Егістік жұмыстардың технологиясы. Себу, күтіп-баптау,сұрыптау, жинау және есептеу туралы ақпарат

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім
2.1.Қазақстандағы егіншілік жүйесі.
2.2.Егісті күтіп.баптау.
2.3.Сұрыптау әдістері.
2.4. Егін жинау және есепке алу.

III.Қорытынды

IV.Пайдаланылған әдебиеттер

Қазақстан егемендік алып тəуелсіз мемлекет болғаннан кейін оның халық шаруашылығында , əсіресе аграрлық секторында көптеген елеулі өзгерістер болды . Атап айтқанда , Кеңес өкіметі кезіндегі ірі -ірі кеңшарлар мен ұжымшарлар таратылып , олардың орындарына жаңа шаруашылық түрлері құрылды . Бұл күнде елімізде 200 мыңға жуық шаруа қожалықтары , өндірістік кооперативтер , акционерлік қоғамдар , жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жəне басқа кішігірім шаруашылық түрлері пайда болды . Қазақстан Республикасы аграрлық мемлекет . Оның ауылшаруашылық өндірісінің алдында негізгі мынадай мақсаттар тұр: -еліміздің 16 млн .га жуық халқын жеткілікті мөлшерде сапалы азық- түлікпен қамтамасыз ету ; -малдарға жеткілікті мөлшерде жем -шөп қорын жасау ; -өнеркəсіпті , яғни мақта -мата , жеміс -жидек , көкөніс комбинаттарын , тамақ жəне басқа жеңіл өндіріс орындарын шикізатпен қамтамасыз ету ; - далалық аймақтарда танаптар шеттеріне орман алқабын отырғызып , елді мекендерді көгалдандыру . Осы қойылған міндеттерді орындау үшін елімізде көптеген күрделі шаралар жүзеге асырылды. Солардың ең бастыларының бірі - тың жəне тыңайған жерлерді игеру эпопеясы

1. Егіншілік негіздері . Оқулық. Жаңабаев Қайырбек Шабантайұлы - Алматы , ҚазҰАҮ, 2012. 160 б.
2. http://studopedia.info/6-76728.html
3. https://ru.wikipedia.org/wiki
4. ЖанабаевҚ.Ш. «Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы» Алматы, .
5. www.kaznau.kz

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Ауыл Шаруашылық Министрлігі

Кафедра____________________________ ______

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:Егістік жұмыстардың технологиясы.Себу, күтіп-баптау,сұрыптау, жинау және есептеу.

Қабылдаған:
Орындаған:
Тобы:

АЛМАТЫ

Жоспары:

I.Кіріспе

II.Негізгі бөлім
2.1.Қазақстандағы егіншілік жүйесі.
2.2.Егісті күтіп-баптау.
2.3.Сұрыптау әдістері.
2.4. Егін жинау және есепке алу.

III.Қорытынды

IV.Пайдаланылған әдебиеттер

I.Кіріспе.
Қазақстан егемендік алып тəуелсіз мемлекет болғаннан кейін оның халық шаруашылығында , əсіресе аграрлық секторында көптеген елеулі өзгерістер болды . Атап айтқанда , Кеңес өкіметі кезіндегі ірі -ірі кеңшарлар мен ұжымшарлар таратылып , олардың орындарына жаңа шаруашылық түрлері құрылды . Бұл күнде елімізде 200 мыңға жуық шаруа қожалықтары , өндірістік кооперативтер , акционерлік қоғамдар , жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер жəне басқа кішігірім шаруашылық түрлері пайда болды . Қазақстан Республикасы аграрлық мемлекет . Оның ауылшаруашылық өндірісінің алдында негізгі мынадай мақсаттар тұр: -еліміздің 16 млн .га жуық халқын жеткілікті мөлшерде сапалы азық- түлікпен қамтамасыз ету ; -малдарға жеткілікті мөлшерде жем -шөп қорын жасау ; -өнеркəсіпті , яғни мақта -мата , жеміс -жидек , көкөніс комбинаттарын , тамақ жəне басқа жеңіл өндіріс орындарын шикізатпен қамтамасыз ету ; - далалық аймақтарда танаптар шеттеріне орман алқабын отырғызып , елді мекендерді көгалдандыру . Осы қойылған міндеттерді орындау үшін елімізде көптеген күрделі шаралар жүзеге асырылды. Солардың ең бастыларының бірі - тың жəне тыңайған жерлерді игеру эпопеясы . Тың жəне тыңайған жерлерді игерудің арқасында республиканың егіс көлемі 9,7 млн гектардан (1953 ж) 36,5 млн гектарға дейін ұлғайды . Осының арқасында астық өндіру жедел қарқындады . Кезінде республика жылына 25- 27 млн тонна астық өндіріп , Ресей жəне Украинадан кейінгі үшінші орынға ие болды . Қазіргі кезде Қазақстанда 12 млн - нан 18 млн тоннаға дейін астық өндіріледі . Əсіресе , кейінгі жылдары ауыл еңбеккерлерінің астық өндіруде үлкен табысқа қолдары жетті . Ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігі топырақ құнарлылығына , егіншілікте қолданылатын агротехникалық шараларға тікелей байланысты . Сондықтан , əрбір жер иесі ауылшаруашылық мамандары топырақтың құнарлылығын , оны арттырудың жолдарын , топырақтың агрофизикалық, агрохимиялық жəне басқа қасиеттерін жақсартудың тəсілдерін , егіншілік заңдылықтарын , арамшөптермен күрес шараларын , ауыспалы егістерді , топырақ өңдеу жүйесін жете білулері қажет .

II.Негізгі бөлім 2.1.Қазақстандағы егіншілік жүйесі.Егіншілік - 1) ауыл шаруашылық дақылдарынан тұрақты, сапалы, мол өнім алу үшін жерді өңдеп баптау тәсілдерінің жүйесі. Ежелгі арийлердің (біздің заманымыздан бұрынғы 2 - 1 мыңжылдықтар), сақтардың (біздің заманымыздан бұрынғы 9 - 2 ғасырлар), үйсін, қаңлы мемлекеттері тұрғындарының, ғұндардың, түркілердің мал шаруашылығымен бірге өзен аңғарларында, тау бөктерлерінде суармалы егіншілік - диқаншылықпен де айналысқаны белгілі. 20 ғасырдың басында Қазақстандағы егіс көлемі күрт көбейіп, 4,1 миллион гектарға жетті. Егістіктің басым көпшілігі (96%) дәнді дақыл болатын. Оның жартысынан көбі Ақмола, Торғай аймақтарында, қалғаныҚостанай, Ақтөбе, Жайық, Павлодар, Семей өңірінде егілді. Сырдария өзенінің төменгі жағында күріш, Жетісуда мақта егілді. Қазақстанда егін шаруашылығын одан әрі дамыту жолында, әсіресе, соғыс жылдары, одан кейін де көптеген жұмыстар атқарылды. Машина-трактор стансалары құрылып, егістікті күтіп-баптау жұмыстарын барынша механикаландыруға мүмкіншілік туды. Егістіктің 96,5%-ы тұқым сепкішпен себіліп, 97%-ы комбайнмен жиналды. Үш дақыл бойынша Қазақстанда өнімділіктің дүниежүзілік рекорды тіркелді. Шығанақ Берсиев басқарған звено тарының әр гектарынан (тәжірибелік телімде) 125 ц өнім алды. Ыбырай Жақаевтың звеносында күріш өнімділігі бір гектарынан 174 ц-ге жетті. Ольга Гонаженко звеносы қызылшаның бір гектарынан 1515 ц-ден өнім алды. 1954 ж. тың және тыңайған жерлерді жаппай игеру басталды. Алғашқы бес - алты жыл ішінде-ақ республика бойынша 25 млн. гектар тың жер игерілді. Оның 17 млн. гектары еліміздің солтүстігінде (Қостанай, Көкшетау,Солтүстік Қазақстан, Павлодар) орналасқан. Егіншіліктің экстенсивті және интенсивті түрлері бар. Экстенсивті түрінде егіншіліктен өнім алу үшін қосымша қаражат көп жұмсалмайды. Жалпы түсімнің артуы, көбінесе, топырақ құнарлылығына және егін егетін жер көлемінің жаңадан кеңейтілуіне байланысты. Өндірістік күштердің және ғылымның дамуына байланысты егіншілік экстенсивті түрден интенсивті түрге ауысты. Егіншіліктің интенсивті түрінде пайдаланылып жүрген жерге қосымша еңбек, қаржы (механикаландыру, суландыру, тыңайту, агротехникалық шаралар жүйесін көтеру, т.б.) жұмсап, ауыл шаруашылығы дақылдарының өнімін арттырады. Қазақстанда егіншіліктің құрғақ, суармалы, тәлімі және таудағы түрлері қалыптасқан. Құрғақ егіншілік жауыны аз, желді, құрғақ далалы аймақтарда орналасқан. Бұл жерлерде құрғақшылыққа төзімді дақылдар өсіріліп, топырақта ылғал сақтаудың агротехникалық шаралар жүйесі (қар тоқтату, топырақты аудармай жырту, егісті қысқа мерзімде себу, т.б.) қолданылады. Суармалы егіншілікте, көбінесе, мақта, қант қызылшасы, дәнді дақылдар, көп жылдық жемшөптер, күріш өсіріледі. Тәлімі егіншілікте астық, жемдік дақылдар өсіріліп, құрғақ егіншілікке тән агротехникалық шаралар қолданылады. Таудағы егіншілік тау баурайын, тау аралығындағы ойпаң жерлерді қамтиды. Мұндағы агротехникалық шаралар топырақты су эрозиясынан қорғау мақсатында жүргізіледі; 2) ауыл шаруашылық дақылдарын егіп-өсірудің және топырақ құнарлылығын жоғарылатудың жалпы тәсілдерін зерттейтін агрономия ғылымының саласы. Егіншілік ғылым ретінде топырақ құнарлығын арттыру, оны эрозиядан қорғау, топырақ пен өсімдіктің өзара әсерін, топыраққа механикалық, биологиялық және химиялық әдістермен әсер ете отырып жоғары әрі тұрақты өнім алу, егістікті зиянкестер мен арамшөптерден, қолайсыз жағдайлардан (құрғақшылық, аңызақ, үсік) қорғау мәселелерін зерттейді. Егіншілік агрономияның басқа салаларымен (агрохимия, агрофизика, селекция, т.б.) тығыз байланысты.
2.2.Егісті күтіп-баптау. Топырақ өңдеу. Топырақты механикалық өңдеу және оның мақсаттары. Топырақты қорғау, энергия және ылғал қорын жинау, арамшөптен тазалау. Қазақстандағы аймақтық егіншілік жүйесін әрі қарай жеңілдірудің және жерді тиімді пайдаланудың негізгі бағыттары. Топырақ өңдеуде жүретін технологиялық операциялар (аудару, қопсыту, майдалау (ұсату), араластыру, тығыздау, тегістеу т.б.) және оларды қолданудың ғылыми негіздері. Топырақтың физико-механикалық (технологиялық) қасиеттері, олардың өңдеу сапасына тигізетін әсері. Топырақтың оңтайлы және тепе-теңдік тығыздығы. Топырақ өңдеу әдістері: тырмалау, тығыздау, сыдыра жырту, культивациялау, шлейфтеу, малалау, түптеу және басқалары. Топырақты негізгі өңдеу әдістері- жырту, аудармай қопсыту, жазықтабан сыдыра тілгіштермен терең қопсыту. Топырақты арнайы ӛңдеу әдістері- ін-жыра жасап жырту, топырақты терең қопсытқышпен, ойық қайырмалы соқамен өңдеу, саңылаулау, фрезерлеу, плантажды және мелиоративтік жырту. Топырақ өңдеу жүйелері және оларды жіктеу. Жаздық дақылдар үшін бір жылдық жаппай егілетін, отамалы дақылдардан және көп жылдық шөптерден кейін суарылмайтын, тәлімі және суармалы егіншілік жағдайларында қолданылатын топырақты негізгі ӛңдеу жүйелері. Судігер жырту және оның теориялық негіздері. Сүдігерді жартылай ӛңделген пар ретінде дайындау. Қазақстанның әртүрлі егіншілік аймақтарында пар өңдеудің ерекшеліктері. Пар өңдеу технологиясының кемшіліктері және оларды жою. Егін себу жұмыстары және одан кейін топырақ өңдеу, (тығыздау, егінді көктегенге және көктегеннен кейінгі тырмалау, отамалы дақылдардың қатараралығын өңдеу, шоқ жасау, түптеу және басқалары), оның мақсаты. Топырақ өңдеуді минималдау және оның теориялық негіздері, оны нақтылы түрде іске асыру жолдары.
Топырақтың ылғал режимі және оны реттеу. Республика егіншілік аймақтарының сумен қамтамасыз етілуі деңгейі және оны бағалау өлшемдері. Өндіріс жағдайындағы судың шығын бөлу жолдары. Өсімдік тамыры қабатындағы су теңгерімі. Суды пайдаланудың жиынтық мөлшері және оны пайдалану коэффициенті, олардың агроландшафтық сипаты және іс жүзінде пайдалану. Ауа режимі және оны реттеу. Топырақ пен атмосфера арасындағы газ алмасудың агротехникалық маңызы. Газ алмасу факторлары. Топырақтың ауа режимін жақсарту әдістері. Топырақтың ау және ылғал режимдерінің өзара байланыстылығы. Жылу режимі және оны реттеу. Мәдени өсімдіктердің жылуға қоятын талаптары. Жылу көздері. Топырақтың жылулық қасиеттері мен құрама бөліктері. Олардың топырақ құрылысына, гранулометриялық құрамына, жер бедеріне және агроландшафтың басқа көрсеткіштеріне байланыстылығы. Топырақтың тоңдануы мен жібуі. Жер бедері әр түрлі бөлімдерінің жылу режимі. Егіншілікте топырақтың және жер бетіне жақын ауаның жылу режимін реттеу тәсілдері. Арамшөптер және олармен күрес. Арамшөптер және ластаушылар туралы түсінік, олардың келтіретін зияндары. Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері: олардың тұқымдық өсімталдығы, тұқымдары мен жемістерінің территорияда әр түрлі тәсілдер арқылы тез таралуы, тұқымдардың биологиялық қасиеттері (өсіп-өну қаблетін сақтауы, тіршілігінің ұзақтығы), вегетативтік жолмен көбею қаблеттілігінің жоғарлығы, сыртқы орта жағдайларына экологиялық төзімділігі. Арамшөптерді қырып-жою шаралары. Арамшөптерді механикалық әдіспен құрту (тамырсабақтыларды механикалық жолмен жою, кептіру, үсіту, әлсірету, тұншықтыру,егістіктердегі арамшөптерді жою). Арамшөптермен күрестің химиялық шаралары. Гербицидтердің арамшөптерге әсерінің механизмі, оларды жіктеу, қолдану тәсілдері, мерзімі, мөлшері және оларды қолданудың тиімділігін анықтайтын жағдайлар. Ауыспалы егіс. Ауыспалы егіс, егіс көлемінің құрылымы, монодақыл, ауыстырылмайтын, қайталап егілетін дақылдар, пайдаланылатын жерлер туралы түсініктер. Ауыспалы егістердің даму тарихы. Қазақстанның әр түрлі аймақтары бойынша ауыл шаруашылығы дақылдарының түрлі топтары мен парлардың алғы дақыл ретіндегі маңызы мен сипаттамалары. Парларды жіктеу,олар туралы осы күнгі кӛзқарастар. Дақылдар топтары мен парлардың арақатынасы және өндірісте пайдалануы бойынша ауыспалы егістерді жіктеу. Қазақстанның әр түрлі егіншілік аймағында (далалық, қуаңшыл-далалық аймақтарда, суармалы және тәлімі егіншілік аудандарында) ауыспалы егістерді құрастырудың агроэкологиялық принциптері(бейімділігі, ұрық алмастыруы, экономикалық және экологиялық сәйкестігі, кезеңділігі). Далалық, жемшӛптік және арнайы ауыспалы егістердің негізгі буындары, Парлар мен дақылдарды жолақтап орналастыратын топырақ қорғау ауыспалы егістіктері, қолданылатын аудандары, құрастыру принциптері.
2.3.Сұрыптау әдістері. Сұрыптау әдістері. Сұрыптау, оның селекциядагы маңызы, Ч.Дарвиннің жүмыстарының сұрыптауга материалистік тұрғыдан карауды дамытудагы ролі. Табиғи және жасанды сұрыптау. Сұрыптаудың творчестволық ролі. Сұрыптау нәтижесінің популяцияның әр-түрлігіне байланыстылыгы. Сұрыптауды өсімдіктердің толық белгілерімен қасиеттеріне немесе кейбір белгілеріне сәйкес жүргізу. Бір жақты сұрыптаудың келеңсіз әсерлері. Жаппай және дербес сұрыптау. Бір рет немесе бірнеше, үздіксіз, ара-тұра және керісінше (негативті) сұрыптаулар. Ӛсімдіктердің тозаңдану түрімен кобеюіне байланысты сұрыптаудың керекті әдістемелерін пайдалану. Семья, линия және клондарға түсініктеме. Жаппай сұрыптау және оның жобасы. Өзін-өзі тозаңдыратын және айқас тозаңданатын өсімдіктерді жаппай сұрыптау техникасы. Жаппай сұрыптаудың жаксы және нашар жақтары, оның селекция мен түқым шаруашылығындагы орны. Егіс дақылдарының жаппай сұрыптау әдістемелері арқылы шыгарылған сорттары. Дербес сұрыптау. Осы әдістемені пайдалана отырып, өзін-өзі тозандандыратын өсімдіктердің алғашқы (элита) түріне баға беру. Будан популяцияларынан керекті өсімдікті дербес сұрыптау арқылы алу. Будандарды көп қайтара себу. Дербес сұрыптау арқылы жсміс -- жидек дақылдар сслскциясындағы сүрыптау. И.В.Мичуриннің көшеттерді сұрыптауды алгашқы даму кезеңінен бастап жүргізу керск дегсн түжырымы, яғни элита кошеттерін іріктеу. Клонды сұрыптау. Сұрыптаудың дербес әдістемелерін айқас тозаңданатын өсімдіктерге пайдалану. Дербес сұрыптау әдістемелерін ара кашықтығын сақтап немесе сақтамай себілген семьялардың арасында жүргізу. Жеке семьялық, семьялық - топтық сұрыптаулар. Жартылай сұрыптау әдістемесі. В.С. Пустовойт жұмысындағы пайдаланылған дербес сұрыптану әдістемелері. Мемлекеттік сорт сынау және сорттар мен будандарды аудандастыру. Ауыл шаруашылығы дақылдарының, сорттары мен будандарын мемлекеттік сынаудың мақсаты және оны ұйымдастыру. Мемлекеттік сорт сынау мекемелері. Мемлекеттік сорт сынау станциялары мен учаскелері және оларды табиғат жағдайының ерекшеліктеріне негіздеп әр түрлі аймақтарға орналастыру принципі. Сорт сынау әдістері мен техникасы. Сорт сынау кезінде жасалатын бақылау, есептеу және талдау жұмыстары. Сорт учаскелерінде өндірістік сорт сынау. Әр дақыл сорттардың сынау жоспарын жасау және сорт учаскелерін сол сорттардың тұқымымен қамтамасыз ету тәртібі. Жаңа сорттарды дайындау және мемлекеттік тексеру. Мемлекеттік сорт сынау жұмыстарын жеделдету жолдары. Сорттар мен будандарды аудандастыру.
2.4. Егін жинау және есепке алу. Егін жинау - ауыл шаруашылығы дақылдарын ысырапсыз тез, қолайлы да қысқа мерзімде жинау, қоймаға тасымалдау, сақтауға не сатуға әзірлеу жұмыстары. Егін жинаудың екі әдісі бар: 1) комбайнмен тікелей ору; 2) бөлектеп ору. Бөлектеп ору әдісі екі не үш сатыдан тұрады. Бұл әдіс бойынша егін жаткамен орылып, дестеге салынады. Бұдан соң салынған десте жинағышы бар комбайнмен жиналып бастырылады. Егіннің ерте не кеш пісуі басқа да талаптармен (топырақ құрамы, ауа райыныңжағдайлары, т.б.) қатар дақыл сорттарының биология ерекшеліктеріне де байланысты. Мыс., Қазақстанның тың игерген облыстарында қуаң жылдары егін 13 - 15 тамызда, ал жауын-шашыны көп жылдары 10 - 15 қыркүйекте піседі. Осыған орай республикамыздың егіні өте кеш пісетін солт. облыстарында Егін жинаудың бөлектеп ору әдісі көбірек қолданылады. Бұл әдістен басқа Егін жинаудың ростовтық және ипатовтық әдістері кеңінен пайдаланылады. Мұнда астық тиейтін жүк машиналары егін орып жүрген әрбір комбайнға бекітіліп беріледі.
Астық өнімін жинау - аса жауапты науқан. Жиналатын өнімнің сапасы мен мөлшері жинау жұмыстарын дұрыс ұйымдастыруға көп байланысты. Сондықтан астық өнімін жинауға қойылатын негізгі талап еңбекті аз жұмсап, өнім сапасын төмендетпей, ысырапсыз жинап алу. Ал өнімнің сапасы және оның ысырапсыз жиналуы көптеген жағдайларға байланысты. Олардың негізгісі - жинау технологиясы. Жинау технологиясын жиналатын астық тғріне, жер жағдайына және өнімділігіне байланысты дұрыс ұйымдастырғанда ғана жоғарыдағы талаптар орындалады. Астық өнімін жинау үшін мынандай жұмыстар атқарылуы тиіс: өсімдік сабағын ору, орылған сабақтар мен масақтарды бастырғыш аппаратқа жеткізу, бастырғыш аппаратпен бастырып дәнді бөлу, оларды топан мен сабаннан тазарту, тазаланған дәндерді шанаққа жинау және сабан мен топан қоспасын шөмелеге салу. Осы аталған жұмыстарды орындайтын машиналар астық комбайндары. Комбайндар ауыл шаруашылық машиналары ішіндегі ең күрделі машина болып саналады. Астық жинау жұмыстарын іске асыру тәсілдеріне қарай жинау технологиясы да әртүрлі болады. Жоғары аталған жұмыстардың барлығын агрегат бір жүріс кезінде-ақ немесе бөлек-бөлек атқара алады. Агрегаттың бір жүрісін бір кезең деп атасақ, астық жинауды бірнеше кезеңге бөліп жүргізуге болады. Біздің елімізде астық дақылдарын бір кезеңде бірден жинайды және бірнеше кезеңге бөліп жинайды. Бір кезенде жинаған да астықты тікелей комбайнмен орып, бастырады, яғни агрегаттың бір жұмысшы жүрісінде барлық ору, бастыру жұмыстары атқарылады. Астықты екі кезеңдік әдіспен жинау кезінде оны арнаулы жаткалармен орып, дестеге жинайды. Бұл десте жерде жатып кебеді, содан кейін ғана комбайнмен бастырады. Бұл әдістің көптеген артықшылықтары бар. Астықты екі кезеңде жинау үшін астықты толық пісуден 7-8 күн бұрын қамырланып пісу кезінде ора бастайды. Орақты ерте бастау нәтижесінде науқан ерте ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.