300 48,86 68,35
Анамальдық коэффициент дегеніміз қабат қысымы мен тұщы су бағанасының
гидростатикалық қысымының ұңғы сағасынан қабаттың қарастырылып отырған
нүктесіне дейінге қатынасы:
Мұнда Рпл – ұңғы сағасынан Zn тереңдігі қабат қысымы, Па
Рв – тұщы судың тығыздығы, Рв =1000кгм3
q- еркін түсу үдеуі q=9,81 мс2
Zn=200м үшін
Zn=470м үшін
Zn=645м үшін
Zn=1290м үшін
Zn=2000м үшін
Zn=2670м үшін
Zn=3100м үшін
Zn=3680м үшін
Zn=4020м үшін
Zn=4300м үшін
Жұтылу индексі деп бұрғылау сұйығының қабатқа жұтылуын тудыратын
қысымның ұңғы сағасынан жұтушы қабаттың қарастырылып отырған нүктесіне
дейінгі тұщы су бағанасының гидродинамикалық қысымға қатынасын айтады:
Мұндағы Рпогл - Zn тереңдігіндегі жұтылу қысымы, Па;
Zn=200м үшін
Zn=470м үшін
Zn=645м үшін
Zn=1290м үшін
Zn=2000м үшін
Zn=2670м үшін
Zn=3100м үшін
Zn=3680м үшін
Zn=4020м үшін
Zn=4300м үшін
Жуу сұйығының тығыздығы ρпж мен тұщы судың тығыздығының ρв қатынасы
салыстырмалы тығыздық ρо деген ұғым енгізіледі.
Қабат сұйықтары мен газдардың ағысын болдырмауға керекті тығыздықтың ρо
минимальді мөлшері мына формула бойынша анықталады: ρо=Кр∙Ка
Мұнда Кр – резервтік коэффицент әдетте ол былай қолданылады: 1200м
дейінгі ұңғылар үшін Кр=1,1÷1,15
1200м ден 2500м-ге дейінгі ұңғылар үшін Кр=1,05÷1,10
2500м терең ұңғылар үшін Кр=1,04÷1,07
Zn=200м үшін ρо=(1,1÷115)∙0,785=0,85÷091
Zn=2000м үшін ρо=(1,05÷1,1)∙1,052=1,105÷1,16
Zn=4300м үшін ρо=(1,04÷1,07)∙1,145=1,19÷1,225
Ка Кn және ρо табылған мәндері бойынша осы коэффициенттердің тереңдікке
байланысты өзгеру графигін тұрғызамыз.
Жуу сұйығының белгілі тығыздығын қолдануға мүмкіндік беретін тереңдік
аралықтарын салынған график арқылы анықтаймыз және тереңдіктерді мүмкін
қиындықтар аймағы мен байланыстырамыз. Шегендеуші құбырлар тізбегінің
диаметрін және қашаулар диаметрлерін таңдау пайдалану тізбегінің диамертін
таңдаудан басталады.
2.2 Тізбектің және қашаулардың диаметрін таңдау
Ұңғы көп жылдық күрделі құрылыс болып саналады. Сондықтан ұңғы
конструкциясы берік болуы керек, сонымен қатар бұрғылау кезінде ашылған
барлық өткізгіш қабаттардың (жыныстардың) саңылаусыз ажыратылуын жобаланған
тереңдікке қиындықсыз жету мүмкіншілігі мен геологиялық және басқа да
зерттеулер жүргізуді және бұрғылау процесі кезінде кен орнын игерудің
барлық мерзіміндегі жобаланған пайдалану режимдерін, жер қойнауын және
қоршаған ортаны ластанудан қорғау заңдарының талаптарын сақтауды
қамтамассыз етуі крек. Сонымен бірге, ұңғы конструкциясы, экология жағынан
тиімді болуы керек. Ұңғы конструкцисын жобалау ол кен орнының нақты
бөлігінің шартына сәйкес шегендеуші құбырлардың санын, әр тізбекті түсіру
үшін ұңғы оқпанын бұрғылайтын қашаулардың диаметрі жоғарғы және төменгі
цементтеу аралықтарының шекаралары және өнімді қабатты ашудың тәсілін
анықтау.
Мұнай ұңғыларының диаметрі әртүрлі пайдалану мерзімдерін де күтілетін
сұйықтың дебитке байланысты, сұйықтың берілген дебитін қамтамасыз ету үшін
падалану құбырлар тізбегі ішіне түсірілетін құрылғылардың габариттік
өлшемдеоіне және ұңғы терңдігі байланысты алынады.
Пайдалану құбырлар тізбегінің ішкі диаметрі көрсетілген (аталған)
құрылғылар еркін өтетіндей және оларды берілген тереңдікте орнатуға
жеткілікті болуы тиіс. Керек болған жағдайдаұңғыны пайдалану кезінде
күрделі жөндеу жұмыстарын, сол сияқты ұстау жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік
болуы керек.
Ұңғы конструкциясына құрамына кіретіндер:
1. Пайдалану тізбегі (диаметрі 146мм) 4300м тереңдікке түсіріледі және
ұңғы сағасына дейін цементтеледі. Ұңғы қабырғасын бекітумен бірге өнімді
қабаттардан қабаттық флюидтерді жер бетіне тасмалдау үшін қолданылады.
Пайдалану тізбегін түсіру үшін бұрғылау қашауының диаметрі келесі шарт
бойынша анықталады:
Мұнда - қашау диаметрі, мм
Dпай- пайдалану тізбегінің диаметрі, мм
δпай – ұңғы қабырғасы мен муфта арасындағы саңылау
=146+2∙30=206мм
Мест бойынша =215,9мм қабылдаймыз
2. Аралық құбырлар тізбегі 2000м дейін түсіріледі және ұңғы қабырғасын
тұрақсыз тау жыныстарынан бекіту және жұтылу аймақтарын айыру үшін ұңғы
сағасына дейін толық цементтеледі.
Аралық шегендеу тізбегін түсіру үшін бұрғылау қашауының диаметрі
төменде келтірілген шарт бойынша анықталады.
=245+2∙25=295мм
Мест бойынша =295,3мм-ді қабылдаймыз.
3. Жоғарғы сулы қабаттардың ластануын болдырмау үшін 200метрге дейін
кондуктор түсіріледі және ол ұңғы сағасына дейін цементтеледі.
=324+50=374мм
Мест бойынша =393,7мм-ді қабылдаймыз.
4. Диаметрі 426 мм бағыттаушы 10м тереңдікке түсіріліп, ұңғы сағасына
дейін цементтеледі. Ол жер бетіне жақын жатқан тау жыныстарының жайылып
кетпеуі үшін және ұңғы сағасы мен шырайналыс жүйесі қосу үшін отырғызылады.
=426+50=476мм
Мест бойынша =490мм-ді қабылдаймыз.
Кесте 2 – Ұңғы конструкциясының кестесі
Тізбектің аты Тізбектің Қашау диаметрі мм Түсіру
диаметрі,мм тереңдігі,мм
Бағыттаушы 426 490 10
Кондуктор 324 393,7 200
Аралық 245 295,3 2000
Падалану 146 215,9 4300
2- кестеде жобаланған ұңғының аяқтық таңдалып алынған конструкциясы
берілген. Ұңғы сағасы ООК-1-210х146х245х342 түрлі тізбек басымен
байланыстырылуы керек.
Ұңғы конструкциясы 1- сурет
2.3 Бұрғылау тәсілін таңдау және негіздеу.
Тәжірибе жұмыстары мен техника – экономикалық сараптауларды
қорытындылау негізінде ұңғының барлық немесе жеке аралықтарын бұрғылау
тәсілдерін негізделген түрде таңдауға болады. Бұрғылау тәсілін таңдаудың
негізгі көрсеткіші болып бұрғылаудың (өтімділіктің) бір метірінің
минимальді бағасы есептеледі.
Қазіргі кезде біздің елде бұрғылаудың екі тәсілі қолданылады: түптік
қозғалтқыштар мен және роторлы.
Берілген Придорожный алаңында тік ұңғы бұрғылау үшін роторлы бұрғылау
тәсілін таңдап аламыз.
Қарамандыбас, Өзен, Жетібай (геологиялық сипаттамалары бірдей)
алаңдарында бұрын бұрғыланған ұңғылар бойынша тік ұңғыларды роторлы
тәсілмен қалыпты жағдайда ауырлатылмаған балшық ерітінділерімен және сумен
бұрғылау тиімді болған.
Бұрғылау тәсілінің ең қолайлы түрін таңдау берілген метологиялық
текшедегі тау жыныстарын бұрғылауға керекті қашаудың түрін дұрыс таңдаусыз
мүмкін болмайды. Қашаудың тиімді түрін таңдаудың қиындығы болып рейстік
бұрғылау кезінде тек қана әртүрлі жыныстарды бұрғылап өту ғана емес, ал
физика-механикалық қасиеттері әртүрлі жыныстар болып есептеледі. Сонымен
бір-бірімен байланысты бұрғылау процесінің басты құрушылары (тау жынысы-
қашау-бұрғы ерітіндісі-бұрғылау режимі) негізінде бұрғылау тәсілін таңдау
ұңғы бұрғылауды оңтайландырудың ең дұрыс жолы болып табылады.
0-4350 метр тереңдікті роторлы тәсілмен бұрғылау қабылданады.
2.4 Бұрғылау тізбегінің конструкциясы жобалау
2.4.1Бұрғылау тізбегін беріктікке есептеу.
Бұрғы құбырлары тау жыныстарына (жынысталқандағыш аспапқа) жер
бетіндегі сағалық құрылғылардан механикалық немесе гидравликалық энергияны
жеткізу және құбыраралық кеңістікте талқандалған жыныстардың түйіршіктерін
(шламды) жер үстіне шығару үшін шырайналыс жасаута арналған.
Бұрғы құбырларының қабырғаларының қалыңдығы мен беріктігін өсіру үшін
олардың бұрандалы бөліктерінің аяғы жақтары ішке немесе сыртқа қайырылған
болады (Мест-631-75) Бұрғы құбырлары тізбек болып құлыптар арқылы
жалғастырылады. Қатайту және қажудың әсерінен бұзылуды болдырмау мақсатында
ТБВК, ТБНК типті конусты теңестірілген белдеушелері бар құбырлар
қолданылады.
Қашауға осьтік салмақ түсіру үшін және ұңғының тіктігін қамтамасыз ету
үшін теңестірілген ауырлатылған бұрғы құбырлары қолданылады (УБТС).
Роторлы тәсілмен бұрғылау кезінде ең тиімді болып ТБВК-127х9Д типті
шеттері пісірілген, диаметрі 127мм Д маркалы болаттан жасалған бұрғы
құбырлары қолданылады.
О-200м аралық.
Бұрғылау тәсілі роторлы.
Алдымен АБҚ (ауырлатылған бұрғылау құбырларының) диаметрі мен ұзындығын
есептейміз. АБҚ –ның диаметрінің ұңғы диаметріне қатынасы мүмкіншілігінше
үлкен болуы керек (диаметрі 0,2953 м қашау үшін 0,75-0,85; 0,2953м. жоғары
диамертлі қашаулар үшін 0,65-0,75)
DАБҚ=(0,65-0,75)∙0,2953=0,191-0,221 м.
Құбырлар базасының мүмкіндігіне қарай АБҚ диаметрін 203мм деп аламыз.
АБҚ ұзындығы негізінен қашауға түсетін осьтік салмақты ескере отырып АБҚ
өлшемдері гидравлика талаптары мен иілуге (майыстыруға) қаттылық
талаптарына қанағаттандырарлық болуы керек. АБҚ ұзындығы тең
АБҚ-ның диамерті 203мм, ұзындығы 35м қабылдаймыз
АБҚ салмағы GАБҚ=LАБҚ qАБҚ=35∙0,002146=0,07511МН
Осьтік шектік салмақты Ркр мына формула бойынша анықтаймыз
немесе Ркр=Р1кр-P0F0
28 кестеден [1] Р1кр=0,0856 мәнін аламыз
Ркр=0,856-1,94∙10-4=0,082МН
Ркр›Рқаш болғандықтан, аралық тіреулер қоюдың қажет жоқ.
24.1 кесте бойынша шектік салмақты табамыз
Qшек=1,25МН.
1м АБҚ qАБҚ=0,000298МН, құбырдың өткізу каналының ауданы Fк=93,3см3 (φ
АБҚ=127мм.)
Тізбекті түсірудің мүмкін тереңдігі тең болады
Мұндағы Qp- созуға мүмкін салмақ, МН
n – беріктік қор коэффициенті. Қалыпты бұрғылау жағдайы үшін n=1,3,
және қиын жағдайлар үшін n = 1,35.
К-үйкеліс шамасын, инерция күшін және сұйықтың ағысына кедергіні
ескеретін коэффициент (К=1,15)
QАБҚ-АБҚ-ның салмағы, МН;
Ρб.с, ρм-бұрғы ерітіндісі мен құбыр материалының тығыздықтары;
P0 Pп- қашаудағы қысым айырмалары, МПа
Fк- құбырдың өткізу каналының ауданы, м2
qАБҚ -1м б9р5ы т3збег3н34 салма5ы6 МН:
Fк=0,785∙d2=0,785(0,127-2∙0,009)2=0 ,0093м2
Барлық мәндерді формулаға қоямыз
200-2000м аралықтарын есептеу алдындағы есептеуге ұқсас және оның
нәтижелері төмендегі кестеде көрсетілген (3 кесте)
2000-4300м аралық. Қашау диаметрі-0,215,9м.
АБҚ есептеу
АБҚ диаметрін анықтаймыз
dАБҚ=(0,75÷0,85)∙0,2159=0,162÷0,183 м
УБТС типті АБҚ диаметрі 178мм таңдап аламыз. АБҚ-ның диаметрі бұрғылау
тізбегінің қаттылығын қамтамасыз етеді. Шегендеу құбырлар тізбегінің
диаметрі . dобс=0,146м.
Кесте бойынша (31.1)бұрғылау құбырларының диаметрін dб.т=127мм деп
қабылдаймыз. Шегендеу және бұрғы құбырларының қатынасын тексереміз:
жеткілікті
АБҚ ұзындығын анықтаймыз
АБҚ ұзындығы LАБҚ=150м6 демек 25 метірлік свечалар.
АБҚ-ның салмағы QАБҚ=150∙0,00156=0,234 МН құрайды.
Осьтік шектік салмақ Ркр= Р1кр-Р0 F0 Р1кр=0,0578 МН.
Р0=6,5МПа, F0=11∙10-4 м2
Сонда Ркр=0,578-6,5∙11∙10-4=0,05МН
Ркр‹ Рқаш болғандықтан, АБҚ көлденең қимасының деформациясын азайту
мақсатында және ұңғы қабырғасымен түйісу ауданын азайту үшін аралық
профильді тіреулер қойылады.
Тіреулер саны мына формуламен есептеледі
Мұнда Qk-қашау үсті компановкасының (жинағының) ұңғы оқпанының қисаюына
қарсы қойылған қашау үсті компановкасының (жинағының)салмағы, МН;
а-тіреулердің арақашықтықтары, м;
ротордың айналу жиілігі n=90айнмин және АБҚдиаметірі
dАБҚ=178ммболғанда, а=23,5 болады (32.1 кестеден)
онда m=4 деп қабылдаймыз
роторлы тәсілмен тереңдігі 4300м ұңғыны бұрғылаудағы бұрғы тізбегін
беріктікке есептеу.
Есептеуге берілген шамалар:
Алдындағы отырғызылған шегендеу тізбегінің диаметрі 245мм, қашауға
түсетін осьтік салмақ 0,16МН, қашау диаметрі215,9мм, қашаудың айналу
жиілігі 90айнмин, бұрғы ерітіндісінің тығыздығы 1,26 гсм3, құбырлар
материалының тығыздығы 7,85гсм3, АБҚ салмағы 0,234МН, ұзындығы 150м.
бұрғылау жағдайы қалыпты, ұңғы тік бұрғыланады. АБҚ үстіне Мест 631-75
сәйкес ТБВК127х10Д бұрғылау құбырларын орнатамыз.
2.4.2 Төзімділікке есептеу.
1.Ауыспалы майыстыру кернеулерін мына формула бойынша анықтаймыз
Мұндағы Е-серпімділік модулі, Нсм2 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .8
1.1 Ауданның физика – географиялық және
экономикалық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..8
1.2 Ауданның геология – геофизикалық тарихы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
1.3 Кесіндінің литологиялық-стратиграфиялық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ..10
1.4
Тектоника ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...13
1.5 Мұнайгаздылық және мұнайгаздылықтың
келешегі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
1.6
Сулылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
1.7 Бұрғылау кезінде болуы мүмкін
қиындықтар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .15
1.8 Ұңғыда жүргізілетін геофизикалық
зерттеулер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..16
2 ТЕХНИКАЛЫҚ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..18
2.1 Ұңғы конструкциясын жобалау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.2 Тізбектің және қашаулардың диаметрін
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..20
2.3 Бұрғылау тәсілін таңдау және
негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 3
2.4 Бұрғылау тізбегінің конструкциясын жобалау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.4.1 Бұрғылау тізбегін беріктікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.4.2 Төзімділікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 27
2.4.3 Статикалық беріктікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..28
2.5 Ұңғыны
жуу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 31
2.5.1 Ұңғыны бекіту
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .32
2.5.2 Шегендеу құбырлар тізбегін жобалау және оларды беріктікке
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .33
2.5.3 Кондуктор φ
324х200м ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .34
2.5.4 Пайдалану тізбегі φ
146х4300м ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 34
2.5.5 Пайдалану тізбегін
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .35
2.5.6 Шегендеу тізбектерінің төменгі бөлігінің конструкциясы
... ... ... ... ... ... .39
2.6 Бұрғы қондырғысын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .47
2.7 Бұрғылау режимінің параметрлерін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...49
3 АРНАЙЫ
БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..53
3.1 Атқылауға қарсы жабдықтарды қолданылуына талдау жүргізу
және олардың тиімділігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..53
3.2 Айналмалы превенторлар мен
пакерлер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 53
3.3 Реттелуші сағалық
штуцерлер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .57
3.4 Газ сепараторы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .60
4 ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.63
4.1 Қауіпті және зиянды өндірістік факторларды талдау ... ... ... ... ... ... ... ..63
4.2 Қорғаныс шаралары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...65
4.2.1 Жалпылама
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...65
4.3 Өндірістік
санитария ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...65
4.3.1 Жалпылама
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...65
4.3.2 Өндірістік шағын
климат ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...66
4.3.3 Өндірістік жарықтама
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... .66
4.4 Техника
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .68
4.4.1 Электр
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... 69
4.4.2 Өрт
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .70
5 ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.72
5.1 Бұрғылаудың технико-экономикалық
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... 72
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
АҢДАТПА
Өзекті сөздер: Гидромониторлық қашаулар, Гидромониторлық тиімділік,
Профиль, құрылма, қысым градиенті, қанығу қысымы.
Дипломдық жобада Солтүстік Придорожный кен орнында 4300 пайдалану
ұңғымасын шиеленісті геологиялық жағдайда роторлы тәсілмен бұрғылау
мәселесі қаралады.
Оның қойнауында қасиеттері жағынан әртүрлі мұнай және газ кездеседі.
Жобада, бұрғылау тәсілі, қашаудың оптимальдық түрі мен бұрғылау тәртібі,
сондай-ақ бұрғылау ерітіндісі параметрлері мен түрі кен орнының ерекше
геологиялық жағдайына сай таңдалынып алынған.
Жобада сондай-ақ ұңғыма құрылысының техникалық-экономикалық
көрсеткіштерін көтеру, еңбек жағдайын жақсарту жолдары және қоршаған ортаны
қорғау шаралары қарастырылады.
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова: Гидромониторные долота, гидромониторрный эффект,
профиль, конструкция, градиент давления, насыщения.
В дипломном проекте рассматриваются вопросы проводки эксплуатационной
скважины глубиной 4300м в сложных геологических условиях роторным способом
на нефтегазовым месторождении Северной Придорожный.
В его недрах встречаются нефть и газ с разными физико-химическими
свойствами. В проекте выбраны способ бурения, оптимальные типы долот, а
также вид и параметры промывочной жидкости с учетом особенности
геологических условий месторождения.
В проекте также рассматриваются резервы повышения технико-экономических
показателей строительства скважин, меропрития по улучшению условий труда и
охраны окружающей среды.
КІРІСПЕ
Химия өнеркәсібінің қазіргі кездегі энергетикалық және басты шикі зат
қорының негізі болып мұнай мен табиғи газ болып есептеледі
Мұнай және газ өнеркәсібінің дамуы бұрғылау жұмыстарының тиімділігі мен
ұңғы бұрғылаудың саласына байланысты. Ол өз кезегінше іздеу және барлау
жұмыстарының сол сияқты мұнай мен газ өндіру деңгейін көрсетеді. Бұрғылау
және ұңғы тұрғызу, ұңғы қабырғасын бекіту календарлық уақыт баланысының көп
орнын алатын ең күрделі процестердің бірі болып саналады.
Бұрғылау жұмыстарының жоғарғы сапада жүруі және бұрғылау жұмыстарының
уақытын қысқырту халықтың қаржысын едәуір үнемдейді, өйткені ұңғыны
жөндеусіз пайдалану уақыты ұңғылардың өнімділігін қамтамассыз етеді.
Дипломдық жобада Солтүстік Придорожный алаңында жобаланған ұңғы бойынша
негізгі бөлімдер берілген.
Дипломдық жұмыс НИПИ Мұнайгаз институты жұмыстарын жинау, оқып үйрену
және сараптау негізінде және Маңғыстаумұнайгаз АҚ бұрғылау жұмыстарын
жүргізетін мекемелердің тәжірибесі негізінде орындалған.
Дипломдық жобаның негізгі және басты мақсаты дипломант өзінше алған
білімін қолдана білу техникалық әдебиеттермен жұмыс істей білу, өндірістік
үрдістерге дағдылану болып табылады.
1 ГЕОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
1.1 Ауданның физика – географиялық және экономикалық сипаттамасы
Әкімшілік қатынасы бойынша Придорожный кен орны Қазақстан
Республикасының, Маңғыстау облысы, Қарақия ауданына жатады. Кен орнына
жақын орналасқан қалалар мен поселкаларға Жетібай (10км). Ақтау қаласы
(69км), Жетібай темір жол станциясы (10км), Маңғышлақ темір жол станциясы
(54км) және Жаңа Өзен қаласы (71км) жатады.
Солтүстік Придорожный алаңы жанынан асфальт төселген Ақтау-Жетібай-
Атырау автотрассасы өтеді және көптеген асфальт төселмеген, сапасы төмен
жолдар торабы көп таралған.
Ауданның климаты жартылай шөлейтті, күрт континентальды. Жазда
температура +450С, ал қыста -250С дейін төмендейді. Жауын-шашынның жылдық
орташа мөлшері 100мм құрайды. Ауданның өсімдік пен жануарлар әлемі жартылай
шөлейтті аудандарға тән. Тұрақты гидрогеографиялық торап болмайды. Аудан
территориясында орман-тоғай және өзендер жоқ. Осы сипатталып отырған
ауданда тұщы суды 10км қашықтықтағы Жетібай темір жол станциясымен
автоцистерналармен тасиды. Техникалық сумен қамтамассыз ету магистральдық
(Ақтау-Өзен) су құбырларынан алынады. Керекті материалдар мен құрылғылар
бұрғы қондырғыларына автокөліктермен тасымалдайды. Бұрғылау үшін балшық
ерітіндісі бентониттен дайындалады. Ұңғыдағы геофизикалық зерттеулерді
Маңғышлақ темір жол станциясында орналасқан кәсіптік –геофизикалық мекеме
орындайды.
Бұрғы қондырғыларын электр жүйесімен қамтамассыз ету іштен жанатын
қозғалтқыштармен іске асырылады (ДВС). Байланыс телефон және радиостанция
арқылы атқарылады.
Бұрғылау жұмыстары жобаланған аудан жайында мәліметтер
№ Мағынасы, аталуы,
Аталуы мөлшері
1 Кен орны Придорожный
2 Әкімшілік бойынша бөлінуі Қазақстан
Республика облыс аудан Маңғыстау Қарақиян
3 Кен орнының бұрғылана басталған жылы
4 Кен орнының пайдалануға берілген жылы
5 Ауданның температурасы, 0С орташа жыл бойына, Ең +10,4
жоғарғы жазғы температура +45
Ең жоғарғы қысқы температура -25
6 Шөгінділердің орташа жылдық мөлшері, мм 100
7 Топырақтың масимальді тоңазу тереңдігі, м 0,8
8 Қыста отын жағу мерзімінің бір жылдығы ұзақтығы, 95
тәулік
9 Тұрақты желдің соғу азимуты Солтүстік-шығыс
10 Жел соғудың ең жоғарғы жылдамдығы, мс 28
11 Жер бұзыры Аз жоталы тегістік
12 Қардың қалыңдығы, см Қыс бойы 25
13 Құнарлы топырақ қалыңдығы, см Ондай қабат жоқ
14 Өсімдік Жартылай қуаңшылықтығы
сияқты
1.2 Ауданның геология – геофизикалық зерттеу тарихы
Жетібай-Өзен тектоникалық сатысында әр түрлі жылдары жүргізілген
регионалдың геологиялық – геофизикалық зерттеулермен Придорожный алаңында
қамтылған. Мемлекеттік геологиялық және масштабы: 1:200000 гравиметриялық
түсірісті қосқанда бұл жұмыстардың нәтижесінде кен орны шоғырланған
Придорожный үстірті шығарылмайды (табылмады). Придорожныйдың структурасы
іздеу ұңғыларын бұрғылау үшін 1988 жылы МОГГ сейсмикалық барлауымен
дайындалған.
Солтүстік Придорожный алаңында бірнеше ұңғылар бұрғыланған (№ 1, 3,
6, 12, 57) . Бұл алаңдардың барлығы юра бойынша кері нәтижемен триастық
қиманың жоғарғы бөлігін ашумен юра-бор комплексі бұрғылаумен анықталған.
1969-1972 жылдары сейсмобарлауда қолданылған кіші еселі далалық бақылау
жүйесімен есептеу техникасының шектелген мүмкіндіктері юраға дейінгі
қиманың құрылысын тіпті жалпы түрде оқып білуге мүмкіндік бермеді.
1988-89 жылдар Придорожный алаңында тиянақты сейсмикалық барлау
жұмыстары юраға дейінгі қабаттарда жүргізілді. Жұмыс нәтижелері масштабы
1:50000 струтуралық карталарды мына төменгі бейнелеу горизонттарында
көрсетілген V2, және V3.
1998 жылы “Манғышлақмұнайгеофизика” өндірістік бірлестігі
“Манғышлақмұнай” өндірістік бірлестігіне сейсмобарлаумен Жетіарал кешеніне
дайындалған паспортты тапсырған.
Солтүстік Придоржный алаңындағы №4 ұңғымен шамамен қалыңдығы 8 метр “А”
текшесін (пачкасы) ашу кезінде диаметрі 13 мм-штуцерден дебиті 1400
м3тәулік мұнай және газ фонтаны алынған.
1.3 Кесіндінің литолого-стратиграфиялық сипаттамасы
Мезозой – Мz
Триас жүйесі – Триас жүйесінің шөгінділері төменгі, орташа және жоғары
бөлімдерімен көрсетілген
Төменгі бөлім –Т1
Инд ярусы –Т1і
Инд ярусы аргилиттерден, балшықтардан, алевралиттерден және
құмтастардан құралған. Бұл тау жыныстарды қара –сұр, қоңырлау сұр, қызыл-
қоңыр, қоңыр шокалад реңді (түсті) және сирек жасылдау қабатшалар болып
боялған. ИНД шөгінділерін 70-ден аспайтын аралықта ашылу мүмкін деп
күтілуде.
Оленен ярусы-Т,0
Оленен ярусы қара түсті, кейде жасылдау немесе қоңырлау реңді терриген-
корбанатты шөгінділерден тұрады. Балшық не болмаса карбонатты цементті
құмтастар ұсақ және орта түйіршікті болады. Оленен шөгінділерінің қалыңдығы
600-665м құрайды.
Ортаңғы бөлім –Т2
Анизий ярусы-Т2а
Анизий ярусы қара-сұр, кейде құмтасты қабатшалар мен алевралиттерден
тұратын қара түске ұқсас аргилиттерден құралған. Аргиллиттер қалың қабатты.
Жарықшақты, слюдалы, алевритті болып келеді, құрамында пирит пен көмірге
айналған өсімдік қалдықтары кездеседі. Бұл ярустың қалыңдығы 510-585м
құрайды.
Жоғарғы бөлім –Т3
Жоғарғы бөлімнің шөгінділері қара-сұр түсті аргиллиттерден, сұр түсті
алевролиттерден, орта түйіршікті сұр құмтастардан және көмір қабатшаларынан
түзілген
Юра жүйесі –J
Төменгі бөлім-J1
Төменгі юраның шөгінділері триас жыныстарының үстінде ретсіз және
жуылған күйде жатады. Олар қабаттасқан құмтастардан, алевролиттерден және
ариллиттерден құралған. Төменгі юраның қалыңдығы 195-200м құрайды.
Ортаңғы бөлім-J2
Ортаңғы бөлім аален, байос және бат ярустарынан тұрады.
Аален ярусы - Jіа
Аален ярусы алевролитті қабатшалары бар әртүрлі түйіршікті құмтастардан
балшықтардан және құрамында аздаған малтатастар бар әк тастардан құралған.
Сұр, ашық сұр, түсті орта және ірі түйіршікті құмтастар кейде балшықты
материалдар араласқан. Өте ірі түйіршікті құмтастар түрлері сирек
гравлиттер мен майда малтасты қойтастарға ауысуы аален ярусының төменгі
бөлімінде кездеседі. Аревролиттер қара-сұр құмтасты болып келуі. Балшықтар
сұр, қара-сұр және тығыз. Аален ярусының шөгінділері, әсіресе балшықты
түрлері, жеке түрдегі көмір қабатшалары түрінде немесе көмірге айналған
өсімдік қалдықтарына қаныққан болып келеді Аален ярусының қалыңдығы 245-
250м құрайды.
Байос ярусы-І2ві
Байос ярусы құмтастардың, алевролиттердің және балшықтар
кезектесулерінен тұрады. Кейде тәуелді қабатшалар түрінде аргиллиттер мен
көмірлер кездеседі. Қимада балшықты жыныстар үстем болып келеді және тек
қана Вайос ярусының төменгі жағында құм-алевролитті жыныстардың көбірек
болатыны байқалады. Құмтастар мен алевролиттер сұр, қара сұр түсті, ұсақ
және орташа түйіршікті болады. Балшықтар қара-сұр, тіпті қара түсті,
қоңырлау реңкті, аргилитке ұқсас, әртүрлі дәрежелі құмтасты және
алевролитті, кейбір кездерде ақырындап балшықты алевролитке айналады. Байос
ярусының шөгінділері қарқынды түрде өсімдік қалдықтарына қанныққан. Байос
ярусының қалыңдығы 395-410м.
Бат ярусы – І2вt
Бат ярусы құмтастардың, алевролиттердің және балшықтардың алма кезек
қабаттасуларынан тұрады. Жыныстар ашық-сұр түстен қара-сұр түстерге дейін
боялған. Құмтастар полимиктілі, ұсақ түйіршікті кейде жайлап алевролиттерге
айналумен байланысты. Алевралиттер құмтасты, қатпарлы, сирек балшықты бөліп
келеді. Бат ярусының жыныстарында көмірге айналған өсімдік детриті мен жеке
ірі флора қалдықтары кездеседі. Бат ярусының қалыңдығы 225-260м.
Жоғарғы бөлім –І3
Жоғарғы бөлім құрамына келловей оксфорд кимеридж және титон ярустары
кіреді.
Келловей ярусы –І3с
Келловей ярусының қимасы құмтастар мен алевралитті тәуелді қабатшалар
бар балшықты қабаттан тұрады. Балшықтар қара-сұр түсті кейде жасыл немесе
қоңыр реңкті болып келеді. Балшықтың кейбір түрлерінің құрамында құмды-
алевролитті материалдардың қоспасы мен көмірге айналған ұсақ әсемдік
дитриті болады. Қиманың жоғарғы жағы карбонатты балшықтар. Құмтастар мен
алевролиттер сұр түске, жасыл-сұр және сирек қара-сұрға боялған. Келловей
ярусының қалыңдығы 105-115м.
Оксфорд ярусы –J30
Оксфорд ярусының шөгінділері араларында әктастың қабатшалары кездесетін
балшықты- мергелді, жыныстардан тұрады. Жыныстардың түстері сұр, қара –сұр
болып келеді. Мергелдер пелитоморфты – микротүйіршікті құрылымынан тұрады,
құрамында алевролиттік материалдар қосындысы бар. Оксфорд ярусының
қалыңдығы 225-240м.
Кимеридж ярусы –J2кп
Кимеридж ярусы алевролитті және құмтасты тәуелді қабатшалары бар
карбонатты жыныстардан тұрады. Карбонатты жыныстар әктастар мен доломиттер
түрінде келеді. әктастар сұр түсті, органогенді – кесекті, доломиттелінген
кейде терригендік заттардың қоспасымен жыныстар көбіне жарықшақтарға толы.
Құмтастар мен алевролиттер сұр түсті, ұсақ түйіршікті, кварцты-далашпатты.
Кимеридж ярусының қалыңдығы 105-115м.
Титон ярусы-Ізt
Титон ярусы әктастармен берілген. әктастар афолитті, органогенді-
кесекті, ұсақ каверналы, кейде доломиттелген, құрамында балшықты немесе
құмтасты-алевролитті заттардың қоспасы бар. Титон ярусының қалыңдығы 30-
35м.
Бор жүйесі-К
Бор жүйесінің шөгінділері төменгі және жоғарғы бөлімдермен көрсетілген.
Төменгі бөлім-К1
Төменгі бөлімнің құрамына Валанжин, готерив, барем, апт және альб
ярустары кіреді.
Валанжин ярусы –КІV
Валанжин ярусы құмтастармен әктастардың аралас қабаттасуларымен тұрады.
Жыныстар сұр, ашық сұр және ақ түстерге боялған әктастар органогендік-
сынықты құмтастар ұсақ түйіршікті, кварцті және олигомикті, әртүрлі
дәрежелі цементтелген. Кейде карбонатты валанжин ярусының қалыңдығы 100-
115м.
Готерив ярусы-К1Һ
Готерив ярусы балшықтардан, құмтастардан құралған. Кейде мергель
қабатшалары кездеседі. Балшықтар қара-сұр, жасыл-сұр, тығыз жұқа қатпарлы,
алевроитті, пирит қосылған карбонатты және ұсақ көмірленген өсімдік детриті
бар болып келеді. Құмтастардың түсі сұр жасыл-сұр, әртүрлі дәрежелі
цементтелген, ұсақ және орта түйіршікті, балшықты, алевралиті болады.
Мергельдер жасыл-сұр түсті, жұқа қатпарлы пирит қосылған, алевролитті.
Готерив ярусының қалыңдығы 35-40м.
Барем ярусы-К1в
Баррем ярусы құмтасты қабатшалары бар ала түсті балшықтардан және
мергельден тұрады. Балшықтар қара-сұр, жасыл-сұр түсті, қызғыш және қоңыр,
тығыз, алевролитті және көмірге айналған өсімдік қалдықтар бар болып
келеді. Баррем ярусының қалыңдығы 90-95м.
Апт ярусы –К1ар
Апт ярусы, құмтасты қабатшалары бар қара-сұр немесе тіпті нағыз қара
балшық қабатынан тұрады. Балшықтар тығыз, таза кейде алевролитті жұқа
дисперсиялық органикалық заттармен байытылған және кейбір жерлерде сидерит
қосылған. Құмтастар сұр және жасыл-сұр түсті, ұсақ түйіршікті, полимикті
және кварц-полевошпатты. әр түрлі дәрежеде балшықты и алевролитті Апт
ярусының қалыңдығы 565-585м.
Жоғарғы бөлім –К2
Жоғарғы бөлім сеноман, селон-турон және дат ярустарымен берілген.
Сеноман ярусы –К2ст
Сеноман ярусы балшықтар мен құмтастардан құрылған. Жыныстар сұр және
жасыл-сұр түстерге боялған. Балшықтар тығыз, кейбір жерлерде жұқа қатпарлы
көмірге айналған өсімдік қалдықтары бар алевролитті. Сеноман ярусының
қалыңдығы 155-160м.
Сенон-турон ярусы –К2сп+t
Сенон – турон ярусының шөгінділері бор тәрізді әктастардан, жазатын
бордан және мергельдерден тұрады. Олардың табан жағында фосфоритті малтас
қосылған сұр құмтас қабатшасы жатады. Жыныстардың түсі ашық сұр, ақ, кейде
сарғыш немесе жасыл реңді болады. Сенон-турон ярусының қалыңдығы 110-125м.
Дат ярусы –К2d
Дат ярусы мергельмен қабаттасқан әктастардан құрылған. әктастар ақ,
ашық-сұр, сарғыш-сұр түсті пелитоморфты және оргоногенді Дат ярусының
қалыңдығы 60-65м.
Кайнозой тобы-Кz
Палеоген жүйесі-ƒ
Палеоген шөгінділері палеоцен-эоценді және олигоценді болып бөлінеді.
Палеоцен-эоцен- ƒ1- ƒ2
Палеоцен-эоцен төменгі бөлімнің жыныстары мергель қабатшалы ашық-сұр
әктастардан тұрады. Орталық бөлімді балықтың сүйек қалдықтар мен
қабыршақтарымен байытылған қоңыр балшықтар құрайды. Жоғарғы бөлімде
балшықты мергель мен балшықтар жатады.
Олигоцен – ƒ3
Олигоцен шөгінділері сұр жасыл-сұр балшықтардан құралған. Бүкіл қима
бойынша пирит, гипс, сидеритті коррекциялар, көмірмен өсімдік детрит
қосылыстары кездеседі. Палеогеннің барлық қалыңдығы 200-205м.
Неоген жүйесі-N
Неогеннің төменгі бөлім әртүрлі дәрежелі жасыл-сұр балшықтардан,
мергель қатпарлары бар карбонатты жыныстардан тұрады. Неогеннің жоғарғы
бөлімі мергельді қатпаршалар бар әртүрлі органогендік әктастардан тұрады.
Неоген қалыңдығы 115-135м.
Антропогендік шөгінділер-Q
Бұл шөгінділер пролювиальды – делювиальды және эолдан пайда болған
жыныстардан – топырақтардан, балшықтар құмдардан тұрады.
Олардың қалыңдығы бірінші метрден аспайды.
1.4 Тектоника
Придорожный алаңы Жетібай -Өзен тектоникалық сатысының Батыс Ақтас
антиклинальды сызығында орналасқан. Оның маңында құрылымдық карбалардағы
, , және Бейнелеу көрсеткіш горизонттарда анық көрінетін
көмілген триастық Солтүстік Придорожный дөңесі табылғаны байқалған ІІІ
Бейнелеу горизонты бойынша юраға дейінгі үстірт аймағында аз ғана
көлбеуленетін оңтүстік- батысқа батырыңқы моноклиналь байқалады.
Анизия ярусы жоғарғы бөліміне қарасты бейнелеу горизонты бойынша
солтүстік придорожный үстірті субұзақтықты төсеніші бар үлкен емес
барахиантикальформалы структурасы тұрады. Оның өлшемдері тұйық изогипс
бойынша 1,5х1км тең, амплитудасы 15м аспайды.
Анизия шөгінділердің солтүстік бөлігі бойынша өтетін бейнелеу
горизонты бойынша қарастырылып отырған структураның өлшемі 3300метрлік
изогис бойынша 3,5х1,5 км құрайды, амплитудасы 40м, дейін өседі.
Жыныстардың құлай бұрышы солтүстік қанатта 40 тең, ал оңтүстік қанатта 5-6
Батыс перилиналы созылған, тегіс, ал шығыс периклиналы қысқа және тік.
Оленек ярусының жоғарғы бөлімінің ІІ бумасына қарасты бейнелеу
горизонты бойынша, 3900 тұйықталған изогипс бойынша дөңестік ұзындығы 4,5
км құрайды, екі бұрынғыдай 1,5 км. Қатпарлы бірнеше изометриялық формалар
түріне айналады. Қанаттардағы жыныстардың құлау бұрыштары
9-100 қа үлкейеді. Структураның периклиналі жазық және салыстырмалы
кең. Придорожное дөңесі маңында жарылу сияқты өзгеге жағдайлар байқалмаған.
Гравибарлау метриялық көрсеткіштеріне сәйкес алаңның оңтүстік бөлігіне
қыздар гравиметриялық аномалиясының солтүстік аяғы шоғырланған.
1.5 Мұнайгаздылық және мұнайгаздылықтың келешегі
Придорожное мұнайгазконденсатты кен орны Жетібай поселкасынан 10км
қашықтықта орналасқан. Ол кен орны 1991 жылы ашылған. Жоғарғы триасты
мұнайлы және ортаңғы триасты газ конденсатын болып екі өнімді горизонтар
анықталған. Коллектор түрі- кеуекті, терригенді ашық кеуектілігі 13% және
өткізгіштігі 0,00184 болатын ұсақ түйіршікті құмтастардан тұрады. Жамылғы
беті қалыңдығы 100-110м балшықты жыныстар. Су мен мұнайдың түйісу жері
3387м белгіде, газ бен судың түйісу жері 3844м. Жоғарғы триас өнімді
горизонтының газға қанығу коэфициенті 0,64. кеніштің мұнайлы бөлігінің
ауданы 2км2 газды бөлігініңкі-3,8 км2 биіктігі сәйкесінше 16 және 60м.
Мұнайлы горизонттың үстінгі бетінің жату тереңдігі 3501м газдікі -3915,8м
Мұнайлы горизонттың жалпы қалыңдығы 6,5м тиімді қалыңдығы 4,6м мұнайға
қаныққан қалыңдығы 2,7м. Газды горизонт үшін сәйкесінше -50,5м;5,6м және
3,3м. Мұнайлы кеніштің қабаттық қысымы 36,6МПа температурасы 1350С Диаметрі
28мм-лік штуцердегі мұнайдың дебиті 9м3тәулік. Мұнай жеңіл, тығыздығы 827
кгм3 парафин мөлшері 15% шайырмен асфальтендер 7,2%. 3000С-қа дейін
фракция шығыны-40%. Газконденсаты кеніштің қабаттық қысым 43,96 МПа тең,
диаметрі 6мм штуцерде бос газдың шығымы 63 мың м3тәулік. Кен орны
1992жылдан бері өңделуде.
1.6 Сулылығы
Придорожный алаңында жобаланып отырған ұңғы қимасында бұрын бұрғыланған
жобалық тереңдігі 4350м ұңғы мәліметтеріне сүйене отырып толық
сенімділікпен екі гидрогеологиялық қабатты көрсетуге болады: юралық және
борлық .
Триас сулылық қатарының қабаттық сулары хлорлы кальцийді типті
тұздықтар болып келеді. Минералдылығы 164гл жетеді 200С температураға
келтірілген судың тығыздығы 1,09-1,112 гсм3 аралығында өзгереді.
Юраның жоғарғы горризонттарындағы қабаттың сулардың газға қанығулылығы
0,5-0,8 лл құрайды. Одан тереңірек горизонттарда газға қаныққандылық 1-1,5
лл құрайды. Еріген газдар негізінен көмірсутек түрінде кездеседі, оның
ішінде метан басым болады (80-90%) қабаттық сулардың 2500м тереңдіктегі
температурасы 920С құрайды. Юра горизонттарының су тығыздығы тұрақтылығы әр
түрлі және ол 0,5 м3тәуліктен 252м3т дейін құрайды. Қабат қысымы
Рпл=131,29 атм болған кезде судың құйылысы 113тәуліктен 1783тәулікке
дейінгі аралықты құрайды. Кеніштің газ мұнай режимі серпімді –суағынды. Бор
қабатындағы қабат суларының статистикалық деңгейі-25м.
Бор гидрогеологиялық қабатының қабаттық сулары төмен минералдығымен
және тығыздығымен сипатталады. Атап айтсақ, Өзен газды горизонттарындағы
контурлық сулардың минерализациясы 10-22гл болады. Судың тығыздығы 1,007-
ден 1,02 гсм2 дейін өзгереді. Қабат суларында ион сульфатының мөлшері көп
екендігі байқалған. Оның мөлшері тереңдік өскен сайын едәуір төмендейді.
Бор горизонттарындағы қабаттық сулардың температурасы 50-600С құрайды.
Горизонттардағы судың мүмкін дебиті 226 м3тәулік жетеді, статистикалық
деңгейі 128-141м аралығында өзгереді.
1.7 Бұрғылау кезінде болуы мүмкін қиындықтар
Алаңда бұрғылау процесі кезінде мына төменде көрсетілген қиындықтар
байқалған: палеогенде, сеноман да, альбте, оксфордта, юрада жұтылулар, ал
альбте, оксфордта, келловейде, байоста, ааленде ұңғы қабырғасының құлауы
Ескертпе: 1984ж. 4 ноябрдегі ОМК хаттамасына сәйкес газға қанығу
аймағын негіздеп бөлуге болмады.
Жобаланатын ауданның метологиялық қимасы негізінен балшықтардан,
құмтастардан мергельдерден, бордан, алевролиттерден әктастардан тұрады.
Бұрын бұрғыланған ұңғыларда болған қиындықтар жайлы мәліметтер
1.1 кесте
Бұрғылау алаңыҰңғы номері Стратеграф Қиындықтар Қиындықтар
горизонт түрлері сипаттамасы
(қабат)
Каменистая 1 Неоком Жұтылу 133-1450м
аралығын да
бұрғылау
кезінде жұтылу
байқалған
Каменистая 2 Кимер+титон жұтылу 1533-1540м
аралығын
бұрғылау
кезінде бұрғы
ерітіндісінің
аздаған
бөлігінің
жұтылуы
байқалған
Придорожный 1 Ким-келл жұтылу 1633-1952м
аралықта
аздаған жұтылу
байқалған
Придорожный 6 Оксфорд қысылу 1873м-де жөндеу
жұмыстарымен
кейін тізбектің
қысылуы болған
Придорожный 3 Орта триас жұтылу Бұрғылау
кезінде 3226м
тереңдікте
ерітіндінің
тығыздығы 1,26
гсм3 негізінде
жұтылу
байқалған
Придорожный 5 Орта –төменгі жұтылу 3500-4300м
триас аралықта
аздаған жұтылу
байқалған
(16м3сағ)
1.8 Ұңғыда жүргізілетін геофизикалық зерттеулер
Жыныстардың литологиялық құрамының геологиялық құрылысын өте толық
зерттеп білу, қимада коллекторларды болу, олардың қанығу сипатын бағалау
және пайдалану ұңғысының техникалық жағдайын бақылау мақсатында осы ұңғы
ішінде ұңғыны геофизикалық зерттеудің міндетті комплексі жүргізіледі (ГИС)
Кәсіптік-геофизикалық жұмытардың көлемі типтік және геофизикалық
зерттеулердің міндетті комплексті ережелеріне сәйкес жобаланады.
Аралық каротаж, әдетте, техникалық тізбектің кондукторын түсірер
алдында жүргізіледі. Одан басқа ұңғының қисаюын болдырмау және бақылау
мақсатында, сол сияқты ұңғы оқпанындағы қиындық жағдайларда және керн алу
аралықтарын анықтау үшін әр 500-700м сайын өнімділігі жоқ қималарда
масштабы 1:500-дік геофизикалық зерттеу мұнайгазды комплестерін жату
аралықтарында ұңғына геофизикалық зерттеу оларды ашқаннан кейін өте қысқа
аралықта жүргізілуі керек. Бұл кезде ашу және нақты кәсіптік – геофизикалық
зерттеулер аралықтары200м аспауы керек. Мұнайгазды комплекстердің қалыңдығы
үлкен болған жағдайда ашу және нақты зерттеулер аралықтары 50-100метрге
дейін қысқаруы мүмкін. Ұңғы айналасы кеңістігінің геологиялық құрылысын
зерттеу мақсатында ұңғы айналасы сейсмикалық варлауын жүргізу ұсынылады.
2. ТЕХНИКАЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Ұңғы конструкциясын жобалау және негіздеу
Ұңғы конструкциясын және тиянақты түрде оқып үйрену негізінде
бұрғыланатын ұңғы болатын ауданның геологиялық қимасын тиянақты түрде оқып
үйрену негізінде таңдап аламыз. Бұл жағдайда осы аймақта болуы мүмкін
қиындықтарға (ұңғы қабырғасының құлауы, жуу сұйығының жұтылуы, жоғары
қысымды қабаттардың кездесуі және т.б.) аса көңіл бөлінеді. Бұрын
бұрғыланған Придорожный алаңындағы және жақын жатқан алаңдардағы бұрынғы
кезде бұрғыланған ұңғылардан алынған нақты мәліметтер негізінде тұрғызылған
шегендеуші құбырлар тізбегінің (колона) санын және түсіру тереңдігін таңдау
шарттарының графигі ұңғылардың геологиялық қимасын екі шегендеу аймағына
бөлуге мүмкіндік береді Придорожный алаңында ұңғы конструкциясын жобалау
үшін ұңғының бір колонналық (бір тізбекті) конструкциясын қолданамыз. Қабат
қысымдарының бастапқы мәндері төмендегі 1- кестеде көрсетілген.
1-кесте
Тереңдік Қысым, МПа
қабаттық гидрожарылыс
200 1,54 2,68
470 4,089 6,6
645 5,85 9,22
1290 12,9 19,22
2000 20,6 30,2
2670 27,8 40,5
3100 32,9 47,44
3680 39,0 50,28
4020 45,0 63,07
4300 48,86 68,35
Анамальдық коэффициент дегеніміз қабат қысымы мен тұщы су бағанасының
гидростатикалық қысымының ұңғы сағасынан қабаттың қарастырылып отырған
нүктесіне дейінге қатынасы:
Мұнда Рпл – ұңғы сағасынан Zn тереңдігі қабат қысымы, Па
Рв – тұщы судың тығыздығы, Рв =1000кгм3
q- еркін түсу үдеуі q=9,81 мс2
Zn=200м үшін
Zn=470м үшін
Zn=645м үшін
Zn=1290м үшін
Zn=2000м үшін
Zn=2670м үшін
Zn=3100м үшін
Zn=3680м үшін
Zn=4020м үшін
Zn=4300м үшін
Жұтылу индексі деп бұрғылау сұйығының қабатқа жұтылуын тудыратын
қысымның ұңғы сағасынан жұтушы қабаттың қарастырылып отырған нүктесіне
дейінгі тұщы су бағанасының гидродинамикалық қысымға қатынасын айтады:
Мұндағы Рпогл - Zn тереңдігіндегі жұтылу қысымы, Па;
Zn=200м үшін
Zn=470м үшін
Zn=645м үшін
Zn=1290м үшін
Zn=2000м үшін
Zn=2670м үшін
Zn=3100м үшін
Zn=3680м үшін
Zn=4020м үшін
Zn=4300м үшін
Жуу сұйығының тығыздығы ρпж мен тұщы судың тығыздығының ρв қатынасы
салыстырмалы тығыздық ρо деген ұғым енгізіледі.
Қабат сұйықтары мен газдардың ағысын болдырмауға керекті тығыздықтың ρо
минимальді мөлшері мына формула бойынша анықталады: ρо=Кр∙Ка
Мұнда Кр – резервтік коэффицент әдетте ол былай қолданылады: 1200м
дейінгі ұңғылар үшін Кр=1,1÷1,15
1200м ден 2500м-ге дейінгі ұңғылар үшін Кр=1,05÷1,10
2500м терең ұңғылар үшін Кр=1,04÷1,07
Zn=200м үшін ρо=(1,1÷115)∙0,785=0,85÷091
Zn=2000м үшін ρо=(1,05÷1,1)∙1,052=1,105÷1,16
Zn=4300м үшін ρо=(1,04÷1,07)∙1,145=1,19÷1,225
Ка Кn және ρо табылған мәндері бойынша осы коэффициенттердің тереңдікке
байланысты өзгеру графигін тұрғызамыз.
Жуу сұйығының белгілі тығыздығын қолдануға мүмкіндік беретін тереңдік
аралықтарын салынған график арқылы анықтаймыз және тереңдіктерді мүмкін
қиындықтар аймағы мен байланыстырамыз. Шегендеуші құбырлар тізбегінің
диаметрін және қашаулар диаметрлерін таңдау пайдалану тізбегінің диамертін
таңдаудан басталады.
2.2 Тізбектің және қашаулардың диаметрін таңдау
Ұңғы көп жылдық күрделі құрылыс болып саналады. Сондықтан ұңғы
конструкциясы берік болуы керек, сонымен қатар бұрғылау кезінде ашылған
барлық өткізгіш қабаттардың (жыныстардың) саңылаусыз ажыратылуын жобаланған
тереңдікке қиындықсыз жету мүмкіншілігі мен геологиялық және басқа да
зерттеулер жүргізуді және бұрғылау процесі кезінде кен орнын игерудің
барлық мерзіміндегі жобаланған пайдалану режимдерін, жер қойнауын және
қоршаған ортаны ластанудан қорғау заңдарының талаптарын сақтауды
қамтамассыз етуі крек. Сонымен бірге, ұңғы конструкциясы, экология жағынан
тиімді болуы керек. Ұңғы конструкцисын жобалау ол кен орнының нақты
бөлігінің шартына сәйкес шегендеуші құбырлардың санын, әр тізбекті түсіру
үшін ұңғы оқпанын бұрғылайтын қашаулардың диаметрі жоғарғы және төменгі
цементтеу аралықтарының шекаралары және өнімді қабатты ашудың тәсілін
анықтау.
Мұнай ұңғыларының диаметрі әртүрлі пайдалану мерзімдерін де күтілетін
сұйықтың дебитке байланысты, сұйықтың берілген дебитін қамтамасыз ету үшін
падалану құбырлар тізбегі ішіне түсірілетін құрылғылардың габариттік
өлшемдеоіне және ұңғы терңдігі байланысты алынады.
Пайдалану құбырлар тізбегінің ішкі диаметрі көрсетілген (аталған)
құрылғылар еркін өтетіндей және оларды берілген тереңдікте орнатуға
жеткілікті болуы тиіс. Керек болған жағдайдаұңғыны пайдалану кезінде
күрделі жөндеу жұмыстарын, сол сияқты ұстау жұмыстарын жүргізуге мүмкіндік
болуы керек.
Ұңғы конструкциясына құрамына кіретіндер:
1. Пайдалану тізбегі (диаметрі 146мм) 4300м тереңдікке түсіріледі және
ұңғы сағасына дейін цементтеледі. Ұңғы қабырғасын бекітумен бірге өнімді
қабаттардан қабаттық флюидтерді жер бетіне тасмалдау үшін қолданылады.
Пайдалану тізбегін түсіру үшін бұрғылау қашауының диаметрі келесі шарт
бойынша анықталады:
Мұнда - қашау диаметрі, мм
Dпай- пайдалану тізбегінің диаметрі, мм
δпай – ұңғы қабырғасы мен муфта арасындағы саңылау
=146+2∙30=206мм
Мест бойынша =215,9мм қабылдаймыз
2. Аралық құбырлар тізбегі 2000м дейін түсіріледі және ұңғы қабырғасын
тұрақсыз тау жыныстарынан бекіту және жұтылу аймақтарын айыру үшін ұңғы
сағасына дейін толық цементтеледі.
Аралық шегендеу тізбегін түсіру үшін бұрғылау қашауының диаметрі
төменде келтірілген шарт бойынша анықталады.
=245+2∙25=295мм
Мест бойынша =295,3мм-ді қабылдаймыз.
3. Жоғарғы сулы қабаттардың ластануын болдырмау үшін 200метрге дейін
кондуктор түсіріледі және ол ұңғы сағасына дейін цементтеледі.
=324+50=374мм
Мест бойынша =393,7мм-ді қабылдаймыз.
4. Диаметрі 426 мм бағыттаушы 10м тереңдікке түсіріліп, ұңғы сағасына
дейін цементтеледі. Ол жер бетіне жақын жатқан тау жыныстарының жайылып
кетпеуі үшін және ұңғы сағасы мен шырайналыс жүйесі қосу үшін отырғызылады.
=426+50=476мм
Мест бойынша =490мм-ді қабылдаймыз.
Кесте 2 – Ұңғы конструкциясының кестесі
Тізбектің аты Тізбектің Қашау диаметрі мм Түсіру
диаметрі,мм тереңдігі,мм
Бағыттаушы 426 490 10
Кондуктор 324 393,7 200
Аралық 245 295,3 2000
Падалану 146 215,9 4300
2- кестеде жобаланған ұңғының аяқтық таңдалып алынған конструкциясы
берілген. Ұңғы сағасы ООК-1-210х146х245х342 түрлі тізбек басымен
байланыстырылуы керек.
Ұңғы конструкциясы 1- сурет
2.3 Бұрғылау тәсілін таңдау және негіздеу.
Тәжірибе жұмыстары мен техника – экономикалық сараптауларды
қорытындылау негізінде ұңғының барлық немесе жеке аралықтарын бұрғылау
тәсілдерін негізделген түрде таңдауға болады. Бұрғылау тәсілін таңдаудың
негізгі көрсеткіші болып бұрғылаудың (өтімділіктің) бір метірінің
минимальді бағасы есептеледі.
Қазіргі кезде біздің елде бұрғылаудың екі тәсілі қолданылады: түптік
қозғалтқыштар мен және роторлы.
Берілген Придорожный алаңында тік ұңғы бұрғылау үшін роторлы бұрғылау
тәсілін таңдап аламыз.
Қарамандыбас, Өзен, Жетібай (геологиялық сипаттамалары бірдей)
алаңдарында бұрын бұрғыланған ұңғылар бойынша тік ұңғыларды роторлы
тәсілмен қалыпты жағдайда ауырлатылмаған балшық ерітінділерімен және сумен
бұрғылау тиімді болған.
Бұрғылау тәсілінің ең қолайлы түрін таңдау берілген метологиялық
текшедегі тау жыныстарын бұрғылауға керекті қашаудың түрін дұрыс таңдаусыз
мүмкін болмайды. Қашаудың тиімді түрін таңдаудың қиындығы болып рейстік
бұрғылау кезінде тек қана әртүрлі жыныстарды бұрғылап өту ғана емес, ал
физика-механикалық қасиеттері әртүрлі жыныстар болып есептеледі. Сонымен
бір-бірімен байланысты бұрғылау процесінің басты құрушылары (тау жынысы-
қашау-бұрғы ерітіндісі-бұрғылау режимі) негізінде бұрғылау тәсілін таңдау
ұңғы бұрғылауды оңтайландырудың ең дұрыс жолы болып табылады.
0-4350 метр тереңдікті роторлы тәсілмен бұрғылау қабылданады.
2.4 Бұрғылау тізбегінің конструкциясы жобалау
2.4.1Бұрғылау тізбегін беріктікке есептеу.
Бұрғы құбырлары тау жыныстарына (жынысталқандағыш аспапқа) жер
бетіндегі сағалық құрылғылардан механикалық немесе гидравликалық энергияны
жеткізу және құбыраралық кеңістікте талқандалған жыныстардың түйіршіктерін
(шламды) жер үстіне шығару үшін шырайналыс жасаута арналған.
Бұрғы құбырларының қабырғаларының қалыңдығы мен беріктігін өсіру үшін
олардың бұрандалы бөліктерінің аяғы жақтары ішке немесе сыртқа қайырылған
болады (Мест-631-75) Бұрғы құбырлары тізбек болып құлыптар арқылы
жалғастырылады. Қатайту және қажудың әсерінен бұзылуды болдырмау мақсатында
ТБВК, ТБНК типті конусты теңестірілген белдеушелері бар құбырлар
қолданылады.
Қашауға осьтік салмақ түсіру үшін және ұңғының тіктігін қамтамасыз ету
үшін теңестірілген ауырлатылған бұрғы құбырлары қолданылады (УБТС).
Роторлы тәсілмен бұрғылау кезінде ең тиімді болып ТБВК-127х9Д типті
шеттері пісірілген, диаметрі 127мм Д маркалы болаттан жасалған бұрғы
құбырлары қолданылады.
О-200м аралық.
Бұрғылау тәсілі роторлы.
Алдымен АБҚ (ауырлатылған бұрғылау құбырларының) диаметрі мен ұзындығын
есептейміз. АБҚ –ның диаметрінің ұңғы диаметріне қатынасы мүмкіншілігінше
үлкен болуы керек (диаметрі 0,2953 м қашау үшін 0,75-0,85; 0,2953м. жоғары
диамертлі қашаулар үшін 0,65-0,75)
DАБҚ=(0,65-0,75)∙0,2953=0,191-0,221 м.
Құбырлар базасының мүмкіндігіне қарай АБҚ диаметрін 203мм деп аламыз.
АБҚ ұзындығы негізінен қашауға түсетін осьтік салмақты ескере отырып АБҚ
өлшемдері гидравлика талаптары мен иілуге (майыстыруға) қаттылық
талаптарына қанағаттандырарлық болуы керек. АБҚ ұзындығы тең
АБҚ-ның диамерті 203мм, ұзындығы 35м қабылдаймыз
АБҚ салмағы GАБҚ=LАБҚ qАБҚ=35∙0,002146=0,07511МН
Осьтік шектік салмақты Ркр мына формула бойынша анықтаймыз
немесе Ркр=Р1кр-P0F0
28 кестеден [1] Р1кр=0,0856 мәнін аламыз
Ркр=0,856-1,94∙10-4=0,082МН
Ркр›Рқаш болғандықтан, аралық тіреулер қоюдың қажет жоқ.
24.1 кесте бойынша шектік салмақты табамыз
Qшек=1,25МН.
1м АБҚ qАБҚ=0,000298МН, құбырдың өткізу каналының ауданы Fк=93,3см3 (φ
АБҚ=127мм.)
Тізбекті түсірудің мүмкін тереңдігі тең болады
Мұндағы Qp- созуға мүмкін салмақ, МН
n – беріктік қор коэффициенті. Қалыпты бұрғылау жағдайы үшін n=1,3,
және қиын жағдайлар үшін n = 1,35.
К-үйкеліс шамасын, инерция күшін және сұйықтың ағысына кедергіні
ескеретін коэффициент (К=1,15)
QАБҚ-АБҚ-ның салмағы, МН;
Ρб.с, ρм-бұрғы ерітіндісі мен құбыр материалының тығыздықтары;
P0 Pп- қашаудағы қысым айырмалары, МПа
Fк- құбырдың өткізу каналының ауданы, м2
qАБҚ -1м б9р5ы т3збег3н34 салма5ы6 МН:
Fк=0,785∙d2=0,785(0,127-2∙0,009)2=0 ,0093м2
Барлық мәндерді формулаға қоямыз
200-2000м аралықтарын есептеу алдындағы есептеуге ұқсас және оның
нәтижелері төмендегі кестеде көрсетілген (3 кесте)
2000-4300м аралық. Қашау диаметрі-0,215,9м.
АБҚ есептеу
АБҚ диаметрін анықтаймыз
dАБҚ=(0,75÷0,85)∙0,2159=0,162÷0,183 м
УБТС типті АБҚ диаметрі 178мм таңдап аламыз. АБҚ-ның диаметрі бұрғылау
тізбегінің қаттылығын қамтамасыз етеді. Шегендеу құбырлар тізбегінің
диаметрі . dобс=0,146м.
Кесте бойынша (31.1)бұрғылау құбырларының диаметрін dб.т=127мм деп
қабылдаймыз. Шегендеу және бұрғы құбырларының қатынасын тексереміз:
жеткілікті
АБҚ ұзындығын анықтаймыз
АБҚ ұзындығы LАБҚ=150м6 демек 25 метірлік свечалар.
АБҚ-ның салмағы QАБҚ=150∙0,00156=0,234 МН құрайды.
Осьтік шектік салмақ Ркр= Р1кр-Р0 F0 Р1кр=0,0578 МН.
Р0=6,5МПа, F0=11∙10-4 м2
Сонда Ркр=0,578-6,5∙11∙10-4=0,05МН
Ркр‹ Рқаш болғандықтан, АБҚ көлденең қимасының деформациясын азайту
мақсатында және ұңғы қабырғасымен түйісу ауданын азайту үшін аралық
профильді тіреулер қойылады.
Тіреулер саны мына формуламен есептеледі
Мұнда Qk-қашау үсті компановкасының (жинағының) ұңғы оқпанының қисаюына
қарсы қойылған қашау үсті компановкасының (жинағының)салмағы, МН;
а-тіреулердің арақашықтықтары, м;
ротордың айналу жиілігі n=90айнмин және АБҚдиаметірі
dАБҚ=178ммболғанда, а=23,5 болады (32.1 кестеден)
онда m=4 деп қабылдаймыз
роторлы тәсілмен тереңдігі 4300м ұңғыны бұрғылаудағы бұрғы тізбегін
беріктікке есептеу.
Есептеуге берілген шамалар:
Алдындағы отырғызылған шегендеу тізбегінің диаметрі 245мм, қашауға
түсетін осьтік салмақ 0,16МН, қашау диаметрі215,9мм, қашаудың айналу
жиілігі 90айнмин, бұрғы ерітіндісінің тығыздығы 1,26 гсм3, құбырлар
материалының тығыздығы 7,85гсм3, АБҚ салмағы 0,234МН, ұзындығы 150м.
бұрғылау жағдайы қалыпты, ұңғы тік бұрғыланады. АБҚ үстіне Мест 631-75
сәйкес ТБВК127х10Д бұрғылау құбырларын орнатамыз.
2.4.2 Төзімділікке есептеу.
1.Ауыспалы майыстыру кернеулерін мына формула бойынша анықтаймыз
Мұндағы Е-серпімділік модулі, Нсм2 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz