Кеңкияқ тұз асты кен орнында карбонатты қабаттарды көмірсутекті сұйықтықпен жару
Кіріспе
1 Геологиялық бөлім
1.1 Кенкияк кен орнының геологиялық құрылымы
1.2.1 Өнімдік аймақтар мен қабаттарды бөлу
1.2.2 Тектоникасы
1.2.3 Коллекторлардың литологиялық сипаттамасы
1.3 Өнімнің физика.химиялық қасиеттері
2 Техникалық.технологиялық бөлім
2.1 Кен орнын игерудің технологиялық режимдерін қолдану
2.2 Өндіру қабаттарын көмірсутекті сұйықтықпен жару негізі
2.3 Сұйықпен жару технологиясын жүргізуді жобалау
2.3.1 Сұйықтықпен жару ұңғысын таңдауды жүргізу
2.3.2 Қабатты сұйықтықпен жару кезінде қолданылатын материалдар
2.3.3 Қабатты сұйықпен жаруды жүргізу технологиясы
2.5 Жер асты қондырғыларын қолдану
2.6 Қабатты сұйықпен жару үрдісінің технологиялық есебін жүргізу
2.7 Ұңғыларды жер асты жөндеуде қондырғылардың қолданылуы
3 Еңбек пен қоршаған ортаны қорғау, техника қауіпсіздігі
3.1 Қабатты сұйықпен жаруда еңбек қауіпсіздік шаралары
3.2 Қабатты сұйықпен жаруда өртке қарсы шаралар
3.3 Кен орнында қоршаған ортаны қорғау
3.4 Атмосфералық ауаны қорғау шаралары
4 Техникалық.экономикалық бөлім
4.1 «Кенкияқмұнай» МГӨБ.ң ұйымдастырылу құрылымы
4.2 Негізгі және қосымша өндірісті ұйымдастыру
4.3 Еңбекті ұйымдастыру мен оны төлеу ерекшеліктері
Қорытынды
1 Геологиялық бөлім
1.1 Кенкияк кен орнының геологиялық құрылымы
1.2.1 Өнімдік аймақтар мен қабаттарды бөлу
1.2.2 Тектоникасы
1.2.3 Коллекторлардың литологиялық сипаттамасы
1.3 Өнімнің физика.химиялық қасиеттері
2 Техникалық.технологиялық бөлім
2.1 Кен орнын игерудің технологиялық режимдерін қолдану
2.2 Өндіру қабаттарын көмірсутекті сұйықтықпен жару негізі
2.3 Сұйықпен жару технологиясын жүргізуді жобалау
2.3.1 Сұйықтықпен жару ұңғысын таңдауды жүргізу
2.3.2 Қабатты сұйықтықпен жару кезінде қолданылатын материалдар
2.3.3 Қабатты сұйықпен жаруды жүргізу технологиясы
2.5 Жер асты қондырғыларын қолдану
2.6 Қабатты сұйықпен жару үрдісінің технологиялық есебін жүргізу
2.7 Ұңғыларды жер асты жөндеуде қондырғылардың қолданылуы
3 Еңбек пен қоршаған ортаны қорғау, техника қауіпсіздігі
3.1 Қабатты сұйықпен жаруда еңбек қауіпсіздік шаралары
3.2 Қабатты сұйықпен жаруда өртке қарсы шаралар
3.3 Кен орнында қоршаған ортаны қорғау
3.4 Атмосфералық ауаны қорғау шаралары
4 Техникалық.экономикалық бөлім
4.1 «Кенкияқмұнай» МГӨБ.ң ұйымдастырылу құрылымы
4.2 Негізгі және қосымша өндірісті ұйымдастыру
4.3 Еңбекті ұйымдастыру мен оны төлеу ерекшеліктері
Қорытынды
Кенкияк мұнай кен орны салыстырмалы түрде Қазақстан Республикасының солтүстік-батыс бөлігіндегі ірі кен орын болып табылады, қимада екі мұнай қатары бар, яғни тұзүсті және тұзасты. Кеңкияқ кен орнының тұзүсті бөлігі бойынша 1966 жылдан бері мезозой (бор, юра, триас) және жоғарғы перм түзілімдеріндегі кеніштер игерілуде.
1971жылы маусымда Кеңкияқ алаңында П-88 ұңғысында тұзасты терригенді төменгі перм түзілімдерінен өндірістік мұнай ағыны алынды, бұл Каспий маңы ойпатының солтүстік бөлігінде кен орынның тұзасты бөлігінің алғашқы ашылуын білдірді. 1979 жылы мамыр айының басында №107 ұңғыны сынау кезінде башқұр ярусының тұзасты карбонат түзілімдерінен фонтанды мұнай ағыны алынды, бұл кен орынның тұзасты бөлігі карбон түзілімінің ашылуы болды.
Кенкияк тұзасты кен орнында бұрғылау кезінде қалыңдығы 6000 м (төменнен жоғары қарай) болатын, девон, төменгі таскөмір, орта таскөмір, төменгі перм, жоғары перм, төменгі триас, юра, бор және төрттік қабаттардан тұратын девон-төрттік жасындағы қабаттар ашылды. Юра, төменгі перм және таскөмір қабаттары Кенкияк кен орнындағы негізгі мұнайлы қабаттар болып табылады. Тұзасты қабаттарда мұнай кеніштері литологиялық экрандалған түрдегі перм қабаттарында, және массивті-қабатты түрдегі таскөмір қабаттарында жақсы дамыған. Перм аймағында коллектор болып терригенді жыныстар табылады, ал таскөмір карбонатты қабатта – карбонатты жыныстар.
1971жылы маусымда Кеңкияқ алаңында П-88 ұңғысында тұзасты терригенді төменгі перм түзілімдерінен өндірістік мұнай ағыны алынды, бұл Каспий маңы ойпатының солтүстік бөлігінде кен орынның тұзасты бөлігінің алғашқы ашылуын білдірді. 1979 жылы мамыр айының басында №107 ұңғыны сынау кезінде башқұр ярусының тұзасты карбонат түзілімдерінен фонтанды мұнай ағыны алынды, бұл кен орынның тұзасты бөлігі карбон түзілімінің ашылуы болды.
Кенкияк тұзасты кен орнында бұрғылау кезінде қалыңдығы 6000 м (төменнен жоғары қарай) болатын, девон, төменгі таскөмір, орта таскөмір, төменгі перм, жоғары перм, төменгі триас, юра, бор және төрттік қабаттардан тұратын девон-төрттік жасындағы қабаттар ашылды. Юра, төменгі перм және таскөмір қабаттары Кенкияк кен орнындағы негізгі мұнайлы қабаттар болып табылады. Тұзасты қабаттарда мұнай кеніштері литологиялық экрандалған түрдегі перм қабаттарында, және массивті-қабатты түрдегі таскөмір қабаттарында жақсы дамыған. Перм аймағында коллектор болып терригенді жыныстар табылады, ал таскөмір карбонатты қабатта – карбонатты жыныстар.
1. Проект разработки месторождения Кенкияк, 2008
2. Щуров В.И. Техника и технология добычи нефти. - М.: Недра, 1988.
3. Абдуллин Ф.С. Повышение производительности скважин. - М.: Недра, 1989.
4. Аммиян В. Повышение производительности скважин. - М.: Недра, 1999.
5. Желтов Ю.П., Стрижов И.И., Золотухин А.Б., Методы повышения продуктивности нефтяных скважин, - М.: Недра, 2001
6. Ибрагимов Л.Х., Мищенко И.Т., Интенсификация добычи нефти. - М.: Недра, 2001
7. Кудинов В.И. Основы нефтегазо-промыслового дела – Москва-Ижевск, 2005г.
8. Шарипов А.С. Охрана труда в нефтяной промышленности. - М.: Недра, 1997.
9. Сыромятников Е.С Организация и управление нефтегазодобывающими организациями. - М.: Недра, 1987.
10. Сулейманов М.М. Охрана труда в нефтяной безопасности. – М.: Недра,2001
11. И.Х.Абрикосов, И.С.Гутман. Общая, нефтяная и нефтепромысловая геология. – М.: Недра.1994
12. Коршак А.А., Шаммазов А.М. Основы нефтегазового дела. – Уфа.: Дизайн Полиграф Сервис, 2001
13. Кудинов В.И. Основы нефтегазопромыслового дела. – М.: Ижевск, 2005
14. А.Х.Мирзаджанзаде. Технология и техника добычи нефти. – М.: Недра,1986
15. Мищенко И.Т. Скважинная добыча нефти. – М.: «Нефть и газ» РГУ нефти и газа им.И.М.Губкина, 2003
16. Середа Н.Г., Муравьев В.М. Основы нефтяного дела. – М.: Недра, 2003
17. А.И.Акульшин, В.С.Бойко. Эксплуатация нефтяных и газовых скважин. – М.: Недра, 1993
18. Ф.С.Абдуллин. Добыча нефти и газа. – М.:Недра, 2002
19. Волков М.М., Михеев А.Л. Справочник работника нефтегазовой промышленности. – М.: Недра, 2001
20. Гиматудинова Ш.К. Справочная книга по добыче нефти. – М.: Недра, 1994
21. Гальчина О.Н., Пожидаева Т.А. Теория экономического анализа, пособие. - Воронежский гос.университет, 2003г.
22. А.П.Хаустов., М.М.Редина. Охрана окружающий среды при добыче нефти. - М.: Дело, 2006.
2. Щуров В.И. Техника и технология добычи нефти. - М.: Недра, 1988.
3. Абдуллин Ф.С. Повышение производительности скважин. - М.: Недра, 1989.
4. Аммиян В. Повышение производительности скважин. - М.: Недра, 1999.
5. Желтов Ю.П., Стрижов И.И., Золотухин А.Б., Методы повышения продуктивности нефтяных скважин, - М.: Недра, 2001
6. Ибрагимов Л.Х., Мищенко И.Т., Интенсификация добычи нефти. - М.: Недра, 2001
7. Кудинов В.И. Основы нефтегазо-промыслового дела – Москва-Ижевск, 2005г.
8. Шарипов А.С. Охрана труда в нефтяной промышленности. - М.: Недра, 1997.
9. Сыромятников Е.С Организация и управление нефтегазодобывающими организациями. - М.: Недра, 1987.
10. Сулейманов М.М. Охрана труда в нефтяной безопасности. – М.: Недра,2001
11. И.Х.Абрикосов, И.С.Гутман. Общая, нефтяная и нефтепромысловая геология. – М.: Недра.1994
12. Коршак А.А., Шаммазов А.М. Основы нефтегазового дела. – Уфа.: Дизайн Полиграф Сервис, 2001
13. Кудинов В.И. Основы нефтегазопромыслового дела. – М.: Ижевск, 2005
14. А.Х.Мирзаджанзаде. Технология и техника добычи нефти. – М.: Недра,1986
15. Мищенко И.Т. Скважинная добыча нефти. – М.: «Нефть и газ» РГУ нефти и газа им.И.М.Губкина, 2003
16. Середа Н.Г., Муравьев В.М. Основы нефтяного дела. – М.: Недра, 2003
17. А.И.Акульшин, В.С.Бойко. Эксплуатация нефтяных и газовых скважин. – М.: Недра, 1993
18. Ф.С.Абдуллин. Добыча нефти и газа. – М.:Недра, 2002
19. Волков М.М., Михеев А.Л. Справочник работника нефтегазовой промышленности. – М.: Недра, 2001
20. Гиматудинова Ш.К. Справочная книга по добыче нефти. – М.: Недра, 1994
21. Гальчина О.Н., Пожидаева Т.А. Теория экономического анализа, пособие. - Воронежский гос.университет, 2003г.
22. А.П.Хаустов., М.М.Редина. Охрана окружающий среды при добыче нефти. - М.: Дело, 2006.
Кіріспе
Кенкияк мұнай кен орны салыстырмалы түрде Қазақстан Республикасының солтүстік-батыс бөлігіндегі ірі кен орын болып табылады, қимада екі мұнай қатары бар, яғни тұзүсті және тұзасты. Кеңкияқ кен орнының тұзүсті бөлігі бойынша 1966 жылдан бері мезозой (бор, юра, триас) және жоғарғы перм түзілімдеріндегі кеніштер игерілуде.
1971жылы маусымда Кеңкияқ алаңында П-88 ұңғысында тұзасты терригенді төменгі перм түзілімдерінен өндірістік мұнай ағыны алынды, бұл Каспий маңы ойпатының солтүстік бөлігінде кен орынның тұзасты бөлігінің алғашқы ашылуын білдірді. 1979 жылы мамыр айының басында №107 ұңғыны сынау кезінде башқұр ярусының тұзасты карбонат түзілімдерінен фонтанды мұнай ағыны алынды, бұл кен орынның тұзасты бөлігі карбон түзілімінің ашылуы болды.
Кенкияк тұзасты кен орнында бұрғылау кезінде қалыңдығы 6000 м (төменнен жоғары қарай) болатын, девон, төменгі таскөмір, орта таскөмір, төменгі перм, жоғары перм, төменгі триас, юра, бор және төрттік қабаттардан тұратын девон-төрттік жасындағы қабаттар ашылды. Юра, төменгі перм және таскөмір қабаттары Кенкияк кен орнындағы негізгі мұнайлы қабаттар болып табылады. Тұзасты қабаттарда мұнай кеніштері литологиялық экрандалған түрдегі перм қабаттарында, және массивті-қабатты түрдегі таскөмір қабаттарында жақсы дамыған. Перм аймағында коллектор болып терригенді жыныстар табылады, ал таскөмір карбонатты қабатта - карбонатты жыныстар.
Ұңғының түп аймағына әсер ету екі әр түрлі мақсатта жүргізілуі мүмкін. Біріншіден, бұл ұңғының қабаттың мұнайбергіштік коэффициентінің сақталуы немесе көбеюі кезіндегі қабылдағыштығының немесе өнімбергіштігінің өсуі. Екіншіден, түп маңы аймағының бұзылуының алдын алу ретінде, оны бекіту. Егер екінші мақсат өзінің жүргізілуімен түсінікті болса: жынысты жеткілікті мөлшерде оның өткізгіштік қасиетін сақтап, бекіту керек болса, бірінші мақсаттың жүзеге асырылуы күрделі әрі қарама-қайшы болады. Егер бұл жағдайда да өткізгіштігі аз қабатшаның өнімділігінің меншікті коэффициенті өткізгіштігі жоғары қабатшаға қарағанда төмен болса, онда ығыстыру фронтын теңестіру үшін өткізгіштігі жақсы қабатшаның өнімділігін азайту қалады, бұл ұңғының өнімінің азаюына әкеледі.Сонымен, қабатшаның түп маңы аймағына жеке әсер ету кезінде біз мұнайбергіштік коэффициентін жоғарылату үшін барлық мүмкіндіктерді пайдаланбаймыз.пайдаланып немесе қабатшалардың өнімділігі әр түрлі болғанда ығыстыру фронтының жылжу жылдамдығын әр түрлі депрессия жасай отырып ұстауға болатын бір уақытта жеке пайдалануға арналған жабдықтарды қолданып жетуге болады.
Кенкияк тұз асты карбонатты кеніштерді игерудің тиімділігін арттыру үшін қабатты сұйықпен жару әдісі тиімді әдіс деп танылады.
1 Геологиялық бөлім
0.1 Кенкияк кен орнының геологиялық құрылымы
Кенкияк тұзасты кен орнында бұрғылау кезінде қалыңдығы 6000 м (төменнен жоғары қарай) болатын, девон, төменгі таскөмір, орта таскөмір, төменгі перм, жоғары перм, төменгі триас, юра, бор және төрттік қабаттардан тұратын девон-төрттік жасындағы қабаттар ашылды. Юра, төменгі перм және таскөмір қабаттары Кенкияк кен орнындағы негізгі мұнайлы қабаттар болып табылады. Тұзасты қабаттарда мұнай кеніштері литологиялық экрандалған түрдегі перм қабаттарында, және массивті-қабатты түрдегі таскөмір қабаттарында жақсы дамыған. Перм аймағында коллектор болып терригенді жыныстар табылады, ал таскөмір карбонатты қабатта - карбонатты жыныстар.
Кенкияк кен орнындағы төменгі перм қимасы ассель, сакмар, артин және кунгур ярустарының қабаттарымен сипатталады.
Ассель ярусы.Ассель ярусының қабаттары таскөмір жынысының шайылған бетінде сәйкесінсіз жатыр. Литологиялық жағынан гравийлі-галечникті материалдан тұратын әктастың қалың емес қабатшалары бар құм-сазды жыныстың бумаларымен сипатталған. Құмайттар түрлі түйіршікті полимикті, берік, құрамында ОРО бар, әлсіз әктасты болып келеді. Аргиллиттер тығыз, қабатталған, қара түсті болады. ярус қалыңдығы 65-287 м аралығында ауытқиды.
Сакмар ярусы.Сакмар ярусының қабаттары құмды-сазды жыныстармен, линзалармен және аргиллит қабатшалары бар гравийлі-галечті материалдың қабатшаларымен сипатталады. Құмайттар орта түйіршікті, берік болады. қалыңдығы 122-185м аралығында өзгереді.
Артинді ярус.Артинді қабаттар литологиялық жағынан гравелит және конгломераттың бөлек қабатшалары бар күшті құм-аргиллитті қабатпен сипатталады, құмайттар берік цементтелген және тығыз болып келеді. Артинді қабаттардың қалыңдығы жоғарғы қабаттардың шайылуынан тұрақсыз және 240-377м аралығында өзгеріп тұрады. Артинді қабаттарға кен орын мұнайының негізгі қоры бар үш мұнайлы бума сәйкес.
Күнгүр ярусы.Күнгүр ярусы тұзды қабаттармен сипатталады. Тасты тұздың қалыңдығы 50-357м аралығында ауытқиды. Күнгүр қабаттарында үш бума бөлінеді: төменгі-сульфатты-терригенді, орта-галогенді және жоғарғы-сульфатты-терригенді.
Башқұр мезгілінде ұсақсулы фацияның шөгу ауданы бірте-бірте төменгі таскөмір мезгілімен салыстырғанда ұлғая береді. Осы мезгілде Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінде аудандық көтерілімдердің тектогникалық қозғалысы жиі болып тұрды. Пайда болған органогенді құрылыстар диагенетикалық немесе диагенетикалық емес сипаттағы процестердің әсеріне түсіп отырды. Жоғарғы- және ортабашқұр қабаттары толығымен шайылған. Бұл башқұр мезгілінде ойпаттың қысқару және кебу процесі аяқталып жатқанын білдіреді.
Төменгі башқұр ярусы.Литологиялық жағынан инклюзивті-түйіршікті, коралды әктастармен сипатталады. Төменгібашқұр подьярусында мұнай кеніші дамыған. Ярус қалыңдығы 45-100м аралығында өзгеріп тұрады.
Литологиялық жағынан фораминиферовты, инклюзивті-түйіршікті, тікентерілі детритті әктастармен сипатталады. Үлкен ауданда көкшіл-жасыл және жасыл балдырлы әктастар дамыған. Олар төменгі таскөмір бөлімінің карбонатты қабатының негізгі қасиеті болып табылады. Серпуховты яруста мұнай кеніші дамыған. Жыныс қалыңдығы 310м құрайды.
Визей ярусы.Визей ярусының қабаттарыдевон жынысының шайылған бетінде сәйкессіз орналасқан. Литологиялық жағынан қабаттар әктастар мен доломиттердің аргиллиттің қабатшаларымен қабаттануымен сипатталады.Әктастар ашық-күлгін түсті, аз кристалданған, тығыз, кей жері жарықшақталған болып келеді. Жыныс қалыңдығы 270м.
1.2.1 Өнімдік аймақтар мен қабаттарды бөлу
Карбондағы бумалар мен пермдегі өнімдік аймақтарды бөлу негізіне ҰГЗ материалдарын және үш өлшемді сейсмобарлау берілгендерін комплексті зерттеу енгізілген. Пермде тұзасты мұнайлы қабаттар құм-сазды жыныстармен сипатталады, ал карбонда - карбонатты қабаттармен және сондықтан бір-бірінен өндірістік-геофизикалық сипаттамасымен ерекшеленеді.
Ұңғылар қимасының корреляциясы кезінде перм қабаттарында екі тіректік қабат қолданылды. Бірінші тіректік қабат - ГК - ң төменгі мәніндегі және АК-ң жоғары мәніндегі күнгүр комплексінің тас тұзы, және екінші тіректік қабат - ГК-ң жоғары мәні бар перм қабаттарының табанындағы саз. Аз қалыңдықты және аудандық дамуы бар маркалаушы саз қолданылған жоғары детальды корреляция кезінде пермде 5 өнімдік горизонт (Р1-І, Р1-ІІ, Р1-ІІІ, Р1-ІV, Р1-V) және 2 карбонатты қабат (С2-І, С1-ІІ) карбонда бөлінді.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, өнімдік қабаттар мен бумаларды қабаттарға анағұрлым детальды бөлу бойынша жұмыстар жүргізілді: 5 перм бумасында 27 қабат (Р1-І, Р1-ІІ, Р1-ІІІ,Р1-ІV, Р1-V) және карбонның екі негізгі карбонат қабатында 6 қабат (С2-І, С1-ІІ) көрсетілді.
Перм қабаттарында Р1-V мұнай бумасы шөгінділердің седиментациясының циклы бойынша жоғарғы және төменгі бөліктерге бөлінетінін ескере кеткен жөн. Қабаттың жоғарғы бөлігі біркелкі дамыған және онда мұнайға қаныққан қабаттар белгіленген. Созылуы бойынша перм қабаттарының төменгі бөлігі жынысының қалыңдығының орналасуы біркелкі емес: құрылымының дөңестібөлігінде жыныс қалыңдығы үлкен емес,құрылымның батыс қанатында жыныс қалыңдығы анағұрлым үлкен және 30-180м аралығында өзгереді. Берілген бөлікте құмайттар тығыз және сондықтан қабаттарды белгілеу жүргізілмеген.
1.2.2 Тектоникасы
Кен орын аймағы Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінің Кенкияқ тектоникалық сатысы аумағында орналасқан. Зерттеліп жатқан ауданның шөгінді қабатында үш құрылымдық-тектоникалық қатар көрсетіледі: тұзасты, күнгүрлы-жоғары перм және мезозой.Ойпаттың шығыс бөлігінің геологиялық дамуының сипаттамалық ерекшелігі территорияның біртексіз ұзақ түсуі болды, ол дамушы Орал геосинклинальды ауданынан және қалыңдығы 8м. қалың күнгүрға дейінгі шөгінді қабаттың қалыптасуынан туындаған.
Ф және П1 тіректік сейсмикалық горизонттарының арасында орналасқан тұзасты кунгурға дейінгі комплексте визей-жоғарыдевон және өте ежелгі қабаттар бар, олардың седиментациясы ойпат ауданы бойымен меридиан бағытымен дамыған ертепалеозой Жоғарыембі каратон маңы ойпатының жағдайында болған.
Геофизикалық берілгендер бойынша Кенкияқ тұзасты комплексінің қимасында келесі тіректік сейсмикалық горизонттар көрсетіледі: П3, П2 , П2, П1. П3 горизонты жоғары девонға дейінгі жастағы терригенді қабаттардың бетімен шартты түрде байланысады. П3 горизонтынан жоғары жоғарыдевондық-төменгіпермдік жастағы комплекс жатыр, оның құрылымдық жоспары П2 горизонтын көрсетеді. П2 горизонты төменгі карбонатты қабаттың жабынына сәйкес (КҚ-ІІ). КҚ-ІІ қабаттары төменгі перм жасындағы терригенді комплекспен жабылады, оның құрылымдық жоспары П1 горизонтын сипаттайды.
Тұзасты қабаттардың беті моноклинальды түрде шығыстан батысқа қарай Ащысай ауданынан ойпаттың орталық бөлігі жағына қарай болады (батады): Әлібекмолада 1,7 км-ден, 2,5 км Бештауда, 3,4 км Башенколде және Шұбарқұдықта 5,4 км-ге дейін. Тұзасты қабаттардың моноклинальды батуы кезінде құрылымдық жоспар тектоникалық сатылармен анағұрлым күрделенеді. Шығыстан батысқа қарай ені 15-20-дан 35-60 км болатын, бір-бірінен тереңдік құрылуымен ерекшеленетін Жаңажол, Кеңкияқ, Қоздысай және Шұбарқұдық сатылары көрсетіледі. Сатылардың құрылуы субмеридианды созылымның жергілікті және біліктүзгіш көтерілімдермен күрделенеді. Кеңкияқ тұзасты құрылымының құрылысын нақтылау үшін үшөлшемді сейсмикалық зерттеулер жүргізу кезінде, бұрғылау берілгендерінің комплексінде алынған интерпретацияланған материалдар қарастырылды.
1.2.3 Коллекторлардың литологиялық сипаттамасы
Пермді терригенді жыныстар конгломераттардан, құмайттардан, алевролиттерден және саздан тұрады, соның ішінде 66,58% құрайтын ұсақ-орта түйіршікті псаммиттермен және галькоқұрамды ірі түйіршікті псаммиттермен (17,86%) сипатталады. Жыныстың борпылдақ бөлігін құрайды: детрит (47,8%), кварц (38,6%), алаңдық шпаттың аз мөлшері (6,4%) және фельдшпат (7,9,%).
Жыныс түйіршігіның формасы бұрышталған жарты дөңгелекті болып келеді, гранулометрлік құрам фракциясы үлкен аумақта ірі түйіршіктіден ұсақ түйіршіктіге дейін өзгереді, борпылдақ түйіршіктердің іріктелуі бойынша орташадан нашарға дейін сипатталады. Құмайттағы қосымша минералдарға жатады: пирит (1,96%), слюдалар, граниттер, турмалиндер және қара түсті түрлі минералдар.
Құмайттағы цементтегіш заттардың құрамы жоғары, көбінесе кальций мен саз материалдары, кремний материалдары кездеседі. Толтырғыштар құрамы орташа алғанда 30,2 % құрайды, сонымен қатар кальцит құрамы - 25,4 %, ластанғыш қоспа - 4,6 %. Цемент түрі - кеуекті. Негізінде берік құмайттар дамыған. Керндерде галькалар жиі кездеседі, олар жыныс сынығынан (60-65%) және кварцтардан (20-25%) құралған, сынық құрамында негізінде кремний мен карбонат жыныстары болады. Керндегі галектің ең үлкен өлшемі 5х9 см құрайды (интервал 4282,3 - 4282,37 м, №234 ұңғы), галекті жергілікті байыту нәтижесінде гравелит және конгломерат қабаты түзіледі.
Карбонның карбонатты коллекторлары таза, ірі құрамында сазы аз, сульфтасыз әктастар болып табылады. Кальцит құрамы орташа 97,74% құрай отырып, 94,71 - 99,48 % аралығында өзгереді, доломит құрамы 0 -3,51% және орташа 1,08%, саз және т.б. минералдар 0,08-1,6% және орташа 0,27% Карбонатты коллекторлар негізінде фораминиферленген әктастармен (24,14%,), инклюзивті әктастармен (20,06%,), инетерілі детритті әктастармен (12,38%), балдырлы-борпылдақ әктастармен (9,95%,), оолитті әктастармен (6,98%,) сипатталады. Ішкітүйіршікті әктастардың (5,07%,), ішкідетритті әктастардың (4,11%), брахиоподовты әктастардың (3,3%,), сферолитті әктастардың (2,79%,), цементтелген әктастардың (1,37%,) және микрокристалды әктастардың (0,59%,) үлкен емес мөлшері анықталды. Жыныстың борпылдақ бөлігі 81,7% дейін жетеді, оның 52,4% биогенді түйіршікке жатады. Ең жиі кездесетін фауна фораминифер, фузулинид, жасыл және қызыл балдырлар, одан кейін мшанка, строматопор, брюхоногты пластинчатты-жаберлі, брахиопод (плеченогие), остракодтар, губкалар және т.б. болып табылады.
1.3 Өнімнің физика-химиялық қасиеттері
Тұзасты қабаттардың өндірістік мұнайлылығы 1971 және 1979 жылдары артин мен таскөмір қабаттарынан мұнай алынумен дәлелденді.
Бірінші ашылу ұңғылары болып табылады: артинді мұнай кеніші үшін - П-88 ұңғы өнімділігі - 9,1 м³тәу, карбонды мұнай кеніші үшін - №107 ұңғы өнімділігі - 46,1 м³тәу.
Түрі бойынша терригенді артин қабаттарында өнімдік горизонттан (Р1-І, Р1-ІІ, Р1-ІІІ, Р1-ІV, Р1-V) тұратын линзатүріндегі кеніштер қатары орнатылған, ал карбонатты қабаттарда шартты түрде 2 бумаға бөлінген массивті қабаттық мұнай кеніші белгіленген (С2-І, С1-ІІ).
Кеңкияқ кен орнының карбонының тұзасты кеніші бұрғылаумен және ұңғыларды сынаумен зерттелген. Мұнай ағыны 25 обьектте алынды. Фонтанды мұнай ағынының өнімділігі 3,95 м³тәу - ден 3 мм штуцер кезінде №102 ұңғыда ауытқиды, 126 м³тәу дейін 10 мм штуцерде №106 ұңғыда.
ҰГЗ материалдары бойынша ұңғылардың ашылған қимасында сумұнай жиегі көрінбейді. Сусыз мұнай алудың ең төменгі белгісі минус 4226м құрайды (№102 ұңғы). №102 ұңғыдағы соңғы мұнайға қаныққан коллектор табаны ҰГЗ материалдары бойынша минус 4230м белгісінде тұр.
Минус 4225м абсолютті белгісінен сулы мұнай алынған жақын ұңғы - бұл Құмсай - 5 (К5). Сондықтан карбонатты мұнай кеніші үшін шартты сумұнай жиегі (СМЖ) минус 4226м белгісінде қабылданған. Қабылданған СМЖ ескере отырып, мұнай кенішінің биіктігі 144м. Кеніш режимі серпімді-су арынды. Бір аудандық номенклатура бойынша жоғарыдан төменге қарай ашылған тұзасты төменгіпермдік терригенді қимада бес өнімдік горизонт бар, олардың үшеуі артин ярусының қабаттарына бейім, біреуі - сакмарға және біреуі - ассельге.Бөлінген өнімдік горизонттар құмайттар, алевролиттер мен аргиллиттердің қабаттануымен сипатталады. Коллекторлардың қабатшалары литологиялық жағынан ауданы бойынша тұрақталмаған және түрлі өлшемдегі линзалармен сипатталады. Мұнайға қаныққан қабат-коллекторлардың таралуының линзатәріздес сипаты және өнімдік горизонттар бойынша құрылымдық қақпандардың болмауы өнімдік бөліктердің, бөлек аймақтардың орналасуын анықтайды.
Пермнің өнімдік горизонттарының мұнайлылығы ұңғыларды сынау берілгендерімен дәлелденген. Мұнай ағыны 38 обьектте алынған. Өнімділік 0,529 м³тәу - тен (№113 ұңғы) 150 м³тәу дейін (№116 ұңғы) өзгереді. ҰГЗ материалдары бойынша сумұнай жиегі орнатылмаған. Кеніш линзатәріздес, литологиялық жағынан экрандалған болғандықтан СМЖ мұнай қабатының табаны бойынша шартты түрде қабылданды. Кеніш режимі серпімді, еріген газ режиміне ауысады. Таскөмірді өнімдік горизонттың қабаттық мұанай анализінің берілгендері бойынша №110, 115 және К5 ұңғыларда оның физикалық қасиеттері шамамен бірдей, оның тығыздығы - 0,6308-0,6698 гсм³, тұтқырлығы - 0,16-0,66мПа*с; бастапқы газ факторы - 268,8-417,8м³м³; қанығу қысымы -28,42-38,62МПа, көлемдік коэффициент - 1,57-1,74. Төменгі перм және таскөмір қабаттарының мұнайындағы еріген газдар мен қабат мұнайының анализдерінің нәтижелері бойынша мұнайдың физикалық қасиеттері мен қабат қысымының параметрлерінің арасындағы тәуелділікті анықтауға болады және олардың қатынастарының теңдеуін құруға болады. Бұл теңдеулерден Кеңкияқ кен орнының тұзасты кенішіндегі қабат мұнайының физикалық қасиеттерінің көрсеткіштерін шығаруға болады.Осылайша, Кеңкияқ кен орнының тұзасты кенішінің қабат мұнайының физикалық қасиеттері бойынша тығыздығы төмен, тұтқырлығы төмен, құрамындағы күкірт пен парафиндер аз, суу температурасы төмен, құрамында смоласы көп және жоғары газ факторымен сипатталады.
2 Техникалық-технологиялық бөлім
2.1 Кен орнын игерудің технологиялық режимдерін қолдану
Кенкияк кен орнын игеру процесінде үш режим қолданылып келеді, яғни табиғи режим, қабатқа бумен әсер ету және су айдау режимдері. Кенкияк кен орнының тұз үсті қабаттарында белгілі бір серпінді су арынды режимі еріген газбен ығыстыру режимі солтүстік қанатта және оңтүстік қанаттың шығыс бөлігінде пайдалануда. Кен орын игерудің алғашқы кезеңінде (1966-1975) мұнай өндіру жоғары қарқында жүргізілді, ұңғының тәуліктік өнімі 3,9-5,3 тоннаға жетті. 1966-1975 жылдары пайдалануға берілген ұңғылардың орташа тәуліктік өнімі жоғары болды, 8,3 тоннаға дейін жетті, ал өнімнің сулануы төмен болды. 1966-1972 жылдары пайдалануға берілген ұңғылардың орташа өнімі 5,2 тоннаны құрады, сулануы 1,4 % тең болды. Соңғы жылдары мұнайды сумен ығыстырудың тиімсіз екені анықталып келеді, себебі мұнай мен газдың тұтқырлығы әртүрлі болуына байланысты болып келеді. Кен орны игерудің алғашқы екі жылынан соң, көптеген өндіру ұңғылары су бере бастады, соған байланысты мұнай өндіру бірден төмендеді.Мысалы, 1983 жылы 408 ұңғы қабаттың табиғи режимімен жұмыс жасады, алғашқы тәуліктік мұнай өндіру 5,5 тоннаны құрады, алты жылдан соң тәуліктік өнім алу 2 тоннаға түсті, сулану 5% -55% дейін жетті.
Кен орнын игеру көрсеткіштеріне мынадай технологиялық шаралар әсер етеді: буды сіңіру техникасының қолданылуы; будың сапасын жоғарлату және бу айдау көрсеткіштерінің тиімділігін жоғарлату; бу генераторының қысымы 6,8МПа; саға қысымы- 5,3 МПа; бу генераторының температурасы 282°C будың құрғақтылығы- 79%; бу айдау жылдамдылығы- 194 тонна тәулігіне; бір кезеңде бу айдау мөлшері -2692тонна; бу айдау жеделдігі- 122 тм; Бу айдаған соң ұңғыны жабу уақыты- 2-3 тәулік.
Кенкияк кен орнының тұз үсті қабаттарында мұнайды өндіру орта юра J2 және жоғарғы перм Р2 аймақтарынан жүргізіледі.
2015 жылдың қаңтарына тұз үсті қабаттары бойынша пайдалану фонды 1457 ұңғыны құрайды, соның ішінде 988 ұңғы жұмыс жасап тұр. Тоқтап тұрған ұңғылар саны 519, айдау ұңғылары 31, бу айдауға 8 ұңғы, құрғақ бу айдауға 4 ұңғы, полимер ертіндісн айдауға 4 ұңғы, қабат қысымын ұстауға 11 ұңғы, тұрған 4 ұңғыны құрады. Бақылау ұңғыларының саны 18 тең.
Тұз асты қабаттарын игеруге 43 ұңғы пайдаланылып отыр. Олардың ішінде 33 ұңғы жұмыс жасап тұр, 10 ұңғы тоқтап тұр, 1 ұңғы бұрғылаудан кейін меңгерілуде. Тұз асты кеніштері бойынша орташа тәуліктік мұнай өндіру 4920 тоннадан 5020 тоннаға дейін болып келеді. Төменгі перм ұңғылары бойынша тәулігіне 40 тоннадан 51 тоннаға дейін мұнай өндірілуде. КТ-II қабаттары бойынша тәулігіне 4835 тоннадан 4914 тоннаға дейін өзгеруде, төменгі перм қабатының сакмар аймағы бойынша тәулігіне 45 тоннадан 55 тоннаға дейін болып отыр. Тұз асты қабаттары бойынша жинақталған мұнай өндіру 5 054 467 тонна мұнайды құрайды, бұл көрсеткіш өндірілген мұнайдың 17,7 % құрайды. №№ 7011, 7010, 7016-Н ұңғылары бойынша бұрғылаудан ке йін меңгеру жұмыстарын жүргізу қиындап отыр, сонымен қатар көне тұз асты №№ Г-104, Г-106 ұңғыларына күрделі жөндеу жұмыстарынжүргізу қиындықтар туғызуда.
Жаңа тұз асты ұңғыларын бұрғылаудан уақытылы тапсырылмауына байланысты тұз асты кеніштері бойынша мұнай өндіру айтарлықтай төмендеп отыр. Ұңғыларды бұрғылау уақыты жоспар бойынша 240 тәулікті құрағанмен, негізінде 420-480 тәулікті құрайды.
Тұз асты кеніштерінің ұңғылары табиғи режиммен 3мм- 21мм диаметрлі штуцермен жұмыс жасап тұр. Түп аймағының қысымының динамикалық деңгейінің өзгеруін өлшеу және қалыптасқан режимде зерттеу жұмыстары жүргізілуде.Түп аймағының қысымының төмендеуі байқалады. Тұз асты кеніштерінің ұңғыларының саға қысымдары және құбыр сырты қысымдары Р құб. қ.сырт 2530 атм, 150 190 атм аралығында өзгереді. Түп аймағының қысымы барлық өндіру ұңғылары бойынша квартал сайын өлшенуде. 3500 метр тереңдікте Ртүп. 327 атм. 473 атм. дейін өзгеруде. Есеп беру, яғни 2006 жыл бойынша № 7031 ұңғыға СКҚ түсіру кезінде башмакқа тереңдік зерттеуге камера қойылды. 4261метр тереңдікте 7мм штуцермен Ртүп. Түп аймағының қысымы 374 атм. тең болды. Ұңғының тәуліктік өнімі 134 тоннаны құрады. Кенкияк кен орнының тұз асты кеніштері бойынша өнімнің сулануы 3% құрайды.
СНПС- Ақтөбемұнайгаз АҚ бекітілген жоспары бойынша Кенкияк кен орны бойынша 2013 жылы тұз үсті комплексі бойынша мынадай техникалық шаралар жүргізілді: тұз үсті кеніші бойынша 100 ұңғыға бұрғылаудан кейін меңгерілді. Ұңғыларды свабтау арқылы 20000 тонна мұнай өндірілді. ұңғыға полимер айдалды. Тұз асты кеніші бойынша: 14 ұңғыға меңгеру жұмыстары жүргізілді. 15 ұңғыға тұз қышқылымен өңдеу жұмыстары жүргізілді, соның ішінде жаңа 5 ұңғыға жүргізілді; Кенкияк кен орны бойынша 2013 жылдың қаңтар айына дейін мынадай ұйымдастырылған техникалық шаралар жүргізілді.
Тұз үсті комплексі бойынша 32 жаңа ұңғы жұмысқа қосылды. Олар бойынша қосымша 5830 тонна мұнай өндірілді. Тәуліктік мұнай өндіру әрбір ұңғыдан 2,2-5,1тоннаны құрады.2 ұңғы бұрандалы сораппен, 14 ұңғы тереңдік штангілі сораппен жабдықталды. Тұз үсті кеніштерінің тоқтап тұрған 394 ұңғысына свабтау жұмыстары жүргізіліп, 16698 тонна мұнай өндірілді. №№ 61036, 61042, 61057, 61053 ұңғыларына 43001м3 полимер ертіндісі айдалды. Мұнай өндіруді жоғарлату мақсатымен тұз үсті кеніштерінің 11 ұңғысына қосымша перфорациялау жұмыстары жүргізіліп, қосымша 6838,9 тонна мұнай өндірілді. Тұз үсті кеніштерінің ұңғыларында құмның пайда болуын төмендету мақсатымен тұз үсті ұңғыларына 13 ұңғыға сүзгі түсірілді, 3 ұңғыға сүзгі ауыстырылды, 1 ұңғыдан сүзгі алынып тасталды. Сулы аймақтан ажырату жұмысы 1 ұңғыға жүргізілді.14 ұңғыға бұрандалы сорап түсіріліп, қосымша 1021,3 тонна мұнай өндірілді.Ұңғылардың жұмыс жасау режимінің тиімділігін арттыру мақсатымен динамометрлеу, теңселмелі станоктың көрсеткіштерін өзгерту жұмыстары жүргізілді. Тұз асты комплексі бойынша 2013 жылы бұрғылаудан және меңгеруден кейін 4 ұңғы жұмысқа қосылды. Енгізілген жаңа ұңғылар бойынша қосымша 115054 тонна мұнай өндірілді.
2.2 Өндіру қабаттарын көмірсутекті сұйықтықпен жару негізі
Қабатты сұйықпен жарудың мәні ұңғы түбіне өте жоғары қысыммен сұйықтар айдау. Нәтижесінде қабаттарда жарықтар мен жарықшалар қалыптасады немесе бұрыннан бар жарықтар кеңейе түседі. Бұл жарықтарға құмдарды нығыздай енгізу арқылы сақтап қалу мүмкіндігі туады.
Бұл пайда болған немесе бұрыннан бар кеңи түскен жарықтар ұңғыны шеткі өнімділік қабаттармен байланыстыратын мұнай мен газ тасымалдаушы бола алады. Жарықтар тереңдігі ондаған метрге дейін жетуі мүмкін. Жыныстарда пайда болған ені 1-2мм құммен толтырылған жарықтардың өткізгіштігі жоғары болады. Мұндай жарықтары бар ұңғының түп аймағында сүзілу кедергісі 0-ге тең, бұл әрине қабатты гидравликалық жарудан кейін ұңғы өнімділігін бірнеше есеге көбейгенін көрсетеді.
Қабатты жаруда жарықтардың пайда болу механизмін былай елестетуге болады.
Әрбір цементтелген тау жыныстарында тау-кен қысымы әсерінен тығыз қысылып жататын микро жарықтар болады. Мұндай жарықтардың өткізгіштігі аз. Сұйық айдайтын ұңғыда пайда болатын қысым әсерінен сұйық ең алдымен өткізгіштігі жоғары аймақтарда сүзіледі, сонымен қатар микро жарықтарда да. Мұнайда қабатшалар арасында тік бағыт бойынша қысым әртүрлілігі туады, өйткені өткізгіштігі жоғарылау қабатшалар мен жарықтардағы қысым өткізгіштігі аз немесе мүлде жоқ қабатшалармен жарықтардағы қысымнан көп болады. Нәтижесінде өткізгіш қабаттың табаны мен жабынына күш түседі, жоғары жатқан жыныстар деформацияланады және де қабатшалар шекарасында жарықтар түзіліп, микро жарықтар кеңи түседі. Сүзілмейтін сұйықтарды қолдану кезіндегі жару механизмі қалың қабырғалы сауыттарды жарғылаумен бірдей. Бұл кезде пайда болған жарықтар әдетте тік немесе қиғаш бағытта болады. Сүзілетін сұйықпен жару кезіндегі қысым сүзілмейтін сұйықпен жару кезіндегі қысымнан едәуір аз болады. Бұрын қабатты жару қысымы тау-кен қысымынан артық болуы керек деп саналды. Бірақ, тәжірибеде көрсеткендей көбінесе жару қысымы тау-кен қысымынан төмен болып келеді және ұңғыдағы 1,5-2,5 гидростатикалық қысымға тең, яғни: Рр= (0,15- 0,25) 105Н
Мұндағы Рр - жару қысымы, Па; Н - ұңғы тереңдігі, м.
Бұны академик С.А.Христианович жабындағы немесе өнімділік қабаттағы саз жыныстарының ұңғы бұрғылау үрдісі кезіндегі иілу деформациясымен түсіндіреді. Саздар, оларды ашқаннан кейін ұңғыға ағады деп жорамалданады (жоғары жатқан жыныстардың әсерінен). Бұл қабат аймақтарында жеңілдеткіш дөңестердің пайда болуына әкеліп соқтырады, нәтижесінде тік бағыттағы тау-кен қысымы ұңғы маңында төмендейді.
2.3 Сұйықпен жару технологиясын жүргізуді жобалау
Ұңғының түп аймағына әсер ету екі әр түрлі мақсатта жүргізілуі мүмкін. Біріншіден, бұл ұңғының қабаттың мұнайбергіштік коэффициентінің сақталуы немесе көбеюі кезіндегі қабылдағыштығының немесе өнімбергіштігінің өсуі. Екіншіден, түп маңы аймағының бұзылуының алдын алу ретінде, оны бекіту. Егер екінші мақсат өзінің жүргізілуімен түсінікті болса: жынысты жеткілікті мөлшерде оның өткізгіштік қасиетін сақтап, бекіту керек болса, бірінші мақсаттың жүзеге асырылуы күрделі әрі қарама-қайшы болады. Қабатшаларды жасанды және табиғи суарынды режимдерде бірлестіріп пайдалану кезінде, өнімбергіштіктің max коэффициентіне жету үшін қабатшалар бір уақытта сулануы керек, яғни барлық болуы керек. Бұған әрбір қабатшалардың түп маңы аймағына жеке әсер ету арқылы қол жеткізуге болады. Бірақ, бұл әрдайым мақсатты болмайды. Түп аймағына әсер ету кезінде өзгеретін негізгі көрсеткіш S коэффициенті болып табылады, және қабатшаның өнімділігі көбеюі үшін қабаттың өткізгіштігімен салыстырғанда оның өткізгіштігі күрт ұлғаюына әкелетін түп маңы аймағына әсер ету әдістерін қолданып S мәнін азайту керек. Оның минимал мәні - 1,5-ке жетуі мүмкін.Егер бұл жағдайда да өткізгіштігі аз қабатшаның өнімділігінің меншікті коэффициенті өткізгіштігі жоғары қабатшаға қарағанда төмен болса, онда ығыстыру фронтын теңестіру үшін өткізгіштігі жақсы қабатшаның өнімділігін азайту қалады, бұл ұңғының өнімінің төмендеуіне әкеледі.
Сонымен, қабатшаның түп маңы аймағына жеке әсер ету кезінде біз мұнайбергіштік коэффициентін жоғарылату үшін барлық мүмкіндіктерді пайдаланбаймыз. Бұған тек қабатшаларды ұңғыларды әр түрлі тормен жеке пайдаланып немесе қабатшалардың өнімділігі әр түрлі болғанда ығыстыру фронтының жылжу жылдамдығын әр түрлі депрессия жасай отырып ұстауға болатын бір уақытта жеке пайдалануға арналған жабдықтарды қолданып жетуге болады. Өкінішке орай, ұңғының түп маңы аймағына бағытталған арақашықтықта әсер ету үлкен қаражатты және уақытты қажет етеді, ал қабатқа түгел әсер ету мұнайбергіштікті көбейту, сол сияқты ұңғының өнімбергіштігінің көз қарасынан да тиімсіз болуы мүмкін.
Түп маңына әсер ету әдістерін қолданысы ұңғыма бұрғыланып берілгеннен кейін игерілу үрдісінде анағұлым тиімді әсер береді. Бұл, қабатшаның қасиеттері бұрғылау кезінде олардың өткізгіштігіне прапорционалды нашарлайды да, әдетте өткізгіштігі азайған, бірақ көп жағдайда өткізгіштігі жоғары аймақтарда өткізгіштігі бойынша біртекті қабат алынады.
Түп маңы аймағына әсер етудің бір әдісі жасалған уақытта, көбінесе оны өткізгіштігі жақсы қабатшалар қабылдайды, ал олардың қасиеттерінің өзгеру дәрежесі үлкен болғандықтан, әсер етудің нәтижесі де жоғары болады. Пайдалану уақытында ұңғы тоқтаған кезде сұйықтықтың ағып кетуі нәтижесінде фильтрациялық қасиеттер келтірілген қабат қысымы төмен қабатшаларда нашарлайды. Мұндай қабатшалардың өткізгіштігі ең жоғары болмауы мүмкін. Түп маңы аймағына әсер еткен кезде өткізгіштігі жоғары қабатшалар үлкен әсер алады. Келесі жүргізілетін өңдеулердің тиімділігі ұңғыны игеруден кейінгі өңдеулерге қарағанда айтарлықтай төмен болады. Ол әрбір келесі өкдеу кезінде төмендейді, өйткені өткізгіштігі төмен және нашар қабатшалар қабат ішіндегі ағындар есебінен әсерді қабылдамайды, ал өткізгіштігі жақсы қабатшаларға көп әсер етуден болатын тиімділік азаяды.
Ұңғы шығымын көтеру ұшін түпке әртүрлі әсер ету әдістері мен олардың қосындыларын қолданады. Жоғары қысымды өткізгіштігі төмен ұңғыларға 12-15% концентрациялы тұз қышқылын қолданады. 8-10% концентрациялы тұз қышқылын құмды-карбонатты қабатты ұңғыға қолданылады.Тәжірибе бойынша 8-15% қышқылдың өңделмеген интервалға қолданылатын көлемі анықталған (0,4-1,5м3). 0,4-0,6м3 қышқыл қалыңдығы 1м қабатқа өнімі төмен, өткізгіштік қасиеті нашар ұңғыға қолданылады.Жоғары өткізгіштік қасиеті бар ұңғылар үшін (0,8-1м3) көлемді тұз қышқылы қолданылады. Оларға 1м қалыңдыққа 1-1,5м3 қышқыл қолданылады. Қышқыл көлемі ұңғыны алғашқы өңдеуде есептеледі. Өңдеуді қайталау кезінде қышқыл ерітіндісінің көлемін 20-40%-ға арттырады.
2.3.1 Сұйықтықпен жару ұңғысын таңдауды жүргізу
Кеніште ұңғының саны айтарлықтай көп болғанда, түп маңы аймағына жасанды әсер ету жұмыстарын ұйымдастыру үрдісінде ұңғыны таңдаудың кезектілігінің ғана емес, мұндай өңдеулердің мақсаттылығының есебі де пайда болады. Бұл ұңғылар өңделетін аймақта мұнайдың жатуының геолого-физикалық шарттардың әр түрлілігімен, сонымен қатар ұңғының өзара әсерлесуінің деңгейімен байланысты. өңдеудің мұндай кезектілігін, олардың нақты ұңғыма және жалпы аймақ бойынша технологиялық және экономикалық тиімділігі қамтамасыз етілетіндей орнату мақсаттылы. Көп жағдайда ұңғыны таңдауы қалдық мұнайға қанығушылық шамасымен және өндіру ұңғысының түбіндегі мұнайдың қалдық қорының арақашықтығымен анықталады. Өндірістік геология және геофизика әдістері коллектордың бастапқы және соңғы мұнайға қанығушылығын анықтауға және қанығу картасын салуға мүмкіндік береді.
Бұл мәліметтерге маңызды толықтыру ретінде ұңғыны пайдаланудың ағымдық көрсеткіштері туралы берілгендер және нақты ұңғыларға жақын аймақтың мұнайға қанығушылығы туралы мәліметтер болады, олар ұңғыны және қабатты гидродинамикалық зерттеу нәтижесінде алынады.
Түп қысымының қалпына келу қисығының формасы суланған ұңғының дренаждалмайтын көлемдегі қалдық мұнайғақанығушылықпен дәлелденген деп болжауға болады.
Қабатты сұйықпен жару операциясы келесідей кезеңдерден тұрады:
1) қабатқа жару сұйығын айдау;
2) сұйықты айдау - құм тасығыш;
3) ұңғыға құмды нығыздау үшін сұйық айдау.
Бұл операцияларды жүргізу үшін алдымен нығыздаушы және жұмысшы сұйықтардың көлемі мен сапасын, құмның мөлшерін және оның жұмысшы сұйықтағы концентрациясын анықтайды. Әдетте жару сұйығы және құм тасығыш сұйығы ретінде бір сұйықты қолданады. Сондықтан бұл сұйықтарды бір атпен - жару сұйығы деп атайды. Жару сұйығы негізінен екі түрлі болады: көмірсутекті сұйықтар және сулы ерітінділер. Кей кезде су-мұнайлы және мұнай-қышқылды эмульсияларды қолданады.
Көмірсутекті сұйықтарды мұнай ұңғыларында қолданады. Бұларға жоғары тұтқырлықты шикі мұнай, мазут немесе оның мұнаймен қоспасы, дизель отыны немесе нафтенді сабындармен қоюлатылған шикі мұнай жатады. Сулы ерітіндіні айдау ұңғыларына қолданады: бұларға су, судың сульфит спиртті ерітіндісі, тұз қышқылының ерітінділері, әртүрлі реагенттермен қоюлатылған су және де тұз қышқылының қоюлатылған ерітінділері жатады.
Жару сұйығы негізінен мынадай параметрлермен анықталады: тұтқырлық, сүзілу және оның құмды іліну жағдайында ұстау қабілеті.
Жару сұйығының төмен тұтқырлығы кезінде жару қысымына жету үшін қабатқа үлкен көлемде сұйық айдау қажет болады, сондықтан бір мезгілде жұмыс істейтін сорапты агрегаттар керек. Ал жару сұйығының өте жоғары тұтқырлығы кезінде жарықтар түзілу үшін жоғары қысым қажет болады, өйткені тұтқырлықтың өсуімен бірге орын жоғалту артады.
Әдетте жару сұйығының тұтқырлығын қабат жыныстарының өткізгіштігіне қарап 50-ден 500сП (0,05-0,5Па'с) таңдайды. Ерекше жағдайларда, әсіресе сұйықты шегендеу тізбегі арқылы айдау кезінде тұтқырлығы 1000сП сұйықты, кейде 2000сП-ға дейін де қолданады. Сұйықтың ұстап қалу қабілеті, яғни құмды іліну жағдайында ұстау қабілеті оның тұтқырлығына тікелей байланысты. Жару сұйығы нашар сүзілуі қажет (жарықтар қабырғаларына әлсіз сіңуі үшін); бұл жарықтарды ашық түрде сақтауға және оларды аз көлемді сұйық айдауда және айдаудың төмен қарқыны кезінде құммен толтыруға мүмкіндік береді. Сүзілуді саз ерітіндісінің су бергіштік анықтамасы бойынша приборда тексереді. Төмені 30 минутта 10см3-тан төмен сүзілу болып табылады.
Тұтқырлығы жоғары сұйықтар аз сүзіледі. Қанағаттандырарлық сүзілуге 200С-ден төмен температурадағы көпшілік мазуттар ие, ал ішкі мұнайлар негізінен жақсы сүзіледі, сондықтан да сұйықпен жаруда қолдануға ұсынылмайды. Қабатты жаруға қолданылатын сұйықтардың тұтқырлығын жоғарылату және сүзілуін төмендету оларға сәйкес келетін қоюландырғыштарды енгізу арқылы жүзеге асырылады. Көмірсутекті сұйықтар үшін мұндай қоюландырғыштар болып органикалық қышқылдардың тұздары, мұнайдың жоғары молекулярлық және коллоидтық қосындылары болып табылады.
Сульфитоспиртті ерітінділер өте төмен сүзілуге ие, олар айдау ұңғыларындағы гидрожаруда кең қолданады. Қабатты сұйықпен жару кезінде жарықтарды толтыруға пайдаланылатын құмдар келесідей талаптарға сай болуы керек. 1) тау-кен қысымы әсерінен бұзылмау үшін жоғары механикалық беріктікке ие болуы тиіс, 2) жоғары өткізгіштікті сақтауы тиіс. Бұл талаптарға ірі дәнді, құрамы бойынша біртекті кварц құмы жауап береді. Құмның құрамында дала шпатының және бақалтастың жоғары қоспалары болмағаны жөн, өйткені олар төмен механикалық беріктікке ие.
Қабатты жаруға 0,5-1,0мм дәнділі құмдар ыңғайлы болып келеді. Қабатқа айдалатын құмның мөлшері жыныстардың жарықтану дәрежесіне байланысты. Қатты жарықшақты жыныстарға (әктастар мен доломиттер) көп мөлшерде құм айдалады - 10 тоннаға дейін әр ұңғыға. Көп мөлшердегі құмды сонымен қатар бос жыныстарға да айдайды.
Құмайттардан және аз жарықшақты әктастардан құралған қабаттарға орташа 8-10 тонна құм (1 ұңғыға) айдау ұсынылады. Кейбір жағдайларда бұл көрсеткішті 4-5 тоннаға дейін төмендетеді немесе керісінше 20 тоннаға дейін өсіреді. Құмтасығыш - сұйықтағы құмның мөлшері оның сүзілуіне және ұстау қабілетіне байланысты және 1м3 сұйыққа 100-ден 600кг дейін болуы мүмкін. Бұл концентрацияны 600кгм3-тен жоғарылатып айдау кезіндегі туатын қиындықтарға және сорап қондырғысының тез тозуына байланысты ұсынылмайды. Қабатты сұйықпен жару технологиясы мынадан тұрады: алдымен ұңғыдағы ағынды зерттейді; оның сіңіру қабілетін және сіңіру қысымын анықтайды. Нәтижесінде жарғылауға қажетті сұйық мөлшері мен қысымды анықтауға, сонымен қатар, жару нәтижесін, жарудан кейін түпаймақ өткізгіштігінің өзгеруін анықтауға мүмкіндік береді.
Ұңғы түбін құм және саз тығындарынан тазартып, қабырғаларды ластандырғыш түзілімдерден жуады. Кей жағдайларда гидрожару алдында тұз-қышқылын өңдеу немесе қосымша перфорация жүргізген жөн. Бұл жұмыстар жару қысымын төмендетіп оның тиімділігін арттырады, ең жақсысы жаруда жүргізілетін интервалда құм-арынды перфорация жүргізу болып табылады. Бұл кезде перфорациялау жұмыстары сұйықпен жару қондырғыларымен жүзеге асырылады. Жуылған, тазартылған және арнайы шаблонмен тексерілген ұңғыға диаметрі 89-114мм сорап құбырлары түсіріледі, бұл құбырлармен жару сұйығы түпке беріледі. Төмен диаметрлі құбырларды жаруға қолдануға болмайды, өйткені сұйықты айдау кезінде оларды жоғары орын жоғалту туады.Әдеттегі технологиямен гидравликалық жарылыс жасап, артынан ұңғымаға сұйықпен бірге жарықты уақытша тығындайтын немесе жару аралығына келетін перфорациялық тесіктерді жабатын арнайы заттар айдалады. Бұл қысымды қайта көтеруге және қабатты басқа жерде жаруға мүмкіндік береді. Тығындағыш материал ретінде түйіршікті нафталин, пластмасса дәндер және тағы басқалар қолданылады. Ұңғыманы меңгергенде нафталин мұнайда еріп кетеді, ал дәндер ағынмен айдалып шығармайды.
Жарықтар жасауға арналған аймақты әрқашан да екі пакермен немесе гидравликалық қақпақпен бөліп тастауға болады және қабатты жаруды әдеттегі технологиямен жүргізуге болады. Бірнеше рет жаруды өнімді қабаттың төменгі қабатшаларын құм тығынымен бөліктеп тастау арқылы жасауға болады.
Саз қабатшалары көп, яғни тік бағытта өткізгіштігі төмен қималарда өнімді қабатшаларды қосуға тек жарықтар тудырған дұрыс. Мұндай жарықтарды қалыптастыру үшін жарудың сүзілмейтін сұйықтарын қолданады.
2.3.2 Қабатты сұйықтықпен жару кезінде қолданылатын материалдар
Қабатты сұйықпен жару материалдарына жұмысшы сұйықтар және құмдар жатады. ҚСЖ үшін жұмысшы сұйықтар.
Жұмысшы сұйықтар көмірсутекті және сулы негіздегі сұйықтар мен эмульсиялар болып табылады.Кәсіпшіліктерде ҚСЖ процесінде көбінесе келесі жұмысшы сұйықтарды қолданады: Көмірсутекті негізде - газсыздандырылған мұнай, амбарлық мұнай, қоюландырылған мұнай, мазут немесе оның мұнаймен қоспасы, керосин немесе арнайы реагенттермен қоюлатылған дизель отыны;
Су негізінде-сульфитспиртті барда, су, тұз қышқылының ерітінділері әртүрлі реагенттермен қоюлатылған су, қоюлатылған тұз қышқылының ерітінділері; Эмульсиялар-гидрофобты сумұнайлы, гидрофильді сумұнайлы, мұнайқышқылды және керосин қышқылды.
Газсыздандырылған мұнай - ұзақ емес уақыт ішінде жер қоймаларында сақталған мұнай. Амбарлық мұнай - үлкен жер амбарларында ұзақ уақыт сақталған мұнай. Амбарлық мұнайдың жеңіл фракциялар бөлігі ұшып, оны қоюландырады. Оның құрамына мазут немесе басқа кен орындарымен горизонттардың қою мұнайын қосқанда да қоюланады. Мазут - қара қоңыр түсті қою сұйықтық. Мұнайдан бензин, лигроин, керосин және дизель отынын алғаннан кейінгі қалдық болып табылады. Мазуттың тығыздығы 890 - 1000 кгм3.Мұнаймазутты қоспаларды мазутпен газсыздандырылған мұнайды араластыру арқылы алады. Мұндай қоспалардың тұтқырлығы бастапқы мұнай тұтқырлығынан бастапқы мазут тұтқырлығына дейін өзгеруі мүмкін.
Керосин - 150-3000С - температурада қайнайтын көмірсутектер қоспасы. Керосин тығыздығы 800-850 кгм3. Дизель отыны- мұнайды тіке өңдеудің керосинді, газойлды және солярлы фракциялары. Керосинді және дизель отынын қоюландыру үшін нафтенді қышқылдардың алюминий және натрий тұздарын қолданады.Сұйық сульфитспиртті бардалардың (ССБ) концентраттарының су ерітінділерін су айдау ұңғыларындағы ҚСЖ үшін қолданады. ҚСЖ үшін негізінен 250-800мПас тұтқырлықты ССБ ерітінділері қолданады.
Қоюлатылған тұз қышқыл ерітінділеріне ССБ-ның сұйық концентраттарымен техникалық тұз қышқылының қоспасы жатады. Көбінесе ҚСЖ үшін 40% тұзқышқылымен 60% ССБ қоспасы қолданылады. Егер ССБ-ның су ерітінділері минус 4-80С қататын болса, қоюлатылған қышқыл минус 22-430С температурада қатады. Бұл қоюлатылған қышқылды қыс мезгілінде қолдануды жеңілдетеді. Су құрамына БӘЗ-р, крахмал және басқа реагенттерді қосу арқылы қоюландыруға болады. Гидрофобты сумұнайлы эмульсия көмірсутекті негіздегі ҚСЖ - ның жұмысшы сұйықтарына жатады. Эмульсияның тұрақтылығы мұнай құрамындағы шайырлармен асфальтендердің үлесі су түріне байланысты. Гидрофильді сумұнайлы эмульсия су негізіндегі ҚСЖ жұмысшы сұйықтарына жатады. Керосин - қышқылды эмульсия керосин тұз қышқылы және қышқыл газойлдың қоспасы болып табылады. Мұнай қышқыл эмульсияны мұнайды тұзқышқылының су ертіндісімен араластыру арқылы алады. Бұл эмульсияның тұтқырлығы қоспадағы қышқыл құрамының және бастапқы мұнай тұтқырлығының ұлғаюымен өседі. Қабат температурасы 130-1500С кезінде ССБ ертінділерінің тұтқырлығы төмендейді. Көп жағдайда жару сұйықтығы және құмтасығыш сұйықтықтар ретінде бір сұйықтықтарды қолданады. Барлық жағдайларда мұнай өндіруші ұңғыларды кен орнының мұнайының қолдану талап етіледі.
Су айдау ұңғыларында суды тек қана басу сұйықтығы ретінде қолданады. Басқа су негізіндегі жұмысшы сұйықтықтарды жару сұйықтығы және құмтасығыш сұйықтық ретінде қолданады. Мұнай өндіруші ұңғыларда басу сұйықтығы ретінде өзінің газсыздандырылған мұнайын қолданады.
Су айдау ұңғыларында барлық жағдайларда басу сұйықтығы ретінде айдалатын суды қолданады. Қабатты сұйықпен жару үшін қолданатын құм.ҚСЖ үшін қолданылатын құмға қойылатын талаптар:Механикалық беріктік, жоғары өткізгіштік. Пайда болған жарықта құмның орналасу тығыздығы жарықтық қуысы, құмтасығыш сұйықтықтың сүзілгіштігі және осы сұйықтықтағы құм концентрациясымен анықталады. Егер сүзілмейтін сұйықтық қолданылса оның құрамындағы құм концентрациясы қоспаның жарық пен қозғалысы кезінде тұрақты болады.
Сурет 2.3.2.1. Ығыстырмайтын толтырғышпен бірге көрсетілген жарықшақтың сұлбасы.
Сүзілетін сұйықтық қолданылса оның құрамындағы құм концентрациясы өседі. Егер ҚСЖ жүргізілетін өнімді жыныстардың беріктігі аз болса жарықтарды құмның қалың қабатымен бекіту қажает .Өте қатты жыныстарды жарықшақ біркелкі түйіршікті құмның бір тығыз қабатымен бекітіледі.
Тәжірибеде 1м3 құмтасығыш сұйықтыққа 200-250кг құм енгізеді. Бірақта құмтасығыш сұйықтықтың сүзілу және ұстау қабілеті байланысты құмның мөлшері 100 ден - 600кг - ға дейін өзгеруі мүмкін.
ҚСЖ үшін көбінесе 0,5-0,8мм фракциялы кварц құмы қолданылады. 0,4-0,7мм фракциялы құмда диаметрі 0,25-0,50 мм бөлшектер 6%; 0,5-0,7мм 14%; 0,7-1,2мм 71% және 1,2-2,0 мм 9% болады.
2.3.3 Қабатты сұйықпен жаруды жүргізу технологиясы
Терең емес ұңғыларда қабатты жару сорапты - компрессорлы құбырсыз және пакерсіз құбырлармен жүзеге асырылады. Бірінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кенкияк мұнай кен орны салыстырмалы түрде Қазақстан Республикасының солтүстік-батыс бөлігіндегі ірі кен орын болып табылады, қимада екі мұнай қатары бар, яғни тұзүсті және тұзасты. Кеңкияқ кен орнының тұзүсті бөлігі бойынша 1966 жылдан бері мезозой (бор, юра, триас) және жоғарғы перм түзілімдеріндегі кеніштер игерілуде.
1971жылы маусымда Кеңкияқ алаңында П-88 ұңғысында тұзасты терригенді төменгі перм түзілімдерінен өндірістік мұнай ағыны алынды, бұл Каспий маңы ойпатының солтүстік бөлігінде кен орынның тұзасты бөлігінің алғашқы ашылуын білдірді. 1979 жылы мамыр айының басында №107 ұңғыны сынау кезінде башқұр ярусының тұзасты карбонат түзілімдерінен фонтанды мұнай ағыны алынды, бұл кен орынның тұзасты бөлігі карбон түзілімінің ашылуы болды.
Кенкияк тұзасты кен орнында бұрғылау кезінде қалыңдығы 6000 м (төменнен жоғары қарай) болатын, девон, төменгі таскөмір, орта таскөмір, төменгі перм, жоғары перм, төменгі триас, юра, бор және төрттік қабаттардан тұратын девон-төрттік жасындағы қабаттар ашылды. Юра, төменгі перм және таскөмір қабаттары Кенкияк кен орнындағы негізгі мұнайлы қабаттар болып табылады. Тұзасты қабаттарда мұнай кеніштері литологиялық экрандалған түрдегі перм қабаттарында, және массивті-қабатты түрдегі таскөмір қабаттарында жақсы дамыған. Перм аймағында коллектор болып терригенді жыныстар табылады, ал таскөмір карбонатты қабатта - карбонатты жыныстар.
Ұңғының түп аймағына әсер ету екі әр түрлі мақсатта жүргізілуі мүмкін. Біріншіден, бұл ұңғының қабаттың мұнайбергіштік коэффициентінің сақталуы немесе көбеюі кезіндегі қабылдағыштығының немесе өнімбергіштігінің өсуі. Екіншіден, түп маңы аймағының бұзылуының алдын алу ретінде, оны бекіту. Егер екінші мақсат өзінің жүргізілуімен түсінікті болса: жынысты жеткілікті мөлшерде оның өткізгіштік қасиетін сақтап, бекіту керек болса, бірінші мақсаттың жүзеге асырылуы күрделі әрі қарама-қайшы болады. Егер бұл жағдайда да өткізгіштігі аз қабатшаның өнімділігінің меншікті коэффициенті өткізгіштігі жоғары қабатшаға қарағанда төмен болса, онда ығыстыру фронтын теңестіру үшін өткізгіштігі жақсы қабатшаның өнімділігін азайту қалады, бұл ұңғының өнімінің азаюына әкеледі.Сонымен, қабатшаның түп маңы аймағына жеке әсер ету кезінде біз мұнайбергіштік коэффициентін жоғарылату үшін барлық мүмкіндіктерді пайдаланбаймыз.пайдаланып немесе қабатшалардың өнімділігі әр түрлі болғанда ығыстыру фронтының жылжу жылдамдығын әр түрлі депрессия жасай отырып ұстауға болатын бір уақытта жеке пайдалануға арналған жабдықтарды қолданып жетуге болады.
Кенкияк тұз асты карбонатты кеніштерді игерудің тиімділігін арттыру үшін қабатты сұйықпен жару әдісі тиімді әдіс деп танылады.
1 Геологиялық бөлім
0.1 Кенкияк кен орнының геологиялық құрылымы
Кенкияк тұзасты кен орнында бұрғылау кезінде қалыңдығы 6000 м (төменнен жоғары қарай) болатын, девон, төменгі таскөмір, орта таскөмір, төменгі перм, жоғары перм, төменгі триас, юра, бор және төрттік қабаттардан тұратын девон-төрттік жасындағы қабаттар ашылды. Юра, төменгі перм және таскөмір қабаттары Кенкияк кен орнындағы негізгі мұнайлы қабаттар болып табылады. Тұзасты қабаттарда мұнай кеніштері литологиялық экрандалған түрдегі перм қабаттарында, және массивті-қабатты түрдегі таскөмір қабаттарында жақсы дамыған. Перм аймағында коллектор болып терригенді жыныстар табылады, ал таскөмір карбонатты қабатта - карбонатты жыныстар.
Кенкияк кен орнындағы төменгі перм қимасы ассель, сакмар, артин және кунгур ярустарының қабаттарымен сипатталады.
Ассель ярусы.Ассель ярусының қабаттары таскөмір жынысының шайылған бетінде сәйкесінсіз жатыр. Литологиялық жағынан гравийлі-галечникті материалдан тұратын әктастың қалың емес қабатшалары бар құм-сазды жыныстың бумаларымен сипатталған. Құмайттар түрлі түйіршікті полимикті, берік, құрамында ОРО бар, әлсіз әктасты болып келеді. Аргиллиттер тығыз, қабатталған, қара түсті болады. ярус қалыңдығы 65-287 м аралығында ауытқиды.
Сакмар ярусы.Сакмар ярусының қабаттары құмды-сазды жыныстармен, линзалармен және аргиллит қабатшалары бар гравийлі-галечті материалдың қабатшаларымен сипатталады. Құмайттар орта түйіршікті, берік болады. қалыңдығы 122-185м аралығында өзгереді.
Артинді ярус.Артинді қабаттар литологиялық жағынан гравелит және конгломераттың бөлек қабатшалары бар күшті құм-аргиллитті қабатпен сипатталады, құмайттар берік цементтелген және тығыз болып келеді. Артинді қабаттардың қалыңдығы жоғарғы қабаттардың шайылуынан тұрақсыз және 240-377м аралығында өзгеріп тұрады. Артинді қабаттарға кен орын мұнайының негізгі қоры бар үш мұнайлы бума сәйкес.
Күнгүр ярусы.Күнгүр ярусы тұзды қабаттармен сипатталады. Тасты тұздың қалыңдығы 50-357м аралығында ауытқиды. Күнгүр қабаттарында үш бума бөлінеді: төменгі-сульфатты-терригенді, орта-галогенді және жоғарғы-сульфатты-терригенді.
Башқұр мезгілінде ұсақсулы фацияның шөгу ауданы бірте-бірте төменгі таскөмір мезгілімен салыстырғанда ұлғая береді. Осы мезгілде Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінде аудандық көтерілімдердің тектогникалық қозғалысы жиі болып тұрды. Пайда болған органогенді құрылыстар диагенетикалық немесе диагенетикалық емес сипаттағы процестердің әсеріне түсіп отырды. Жоғарғы- және ортабашқұр қабаттары толығымен шайылған. Бұл башқұр мезгілінде ойпаттың қысқару және кебу процесі аяқталып жатқанын білдіреді.
Төменгі башқұр ярусы.Литологиялық жағынан инклюзивті-түйіршікті, коралды әктастармен сипатталады. Төменгібашқұр подьярусында мұнай кеніші дамыған. Ярус қалыңдығы 45-100м аралығында өзгеріп тұрады.
Литологиялық жағынан фораминиферовты, инклюзивті-түйіршікті, тікентерілі детритті әктастармен сипатталады. Үлкен ауданда көкшіл-жасыл және жасыл балдырлы әктастар дамыған. Олар төменгі таскөмір бөлімінің карбонатты қабатының негізгі қасиеті болып табылады. Серпуховты яруста мұнай кеніші дамыған. Жыныс қалыңдығы 310м құрайды.
Визей ярусы.Визей ярусының қабаттарыдевон жынысының шайылған бетінде сәйкессіз орналасқан. Литологиялық жағынан қабаттар әктастар мен доломиттердің аргиллиттің қабатшаларымен қабаттануымен сипатталады.Әктастар ашық-күлгін түсті, аз кристалданған, тығыз, кей жері жарықшақталған болып келеді. Жыныс қалыңдығы 270м.
1.2.1 Өнімдік аймақтар мен қабаттарды бөлу
Карбондағы бумалар мен пермдегі өнімдік аймақтарды бөлу негізіне ҰГЗ материалдарын және үш өлшемді сейсмобарлау берілгендерін комплексті зерттеу енгізілген. Пермде тұзасты мұнайлы қабаттар құм-сазды жыныстармен сипатталады, ал карбонда - карбонатты қабаттармен және сондықтан бір-бірінен өндірістік-геофизикалық сипаттамасымен ерекшеленеді.
Ұңғылар қимасының корреляциясы кезінде перм қабаттарында екі тіректік қабат қолданылды. Бірінші тіректік қабат - ГК - ң төменгі мәніндегі және АК-ң жоғары мәніндегі күнгүр комплексінің тас тұзы, және екінші тіректік қабат - ГК-ң жоғары мәні бар перм қабаттарының табанындағы саз. Аз қалыңдықты және аудандық дамуы бар маркалаушы саз қолданылған жоғары детальды корреляция кезінде пермде 5 өнімдік горизонт (Р1-І, Р1-ІІ, Р1-ІІІ, Р1-ІV, Р1-V) және 2 карбонатты қабат (С2-І, С1-ІІ) карбонда бөлінді.
Жоғарыда айтылғандарды ескере отырып, өнімдік қабаттар мен бумаларды қабаттарға анағұрлым детальды бөлу бойынша жұмыстар жүргізілді: 5 перм бумасында 27 қабат (Р1-І, Р1-ІІ, Р1-ІІІ,Р1-ІV, Р1-V) және карбонның екі негізгі карбонат қабатында 6 қабат (С2-І, С1-ІІ) көрсетілді.
Перм қабаттарында Р1-V мұнай бумасы шөгінділердің седиментациясының циклы бойынша жоғарғы және төменгі бөліктерге бөлінетінін ескере кеткен жөн. Қабаттың жоғарғы бөлігі біркелкі дамыған және онда мұнайға қаныққан қабаттар белгіленген. Созылуы бойынша перм қабаттарының төменгі бөлігі жынысының қалыңдығының орналасуы біркелкі емес: құрылымының дөңестібөлігінде жыныс қалыңдығы үлкен емес,құрылымның батыс қанатында жыныс қалыңдығы анағұрлым үлкен және 30-180м аралығында өзгереді. Берілген бөлікте құмайттар тығыз және сондықтан қабаттарды белгілеу жүргізілмеген.
1.2.2 Тектоникасы
Кен орын аймағы Каспий маңы ойпатының шығыс бөлігінің Кенкияқ тектоникалық сатысы аумағында орналасқан. Зерттеліп жатқан ауданның шөгінді қабатында үш құрылымдық-тектоникалық қатар көрсетіледі: тұзасты, күнгүрлы-жоғары перм және мезозой.Ойпаттың шығыс бөлігінің геологиялық дамуының сипаттамалық ерекшелігі территорияның біртексіз ұзақ түсуі болды, ол дамушы Орал геосинклинальды ауданынан және қалыңдығы 8м. қалың күнгүрға дейінгі шөгінді қабаттың қалыптасуынан туындаған.
Ф және П1 тіректік сейсмикалық горизонттарының арасында орналасқан тұзасты кунгурға дейінгі комплексте визей-жоғарыдевон және өте ежелгі қабаттар бар, олардың седиментациясы ойпат ауданы бойымен меридиан бағытымен дамыған ертепалеозой Жоғарыембі каратон маңы ойпатының жағдайында болған.
Геофизикалық берілгендер бойынша Кенкияқ тұзасты комплексінің қимасында келесі тіректік сейсмикалық горизонттар көрсетіледі: П3, П2 , П2, П1. П3 горизонты жоғары девонға дейінгі жастағы терригенді қабаттардың бетімен шартты түрде байланысады. П3 горизонтынан жоғары жоғарыдевондық-төменгіпермдік жастағы комплекс жатыр, оның құрылымдық жоспары П2 горизонтын көрсетеді. П2 горизонты төменгі карбонатты қабаттың жабынына сәйкес (КҚ-ІІ). КҚ-ІІ қабаттары төменгі перм жасындағы терригенді комплекспен жабылады, оның құрылымдық жоспары П1 горизонтын сипаттайды.
Тұзасты қабаттардың беті моноклинальды түрде шығыстан батысқа қарай Ащысай ауданынан ойпаттың орталық бөлігі жағына қарай болады (батады): Әлібекмолада 1,7 км-ден, 2,5 км Бештауда, 3,4 км Башенколде және Шұбарқұдықта 5,4 км-ге дейін. Тұзасты қабаттардың моноклинальды батуы кезінде құрылымдық жоспар тектоникалық сатылармен анағұрлым күрделенеді. Шығыстан батысқа қарай ені 15-20-дан 35-60 км болатын, бір-бірінен тереңдік құрылуымен ерекшеленетін Жаңажол, Кеңкияқ, Қоздысай және Шұбарқұдық сатылары көрсетіледі. Сатылардың құрылуы субмеридианды созылымның жергілікті және біліктүзгіш көтерілімдермен күрделенеді. Кеңкияқ тұзасты құрылымының құрылысын нақтылау үшін үшөлшемді сейсмикалық зерттеулер жүргізу кезінде, бұрғылау берілгендерінің комплексінде алынған интерпретацияланған материалдар қарастырылды.
1.2.3 Коллекторлардың литологиялық сипаттамасы
Пермді терригенді жыныстар конгломераттардан, құмайттардан, алевролиттерден және саздан тұрады, соның ішінде 66,58% құрайтын ұсақ-орта түйіршікті псаммиттермен және галькоқұрамды ірі түйіршікті псаммиттермен (17,86%) сипатталады. Жыныстың борпылдақ бөлігін құрайды: детрит (47,8%), кварц (38,6%), алаңдық шпаттың аз мөлшері (6,4%) және фельдшпат (7,9,%).
Жыныс түйіршігіның формасы бұрышталған жарты дөңгелекті болып келеді, гранулометрлік құрам фракциясы үлкен аумақта ірі түйіршіктіден ұсақ түйіршіктіге дейін өзгереді, борпылдақ түйіршіктердің іріктелуі бойынша орташадан нашарға дейін сипатталады. Құмайттағы қосымша минералдарға жатады: пирит (1,96%), слюдалар, граниттер, турмалиндер және қара түсті түрлі минералдар.
Құмайттағы цементтегіш заттардың құрамы жоғары, көбінесе кальций мен саз материалдары, кремний материалдары кездеседі. Толтырғыштар құрамы орташа алғанда 30,2 % құрайды, сонымен қатар кальцит құрамы - 25,4 %, ластанғыш қоспа - 4,6 %. Цемент түрі - кеуекті. Негізінде берік құмайттар дамыған. Керндерде галькалар жиі кездеседі, олар жыныс сынығынан (60-65%) және кварцтардан (20-25%) құралған, сынық құрамында негізінде кремний мен карбонат жыныстары болады. Керндегі галектің ең үлкен өлшемі 5х9 см құрайды (интервал 4282,3 - 4282,37 м, №234 ұңғы), галекті жергілікті байыту нәтижесінде гравелит және конгломерат қабаты түзіледі.
Карбонның карбонатты коллекторлары таза, ірі құрамында сазы аз, сульфтасыз әктастар болып табылады. Кальцит құрамы орташа 97,74% құрай отырып, 94,71 - 99,48 % аралығында өзгереді, доломит құрамы 0 -3,51% және орташа 1,08%, саз және т.б. минералдар 0,08-1,6% және орташа 0,27% Карбонатты коллекторлар негізінде фораминиферленген әктастармен (24,14%,), инклюзивті әктастармен (20,06%,), инетерілі детритті әктастармен (12,38%), балдырлы-борпылдақ әктастармен (9,95%,), оолитті әктастармен (6,98%,) сипатталады. Ішкітүйіршікті әктастардың (5,07%,), ішкідетритті әктастардың (4,11%), брахиоподовты әктастардың (3,3%,), сферолитті әктастардың (2,79%,), цементтелген әктастардың (1,37%,) және микрокристалды әктастардың (0,59%,) үлкен емес мөлшері анықталды. Жыныстың борпылдақ бөлігі 81,7% дейін жетеді, оның 52,4% биогенді түйіршікке жатады. Ең жиі кездесетін фауна фораминифер, фузулинид, жасыл және қызыл балдырлар, одан кейін мшанка, строматопор, брюхоногты пластинчатты-жаберлі, брахиопод (плеченогие), остракодтар, губкалар және т.б. болып табылады.
1.3 Өнімнің физика-химиялық қасиеттері
Тұзасты қабаттардың өндірістік мұнайлылығы 1971 және 1979 жылдары артин мен таскөмір қабаттарынан мұнай алынумен дәлелденді.
Бірінші ашылу ұңғылары болып табылады: артинді мұнай кеніші үшін - П-88 ұңғы өнімділігі - 9,1 м³тәу, карбонды мұнай кеніші үшін - №107 ұңғы өнімділігі - 46,1 м³тәу.
Түрі бойынша терригенді артин қабаттарында өнімдік горизонттан (Р1-І, Р1-ІІ, Р1-ІІІ, Р1-ІV, Р1-V) тұратын линзатүріндегі кеніштер қатары орнатылған, ал карбонатты қабаттарда шартты түрде 2 бумаға бөлінген массивті қабаттық мұнай кеніші белгіленген (С2-І, С1-ІІ).
Кеңкияқ кен орнының карбонының тұзасты кеніші бұрғылаумен және ұңғыларды сынаумен зерттелген. Мұнай ағыны 25 обьектте алынды. Фонтанды мұнай ағынының өнімділігі 3,95 м³тәу - ден 3 мм штуцер кезінде №102 ұңғыда ауытқиды, 126 м³тәу дейін 10 мм штуцерде №106 ұңғыда.
ҰГЗ материалдары бойынша ұңғылардың ашылған қимасында сумұнай жиегі көрінбейді. Сусыз мұнай алудың ең төменгі белгісі минус 4226м құрайды (№102 ұңғы). №102 ұңғыдағы соңғы мұнайға қаныққан коллектор табаны ҰГЗ материалдары бойынша минус 4230м белгісінде тұр.
Минус 4225м абсолютті белгісінен сулы мұнай алынған жақын ұңғы - бұл Құмсай - 5 (К5). Сондықтан карбонатты мұнай кеніші үшін шартты сумұнай жиегі (СМЖ) минус 4226м белгісінде қабылданған. Қабылданған СМЖ ескере отырып, мұнай кенішінің биіктігі 144м. Кеніш режимі серпімді-су арынды. Бір аудандық номенклатура бойынша жоғарыдан төменге қарай ашылған тұзасты төменгіпермдік терригенді қимада бес өнімдік горизонт бар, олардың үшеуі артин ярусының қабаттарына бейім, біреуі - сакмарға және біреуі - ассельге.Бөлінген өнімдік горизонттар құмайттар, алевролиттер мен аргиллиттердің қабаттануымен сипатталады. Коллекторлардың қабатшалары литологиялық жағынан ауданы бойынша тұрақталмаған және түрлі өлшемдегі линзалармен сипатталады. Мұнайға қаныққан қабат-коллекторлардың таралуының линзатәріздес сипаты және өнімдік горизонттар бойынша құрылымдық қақпандардың болмауы өнімдік бөліктердің, бөлек аймақтардың орналасуын анықтайды.
Пермнің өнімдік горизонттарының мұнайлылығы ұңғыларды сынау берілгендерімен дәлелденген. Мұнай ағыны 38 обьектте алынған. Өнімділік 0,529 м³тәу - тен (№113 ұңғы) 150 м³тәу дейін (№116 ұңғы) өзгереді. ҰГЗ материалдары бойынша сумұнай жиегі орнатылмаған. Кеніш линзатәріздес, литологиялық жағынан экрандалған болғандықтан СМЖ мұнай қабатының табаны бойынша шартты түрде қабылданды. Кеніш режимі серпімді, еріген газ режиміне ауысады. Таскөмірді өнімдік горизонттың қабаттық мұанай анализінің берілгендері бойынша №110, 115 және К5 ұңғыларда оның физикалық қасиеттері шамамен бірдей, оның тығыздығы - 0,6308-0,6698 гсм³, тұтқырлығы - 0,16-0,66мПа*с; бастапқы газ факторы - 268,8-417,8м³м³; қанығу қысымы -28,42-38,62МПа, көлемдік коэффициент - 1,57-1,74. Төменгі перм және таскөмір қабаттарының мұнайындағы еріген газдар мен қабат мұнайының анализдерінің нәтижелері бойынша мұнайдың физикалық қасиеттері мен қабат қысымының параметрлерінің арасындағы тәуелділікті анықтауға болады және олардың қатынастарының теңдеуін құруға болады. Бұл теңдеулерден Кеңкияқ кен орнының тұзасты кенішіндегі қабат мұнайының физикалық қасиеттерінің көрсеткіштерін шығаруға болады.Осылайша, Кеңкияқ кен орнының тұзасты кенішінің қабат мұнайының физикалық қасиеттері бойынша тығыздығы төмен, тұтқырлығы төмен, құрамындағы күкірт пен парафиндер аз, суу температурасы төмен, құрамында смоласы көп және жоғары газ факторымен сипатталады.
2 Техникалық-технологиялық бөлім
2.1 Кен орнын игерудің технологиялық режимдерін қолдану
Кенкияк кен орнын игеру процесінде үш режим қолданылып келеді, яғни табиғи режим, қабатқа бумен әсер ету және су айдау режимдері. Кенкияк кен орнының тұз үсті қабаттарында белгілі бір серпінді су арынды режимі еріген газбен ығыстыру режимі солтүстік қанатта және оңтүстік қанаттың шығыс бөлігінде пайдалануда. Кен орын игерудің алғашқы кезеңінде (1966-1975) мұнай өндіру жоғары қарқында жүргізілді, ұңғының тәуліктік өнімі 3,9-5,3 тоннаға жетті. 1966-1975 жылдары пайдалануға берілген ұңғылардың орташа тәуліктік өнімі жоғары болды, 8,3 тоннаға дейін жетті, ал өнімнің сулануы төмен болды. 1966-1972 жылдары пайдалануға берілген ұңғылардың орташа өнімі 5,2 тоннаны құрады, сулануы 1,4 % тең болды. Соңғы жылдары мұнайды сумен ығыстырудың тиімсіз екені анықталып келеді, себебі мұнай мен газдың тұтқырлығы әртүрлі болуына байланысты болып келеді. Кен орны игерудің алғашқы екі жылынан соң, көптеген өндіру ұңғылары су бере бастады, соған байланысты мұнай өндіру бірден төмендеді.Мысалы, 1983 жылы 408 ұңғы қабаттың табиғи режимімен жұмыс жасады, алғашқы тәуліктік мұнай өндіру 5,5 тоннаны құрады, алты жылдан соң тәуліктік өнім алу 2 тоннаға түсті, сулану 5% -55% дейін жетті.
Кен орнын игеру көрсеткіштеріне мынадай технологиялық шаралар әсер етеді: буды сіңіру техникасының қолданылуы; будың сапасын жоғарлату және бу айдау көрсеткіштерінің тиімділігін жоғарлату; бу генераторының қысымы 6,8МПа; саға қысымы- 5,3 МПа; бу генераторының температурасы 282°C будың құрғақтылығы- 79%; бу айдау жылдамдылығы- 194 тонна тәулігіне; бір кезеңде бу айдау мөлшері -2692тонна; бу айдау жеделдігі- 122 тм; Бу айдаған соң ұңғыны жабу уақыты- 2-3 тәулік.
Кенкияк кен орнының тұз үсті қабаттарында мұнайды өндіру орта юра J2 және жоғарғы перм Р2 аймақтарынан жүргізіледі.
2015 жылдың қаңтарына тұз үсті қабаттары бойынша пайдалану фонды 1457 ұңғыны құрайды, соның ішінде 988 ұңғы жұмыс жасап тұр. Тоқтап тұрған ұңғылар саны 519, айдау ұңғылары 31, бу айдауға 8 ұңғы, құрғақ бу айдауға 4 ұңғы, полимер ертіндісн айдауға 4 ұңғы, қабат қысымын ұстауға 11 ұңғы, тұрған 4 ұңғыны құрады. Бақылау ұңғыларының саны 18 тең.
Тұз асты қабаттарын игеруге 43 ұңғы пайдаланылып отыр. Олардың ішінде 33 ұңғы жұмыс жасап тұр, 10 ұңғы тоқтап тұр, 1 ұңғы бұрғылаудан кейін меңгерілуде. Тұз асты кеніштері бойынша орташа тәуліктік мұнай өндіру 4920 тоннадан 5020 тоннаға дейін болып келеді. Төменгі перм ұңғылары бойынша тәулігіне 40 тоннадан 51 тоннаға дейін мұнай өндірілуде. КТ-II қабаттары бойынша тәулігіне 4835 тоннадан 4914 тоннаға дейін өзгеруде, төменгі перм қабатының сакмар аймағы бойынша тәулігіне 45 тоннадан 55 тоннаға дейін болып отыр. Тұз асты қабаттары бойынша жинақталған мұнай өндіру 5 054 467 тонна мұнайды құрайды, бұл көрсеткіш өндірілген мұнайдың 17,7 % құрайды. №№ 7011, 7010, 7016-Н ұңғылары бойынша бұрғылаудан ке йін меңгеру жұмыстарын жүргізу қиындап отыр, сонымен қатар көне тұз асты №№ Г-104, Г-106 ұңғыларына күрделі жөндеу жұмыстарынжүргізу қиындықтар туғызуда.
Жаңа тұз асты ұңғыларын бұрғылаудан уақытылы тапсырылмауына байланысты тұз асты кеніштері бойынша мұнай өндіру айтарлықтай төмендеп отыр. Ұңғыларды бұрғылау уақыты жоспар бойынша 240 тәулікті құрағанмен, негізінде 420-480 тәулікті құрайды.
Тұз асты кеніштерінің ұңғылары табиғи режиммен 3мм- 21мм диаметрлі штуцермен жұмыс жасап тұр. Түп аймағының қысымының динамикалық деңгейінің өзгеруін өлшеу және қалыптасқан режимде зерттеу жұмыстары жүргізілуде.Түп аймағының қысымының төмендеуі байқалады. Тұз асты кеніштерінің ұңғыларының саға қысымдары және құбыр сырты қысымдары Р құб. қ.сырт 2530 атм, 150 190 атм аралығында өзгереді. Түп аймағының қысымы барлық өндіру ұңғылары бойынша квартал сайын өлшенуде. 3500 метр тереңдікте Ртүп. 327 атм. 473 атм. дейін өзгеруде. Есеп беру, яғни 2006 жыл бойынша № 7031 ұңғыға СКҚ түсіру кезінде башмакқа тереңдік зерттеуге камера қойылды. 4261метр тереңдікте 7мм штуцермен Ртүп. Түп аймағының қысымы 374 атм. тең болды. Ұңғының тәуліктік өнімі 134 тоннаны құрады. Кенкияк кен орнының тұз асты кеніштері бойынша өнімнің сулануы 3% құрайды.
СНПС- Ақтөбемұнайгаз АҚ бекітілген жоспары бойынша Кенкияк кен орны бойынша 2013 жылы тұз үсті комплексі бойынша мынадай техникалық шаралар жүргізілді: тұз үсті кеніші бойынша 100 ұңғыға бұрғылаудан кейін меңгерілді. Ұңғыларды свабтау арқылы 20000 тонна мұнай өндірілді. ұңғыға полимер айдалды. Тұз асты кеніші бойынша: 14 ұңғыға меңгеру жұмыстары жүргізілді. 15 ұңғыға тұз қышқылымен өңдеу жұмыстары жүргізілді, соның ішінде жаңа 5 ұңғыға жүргізілді; Кенкияк кен орны бойынша 2013 жылдың қаңтар айына дейін мынадай ұйымдастырылған техникалық шаралар жүргізілді.
Тұз үсті комплексі бойынша 32 жаңа ұңғы жұмысқа қосылды. Олар бойынша қосымша 5830 тонна мұнай өндірілді. Тәуліктік мұнай өндіру әрбір ұңғыдан 2,2-5,1тоннаны құрады.2 ұңғы бұрандалы сораппен, 14 ұңғы тереңдік штангілі сораппен жабдықталды. Тұз үсті кеніштерінің тоқтап тұрған 394 ұңғысына свабтау жұмыстары жүргізіліп, 16698 тонна мұнай өндірілді. №№ 61036, 61042, 61057, 61053 ұңғыларына 43001м3 полимер ертіндісі айдалды. Мұнай өндіруді жоғарлату мақсатымен тұз үсті кеніштерінің 11 ұңғысына қосымша перфорациялау жұмыстары жүргізіліп, қосымша 6838,9 тонна мұнай өндірілді. Тұз үсті кеніштерінің ұңғыларында құмның пайда болуын төмендету мақсатымен тұз үсті ұңғыларына 13 ұңғыға сүзгі түсірілді, 3 ұңғыға сүзгі ауыстырылды, 1 ұңғыдан сүзгі алынып тасталды. Сулы аймақтан ажырату жұмысы 1 ұңғыға жүргізілді.14 ұңғыға бұрандалы сорап түсіріліп, қосымша 1021,3 тонна мұнай өндірілді.Ұңғылардың жұмыс жасау режимінің тиімділігін арттыру мақсатымен динамометрлеу, теңселмелі станоктың көрсеткіштерін өзгерту жұмыстары жүргізілді. Тұз асты комплексі бойынша 2013 жылы бұрғылаудан және меңгеруден кейін 4 ұңғы жұмысқа қосылды. Енгізілген жаңа ұңғылар бойынша қосымша 115054 тонна мұнай өндірілді.
2.2 Өндіру қабаттарын көмірсутекті сұйықтықпен жару негізі
Қабатты сұйықпен жарудың мәні ұңғы түбіне өте жоғары қысыммен сұйықтар айдау. Нәтижесінде қабаттарда жарықтар мен жарықшалар қалыптасады немесе бұрыннан бар жарықтар кеңейе түседі. Бұл жарықтарға құмдарды нығыздай енгізу арқылы сақтап қалу мүмкіндігі туады.
Бұл пайда болған немесе бұрыннан бар кеңи түскен жарықтар ұңғыны шеткі өнімділік қабаттармен байланыстыратын мұнай мен газ тасымалдаушы бола алады. Жарықтар тереңдігі ондаған метрге дейін жетуі мүмкін. Жыныстарда пайда болған ені 1-2мм құммен толтырылған жарықтардың өткізгіштігі жоғары болады. Мұндай жарықтары бар ұңғының түп аймағында сүзілу кедергісі 0-ге тең, бұл әрине қабатты гидравликалық жарудан кейін ұңғы өнімділігін бірнеше есеге көбейгенін көрсетеді.
Қабатты жаруда жарықтардың пайда болу механизмін былай елестетуге болады.
Әрбір цементтелген тау жыныстарында тау-кен қысымы әсерінен тығыз қысылып жататын микро жарықтар болады. Мұндай жарықтардың өткізгіштігі аз. Сұйық айдайтын ұңғыда пайда болатын қысым әсерінен сұйық ең алдымен өткізгіштігі жоғары аймақтарда сүзіледі, сонымен қатар микро жарықтарда да. Мұнайда қабатшалар арасында тік бағыт бойынша қысым әртүрлілігі туады, өйткені өткізгіштігі жоғарылау қабатшалар мен жарықтардағы қысым өткізгіштігі аз немесе мүлде жоқ қабатшалармен жарықтардағы қысымнан көп болады. Нәтижесінде өткізгіш қабаттың табаны мен жабынына күш түседі, жоғары жатқан жыныстар деформацияланады және де қабатшалар шекарасында жарықтар түзіліп, микро жарықтар кеңи түседі. Сүзілмейтін сұйықтарды қолдану кезіндегі жару механизмі қалың қабырғалы сауыттарды жарғылаумен бірдей. Бұл кезде пайда болған жарықтар әдетте тік немесе қиғаш бағытта болады. Сүзілетін сұйықпен жару кезіндегі қысым сүзілмейтін сұйықпен жару кезіндегі қысымнан едәуір аз болады. Бұрын қабатты жару қысымы тау-кен қысымынан артық болуы керек деп саналды. Бірақ, тәжірибеде көрсеткендей көбінесе жару қысымы тау-кен қысымынан төмен болып келеді және ұңғыдағы 1,5-2,5 гидростатикалық қысымға тең, яғни: Рр= (0,15- 0,25) 105Н
Мұндағы Рр - жару қысымы, Па; Н - ұңғы тереңдігі, м.
Бұны академик С.А.Христианович жабындағы немесе өнімділік қабаттағы саз жыныстарының ұңғы бұрғылау үрдісі кезіндегі иілу деформациясымен түсіндіреді. Саздар, оларды ашқаннан кейін ұңғыға ағады деп жорамалданады (жоғары жатқан жыныстардың әсерінен). Бұл қабат аймақтарында жеңілдеткіш дөңестердің пайда болуына әкеліп соқтырады, нәтижесінде тік бағыттағы тау-кен қысымы ұңғы маңында төмендейді.
2.3 Сұйықпен жару технологиясын жүргізуді жобалау
Ұңғының түп аймағына әсер ету екі әр түрлі мақсатта жүргізілуі мүмкін. Біріншіден, бұл ұңғының қабаттың мұнайбергіштік коэффициентінің сақталуы немесе көбеюі кезіндегі қабылдағыштығының немесе өнімбергіштігінің өсуі. Екіншіден, түп маңы аймағының бұзылуының алдын алу ретінде, оны бекіту. Егер екінші мақсат өзінің жүргізілуімен түсінікті болса: жынысты жеткілікті мөлшерде оның өткізгіштік қасиетін сақтап, бекіту керек болса, бірінші мақсаттың жүзеге асырылуы күрделі әрі қарама-қайшы болады. Қабатшаларды жасанды және табиғи суарынды режимдерде бірлестіріп пайдалану кезінде, өнімбергіштіктің max коэффициентіне жету үшін қабатшалар бір уақытта сулануы керек, яғни барлық болуы керек. Бұған әрбір қабатшалардың түп маңы аймағына жеке әсер ету арқылы қол жеткізуге болады. Бірақ, бұл әрдайым мақсатты болмайды. Түп аймағына әсер ету кезінде өзгеретін негізгі көрсеткіш S коэффициенті болып табылады, және қабатшаның өнімділігі көбеюі үшін қабаттың өткізгіштігімен салыстырғанда оның өткізгіштігі күрт ұлғаюына әкелетін түп маңы аймағына әсер ету әдістерін қолданып S мәнін азайту керек. Оның минимал мәні - 1,5-ке жетуі мүмкін.Егер бұл жағдайда да өткізгіштігі аз қабатшаның өнімділігінің меншікті коэффициенті өткізгіштігі жоғары қабатшаға қарағанда төмен болса, онда ығыстыру фронтын теңестіру үшін өткізгіштігі жақсы қабатшаның өнімділігін азайту қалады, бұл ұңғының өнімінің төмендеуіне әкеледі.
Сонымен, қабатшаның түп маңы аймағына жеке әсер ету кезінде біз мұнайбергіштік коэффициентін жоғарылату үшін барлық мүмкіндіктерді пайдаланбаймыз. Бұған тек қабатшаларды ұңғыларды әр түрлі тормен жеке пайдаланып немесе қабатшалардың өнімділігі әр түрлі болғанда ығыстыру фронтының жылжу жылдамдығын әр түрлі депрессия жасай отырып ұстауға болатын бір уақытта жеке пайдалануға арналған жабдықтарды қолданып жетуге болады. Өкінішке орай, ұңғының түп маңы аймағына бағытталған арақашықтықта әсер ету үлкен қаражатты және уақытты қажет етеді, ал қабатқа түгел әсер ету мұнайбергіштікті көбейту, сол сияқты ұңғының өнімбергіштігінің көз қарасынан да тиімсіз болуы мүмкін.
Түп маңына әсер ету әдістерін қолданысы ұңғыма бұрғыланып берілгеннен кейін игерілу үрдісінде анағұлым тиімді әсер береді. Бұл, қабатшаның қасиеттері бұрғылау кезінде олардың өткізгіштігіне прапорционалды нашарлайды да, әдетте өткізгіштігі азайған, бірақ көп жағдайда өткізгіштігі жоғары аймақтарда өткізгіштігі бойынша біртекті қабат алынады.
Түп маңы аймағына әсер етудің бір әдісі жасалған уақытта, көбінесе оны өткізгіштігі жақсы қабатшалар қабылдайды, ал олардың қасиеттерінің өзгеру дәрежесі үлкен болғандықтан, әсер етудің нәтижесі де жоғары болады. Пайдалану уақытында ұңғы тоқтаған кезде сұйықтықтың ағып кетуі нәтижесінде фильтрациялық қасиеттер келтірілген қабат қысымы төмен қабатшаларда нашарлайды. Мұндай қабатшалардың өткізгіштігі ең жоғары болмауы мүмкін. Түп маңы аймағына әсер еткен кезде өткізгіштігі жоғары қабатшалар үлкен әсер алады. Келесі жүргізілетін өңдеулердің тиімділігі ұңғыны игеруден кейінгі өңдеулерге қарағанда айтарлықтай төмен болады. Ол әрбір келесі өкдеу кезінде төмендейді, өйткені өткізгіштігі төмен және нашар қабатшалар қабат ішіндегі ағындар есебінен әсерді қабылдамайды, ал өткізгіштігі жақсы қабатшаларға көп әсер етуден болатын тиімділік азаяды.
Ұңғы шығымын көтеру ұшін түпке әртүрлі әсер ету әдістері мен олардың қосындыларын қолданады. Жоғары қысымды өткізгіштігі төмен ұңғыларға 12-15% концентрациялы тұз қышқылын қолданады. 8-10% концентрациялы тұз қышқылын құмды-карбонатты қабатты ұңғыға қолданылады.Тәжірибе бойынша 8-15% қышқылдың өңделмеген интервалға қолданылатын көлемі анықталған (0,4-1,5м3). 0,4-0,6м3 қышқыл қалыңдығы 1м қабатқа өнімі төмен, өткізгіштік қасиеті нашар ұңғыға қолданылады.Жоғары өткізгіштік қасиеті бар ұңғылар үшін (0,8-1м3) көлемді тұз қышқылы қолданылады. Оларға 1м қалыңдыққа 1-1,5м3 қышқыл қолданылады. Қышқыл көлемі ұңғыны алғашқы өңдеуде есептеледі. Өңдеуді қайталау кезінде қышқыл ерітіндісінің көлемін 20-40%-ға арттырады.
2.3.1 Сұйықтықпен жару ұңғысын таңдауды жүргізу
Кеніште ұңғының саны айтарлықтай көп болғанда, түп маңы аймағына жасанды әсер ету жұмыстарын ұйымдастыру үрдісінде ұңғыны таңдаудың кезектілігінің ғана емес, мұндай өңдеулердің мақсаттылығының есебі де пайда болады. Бұл ұңғылар өңделетін аймақта мұнайдың жатуының геолого-физикалық шарттардың әр түрлілігімен, сонымен қатар ұңғының өзара әсерлесуінің деңгейімен байланысты. өңдеудің мұндай кезектілігін, олардың нақты ұңғыма және жалпы аймақ бойынша технологиялық және экономикалық тиімділігі қамтамасыз етілетіндей орнату мақсаттылы. Көп жағдайда ұңғыны таңдауы қалдық мұнайға қанығушылық шамасымен және өндіру ұңғысының түбіндегі мұнайдың қалдық қорының арақашықтығымен анықталады. Өндірістік геология және геофизика әдістері коллектордың бастапқы және соңғы мұнайға қанығушылығын анықтауға және қанығу картасын салуға мүмкіндік береді.
Бұл мәліметтерге маңызды толықтыру ретінде ұңғыны пайдаланудың ағымдық көрсеткіштері туралы берілгендер және нақты ұңғыларға жақын аймақтың мұнайға қанығушылығы туралы мәліметтер болады, олар ұңғыны және қабатты гидродинамикалық зерттеу нәтижесінде алынады.
Түп қысымының қалпына келу қисығының формасы суланған ұңғының дренаждалмайтын көлемдегі қалдық мұнайғақанығушылықпен дәлелденген деп болжауға болады.
Қабатты сұйықпен жару операциясы келесідей кезеңдерден тұрады:
1) қабатқа жару сұйығын айдау;
2) сұйықты айдау - құм тасығыш;
3) ұңғыға құмды нығыздау үшін сұйық айдау.
Бұл операцияларды жүргізу үшін алдымен нығыздаушы және жұмысшы сұйықтардың көлемі мен сапасын, құмның мөлшерін және оның жұмысшы сұйықтағы концентрациясын анықтайды. Әдетте жару сұйығы және құм тасығыш сұйығы ретінде бір сұйықты қолданады. Сондықтан бұл сұйықтарды бір атпен - жару сұйығы деп атайды. Жару сұйығы негізінен екі түрлі болады: көмірсутекті сұйықтар және сулы ерітінділер. Кей кезде су-мұнайлы және мұнай-қышқылды эмульсияларды қолданады.
Көмірсутекті сұйықтарды мұнай ұңғыларында қолданады. Бұларға жоғары тұтқырлықты шикі мұнай, мазут немесе оның мұнаймен қоспасы, дизель отыны немесе нафтенді сабындармен қоюлатылған шикі мұнай жатады. Сулы ерітіндіні айдау ұңғыларына қолданады: бұларға су, судың сульфит спиртті ерітіндісі, тұз қышқылының ерітінділері, әртүрлі реагенттермен қоюлатылған су және де тұз қышқылының қоюлатылған ерітінділері жатады.
Жару сұйығы негізінен мынадай параметрлермен анықталады: тұтқырлық, сүзілу және оның құмды іліну жағдайында ұстау қабілеті.
Жару сұйығының төмен тұтқырлығы кезінде жару қысымына жету үшін қабатқа үлкен көлемде сұйық айдау қажет болады, сондықтан бір мезгілде жұмыс істейтін сорапты агрегаттар керек. Ал жару сұйығының өте жоғары тұтқырлығы кезінде жарықтар түзілу үшін жоғары қысым қажет болады, өйткені тұтқырлықтың өсуімен бірге орын жоғалту артады.
Әдетте жару сұйығының тұтқырлығын қабат жыныстарының өткізгіштігіне қарап 50-ден 500сП (0,05-0,5Па'с) таңдайды. Ерекше жағдайларда, әсіресе сұйықты шегендеу тізбегі арқылы айдау кезінде тұтқырлығы 1000сП сұйықты, кейде 2000сП-ға дейін де қолданады. Сұйықтың ұстап қалу қабілеті, яғни құмды іліну жағдайында ұстау қабілеті оның тұтқырлығына тікелей байланысты. Жару сұйығы нашар сүзілуі қажет (жарықтар қабырғаларына әлсіз сіңуі үшін); бұл жарықтарды ашық түрде сақтауға және оларды аз көлемді сұйық айдауда және айдаудың төмен қарқыны кезінде құммен толтыруға мүмкіндік береді. Сүзілуді саз ерітіндісінің су бергіштік анықтамасы бойынша приборда тексереді. Төмені 30 минутта 10см3-тан төмен сүзілу болып табылады.
Тұтқырлығы жоғары сұйықтар аз сүзіледі. Қанағаттандырарлық сүзілуге 200С-ден төмен температурадағы көпшілік мазуттар ие, ал ішкі мұнайлар негізінен жақсы сүзіледі, сондықтан да сұйықпен жаруда қолдануға ұсынылмайды. Қабатты жаруға қолданылатын сұйықтардың тұтқырлығын жоғарылату және сүзілуін төмендету оларға сәйкес келетін қоюландырғыштарды енгізу арқылы жүзеге асырылады. Көмірсутекті сұйықтар үшін мұндай қоюландырғыштар болып органикалық қышқылдардың тұздары, мұнайдың жоғары молекулярлық және коллоидтық қосындылары болып табылады.
Сульфитоспиртті ерітінділер өте төмен сүзілуге ие, олар айдау ұңғыларындағы гидрожаруда кең қолданады. Қабатты сұйықпен жару кезінде жарықтарды толтыруға пайдаланылатын құмдар келесідей талаптарға сай болуы керек. 1) тау-кен қысымы әсерінен бұзылмау үшін жоғары механикалық беріктікке ие болуы тиіс, 2) жоғары өткізгіштікті сақтауы тиіс. Бұл талаптарға ірі дәнді, құрамы бойынша біртекті кварц құмы жауап береді. Құмның құрамында дала шпатының және бақалтастың жоғары қоспалары болмағаны жөн, өйткені олар төмен механикалық беріктікке ие.
Қабатты жаруға 0,5-1,0мм дәнділі құмдар ыңғайлы болып келеді. Қабатқа айдалатын құмның мөлшері жыныстардың жарықтану дәрежесіне байланысты. Қатты жарықшақты жыныстарға (әктастар мен доломиттер) көп мөлшерде құм айдалады - 10 тоннаға дейін әр ұңғыға. Көп мөлшердегі құмды сонымен қатар бос жыныстарға да айдайды.
Құмайттардан және аз жарықшақты әктастардан құралған қабаттарға орташа 8-10 тонна құм (1 ұңғыға) айдау ұсынылады. Кейбір жағдайларда бұл көрсеткішті 4-5 тоннаға дейін төмендетеді немесе керісінше 20 тоннаға дейін өсіреді. Құмтасығыш - сұйықтағы құмның мөлшері оның сүзілуіне және ұстау қабілетіне байланысты және 1м3 сұйыққа 100-ден 600кг дейін болуы мүмкін. Бұл концентрацияны 600кгм3-тен жоғарылатып айдау кезіндегі туатын қиындықтарға және сорап қондырғысының тез тозуына байланысты ұсынылмайды. Қабатты сұйықпен жару технологиясы мынадан тұрады: алдымен ұңғыдағы ағынды зерттейді; оның сіңіру қабілетін және сіңіру қысымын анықтайды. Нәтижесінде жарғылауға қажетті сұйық мөлшері мен қысымды анықтауға, сонымен қатар, жару нәтижесін, жарудан кейін түпаймақ өткізгіштігінің өзгеруін анықтауға мүмкіндік береді.
Ұңғы түбін құм және саз тығындарынан тазартып, қабырғаларды ластандырғыш түзілімдерден жуады. Кей жағдайларда гидрожару алдында тұз-қышқылын өңдеу немесе қосымша перфорация жүргізген жөн. Бұл жұмыстар жару қысымын төмендетіп оның тиімділігін арттырады, ең жақсысы жаруда жүргізілетін интервалда құм-арынды перфорация жүргізу болып табылады. Бұл кезде перфорациялау жұмыстары сұйықпен жару қондырғыларымен жүзеге асырылады. Жуылған, тазартылған және арнайы шаблонмен тексерілген ұңғыға диаметрі 89-114мм сорап құбырлары түсіріледі, бұл құбырлармен жару сұйығы түпке беріледі. Төмен диаметрлі құбырларды жаруға қолдануға болмайды, өйткені сұйықты айдау кезінде оларды жоғары орын жоғалту туады.Әдеттегі технологиямен гидравликалық жарылыс жасап, артынан ұңғымаға сұйықпен бірге жарықты уақытша тығындайтын немесе жару аралығына келетін перфорациялық тесіктерді жабатын арнайы заттар айдалады. Бұл қысымды қайта көтеруге және қабатты басқа жерде жаруға мүмкіндік береді. Тығындағыш материал ретінде түйіршікті нафталин, пластмасса дәндер және тағы басқалар қолданылады. Ұңғыманы меңгергенде нафталин мұнайда еріп кетеді, ал дәндер ағынмен айдалып шығармайды.
Жарықтар жасауға арналған аймақты әрқашан да екі пакермен немесе гидравликалық қақпақпен бөліп тастауға болады және қабатты жаруды әдеттегі технологиямен жүргізуге болады. Бірнеше рет жаруды өнімді қабаттың төменгі қабатшаларын құм тығынымен бөліктеп тастау арқылы жасауға болады.
Саз қабатшалары көп, яғни тік бағытта өткізгіштігі төмен қималарда өнімді қабатшаларды қосуға тек жарықтар тудырған дұрыс. Мұндай жарықтарды қалыптастыру үшін жарудың сүзілмейтін сұйықтарын қолданады.
2.3.2 Қабатты сұйықтықпен жару кезінде қолданылатын материалдар
Қабатты сұйықпен жару материалдарына жұмысшы сұйықтар және құмдар жатады. ҚСЖ үшін жұмысшы сұйықтар.
Жұмысшы сұйықтар көмірсутекті және сулы негіздегі сұйықтар мен эмульсиялар болып табылады.Кәсіпшіліктерде ҚСЖ процесінде көбінесе келесі жұмысшы сұйықтарды қолданады: Көмірсутекті негізде - газсыздандырылған мұнай, амбарлық мұнай, қоюландырылған мұнай, мазут немесе оның мұнаймен қоспасы, керосин немесе арнайы реагенттермен қоюлатылған дизель отыны;
Су негізінде-сульфитспиртті барда, су, тұз қышқылының ерітінділері әртүрлі реагенттермен қоюлатылған су, қоюлатылған тұз қышқылының ерітінділері; Эмульсиялар-гидрофобты сумұнайлы, гидрофильді сумұнайлы, мұнайқышқылды және керосин қышқылды.
Газсыздандырылған мұнай - ұзақ емес уақыт ішінде жер қоймаларында сақталған мұнай. Амбарлық мұнай - үлкен жер амбарларында ұзақ уақыт сақталған мұнай. Амбарлық мұнайдың жеңіл фракциялар бөлігі ұшып, оны қоюландырады. Оның құрамына мазут немесе басқа кен орындарымен горизонттардың қою мұнайын қосқанда да қоюланады. Мазут - қара қоңыр түсті қою сұйықтық. Мұнайдан бензин, лигроин, керосин және дизель отынын алғаннан кейінгі қалдық болып табылады. Мазуттың тығыздығы 890 - 1000 кгм3.Мұнаймазутты қоспаларды мазутпен газсыздандырылған мұнайды араластыру арқылы алады. Мұндай қоспалардың тұтқырлығы бастапқы мұнай тұтқырлығынан бастапқы мазут тұтқырлығына дейін өзгеруі мүмкін.
Керосин - 150-3000С - температурада қайнайтын көмірсутектер қоспасы. Керосин тығыздығы 800-850 кгм3. Дизель отыны- мұнайды тіке өңдеудің керосинді, газойлды және солярлы фракциялары. Керосинді және дизель отынын қоюландыру үшін нафтенді қышқылдардың алюминий және натрий тұздарын қолданады.Сұйық сульфитспиртті бардалардың (ССБ) концентраттарының су ерітінділерін су айдау ұңғыларындағы ҚСЖ үшін қолданады. ҚСЖ үшін негізінен 250-800мПас тұтқырлықты ССБ ерітінділері қолданады.
Қоюлатылған тұз қышқыл ерітінділеріне ССБ-ның сұйық концентраттарымен техникалық тұз қышқылының қоспасы жатады. Көбінесе ҚСЖ үшін 40% тұзқышқылымен 60% ССБ қоспасы қолданылады. Егер ССБ-ның су ерітінділері минус 4-80С қататын болса, қоюлатылған қышқыл минус 22-430С температурада қатады. Бұл қоюлатылған қышқылды қыс мезгілінде қолдануды жеңілдетеді. Су құрамына БӘЗ-р, крахмал және басқа реагенттерді қосу арқылы қоюландыруға болады. Гидрофобты сумұнайлы эмульсия көмірсутекті негіздегі ҚСЖ - ның жұмысшы сұйықтарына жатады. Эмульсияның тұрақтылығы мұнай құрамындағы шайырлармен асфальтендердің үлесі су түріне байланысты. Гидрофильді сумұнайлы эмульсия су негізіндегі ҚСЖ жұмысшы сұйықтарына жатады. Керосин - қышқылды эмульсия керосин тұз қышқылы және қышқыл газойлдың қоспасы болып табылады. Мұнай қышқыл эмульсияны мұнайды тұзқышқылының су ертіндісімен араластыру арқылы алады. Бұл эмульсияның тұтқырлығы қоспадағы қышқыл құрамының және бастапқы мұнай тұтқырлығының ұлғаюымен өседі. Қабат температурасы 130-1500С кезінде ССБ ертінділерінің тұтқырлығы төмендейді. Көп жағдайда жару сұйықтығы және құмтасығыш сұйықтықтар ретінде бір сұйықтықтарды қолданады. Барлық жағдайларда мұнай өндіруші ұңғыларды кен орнының мұнайының қолдану талап етіледі.
Су айдау ұңғыларында суды тек қана басу сұйықтығы ретінде қолданады. Басқа су негізіндегі жұмысшы сұйықтықтарды жару сұйықтығы және құмтасығыш сұйықтық ретінде қолданады. Мұнай өндіруші ұңғыларда басу сұйықтығы ретінде өзінің газсыздандырылған мұнайын қолданады.
Су айдау ұңғыларында барлық жағдайларда басу сұйықтығы ретінде айдалатын суды қолданады. Қабатты сұйықпен жару үшін қолданатын құм.ҚСЖ үшін қолданылатын құмға қойылатын талаптар:Механикалық беріктік, жоғары өткізгіштік. Пайда болған жарықта құмның орналасу тығыздығы жарықтық қуысы, құмтасығыш сұйықтықтың сүзілгіштігі және осы сұйықтықтағы құм концентрациясымен анықталады. Егер сүзілмейтін сұйықтық қолданылса оның құрамындағы құм концентрациясы қоспаның жарық пен қозғалысы кезінде тұрақты болады.
Сурет 2.3.2.1. Ығыстырмайтын толтырғышпен бірге көрсетілген жарықшақтың сұлбасы.
Сүзілетін сұйықтық қолданылса оның құрамындағы құм концентрациясы өседі. Егер ҚСЖ жүргізілетін өнімді жыныстардың беріктігі аз болса жарықтарды құмның қалың қабатымен бекіту қажает .Өте қатты жыныстарды жарықшақ біркелкі түйіршікті құмның бір тығыз қабатымен бекітіледі.
Тәжірибеде 1м3 құмтасығыш сұйықтыққа 200-250кг құм енгізеді. Бірақта құмтасығыш сұйықтықтың сүзілу және ұстау қабілеті байланысты құмның мөлшері 100 ден - 600кг - ға дейін өзгеруі мүмкін.
ҚСЖ үшін көбінесе 0,5-0,8мм фракциялы кварц құмы қолданылады. 0,4-0,7мм фракциялы құмда диаметрі 0,25-0,50 мм бөлшектер 6%; 0,5-0,7мм 14%; 0,7-1,2мм 71% және 1,2-2,0 мм 9% болады.
2.3.3 Қабатты сұйықпен жаруды жүргізу технологиясы
Терең емес ұңғыларда қабатты жару сорапты - компрессорлы құбырсыз және пакерсіз құбырлармен жүзеге асырылады. Бірінші ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz