Ағылшын тілі сабақтарындағы драма арқылы оқыту әдісін теориялық тұрғыдан негіздеу
КІРІСПЕ 4
1.БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ДРАМАНЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 6
1.1.Ағылшын тілін үйретуде драмалық әдісті қолданудың тиімді жақтары 6
1.2. Ағылшын тілін оқытуда драмалық әдісті жүзеге асыру жолдары 14
1.3. Ағылшын тілін үйретуде қолданылатын драмалық әдістерге арналған оқулықтарды талдау 19
2.АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА ДРАМАҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ТӘСІЛ МЕН ДӘСТҮРЛІ ТӘСІЛДІ ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ 32
2.1 Ағылшын тілін оқытуда қолданылған драмалық әдістер мен тәсілдер 32
2.2. Ағылшын тілін оқытуда драмаға негізделген сабақ жоспарлары мен жаттығулардың жинағы 40
2.3. Ағылшын тілін драмалық негізде оқытудың қорытындысы 48
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 59
Қосымша 62
1.БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ДРАМАНЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 6
1.1.Ағылшын тілін үйретуде драмалық әдісті қолданудың тиімді жақтары 6
1.2. Ағылшын тілін оқытуда драмалық әдісті жүзеге асыру жолдары 14
1.3. Ағылшын тілін үйретуде қолданылатын драмалық әдістерге арналған оқулықтарды талдау 19
2.АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА ДРАМАҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ТӘСІЛ МЕН ДӘСТҮРЛІ ТӘСІЛДІ ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ 32
2.1 Ағылшын тілін оқытуда қолданылған драмалық әдістер мен тәсілдер 32
2.2. Ағылшын тілін оқытуда драмаға негізделген сабақ жоспарлары мен жаттығулардың жинағы 40
2.3. Ағылшын тілін драмалық негізде оқытудың қорытындысы 48
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 59
Қосымша 62
Қазіргі таңда шетел тілі ретінде ағылшын тілін оқытуды жаңа сатыға көтеру отандық педагогикадағы іргелі міндеттердің біріне айналып отыр. Өйткені, елімізде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтың бастамасымен «Үштұғырлы тіл» мәдени жобасын дамыту басымдыққа айналып, соның ішінде жаһандану жағдайында әлемдік интеграцияға кірігу тілі ретінде ағылшын тіліне мән берілуде.Тілдердің үштұғырлығы елдің бәсекелестік қабілетінің көрінісі болып табылады. Жаһандану процесінің күшейіп,әлемдік интеграцияның қарқын алуы дүние жүзіндегі тілдік кеңістіктердің өзгеруіне алып келді. Халықаралық қатынастар, бизнес, туризм, әлемдік экономика, саясат, білім және ғылым салалары, озық ақпараттық-танымдық технологиялар, құқық пен мәдениет салаларының халықаралық аренадағы негізгі қолданыс тілі ағылшын тілі екені айдан анық.[1]
Болашақта елімізді жан-жақты дамытып,дамыған елдермен қарым қатнаста болу үшін біз ағылшын тілін жетік меңгеруіміз керек. Ағылшын тілінің маманы болатын оқушылардың тілді жетік меңгеріп, оны жұмыс барысында сауатты қолдана білуі үшін ағылшын тілі пәні мұғалімдерінің әдістемелік шеберліктерінің жоғары болуы талап етіледі.
Болашақта елімізді жан-жақты дамытып,дамыған елдермен қарым қатнаста болу үшін біз ағылшын тілін жетік меңгеруіміз керек. Ағылшын тілінің маманы болатын оқушылардың тілді жетік меңгеріп, оны жұмыс барысында сауатты қолдана білуі үшін ағылшын тілі пәні мұғалімдерінің әдістемелік шеберліктерінің жоғары болуы талап етіледі.
1.Н.Ә.Назарбаев.Қазақстан халқына Елбасының жолдауы."Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан".-2007.-28 ақпан
2.Кривобоковa И.Я.,Лотарева Т.В. Некоторые приемы oбучения английскoму языку на начальнoм этапе.Инoстранные языки в шкoле.-2005.-№1.-с.22-23
3.Абдуллаева Ұ.,Тіленбаева М. Драматизация әдісінің ағылшын тілі сабағында қoлданылуы.-2005.-№9.-27 б.
4.Макаренко А.С. Коллектив и воспитание личности.М.,Педагогика.-1972.-с.334
5.Қасенова Д.А.Шетел тілін оқыту әдістемесінде коммуникативтік біліктілікті қалыптастырудың артықшылықтары мен принциптері.Республикалық әдістемелік педагогикалық журнал "Мектептегі шет тілі"-2010.-№1.-17б.
6.Fleming,Mike. Drama and language teaching: The relevance of Wittgenstein's concept of language games.-2006.-p.69
7.Klipson- Boiles.S. Drama at primary school level. London: David Fulton.-2003.-p.11
8.Белянко Е.А. Драматизация в преподавании английского языка.Ростов:Феникс.-2013.-с.93
9.Hamilton D. Emsyleod A. Drama in English language teaching. London: Oxford university press.-2003.-p.5
10.Philips S. Drama with children: Resourse books for teachers. First edition. Oxford: Oxford university press.-2009.-p.8
11.Asiemulam L. Drama in education and its effectiveness in teaching a foreign language.-2004.-p.27
12.Mulser Z. Methods and techniques of drama in teaching English language as a second language.-2013.-p.212
13.Wessel Ch. Drama.Oxford. Oxford university press.2002.-p.12
14.Harmer Jeremy. English language teaching practice.Essex:Longman university press.-2001.-p.51
15. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.63
16.Кривобоковa И.Я.,Лотарева Т.В. Некоторые приемы oбучения английскoму языку на начальнoм этапе.Иностранные языки в школе.-2005.-№1.-с.51
17.Melvill M. Learning English language in creative direction.-2003.-p.17
18.Maley A. Duff A. A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge university press.-2001.-p.72
19.Harmer Jeremy. English language teaching practice. Essex: Longman university press.-2001.-p.59
20. Maley A. Duff A. A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge university press.-2001.-p.67-68
21.Hovard G. Teaching be Principles: An attractive approach to language pedagogy. New York: Longman press.-2001.-p.102
22. Stevick E. Drama techniques in teaching for foreign languages Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.85
23.Выготский Л.С. Игры и ее роль в психологическом развитии ребенка. Восросы психологии.-1996.-с.340
24.Gomez I.D. Using drama to improve oral skills in the ESL classroom. International school Journal.-2010.-p.29-31
25.Корнаева З.В. Об отборе коммуникативного минимума для начаоьного этапа обучения в средней школе. Иностранные языки в школе.-2003.-№1.-c.36
26. Guida M. Creating theater in the ESL classroom. The Journal of the Imagination In Language Learning.-2005.-p.3.
website:http://www.njcu.edu/cill/vol3/ratliff.html
27.Витт Н.В. Эмоциональное воздействие речи учителя иностранного языка.Иностранные языки в школе.-2002.-№6.-с.34
28.Бим И.Л.,Биболетова М.З. Возможные формы и содержание курсов обучения иностранным языкам. Иностранные языки в школе.-2001.-№2.-с.3
29.Wessels B.J. Drama. A resource book for teachers. Oxford: Oxford university press.-2007.-p.7
30. Брюсова Н.Г. Английский язык.Учимся и играем на уроках английского языка.-2003.- с.53-56
31.Scott W.A.,Ytreberg L.N. Methods of teaching English to children through drama.-2006.- p.23-28
32.Ахметова Н.К.,Хайдаров Н.Ж. Драматизация какпроцесс обучения.Алма-Ата.Знание.-1995.-с.48
33. West M. English in Three Acts. Honolulu: University Press of Hawaii.-2004.-p.15-19
34. Станиславский Е.В. Театрализованные уроки и внеклассные мероприятия на английском языке: Книга для учителей и воспитателей. М.,- 2006.-с.184
35. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.79
36. Вартакова, В.В. Драматизация как средство развития языкового и творческого потенциала учащихся.-2005. -№3-4, - с.23-24
37. Bolton, G. and Heathcote, D. Teaching culture through drama. Cambridge: Cambridge University Press.-2001.-p.145
38. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.87
39. Wessels, C. Drama. Oxford: Oxford University Press.-1997.-p.56
40. Via R.Teaching English in Difficult Circumstances. London: Longman.-2001.-p.169
41. Wessels, C. Drama. Oxford: Oxford University Press.-1997.-p.62
42. Ishida, M. Improving English Teaching Instruction and Encouraging Students.-2003.-p.136
43.Златогорская, Р.Р. О возможностях нравственного воспитания на уроках иностранного языка.Иностранный язык в школе.- 2003. №6, -с.11-14
44. Құлжанова Н. Ойын мақсатын талдау және ойын мәні. Қазақстан мектебі.-2001-№1.-74б.
45. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-95 p.
46. Конышева, А.В. Игровой метод в обучении иностранному языку./А.В. Конышева.- СП.:КАРО, Мн.: Четыре четверти, -2006.-c.116
47. Via R.Teaching English in Difficult Circumstances. London: Longman.-2001.-184 p.
48. Dougill, J. Drama Activities for Language Learning. London: Macmillan.-2004.-72 p.
49. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge University Press.-2005.-112 p.
2.Кривобоковa И.Я.,Лотарева Т.В. Некоторые приемы oбучения английскoму языку на начальнoм этапе.Инoстранные языки в шкoле.-2005.-№1.-с.22-23
3.Абдуллаева Ұ.,Тіленбаева М. Драматизация әдісінің ағылшын тілі сабағында қoлданылуы.-2005.-№9.-27 б.
4.Макаренко А.С. Коллектив и воспитание личности.М.,Педагогика.-1972.-с.334
5.Қасенова Д.А.Шетел тілін оқыту әдістемесінде коммуникативтік біліктілікті қалыптастырудың артықшылықтары мен принциптері.Республикалық әдістемелік педагогикалық журнал "Мектептегі шет тілі"-2010.-№1.-17б.
6.Fleming,Mike. Drama and language teaching: The relevance of Wittgenstein's concept of language games.-2006.-p.69
7.Klipson- Boiles.S. Drama at primary school level. London: David Fulton.-2003.-p.11
8.Белянко Е.А. Драматизация в преподавании английского языка.Ростов:Феникс.-2013.-с.93
9.Hamilton D. Emsyleod A. Drama in English language teaching. London: Oxford university press.-2003.-p.5
10.Philips S. Drama with children: Resourse books for teachers. First edition. Oxford: Oxford university press.-2009.-p.8
11.Asiemulam L. Drama in education and its effectiveness in teaching a foreign language.-2004.-p.27
12.Mulser Z. Methods and techniques of drama in teaching English language as a second language.-2013.-p.212
13.Wessel Ch. Drama.Oxford. Oxford university press.2002.-p.12
14.Harmer Jeremy. English language teaching practice.Essex:Longman university press.-2001.-p.51
15. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.63
16.Кривобоковa И.Я.,Лотарева Т.В. Некоторые приемы oбучения английскoму языку на начальнoм этапе.Иностранные языки в школе.-2005.-№1.-с.51
17.Melvill M. Learning English language in creative direction.-2003.-p.17
18.Maley A. Duff A. A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge university press.-2001.-p.72
19.Harmer Jeremy. English language teaching practice. Essex: Longman university press.-2001.-p.59
20. Maley A. Duff A. A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge university press.-2001.-p.67-68
21.Hovard G. Teaching be Principles: An attractive approach to language pedagogy. New York: Longman press.-2001.-p.102
22. Stevick E. Drama techniques in teaching for foreign languages Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.85
23.Выготский Л.С. Игры и ее роль в психологическом развитии ребенка. Восросы психологии.-1996.-с.340
24.Gomez I.D. Using drama to improve oral skills in the ESL classroom. International school Journal.-2010.-p.29-31
25.Корнаева З.В. Об отборе коммуникативного минимума для начаоьного этапа обучения в средней школе. Иностранные языки в школе.-2003.-№1.-c.36
26. Guida M. Creating theater in the ESL classroom. The Journal of the Imagination In Language Learning.-2005.-p.3.
website:http://www.njcu.edu/cill/vol3/ratliff.html
27.Витт Н.В. Эмоциональное воздействие речи учителя иностранного языка.Иностранные языки в школе.-2002.-№6.-с.34
28.Бим И.Л.,Биболетова М.З. Возможные формы и содержание курсов обучения иностранным языкам. Иностранные языки в школе.-2001.-№2.-с.3
29.Wessels B.J. Drama. A resource book for teachers. Oxford: Oxford university press.-2007.-p.7
30. Брюсова Н.Г. Английский язык.Учимся и играем на уроках английского языка.-2003.- с.53-56
31.Scott W.A.,Ytreberg L.N. Methods of teaching English to children through drama.-2006.- p.23-28
32.Ахметова Н.К.,Хайдаров Н.Ж. Драматизация какпроцесс обучения.Алма-Ата.Знание.-1995.-с.48
33. West M. English in Three Acts. Honolulu: University Press of Hawaii.-2004.-p.15-19
34. Станиславский Е.В. Театрализованные уроки и внеклассные мероприятия на английском языке: Книга для учителей и воспитателей. М.,- 2006.-с.184
35. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.79
36. Вартакова, В.В. Драматизация как средство развития языкового и творческого потенциала учащихся.-2005. -№3-4, - с.23-24
37. Bolton, G. and Heathcote, D. Teaching culture through drama. Cambridge: Cambridge University Press.-2001.-p.145
38. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-p.87
39. Wessels, C. Drama. Oxford: Oxford University Press.-1997.-p.56
40. Via R.Teaching English in Difficult Circumstances. London: Longman.-2001.-p.169
41. Wessels, C. Drama. Oxford: Oxford University Press.-1997.-p.62
42. Ishida, M. Improving English Teaching Instruction and Encouraging Students.-2003.-p.136
43.Златогорская, Р.Р. О возможностях нравственного воспитания на уроках иностранного языка.Иностранный язык в школе.- 2003. №6, -с.11-14
44. Құлжанова Н. Ойын мақсатын талдау және ойын мәні. Қазақстан мектебі.-2001-№1.-74б.
45. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge: Cambridge University Press.-2005.-95 p.
46. Конышева, А.В. Игровой метод в обучении иностранному языку./А.В. Конышева.- СП.:КАРО, Мн.: Четыре четверти, -2006.-c.116
47. Via R.Teaching English in Difficult Circumstances. London: Longman.-2001.-184 p.
48. Dougill, J. Drama Activities for Language Learning. London: Macmillan.-2004.-72 p.
49. Maley A. Duff A. Drama techniques: A resource book of communication activities for language teachers. Cambridge University Press.-2005.-112 p.
Мазмұны
КІРІСПЕ 4
1.БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ДРАМАНЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 6
1.1.Ағылшын тілін үйретуде драмалық әдісті қолданудың тиімді жақтары 6
1.2. Ағылшын тілін оқытуда драмалық әдісті жүзеге асыру жолдары 14
1.3. Ағылшын тілін үйретуде қолданылатын драмалық әдістерге арналған оқулықтарды талдау 19
2.АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА ДРАМАҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ТӘСІЛ МЕН ДӘСТҮРЛІ ТӘСІЛДІ ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ 32
2.1 Ағылшын тілін оқытуда қолданылған драмалық әдістер мен тәсілдер 32
2.2. Ағылшын тілін оқытуда драмаға негізделген сабақ жоспарлары мен жаттығулардың жинағы 40
2.3. Ағылшын тілін драмалық негізде оқытудың қорытындысы 48
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 59
Қосымша 62
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда шетел тілі ретінде ағылшын тілін оқытуды жаңа сатыға көтеру отандық педагогикадағы іргелі міндеттердің біріне айналып отыр. Өйткені, елімізде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтың бастамасымен Үштұғырлы тіл мәдени жобасын дамыту басымдыққа айналып, соның ішінде жаһандану жағдайында әлемдік интеграцияға кірігу тілі ретінде ағылшын тіліне мән берілуде.Тілдердің үштұғырлығы елдің бәсекелестік қабілетінің көрінісі болып табылады. Жаһандану процесінің күшейіп,әлемдік интеграцияның қарқын алуы дүние жүзіндегі тілдік кеңістіктердің өзгеруіне алып келді. Халықаралық қатынастар, бизнес, туризм, әлемдік экономика, саясат, білім және ғылым салалары, озық ақпараттық-танымдық технологиялар, құқық пен мәдениет салаларының халықаралық аренадағы негізгі қолданыс тілі ағылшын тілі екені айдан анық.[1]
Болашақта елімізді жан-жақты дамытып,дамыған елдермен қарым қатнаста болу үшін біз ағылшын тілін жетік меңгеруіміз керек. Ағылшын тілінің маманы болатын оқушылардың тілді жетік меңгеріп, оны жұмыс барысында сауатты қолдана білуі үшін ағылшын тілі пәні мұғалімдерінің әдістемелік шеберліктерінің жоғары болуы талап етіледі.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Шет тілін оқыту әдіснамаларының ішінен ағылшын тілі сабағында драма әдісін қолданудың маңызы мен тиімділігі өте зор. Бұл әдістеменің негізі оқытушының оқу процесінің басқарушысы ретінде, барлық жағдайды ескере отыра, білім алушының белгілі бір бағыт бойынша жұптық жұмыстар жүргізуі, бір-бірімен ақпараттармен ауысып, алға қойған мақсатқа жету үшін, сабақ барысының жан-жақты қарастырылғанын ескеру болып табылады. Драманы сабақта қолданудың бір аспектісі "оқытушылар оқушыларды жаңа идеяларды шығарып және оларды біріктіруге, сонымен қатар өз кейіпкерлері мен жағдайларын арқау етіп өздеріне және басқаларға мағыналы болып келетін қойылым құру әрекеттеріне ынталандырады" [2,22-23]. Драмада тақырыпқа сай жаттығулар тобын елестету оңайырақ. Рөлге бөлініп ойнау, диалог, ойдан құрастыратын ойындар секілді жаттығулар оқушыларға мағыналы мәнмәтінде алған білімдерін пайдалануға жағдай жасайды. Өзінің болжауға келмейтін табиғатына байланысты драма сыныпқа күлкілі және ләззат алатын сәттерді көрсетеді және жаңа материалды түсінуге әрі жаттап алуға мүмкіндік береді. Драма тәсілі түсіндіру арқылы үйренуге өте қиын болып келетін прагматикалық мақсатпен оқушыларға оқып жатқандарын өмірде қолдануларына жол ашады. Оқытушы оқушыларды ортаға шығара отырып және оларға сол тілмен жұмыс жасауға орын қамтып, рахаттанарлық, есте қаларлық, тұрақты түрде түрленіп отыратын әдісті ұсынады [3,27].
Оқу үрдісінде драма оқытудың әрі формасы, әрі әдісі де болып табылады, сол себепті драмалық ойын әрекеті оқытушы мен оқушының іс-әрекетінің бірлескен, өзара байланысты технологиясының дидактикалық категориясы ретінде де қарастырылады.Бұл әдіс арқылы оқыту оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып қана қоймай,өз ойын, пікірін, көзқарасын білдіруге, екінші бір адамның жауабын тыңдап, оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттықтырады.
Зерттеудің мақсаты. Ағылшын тілі сабақтарындағы драма арқылы оқыту әдісін теориялық тұрғыдан негіздеу және оны тәжірибелік-экспериментте тексеру арқылы қорытынды шығарып, тиімділігін анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
-білім беру саласындағы драма әдісінің теориялық негіздерін зерттеу;
-ағылшын тілі сабағында драма әдісін қолданудың маңызы мен тиімді жақтарын қарасыру;
-ағылшын тілін оқытуда драмалық ойындарды қолдану ерекшеліктерін қарастыру;
-мектептегі ағылшын тілі сабағында драмалық ойындарды қолданып оқушылардың ой-өрісін дамытудың әдістемесін жасау, оның тиімділігін тәжірибелік эксперимент арқылы тексеру.
Зерттеу жұмысының нысаны. Ағылшын тілін меңгеруші оқушылардың білімін драмалық әдіс арқылы жетілдіру процесі.
Зерттеу пәні. Ағылшын тілі сабағында оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып,тілдік дағдыларын қалыптастыруда драмалық әдісті қолдану тәсілдері.
Зерттеу әдістері: ғылыми-әдістемелік және психологиялық-педагогикалық әдібиеттерді талдау; практикалық тәжірбиені зерттеу;бақылау;сауалнама жүргізу;тестілеу;психологиялық-педа гогикалық эксперимент.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Бұл жұмыста ағылшын тілі сабағында драма әдістерін қолданудың тиімділігі мен ерекшеліктері қарастырыла отырып, драмалық ойындар арқылы оқушылардың белсенділігін, пәнге деген қызығушылығын арттыру, білім сапасын көтеру және драмалық ойындардың тәрбиелік мақсатын анықтау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Ағылшын тілін оқытудың мақсаттары мен міндеттері, оқушылардың физиологиялық, психологиялық ерекшеліктері, ағылшын тілін оқытуда оқушыларға қарым-қатынастық біліктілігін қалыптастыру, дамыту керектігін және сабақты қызықты өткізудегі факторлар, әдіс-тәсілдерді қолдану керектігін қарастырады.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Ағылшын тілін оқытуда драмалық ойын әрекеттерін ұйымдастырудың жолдары.
Зерттеу жұмысының құрылымы.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ДРАМАНЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1.Ағылшын тілін үйретуде драмалық әдісті қолданудың тиімді жақтары
Қазіргі таңда ағылшын тілін үйретудің көптеген әдістері мен тәсілдері бар. Сонымен қатар, түрлі зерттеушілердің қорытындысы драманың аса тиімді тәсіл екендігіне келіп тоқтамақ. Сабақ барысында оқушылардың қызығушылықтарын ұстап қалу ағылшын тілі мұғалімдерінің негізгі мақсаты. Алайда,көпшілік мұғалімдер драма жаттығуларының құнды екендігін біле бермейді. Мысалы, аталмыш жаттығулар оқушылардың өз-өзін бағалау деңгейін, тіл деңгейін көтеруге мүмкіндік беріп қана қоймай, өз ойларын ұшқыр әрі шығармашыл тұрғыдан жеткізе алуын қалыптастырады. Бұндай типтес жаттығулар тұлғаның қоғамға деген икемін арттырып, оқушылардың мәдениет тұрғысындағы білімін көбейтуіне қызықты түрде, яғни драмалық тұрғыдан жол ашады [4,334].
Алдымен "драма" деген не. Драма дегеніміз - елестету арқылы өзіңнен басқа белгілі бір жанды немесе жансыз заттың образына, күйге еніп жасалатын әрекет. Ол адамды кез келген жерге немесе кез келген уақытқа ой сарынында және сезім сарынанда алып барады. Драма тек қиялмен немесе елеспен шектелмейді, ол қатысушылардың қорқыныш сезімі, көшбасшымен, я болмаса мұғалімнің нұсқауымен шектелуі мүмкін.
Негізінде, драма әрқашан бізді қоршап тұрады. Ол тек қана театрдың төрт қабырғасында, адамдар шоғырында орналасқан жоқ. Әрине, өздігінен өмір секілді, драма да кішкене бөлшектерден тұрады. Бүгінгі таңда немесе өткен шақта ұстаздар бұл әдісті драма екенін өздері мойындамай-ақ сабақ барысында қолданып жүрген немесе қолданған болар. Сабақ беру және үйрену процесінде драма басқа әдіс-тәсілдердің ішінде ерекше біреуі болып табылады. Себебі оның айқын педагогикалық мақсаты бар. Ол мақсат қатысушылардың жеке және қоғамдық дамуына негізделеді [5,17].
Білім берудегі драма театрдағы қолданылатын әдістермен, құралдармен әрекет етеді. Дей тұрғанмен де, театрдағы қойылымның негізгі мақсаты көрермендердің көңілінен шығу болса, сынып қабырғасындағы драмалық қойылым бұл мақсат оқушылардың ағылшын тілін жетік меңгеруіне аударылмақ [6,69].Оқу барысында драма нұсқамасы бойынша бірнеше жолдармен жүзеге аса алады. Бірақ шет тілін үйретуді драма арқылы жүзеге асырудың ең тиімді жолы оны жұмыстың әдісі ретінде қарастыру болып табылады.Драма қатысушылардың тәжірибесіне, олардың іс-әрекетті орындауына тікелей байланысты. Сондықтан ол оқушының тұлғалық қасиетін, шығармашылықты, әсерленгіштікті және қоғамшылдықты дамытады. Оқу процесінде қолданылған драма қиял әлеміне сапар шегу мүмкіндігін, түрлі рөлдерді ойнау, өздік ашулар, яғни жаңалықтар жасауды, жаңа нәрселерді жасап көру, өз тәжірибесі арқылы жаңа әрекеттерге үйрену сынды мүмкіндіктермен қамтамасыз ете отырып, қоршаған орта шындығына деген қарым-қатынас пен өз орнын табуға себеп болады. Клипсон-Бойлес [7,11] көптеген оқытушылар драманы көп адамдың қатысуын талап ететін және айтарлықтай зиян әкелетін ойраңдатушылыққа әкеліп соғатын әдіс деп ойлайтындығын атап өтті. Десек те бұл шындыққа жанаспайды. Драма үшін көп жан толғанысы не болмаса арнайы сахана керек емес. Сондықтан ең кішкентай қойылым, ең аз дәрежедегі сезінушілік те драма болмақ.
Сонымен, драма аз уақыт аралығында қойылуы да мүмкін. Ол сабақты түрлендірудің бір амалы бола алады. Осы тұрғыдан, тәжірибелі ұстаз драманы пайдалана отырып, тілді үйрету мен оқушылардың өз тәжірибесін ұштастыра алады. Осындай сабақтың болмысы тиімді оқу жолында уәждемелі және ұнамды болмақ.
Мектептерде драманы сабақ беру барысында қолдану жаңа түсінік емес. Шет тілін үретуді драмаластыру әдіс ретінде ең алғашқы рет Англияда бастау алды. Питер Слейд және Брайан Уэй осы тәсілді мектеп қабырғасында бірінші болып қолданғандар ретінде есептеледі [8,93]. Олардың драмаластыру идеясы, оқушылардың шығармашыл тұлғалар ретінде қалыптасуының құралы ретінде деген тұжырымы ары қарай бұл арнадағы әдістемелік теориялардың жалғасын табуына зор әсерін тигізіді. П.Слейд және Б.Уэй ойынша дәстүрлі мектеп жаттығулары балалардың табиғилығы мен шығармашылығын бұзады. Олардың драмаластыруға негізделген жаттығулары оқушыларды елестетуге, сезімін дамытуға, дене қимылын, ымдауды қолдануға бағытталған. Ал тапсырмалары болса шын өмірдегі коммуникативтік жағдайлардағы тілдік қарым-қатынасқа ықпалы бар деп қарастырылады.Біріншіден, драманы сабақ үстінде қолданудың мақсаты қойылымдық іскерлікті арттыру емес екенін айқындап алғанымыз жөн. Оның негізі ол түрлі салаларға бейімдеп, оларды біріктіре алуында жатыр.
Драма мен шет тілін үйрету арасындағы байланыс шет тілін үйретуден бақылана алатын тиімділіктен бастау алады. Гамильтон және Маклеод бұл байланысты былайша сипаттайды: "Тіл мұғалімдеріне көптеген сөйлесу жолдарын бір мезетте ұсынатын әдістен басқа әдістер жоқтың қасы. Мысалы, монологтар, жұптасып сөйлесу, рөлге бөлініп ойнау, топтық талқылаулар, баяндаулар, басқа да ынталандыру сұрақтарына жауап беру, мәселені шешу, сценарийді дамыту, сезімді әрекет арқылы көрсету,түсіндіру, шағымдану, мадақтау, көндіруге келіспеу, кешірім сұрау, өтіну, бір сөзбен алғанда тілдік функциялардың барлығын дерлік қамтиды",-деген болатын [9,5].Сонымен қатар драма міндетті түрде тілдің функцияларын, грамматикалық құрылымдарды немесе белгілі бір сөздік қорды машықтандыруға міндетті емес. Ол оқу аралық сабақ бергенде, яғни тақырыптар шет мәдениеті мен басқа да мектеп пәндерімен байланысты болса, оңай және ең тиімді түрде қолданыла алады. Филиптың ұсынғанындай, ұстаз драманы алға тарта отырып, басқа пәндердің тақырыптарын қамти алады,балалар тарих сахнасында орын алған жайтты көрсете алады, немесе олар оқу бағдарламасындағы тақырыптармен, идеялармен, мәселелермен, мысалы,табиғатқа деген құрмет пен жол қауіпсіздік ережелерімен жұмыс жасай алады [10,8]. Жоғарыда атап өткеніміздей, оқытуда қолданылған драманың көптеген жақсы жақтары бар. Оның тәсілдері мен техникасы ұстаздар қауымын оны қолдану жолында ынталандырады.
Алдыңғы бөлімде көргеніміздей, драманың анықтамасы "елестетіп көрейік" сөзімен дәлме-дәл келеді.Қытайдың "Естігенімді ұмытамын, көргенімді есте сақтаймын, істегенімді түсінемін",-деген көне мақалын негізге алсақ, біз драманың оқу үрдісіне тәжірибе мен белсене қатысу арқылы әкелетін жақсы әсерін толықтай түсінеміз.Түрлі білгір мамандар, мысалы Дьюей, оқу процесіндегі драманы "істеу арқылы үйрену" десе, басқалары, яғни Болтон, драманы қолдану жолы "драмалық сомдауға" үйрету дейді.Болтонның айтуы бойынша,драма жолымен үйрену өте маңызды дәрежеде жаңадан көмкеру іспеттес,яғни оқушының санасындағы бар білімі жаңа перспективалармен алмаспақ. Сонымен қатар, ол оқу орындарының оқушылардың табиғи түсінушілігін қалыптастыруда көмегін тигізбейтінін атап өтті.Болтон драма оқушыларға мына заманауи қоғамда қарым-қатынас қиыншылықтарын жеңе білуге көмектесе алады деп ойлайды.
Асимуламның айтуынша ағылшын тілін шет тілі ретінде оқытудың сәтті болу болмауы мұғалімнің сабақ өткізу шеберлігінде жинақтаған әдіснамалық жұмысына байланысты [11,27]. Ол айтқандай, бұрыннан бергі және қазіргі таңда да көрініс беретін негізгі күрделі мәселе мұғалімдердің грамматикаға көп мән беруінде жатыр. Себебі ұстаздар қауымы бұл жолдың ең тиімді екеніне сенеді. Бұл идеяға қарсы, Асимулам бұл әдіске зақым келеді дейді. Өйткені тәлімгерлердің тілді шынайы жағдаяттарда үйренуге мүмкіндігі жоқ, себебі олардың қарым-қатынас аясы шектеулі. Мунзер дәстүрлі ағалшын тілін үйрететін сабақ пен драма техникасымен оқитын сабақтарды алып салыстырады [12,212].Оның бақылауынша дәстүрлі ағылшын тілі пәні оқушыларға тілді сенімді қолдануға және оны шапшаң пайдалану қабілетін арттыруға мүмкіндікті қанағаттандырарлық дәрежеде бермейді. Ал келесі баламалы әдіс, яғни драма арқылы сабақ беру тыңдалымға жақсы жағдай жасайды және оқушыларды тілге бейімдеп немесе оларды өз тілінің элементтерін қолдануға мәжбүрлейді. Қорытындылай келе, драма техникасын ағылшын тілі пәні сабақтарында қолдана отырып, оқушылар тілді санауи және дұрыс түрде үйрену мүмкіндігіне қол жеткізе алады. Ал бір қалыптағы дәстүрлі жолмен ағылшын тілін үйрету кәдеге жарамайтын және сабақ кестесі зерігетін болып табылады.
Әдеттегі ағылшын тілі сабақтары мен драма техникасын қолдану арқылы үйрету сабақтарының айырмашылықтарына байланысты Уэссельс коммуникация дағдысын ерекшеледі [13,p.12]. Оның пайымдауынша "шынайы қарым-қатынас" қоршаған ортаны, сезімдерді, қатынастарды, дәрежені, дене қимылын және тағы басқа паралингвистикалық құрылымдарды негізге алады. Алайда, көптеген сыныптық тәжірибелерде немесе презентацияларда дәл осы шынайы қарым-қатынасқа мән тұрғылықты дәрежеде берілмейді. Көп оқушылар сыныптан тыс жағдайларда тиісті дәрежеде қарым-қатынас жасай алмайды немесе қиналады. Драманы қолдану шынайы қарым-қатынастың біршама аспектілерін қамтар еді.
Шет тілін үйретудегі драманың қамтамасыз ететін тиімді жақтары:
1. Бүкіл сыныпқа ортақ болуы. Драманың ең маңызды ерекшеліктерінің бірі, Алдаверо айтпақшы, ол оқушыларға тек ағылшын тілін үйретіп қана қоймай,сонымен бірге сөздік қорды дамытуға мүмкіндік береді. Бұл кез келген деңгейдегі оқушыларға, яғни ағылшын тілін ұшқыр білетіндерге және ағылшын тілін бірінші рет қолданып тұрған сөйлеушіге де тиімді. Бір жаттығу түрлі деңгейлерде қолданыла алатын болғандықтан, оқушылар оны бір уақыт мезетінде пайдалануға ерікті. Драма әдісті қолдану барысында оқушылар барлық мүмкіндіктерді қолданады (көру, есту, дене қимылы) және сол тіл әр оқушыға ең дұрыс жол арқылы түсінікті болады.
2. Үміттендіруші және ынталандырушы. Филипс драма жаттығулары тілді үйренушілер мен үйретушілерді қызықты тәсілдермен ынталандыратындығын айтады. Алдыңғы бөлімде айтылып кеткендей, драма - әр адам өмірінің бөлігі және бұл тілді меңгеруді белсенді процеске айналдыруға мүмкіндік бере алады. Себебі, драмамен біз бір уақытта ойнай, қозғала, әрекет ете аламыз. Джереми Хармер ынталандыруды "адамды белгілі бір мақсат үшін итермелейтін ішкі қозғаушы күштің бір түрі " дейді [14,51]. Драма оқушыларға әрекет арқылы, яғни "тәлімгерлердің тәжірибе процесіне енуі арқылы білімге жетуіне" кең жол ашады.Бұл механикалық тұрғыда жаттағаннан гөрі жақсырақ.Оқушының ынтасын алар болсақ, ол екі түрге бағытталады: сыртқы және ішкі. Сыртқы түрге біршама сыртқы факторлар әсер ете алады. Мысалы, қоғам, отбасы немесе замандастар қатынасы. Ал,ішкі түрге сынып ішіндегі оқиғалар әсер етеді:мысалы, оқушылар қатысатын оқытушының әдістері немесе жаттығулары.Сонымен қатар, Хармер ұсынысы бойынша, егер біз "оқушыларды сабаққа енгізе білсек немесе олардың қызығушылықтарын арттыра алсақ, қатысуға ынталандырсақ, олардың сабаққа деген қызығушы- лығын қалыптастыруға көмектескен болар едік",-дейді. Драманы қолдану оқытушылар тұрғысынан оқытушылардың ішкі ынтасын арттыруға қолданатын тәсілі екені күмәнсіз. Ол оқытушы мен оқушы арасында жақсы қарым-қатынас болуының бастамасы ғана емес, сонымен қатар ол барлық студенттерді бүкіл уақытта сезімде ұстап тұрады. Драма үшін ынталандыру керек емес, себебі, жеке процеске кірігуден қияли түрде ләззат алынады [15,63]. Малей және Даф түсіндірмекші,"драма жаттығулары міндеттеуден келетін селқостық, ұялшақтық пен зерігушіліктен құтылуға көмектеседі". Малей мен Даф тағы бір драманың ынталандыру сипатын атап өтті. Ол драманың жан-жақтығында және кездейсоқтығында.Егер драма ынталандырушы болса оның себебі ол сыныптың күллі адамзат қорын өзіне тарта алады және қай уақытта қолданылса да аталмыш техника белгілі бір жолмен әртүрлі әрі бірегей нәтиже бере алады. Драма толық дәрежеде іс-әрекет арқылы үйрену түсінігін қамтиды. Ол тек оқушылар тұрып, дүниенің жаңалықтарын өз тәжірибелері арқылы ашыңдар деп сұралғанда ләззат алу тұрғысынан ғана ынталандырмайды, сонымен қатар белсенді қатысу когнитивтік процеске, мысалы жаттау қабілетін арттыру немесе мәліметті есте көп уақыт бойы ұстауға жол ашады.
3. Оқушылардың ойлау және елестетуін ынталандырушы. Драма адамның елестетуін тұрақты түрде талап етеді. Ол оқушының тиімдірек түрде ойлануын артырады [16,51]. Ол балалардың шығармашылығын және елестету қабілетін дамытады. Себебі, ол оқушылардың күнделікті керегіне жатпайтын тілді қолдануына мүмкіндік жасайды. Катц бойынша оқушылар драманың рөлдеріне, яғни образдарға кіре алса, олар ойлаудың биік деңгейіне жетеді, мысалы, ойлап табу, ойдан шығару, толғану, қорытындыға келу, анализдеу, кемелдену және пікір айту.
4.Ауызша қарым-қатынасты дамытуы. Алдында айтып өткендей, "шынайы қарым-қатынас" орнату маңызды болып табылады, себебі, ол түрлі аспектілермен жүзеге асады. Мельвиль драма табиғи, кенеттен туатын ауызекі ағылшынды қалыптастарып, грамматикалық тұрғыдан қатесіз және дұрыс тілді қолдануға көмектеседі дейді [17,17].Себебі ол орынмен және күймен анықталады. Гудвин бұл дыбыстарды шығаруды үйретуде ерекше тиімді құрал деп ой қосады. Өйткені, түрлі қарым-қатынастың компоненттері біріккен түрде пайдаланылады.
5.Сөздік қорды арттыру мен тілдің құрылымын үйренуге тиімді. Малей мен Даф драма тілдің құрылымы мен сөздік қорын жаттау мақсатында колданыла алатындығын айтады. Және осы драма мәліметті қайталау және бекіту үшін тиімді техника болып табылады.
6. Сезімдік және тұлғалық тұжырымдамалар. Малей мен Даф бойынша драма техникалары ұмытылған тілдік сезімдік мазмұнды алға тартады [18,72]. Бұл техника тұлғаны бүкіл жақтан дамытады; ол оқушылардың тілді кенеттен пайдалануы үшін қажетті сенімділікті және өзін-өзі бағалау деңгейін жоғарылатуға сеп болады. Белгілі бір рөльге ие бола отырып, оқушылар образға ене алады, өз ұялшақтықтарын доғарады. Ойын барысында оқушылар топтық жұмыс істеуге және әрдайым талқылауға, келісімге келуге, бір-бірін тыңдауға, бір-бірінің ұсыныстарын бағалауға міндетті болғандықтан, олар басқалармен бірге сезімдерін бөлісе отырып, жақсырақ сұхбат құрушы бола алады.
7.Мәнмәтіннің мағынасы түсіну
Дискурстың мәнмәтінін дұрыс түсіну - толықтай мағынаны түсінудің ең маңызды элементтерінің бірі. Хармер айтқандай, тілдік мағына оның, үлкен дискурстың, қай жерінде пайда болатынына байланысты, солайша тілдің түрлі элменттерінің реттілігіне байланысты, қайсысы бірінші және қайсысы келесі болатыны. Басқаша айтқанда, айтушылар мен тыңдаушылар тек сөздер мен грамматиканы дұрыс қолдануы міндетті емес, сонымен қатар олар өз пікірін толықтай әрі нақты түрде айта алуы тиіс"[19,59]. Егер оқытушы оқушыларға мағынаны едәуір үлкен көлемдегі мәнмәтінде алға тартса, драма бұл ретте жұмыс істеудің мінсіз тәсілі болып табылады. Басқарылатын тәжірибе секілді емес, оқушылар "тілді тек тәжірибе үшін емес, шынайы мағынада қарым-қатынас жасау үшін қолдану" барысында өздігінен шынайы қарым-қатынасқа кірігеді. Осылайша, олар табиғи жолмен дене қимылын, сөйлеп жатқанда тоқтаулар қолданып, сезімдерін көрсетіп және өзара қарым-қатынас жасау арқылы өз коммуникативтік құзіреттерін дамытады.Филипс екінші тілді үйретуде дараманы қолдануды қолдайды, себебі ол балаларға тілдік қоры шектеулі болғанына қарамастан таңбалы тәсілмен, мысалы, дене қимылдары, бет әлпеті арқылы, сөйлеуге және араласуға жағдай жасайды. Сонымен қатар, оқушылардың ойын тілдік элементтерде емес, драмада ойнауда шоғырландыру оларға сөйлеу үшін табиғи және мақсаттандырылған қажеттілік қалыптастырады. Малей мен Дафтың суреттеуі бойынша, "сөйлеуге құлқысы жоқтық немесе көбіне не айту керек екендігін білмеу секілді мәселе орын алмайды; себебі жаттығу сөйлеуді талап етеді" [20,67-68]. Осы оқытушыларға сүйенсек,драма техникаларының жеке оқушыларды қызықтыратын өзіндік құны бар.Нәтижесінде, оларды әрқашан ойын дұрыс жеткізу қажеттігін білдіреді.
8.Стильдер мен түрлі мәліметтерді үйрету
Джереми Хармер Нейролингвистикалық программалау мен түрлі парасаттар теорияларын негізге ала отырып, былай деп сөз қозғайды: "кез келген сыныпта оқу стильдері мен талғамы түрлі дара тұлғалар болады. Ол дегеніміз, дара қажеттіліктері мен айырмашылықтарына байланысты біз оларды әртүрлі типтегі жаттығулармен қамтамасыз етуіміз керек". Осындай сынып драма жұмысын қолдануға мінсіз орта қалыптастырады. Ол орта ынталандырудың және адам парасатының барлық түрлерін қамтиды. Нейролингвистикалық программалау теориясы басқа оқыту теорияларына оқушылар үйрену барысында ұнататын және олардың өз стильдерін анықтайтын түрлі ынталандыруларды таныстырады.Осы тұжырымға байланысты, оқушылар өз арасында көзбен шолып байқайтын, яғни суреттерге, жазбаша мәтінге,диаграмаларды тез ұғатын; аудитория оқушылары, аудиториялық, мысалы дәстүрлі лекция оқу немесе музыка тыңдау арқылы ұғатын; және кинэстетикалық оқушылар болып бөлінеді. Соңғысы үйрену жаттығуларын тез түсінеді. Олар мәліметті ғылыми лабороторияда, драмалық қойылымда, пародия, саяхатқа шығу, билеу немесе басқа жаттығулар барысында шапшаң сіңіреді. Кинэстетикалық оқушылардың сан жағынан басым болуына байланысты, білім беру өмірмен байланысты тәсілге айналуда; қулық әрекеттер мен басқа да `бутафория' барлық мектеп пәндеріне дене шынықтырудан бастап тілдік өнерге дейінгі барлық мектеп пәндерінде енгізілуі тиіс. Оқушылардың оқу барысында даралықтарын қамтитын басқа негізге алынатын тұжырымдама - Түрлі Парасаттар теориясы. Алғашқыда бұл тұжырымды 1980 жылы Американдық психолог Говард Гаднер таныстарған болатын [21,102].Оның теориясына сүйенетін болсақ, әр адам түрлі парасат иесі. Парасат ұғымы дегеніміз - белгілі бір мәдениетте немесе қоғамда туындайтын мәселелерді шеше білу қабілеті. Мәселелерді шеше алу қабілеті адамға мақсатқа жету және мақсатқа дұрыс жетуге мүмкіндік береді. Кез келген дара адам келесі жеті парасат түрлерінің бірінде әдеттен тыс білгерлігін көрсете алады: музыкалық, дене-кинэстетикалық, логикалық-математикалық, лингвистикалық, кеңістіктік, тұлғааралық; бірақ әдетте бір адамның өзі аталған парасат түрлерінің бірнешеуін иемденеді. Оқытушының міндеті оқушылардың парасатын дамытуына жағдай жасайтындай етіп, алуан түрлі оқыту жаттығуларын ұйымдастыру. Драманың ынталандырудың барлық салаларын қамтитынын ескерсек, мысалы көзбен көру, аудиториялық, кинэстетикалық, және оның оқушылардан белсенді түрде мәселелер шешу мен шындықты ашуын негізге алсақ, білім беру процесінде ол орны толмастай тиімді тәсілдерге жататынын түсінеміз.
9.Сенімділіктің пайда болуын қамтамасыз етеді.
Екінші тілді үйренудегі Стефен Крашенның теориясы оқытушылар шет тілін үйрету кезінде негізге алуы тиіс бес болжамды алға қояды. Оқытушыларға драманы сабақ кезінде қолдануға жағдай жасау сенімділіктін пайда болуын қамтамасыз етеді.Бұл болжам Крашенның бірнеше `әсершіл түрліліктер' екінші тілді үйренудің табылмас құралы деген пікірін растайды. Аталмыш түрліліктер ынтаны, өзіне деген сенімділікті және мазасыздықты, қорқынышты қамтиды. Крашен жоғары ынталы, өзіне-өзі сенімді, жақсы елестету қабілетіне ие және бойын мазасыздық пен қорқыныш сирек билейтін оқушылар екінші тілді анағұрлым сәтті үйренуге бейім келетіндігін қозғайды. Төмен ынта деңгейі, өзін-өзі төмен бағалау, ұдайы мазасыздық пен қорқыныш әсершіл сүзбені жоғарылатып,түсінікті, яғни көкейге қонымды мәліметке күрмеу болатын `ақыл-ой блогын' түзеді. Драма оқушыларға шет тіліне деген және қате жасауға деген қорқыныш сезімімен күресуге көмек береді. Ол сөйлеу үшін тек тілге деген шоғырландыруды емес драмаға көңілді көбірек бөліп, табиғи қажеттілікті қалыптастырады. Қорытынды лингвистикалық нәтижеге емес, шығармашыл процеске көбірек көңіл бөле отырып,оқушылар тілді саналы емес дәрежеде үйреніп алады. Малей мен Даф айтпақшы, "кез келген оқушыға шектеулер қойылмайтын, қорқынышсыз немесе мазасыздық бойын алмайтын ортада тілді машықтандыру үшін белгілі бір уақыт керек. Оқушылар тілді қолдануда тәуекелге барулар үшін, мысалы, сөздерді қиыстыру жолдарын қарастыру, өз білімдерінің осал тұстарын байқауға, кездейсоқ мүмкіндіктерді қажет етеді". Оқушыларды осындай ерікті мүмкіншіліктермен қамтамасыз ету үшін драманы сабақ беру кезінде қолдана отырып мұғалімдер қауіпсіз және ыңғайлы атмосфера қалыптастырады. Ондай жерлерде оқушылар үйреніп жатқан тілде сөйлеуден үрейленбейді.Бұл стресстан азат, қызықты сабақ беру оқушылардың ұялмай сабаққа қатысуына жолын ашады [22,p.85].Сонымен қатар, бұл оларға шет тілінде сөйлеу барысында пайда болатын психологиялық қиыншылықтарды жеңуге көмектеседі.
10.Психологиялық жағынан тиімді жақтары
Чарлин Уессельс оқу процесіндегі драмаға және одан оқушылар үйренуде, тұлғалық қасиеттерін дамытуда алатын пайдалы жақтарына ең таңдамалы анықтама береді. "Егер ағылшын тілін үйренуші `Соқыр адам кім?' деген сұрақ қойса, сіз қарапайым түрде жауап бере аласыз, `Соқыр адам - көре алмайтын адам'. Бірақ егер сіз `Көзіңізді жұмып, сізге қарама-қарсы тұрған партаның үстіндегі қаламды тауып көріңіз' дегенде, сіз оны шынайы тәжірибеге, яғни соқыр болып көру процесіне жұмылдырған болар едіңіз. Осылайша оқушыны тек зияткерлік тұрғыда ғана емес, эмоционалды түрде қанағаттындырар едіңіз. Мүмкін оның бойында соқыр жандарға деген аяушылық сезімін тудырар едіңіз. Дереу тәжірибе нәтижісінде ол сөздің мағынасын жадында сақтауға анағұрлым бейім келер еді." Драма адамзат шындығының тура тәжірибесін беретіндіктен, оқушылар алдымен өздерін, содан соң басқаларды тануға көшеді. Олар түрлі қоғамдық рөлдерді жасай отырып және `Ол не жайлы ойлап отыр?' `Ол не сезінеді?' `Оның орнында болсам менің сезімім қандай болмақ?', т.б. сұрақтарын қою арқылы аяушылық сезімін дамытады. Гамильтон және Маклеод драманы қоғамдық үйрену процесі ретінде суреттейді: "Басқалармен қарым-қатынасты қамти отырып, драма қоғамдық және бейімдеушілік қасиеттерін арттырады. Өз кезегінде ол қасиеттер шет тілін үйрену процесін нәрлендіреді. Оқушылар өзін-өзі тануға, және қоршаған ортаға деген өз қарым-қатынастарын тануға қуаттайтын және байытатын мүмкіндікке ие." Жалпылай айтқанда оқу процесінде қолданылатын драманың ең басты мақсаты оқушының тұлғалық және қоғамдық аспектілерін дамыту болып табылады. Драма шығармашылықты, көз алдына елестету және сыни ойлау жолдарына оқушыларға жиі түрлі мәселелерге шешім табу арқылы мүмкіншілік береді. Сонымен қатар ол оқушының өзін-өзі бағалауын және сенімділігін арттырады. Себебі оқушылар көрермедер алдында, көрермендер қатары тек олардың өз сыныптастары болғанына қарамастан, қойылымға қатысады. Ең маңыздысы, драманы оқу үрдісінде кәдеге асыру шығармашыл және қоғамдық сезімтал тұлғаларды қалыптастырады.
Выготский балалардың драма арқылы сабақ оқуды жақсы көретіндіктерін анықтады [23,340]. Драма оқушылардың шығармашылығын, ынтасын, ағылшын тілі аясындағы білімін арттырады. Балалар өздерінің түрлі парасаттарын дарама көмегімен дамыта алады. Драманың тағы бір жақсы жағы контекстті оқырмандарға тыңдалым және сөйлеу арқылы жүзеге асыруға мүмкіндік береді және тілді қолдануды мағыналы, механикалық етіп әкеледі. Бұл ағылшын тілін екінші тіл ретінде үйренуге қолайлы педагогика болып табылады [24,29-31]. Гомез ағылшын тілі шаршататын және бір сарынды болғандықтан оқушылар жалығып кететіндігін көрсетті. Драма жаттығулары мақсатқа жету жолында оқушыларға әрекет пен көңіл көтеруді қамтамасыз етеді. Оқушылар тек қана көңіл көтермейді, сонымен қатар олар хикаяны, әңгімені қимыл арқылы орындайды, ағылшын тілінің акцентін, дауыс ырғағын, екпінін дұрыс түсіруге тырысады. Драма оқушыларға мақсат мазмұнын таңдауға, олардың назарын аударуға немесе жаңа сабақты қорытындылауға көмектеседі."Драманы сабақ беру құралы ретінде қолдану оқушыны қызығатын оқушы қылдыру алғышартына негізделеді. Қызығатын оқушы үйренуге бейім және драма дереу оқушының өзін қамтиды" [25,36]. Драма жаттығуында, оқушылар алдыңғы өздерінің тәжірибелерімен әңгімені оқырман мен жазушы түсінгендері сияқты рөлді түсініп, оған жауап беру үшін қолданады. Бұл - ағылшын тілін екінші тіл ретінде үйретуді шыңдауда тиімді тәсіл. Дәстүрлі сабақ өткізу әрқашан ойды оқытушылар мен оқулыққа шоғырландырады. Ал драмада рөлдер өзгерген. Оқушы ортаға алынған сабақ көптеп мақұлданған. Барлық жаттығулар соларға және олар мағыналы деп табатын нәрселерге бағытталады.Тәлімгерлер ағылшынды шынайы ортаға баулиды және оны қолдануға себеп таба алады. Драма оқушыларға жаңа тілді грамматикалық құрылым және синтактикалық білім тұрғысынан түсінуге пайдалы құрал болуы тиіс.Сонымен қатар, ол өз қиялдарын және шығармашылықтарын жаттықтыратын алаң.
Драма - нұсқаулық және күшті стратегия. Ол оқушыларға елестету тәжірибесінен өтуге және оқушылардың ойлауы мен өмірге деген көзқарастырына әсер ету мүмкіндігін береді. Кейбір оқушылар драма жаттығуларындағы өз қойылымдарына, яғни сынып алдында тұрып, өздерін таныту батылдығы бар екеніне аң-таң. Оқушылар тілді әрекет барысында қолдана отырып, ағылшын тілін қолдануда сенімдірек бола бастайды [26,3]. Сэм топтық жұмыстың тиімдірек болатынын алға қояды. Себебі,топтық жұмыс әр оқушының оқуға деген ықыласын қамтиды. Лингвистикалық зеректілігі мықты оқушылар маңызды рөлдерге ие болса, білімі төмендеулері қосымша рөлдерді алады. Драма оқушыларға ағылшын тілін екінші тіл ретіндегі сабақтарды өздерінің сөйлеу, тыңдау, оқу және жазу іскерліктерін бірге қолдануға қуаттайды.Алдымен,оқушылар драма стратегиясы арқылы синтаксис пен тіректерді эмоционалды деңгейде үйренеді. Содан соң дыбыстар мен идиомаларды дұрыс және еркіндікпен қолданғанша дейін қабылдайды.
1.2. Ағылшын тілін оқытуда драмалық әдісті жүзеге асыру жолдары
Ағылшын тілін оқытуды тек кейбір драма жаттығулары сабақ үстінде жүзеге асыра алады. Ағылшын тілін оқыту беталысы тілді коммуникативтік және шынайы түрде қолдануға бағыттайды. Драма шұғыл дереккөздерді ұсынады және оқытушыларға және оқушыларға қызықты болып табылады. Жаңадан драманы пайдаланушыға қорқыныш факторын жеңу қиынға соғады.
Қазіргі уақытта драма жаттығуларын қолдануға оқытушылар қауымы ынтасыз. Оған бірнешше себеп бар: олар жаттығуларды қалай қолдану керек екендігінен бейхабар, дереккөздер ауқымы шектеулі, уақыт тығыз, ақымақ болып көріну немесе сезіну қаупі, және т.б. Жалпы бұл сезімдер драманы ересектер арасында қолдануға тырысқанда көбірек кездеседі:
1.Мен маман емеспін.
Көп мұғалімдер драма жаттығуларынан арнайы мамандандырылмаған әртіс болмағандықтан қорқақтайды. Олар, сондай сәттерде не істерін білмегендіктен сондай сезімге бөленеді. Олар оқулықтарда бұл жаттығулар бар болғанына қарамастан мақсатқа жетерліктей дұрыс дәрежеде түсіндіре алмаймыз деп ойлайды [27,34].
Ұсыныстар: Өте аз драма немесе қарым-қатынас жаттығуларының кітаптары драманы машықтандыру оны қолдануда дейді. Көптеген кітаптар "дос қолданушылар" және жаттығуларды, оның мақсатын барлығы түсінетіндей жолмен түсіндіреді. Көптеген атақты драма ойыны кітаптары басқа пәндердің мұғалімдеріне арналған; оларға көбірек ой қосуға немесе сабақты кеңейтуге көмекші ретінде қызмет етеді; драманы үйрету басты мақсат емес. Чарлин Уэссельс АТО-да өзінің бірегей пікірін ұсынады. Драма АТО оқытушыларына арнайы әзірленген арнайы кітап. Бірақ, негізінде оны драманы сабағында қолдануға құлқысы бар кез келген оқытушы құнды материал ретінде қолдана алады. Драма әдісін қолданудың мынадай негізгі бағыттарын қамтиды: оқулық бойынша сабақ өткізу, төрт икемді үйрету (оқылым, жазылым, сөйлеуайтылу және тыңдалым), ауызекі сөйлеу икеміне және мақсат қылып алынған тілде ойды толықтай қойылым етіп көрсетуге апаратын драма жобасына үйрету. Драмамен не істерін білмейтін мұғалімдер бірнеше ойынды таңдап алып, өз стильдеріне сай ақырындап бастай алады.
2.Менің сынып алдында ақымақ болып көрінуге батылым бармас еді.
Бұл бірінші мәселенің кеңеюі. Бұнда оқытушылар сынып алдында "ойын қоюға" өздерін дайынсызбын деп санайды. Тәуекел мұғалімдер мен оқушылар үшін маңызды фактор болып есептеледі. Ұстаздар драма жаттығуларын сабақ беру барысында бұрын-соңды қолданып көрмеген болса, ұстаздар да, оқушылар да бұл тәсілмен сабақ өткізуді қаламайды және оны бір рет істеп көргісі де келмейді. Ақымақ болып көріну және сезіну бұл тұста үлкен кедергі. Оны жеңу оңайға соқпайды.
Ұсыныстар: Оқытушы мен оқушы арасындағы қарым-қатынас АТО үшін маңызға ие. Егер мұғалім драманы оқушыларға таныстырар болса, бұл қарым қатынастың маңыздылығын сөзбен айтып жеткізу қиынға соғар. Өте ыңғайлы әрі еркін ой алмасатын атмосфера қалыптастыру қажет. Драма энтузиазмды сабақ үшін ғана емес, оқушылар үшін де қажет етеді. Өз кезегінде бұл өзара сенімділік қарым-қатынасына сеп болмақ. Сондай жағдайда оқытушы да, оқушы да өздерін 'тәуекелде' сезінбейді. Бірақ олар өз еркімен сабақтың мақсатына жету үшін рөлдерді және беделді ауыстыра алады [28,3].Ұстаз оқушыларға ойынды "қоюшы", яғни көрсетуші болып көрінбеуі тиіс, бүкіл қатысушылар бірігіп жұмыс істеп жатқандығы айқын болуы керек. Мұғалім үшін АТО-де драманың қолданысы сатылап басталғаны дұрыс. Мысалы, барлығын қабылдай алатын және қиындықсыз пайдаланатын бастапқы ойындар немесе рөлге бөлініп ойнау кез келген қарқынды драма жаттығуларының алдында дұрыс шешім болмақ. Егер мұғалім жаттығулармен ебедейсіз болса, онда бұндай типтес жаттығуларды жасамай-ақ қойғаны жөн.
Драма ұмытылған әсерлегіш мазмұнды және дене қимылын тілге алып келуге ұмтылады. Бұл біз асырылған сәнді сыныпқа алып келуіміз керек дегенді білдірмейді. Бұл біздің мағынаға көбірек көңіл бөлуіміз керек екенін білдіреді [29,7]
3.Драма-тек ойын және ол тәсілдің ағылшын тілін үйретуде салмақты маңыздылығы жоқ. Кейбір дәстүрлі стильдегі ұстаздар өздерін профессионал етіп көрсете алмаймыз деп қорқады және олар кәдімгі сабақ беруді 'ойынмен' ауыстыруғысы келмейді. Кейбір тіл мұғалімдері тек оқулықтармен жұмыс істегенде өздерін жақсы сезінеді және драма жаттығулары "үлгі алатын нұсқа" рөлін алып қояды деп ойлайды. Нұсқаушылар "драмаға" шамадан тыс көңіл бөлінуден сақтанғаны жөн, себебі басты назар ағылшында болу керек. Бұл тұста тағы қадағалау мәселесі жоқ емес. 25 оқушыдан тұратын сынып драма жаттығуында жұмыс істеп жатқанда олардың уақыттарын, тілді қолдануын және тақырыптан ауытқымайтындай жұмыс барысын қадағалайтын көшбасшыға қорқынышты түс секілді болып көрінуі мүмкін.
Ұсыныстар: Егер драма сыныптың тілін барлық ұсынылған жолдармен шын мәнінде байыта алса, неге көпшілік оқытушылар бұны қолданудан қашқақтайды? Әлі күнге дейін көпшілік драманы 'театрлық' деп сенеді: өйткені олардың бастан кешкен тәжірибесі сондай. Көбіне қателік тек жеке ұстаздарда емес, сол ұстаздың алған тәжірибесінде. Ол тәжірибе оқушы өзін оқытушы болып сезінетін оқу ортасын қалыптастырғаннан гөрі бір жолды түрде ұстаздан оқушыға өтеді. Кей мұғалімдер үшін драманы айтып өтудің өзі әрекет етуге, қойылымға, мектеп ойындарын ұйымдастыруға әкеледі. Жоғарыда айтылып кеткендей, ұстаздар "білімге" деген көзқарастарын өзгертуі тиіс. Мүмкін егер ұстаздардың "драманы қозғалыста" АТО-да көруге мүмкіндігі болса, олардың қарсылығы әлсіреп қалар еді. Оқулықпен жұмыс істегенді жақсы көретін ұстаздар драма мәтінді шектеулі қолданатындықтан жақтырмауы мүмкін. Әдетте мәтіннің бір өзі оқушыларға сол тілде "шынайы өмірді" көрсетуге жеткіліксіз.
Драма техникаларын қолданатын сабақты бағалау да оны қолданатын мұғалімдер үшін келесі белес болмақ. Осы типтегі материалдарды сыныпта іске асырудың екі негізгі мақсаты шет тіліне деген қарсылықты жою мен сөйлеуге қажеттілік туғызу болып табылады. Осы екеуіне қарай отырып және оқушылардың жауабын сұрай отырып, барлық сыныпты бірге жалпылай бағалауға болады. Тәртіпті жоғалтып алу кез келген мұғалімге үрейлі болып көрінуі мүмкін. Егер барлық оқушылар сабаққа кірікпеген болса драма жаттығуын үлкен сыныпта қолдану аласапыран секілді болып көрінуі мүмкін. Егер мұғалім мен тәлімгерлер арасындағы қарым-қатынас жақсы болса және басқа коммуникативтік ойындар топтың байланысын үдету мақсатында қолданылған болса, бүкіл сынып драма жаттығуларына және екінші тілдегі білімдерін нығайтуға білек түріп кіріседі. Үлкен топтарға арналған драма жаттығулары АТО-ға нағыз болады. Көбісі оқушылардың тілді қолданудың және әртүрлі ортада қарым-қатынас жасауға мүмкіндігі бар. Бұл топтық драма жаттығулары тілді қолдануды ұштап, ұстазға сыныпты байыпты бақылау үшін көбірек және тікелей сабақ үйретуге азырақ уақытпен қамтамасыз етеді.
4.Менде оқулықты негізге ала отырып сабаққа дайындалуға және драма ойындарын ұйымдастыруға уақыт жоқ.
Драма ойындары мен жаттығуларын алға тартқысы келетін оқытушылар көбіне ойынға қажет дерек табуға келгенде, оны түсініп, жақсылап жүргізуге қиналып қалады. Драма дереккөздерінің мұғалімдер бөлмесінде, мектептерде, кітапханаларда аздығы жағдайды тіпті қиындатып жібереді. Кейбір драма деректері АТО-ға сәйкес келмейді, басқалары болса театр өнеріне негізделген немесе оқушыларды сыныпта ойнауға баулиды. Сыныпта 'драманы' қолдану - сол уақыт алатын іс және кейде нәтижесіз іс те болуы мүмкін.
Ұсыныстар: Сабаққа қосылатын қарым-қатынас жаттығуларының басты білімі ұстазға үлкен көмек болуы мүмкін. Сабаққа кіріспе ретінде алынатын бастапқы жаттығу қиыстырылған "драма" сабағы болмауы тиіс. Тек қана сыныпты бірге жұмыс жасауға ұмтылдыратын тақырып болғаны абзал.Тақырыптық материалды қолдана отырып, оқытушылар оқулықты оқушыларға 'бейнелі' етіп көрсететіндей көптеген драма техникаларын таба алады. Егер нұсқаушы жадында осы техникаларды ұстап тұрса, сабаққа дайындық кезінде қосымша жоспарлау уақыты көбіне қажет етілмейді.
"Драма оқытушыға 'шындыққа' жетуге бірнеше жолмен көмектесе алады. Ол келесідей амалдармен оқушының жаңа тілді үйренуге деген кедергісін жояды:
* Жаңа тілді ләззат аларлық тәжірибе ретінде ұсыну арқылы;
* Оқушылар алдына қол жетімді мақсаттар мен тапсырмалар қою арқылы;
* Бастан кешкен өмірлік тәжірибені шығармашыл түрде 'бәсеңдету' арқылы;
* Тілді үйрену тәжірибесі мен оқушының өмірлік тәжірибесін байланыстыру арқылы.
Драма оқушылардың тілді үйренуге деген қажеттіліктерін туындата алады:
* шығармашыл қысымды (шұғыл шешімді қажет ететін) пайдалану арқылы;
* Оқытушыдан гөрі оқушыға көбірек жауапкершілікті арта отырып [30,53-56].
Дәстүрлі ортада жұмыс істейтін және нақты құрылымы бар жоспар бойынша жұмыс істейтін мұғалімдер оқушыны ортаға алатын тәжірибеден қорқақтайды. Бұл қорқыныш олардың сынып шулы, жинақсыз болады және оқытушыға тәртіпті сақтау қиынға соғады деген түсініктерінен болса керек. Бірақ шындық осыған қарама-қайшы: Егер оқушыға негізделген, оқушылар бірігіп топ-топпен жұмыс істейтін сынып дұрыстап ұйымдастырылса, олар жеңіл басқарылады және оқытушы өзін еркін сезінеді. Бұл 20 - 30 баланы үздіксіз қадағалап отыруды талап ететін мұғалімге негізделген сыныппен салыстарғанда анағұрлым оңай. Дегенмен драма тәсілімен ұйымдастырылатын сыныптарда келесідей мәселелер туындауы мүмкін:
# Оқушылар өз тілін қайта-қайта пайдалануы мүмкін
# Оқушылар мүлдем қатыспайды
# Оқушылар өте көп қате жібереді
# Үстем ұялшақ оқушылар
# Оқушылар шатасып, не істерін білмей қалады
# Шу
# Тәртіпсіздік
Бұл қиыншылықтар оқушыны ортаға алатын жаттығуларда кездесуі мүмкін және оларға келесідей шешімдер қолданылады:
Логикалық негіздемені түсіндіру. Оқушыларыңызға бұл жаттығуды неге қолданғалы жатқаныңызды айтыңыз. Егер мақсатыңыз ауызекі тілді дамыту болған болса, оларға өз тілдері емес міндетті түрде ағылшын тілінде сөйлеу керек екендігінің маңызды екенін жеткізіңіз. Олардың ағылшындары тек осылай машықтандыру арқылы жақсарады. Осы жолмен түсіндіру оқушылардың өз тілдерін қолдануына тосқауыл бола алады. Бір оқушыны қателіктерді хабарлап отыратын тілдік полицейлік етіп тағайындау да жақсы шешім болып табылады.
Оқушыларды ой деңдейінде дайындау. Кез келген коммуникативтік жаттығудан бұрын тапсырмаларды орындау үшін оқушылардің жеткілікті дәрежеде қадағаланылатын тәжірибесі болуы шарт. Бұл сәйкес лексиканы, тілдік құрылымды, айтылым тәжірибесін қамтиды. Көптеген әлсіз оқушылар осындай жаттығуларға қатысқысы келмейді, себебі олар өздерін дұрыс дайындалмаған және сенімділік жетіспейді деп ойлайды.
Түсінікті нұсқаулар беріңіз. Коммуникативтік жаттығулар ұйымдастыруға көбіне күрделі. Сол себепті сіздің нақты нұсқаулықтарыңыз болуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ 4
1.БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ДРАМАНЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ 6
1.1.Ағылшын тілін үйретуде драмалық әдісті қолданудың тиімді жақтары 6
1.2. Ағылшын тілін оқытуда драмалық әдісті жүзеге асыру жолдары 14
1.3. Ағылшын тілін үйретуде қолданылатын драмалық әдістерге арналған оқулықтарды талдау 19
2.АҒЫЛШЫН ТІЛІН ОҚЫТУДА ДРАМАҒА НЕГІЗДЕЛГЕН ТӘСІЛ МЕН ДӘСТҮРЛІ ТӘСІЛДІ ҚОЛДАНУ НЕГІЗДЕРІ 32
2.1 Ағылшын тілін оқытуда қолданылған драмалық әдістер мен тәсілдер 32
2.2. Ағылшын тілін оқытуда драмаға негізделген сабақ жоспарлары мен жаттығулардың жинағы 40
2.3. Ағылшын тілін драмалық негізде оқытудың қорытындысы 48
ҚОРЫТЫНДЫ 57
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 59
Қосымша 62
КІРІСПЕ
Қазіргі таңда шетел тілі ретінде ағылшын тілін оқытуды жаңа сатыға көтеру отандық педагогикадағы іргелі міндеттердің біріне айналып отыр. Өйткені, елімізде Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтың бастамасымен Үштұғырлы тіл мәдени жобасын дамыту басымдыққа айналып, соның ішінде жаһандану жағдайында әлемдік интеграцияға кірігу тілі ретінде ағылшын тіліне мән берілуде.Тілдердің үштұғырлығы елдің бәсекелестік қабілетінің көрінісі болып табылады. Жаһандану процесінің күшейіп,әлемдік интеграцияның қарқын алуы дүние жүзіндегі тілдік кеңістіктердің өзгеруіне алып келді. Халықаралық қатынастар, бизнес, туризм, әлемдік экономика, саясат, білім және ғылым салалары, озық ақпараттық-танымдық технологиялар, құқық пен мәдениет салаларының халықаралық аренадағы негізгі қолданыс тілі ағылшын тілі екені айдан анық.[1]
Болашақта елімізді жан-жақты дамытып,дамыған елдермен қарым қатнаста болу үшін біз ағылшын тілін жетік меңгеруіміз керек. Ағылшын тілінің маманы болатын оқушылардың тілді жетік меңгеріп, оны жұмыс барысында сауатты қолдана білуі үшін ағылшын тілі пәні мұғалімдерінің әдістемелік шеберліктерінің жоғары болуы талап етіледі.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Шет тілін оқыту әдіснамаларының ішінен ағылшын тілі сабағында драма әдісін қолданудың маңызы мен тиімділігі өте зор. Бұл әдістеменің негізі оқытушының оқу процесінің басқарушысы ретінде, барлық жағдайды ескере отыра, білім алушының белгілі бір бағыт бойынша жұптық жұмыстар жүргізуі, бір-бірімен ақпараттармен ауысып, алға қойған мақсатқа жету үшін, сабақ барысының жан-жақты қарастырылғанын ескеру болып табылады. Драманы сабақта қолданудың бір аспектісі "оқытушылар оқушыларды жаңа идеяларды шығарып және оларды біріктіруге, сонымен қатар өз кейіпкерлері мен жағдайларын арқау етіп өздеріне және басқаларға мағыналы болып келетін қойылым құру әрекеттеріне ынталандырады" [2,22-23]. Драмада тақырыпқа сай жаттығулар тобын елестету оңайырақ. Рөлге бөлініп ойнау, диалог, ойдан құрастыратын ойындар секілді жаттығулар оқушыларға мағыналы мәнмәтінде алған білімдерін пайдалануға жағдай жасайды. Өзінің болжауға келмейтін табиғатына байланысты драма сыныпқа күлкілі және ләззат алатын сәттерді көрсетеді және жаңа материалды түсінуге әрі жаттап алуға мүмкіндік береді. Драма тәсілі түсіндіру арқылы үйренуге өте қиын болып келетін прагматикалық мақсатпен оқушыларға оқып жатқандарын өмірде қолдануларына жол ашады. Оқытушы оқушыларды ортаға шығара отырып және оларға сол тілмен жұмыс жасауға орын қамтып, рахаттанарлық, есте қаларлық, тұрақты түрде түрленіп отыратын әдісті ұсынады [3,27].
Оқу үрдісінде драма оқытудың әрі формасы, әрі әдісі де болып табылады, сол себепті драмалық ойын әрекеті оқытушы мен оқушының іс-әрекетінің бірлескен, өзара байланысты технологиясының дидактикалық категориясы ретінде де қарастырылады.Бұл әдіс арқылы оқыту оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып қана қоймай,өз ойын, пікірін, көзқарасын білдіруге, екінші бір адамның жауабын тыңдап, оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттықтырады.
Зерттеудің мақсаты. Ағылшын тілі сабақтарындағы драма арқылы оқыту әдісін теориялық тұрғыдан негіздеу және оны тәжірибелік-экспериментте тексеру арқылы қорытынды шығарып, тиімділігін анықтау.
Зерттеудің міндеттері:
-білім беру саласындағы драма әдісінің теориялық негіздерін зерттеу;
-ағылшын тілі сабағында драма әдісін қолданудың маңызы мен тиімді жақтарын қарасыру;
-ағылшын тілін оқытуда драмалық ойындарды қолдану ерекшеліктерін қарастыру;
-мектептегі ағылшын тілі сабағында драмалық ойындарды қолданып оқушылардың ой-өрісін дамытудың әдістемесін жасау, оның тиімділігін тәжірибелік эксперимент арқылы тексеру.
Зерттеу жұмысының нысаны. Ағылшын тілін меңгеруші оқушылардың білімін драмалық әдіс арқылы жетілдіру процесі.
Зерттеу пәні. Ағылшын тілі сабағында оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып,тілдік дағдыларын қалыптастыруда драмалық әдісті қолдану тәсілдері.
Зерттеу әдістері: ғылыми-әдістемелік және психологиялық-педагогикалық әдібиеттерді талдау; практикалық тәжірбиені зерттеу;бақылау;сауалнама жүргізу;тестілеу;психологиялық-педа гогикалық эксперимент.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы. Бұл жұмыста ағылшын тілі сабағында драма әдістерін қолданудың тиімділігі мен ерекшеліктері қарастырыла отырып, драмалық ойындар арқылы оқушылардың белсенділігін, пәнге деген қызығушылығын арттыру, білім сапасын көтеру және драмалық ойындардың тәрбиелік мақсатын анықтау.
Зерттеудің теориялық маңыздылығы. Ағылшын тілін оқытудың мақсаттары мен міндеттері, оқушылардың физиологиялық, психологиялық ерекшеліктері, ағылшын тілін оқытуда оқушыларға қарым-қатынастық біліктілігін қалыптастыру, дамыту керектігін және сабақты қызықты өткізудегі факторлар, әдіс-тәсілдерді қолдану керектігін қарастырады.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы. Ағылшын тілін оқытуда драмалық ойын әрекеттерін ұйымдастырудың жолдары.
Зерттеу жұмысының құрылымы.
Дипломдық жұмыс кіріспеден, екі негізгі бөлімнен, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1.БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНДАҒЫ ДРАМАНЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1.Ағылшын тілін үйретуде драмалық әдісті қолданудың тиімді жақтары
Қазіргі таңда ағылшын тілін үйретудің көптеген әдістері мен тәсілдері бар. Сонымен қатар, түрлі зерттеушілердің қорытындысы драманың аса тиімді тәсіл екендігіне келіп тоқтамақ. Сабақ барысында оқушылардың қызығушылықтарын ұстап қалу ағылшын тілі мұғалімдерінің негізгі мақсаты. Алайда,көпшілік мұғалімдер драма жаттығуларының құнды екендігін біле бермейді. Мысалы, аталмыш жаттығулар оқушылардың өз-өзін бағалау деңгейін, тіл деңгейін көтеруге мүмкіндік беріп қана қоймай, өз ойларын ұшқыр әрі шығармашыл тұрғыдан жеткізе алуын қалыптастырады. Бұндай типтес жаттығулар тұлғаның қоғамға деген икемін арттырып, оқушылардың мәдениет тұрғысындағы білімін көбейтуіне қызықты түрде, яғни драмалық тұрғыдан жол ашады [4,334].
Алдымен "драма" деген не. Драма дегеніміз - елестету арқылы өзіңнен басқа белгілі бір жанды немесе жансыз заттың образына, күйге еніп жасалатын әрекет. Ол адамды кез келген жерге немесе кез келген уақытқа ой сарынында және сезім сарынанда алып барады. Драма тек қиялмен немесе елеспен шектелмейді, ол қатысушылардың қорқыныш сезімі, көшбасшымен, я болмаса мұғалімнің нұсқауымен шектелуі мүмкін.
Негізінде, драма әрқашан бізді қоршап тұрады. Ол тек қана театрдың төрт қабырғасында, адамдар шоғырында орналасқан жоқ. Әрине, өздігінен өмір секілді, драма да кішкене бөлшектерден тұрады. Бүгінгі таңда немесе өткен шақта ұстаздар бұл әдісті драма екенін өздері мойындамай-ақ сабақ барысында қолданып жүрген немесе қолданған болар. Сабақ беру және үйрену процесінде драма басқа әдіс-тәсілдердің ішінде ерекше біреуі болып табылады. Себебі оның айқын педагогикалық мақсаты бар. Ол мақсат қатысушылардың жеке және қоғамдық дамуына негізделеді [5,17].
Білім берудегі драма театрдағы қолданылатын әдістермен, құралдармен әрекет етеді. Дей тұрғанмен де, театрдағы қойылымның негізгі мақсаты көрермендердің көңілінен шығу болса, сынып қабырғасындағы драмалық қойылым бұл мақсат оқушылардың ағылшын тілін жетік меңгеруіне аударылмақ [6,69].Оқу барысында драма нұсқамасы бойынша бірнеше жолдармен жүзеге аса алады. Бірақ шет тілін үйретуді драма арқылы жүзеге асырудың ең тиімді жолы оны жұмыстың әдісі ретінде қарастыру болып табылады.Драма қатысушылардың тәжірибесіне, олардың іс-әрекетті орындауына тікелей байланысты. Сондықтан ол оқушының тұлғалық қасиетін, шығармашылықты, әсерленгіштікті және қоғамшылдықты дамытады. Оқу процесінде қолданылған драма қиял әлеміне сапар шегу мүмкіндігін, түрлі рөлдерді ойнау, өздік ашулар, яғни жаңалықтар жасауды, жаңа нәрселерді жасап көру, өз тәжірибесі арқылы жаңа әрекеттерге үйрену сынды мүмкіндіктермен қамтамасыз ете отырып, қоршаған орта шындығына деген қарым-қатынас пен өз орнын табуға себеп болады. Клипсон-Бойлес [7,11] көптеген оқытушылар драманы көп адамдың қатысуын талап ететін және айтарлықтай зиян әкелетін ойраңдатушылыққа әкеліп соғатын әдіс деп ойлайтындығын атап өтті. Десек те бұл шындыққа жанаспайды. Драма үшін көп жан толғанысы не болмаса арнайы сахана керек емес. Сондықтан ең кішкентай қойылым, ең аз дәрежедегі сезінушілік те драма болмақ.
Сонымен, драма аз уақыт аралығында қойылуы да мүмкін. Ол сабақты түрлендірудің бір амалы бола алады. Осы тұрғыдан, тәжірибелі ұстаз драманы пайдалана отырып, тілді үйрету мен оқушылардың өз тәжірибесін ұштастыра алады. Осындай сабақтың болмысы тиімді оқу жолында уәждемелі және ұнамды болмақ.
Мектептерде драманы сабақ беру барысында қолдану жаңа түсінік емес. Шет тілін үретуді драмаластыру әдіс ретінде ең алғашқы рет Англияда бастау алды. Питер Слейд және Брайан Уэй осы тәсілді мектеп қабырғасында бірінші болып қолданғандар ретінде есептеледі [8,93]. Олардың драмаластыру идеясы, оқушылардың шығармашыл тұлғалар ретінде қалыптасуының құралы ретінде деген тұжырымы ары қарай бұл арнадағы әдістемелік теориялардың жалғасын табуына зор әсерін тигізіді. П.Слейд және Б.Уэй ойынша дәстүрлі мектеп жаттығулары балалардың табиғилығы мен шығармашылығын бұзады. Олардың драмаластыруға негізделген жаттығулары оқушыларды елестетуге, сезімін дамытуға, дене қимылын, ымдауды қолдануға бағытталған. Ал тапсырмалары болса шын өмірдегі коммуникативтік жағдайлардағы тілдік қарым-қатынасқа ықпалы бар деп қарастырылады.Біріншіден, драманы сабақ үстінде қолданудың мақсаты қойылымдық іскерлікті арттыру емес екенін айқындап алғанымыз жөн. Оның негізі ол түрлі салаларға бейімдеп, оларды біріктіре алуында жатыр.
Драма мен шет тілін үйрету арасындағы байланыс шет тілін үйретуден бақылана алатын тиімділіктен бастау алады. Гамильтон және Маклеод бұл байланысты былайша сипаттайды: "Тіл мұғалімдеріне көптеген сөйлесу жолдарын бір мезетте ұсынатын әдістен басқа әдістер жоқтың қасы. Мысалы, монологтар, жұптасып сөйлесу, рөлге бөлініп ойнау, топтық талқылаулар, баяндаулар, басқа да ынталандыру сұрақтарына жауап беру, мәселені шешу, сценарийді дамыту, сезімді әрекет арқылы көрсету,түсіндіру, шағымдану, мадақтау, көндіруге келіспеу, кешірім сұрау, өтіну, бір сөзбен алғанда тілдік функциялардың барлығын дерлік қамтиды",-деген болатын [9,5].Сонымен қатар драма міндетті түрде тілдің функцияларын, грамматикалық құрылымдарды немесе белгілі бір сөздік қорды машықтандыруға міндетті емес. Ол оқу аралық сабақ бергенде, яғни тақырыптар шет мәдениеті мен басқа да мектеп пәндерімен байланысты болса, оңай және ең тиімді түрде қолданыла алады. Филиптың ұсынғанындай, ұстаз драманы алға тарта отырып, басқа пәндердің тақырыптарын қамти алады,балалар тарих сахнасында орын алған жайтты көрсете алады, немесе олар оқу бағдарламасындағы тақырыптармен, идеялармен, мәселелермен, мысалы,табиғатқа деген құрмет пен жол қауіпсіздік ережелерімен жұмыс жасай алады [10,8]. Жоғарыда атап өткеніміздей, оқытуда қолданылған драманың көптеген жақсы жақтары бар. Оның тәсілдері мен техникасы ұстаздар қауымын оны қолдану жолында ынталандырады.
Алдыңғы бөлімде көргеніміздей, драманың анықтамасы "елестетіп көрейік" сөзімен дәлме-дәл келеді.Қытайдың "Естігенімді ұмытамын, көргенімді есте сақтаймын, істегенімді түсінемін",-деген көне мақалын негізге алсақ, біз драманың оқу үрдісіне тәжірибе мен белсене қатысу арқылы әкелетін жақсы әсерін толықтай түсінеміз.Түрлі білгір мамандар, мысалы Дьюей, оқу процесіндегі драманы "істеу арқылы үйрену" десе, басқалары, яғни Болтон, драманы қолдану жолы "драмалық сомдауға" үйрету дейді.Болтонның айтуы бойынша,драма жолымен үйрену өте маңызды дәрежеде жаңадан көмкеру іспеттес,яғни оқушының санасындағы бар білімі жаңа перспективалармен алмаспақ. Сонымен қатар, ол оқу орындарының оқушылардың табиғи түсінушілігін қалыптастыруда көмегін тигізбейтінін атап өтті.Болтон драма оқушыларға мына заманауи қоғамда қарым-қатынас қиыншылықтарын жеңе білуге көмектесе алады деп ойлайды.
Асимуламның айтуынша ағылшын тілін шет тілі ретінде оқытудың сәтті болу болмауы мұғалімнің сабақ өткізу шеберлігінде жинақтаған әдіснамалық жұмысына байланысты [11,27]. Ол айтқандай, бұрыннан бергі және қазіргі таңда да көрініс беретін негізгі күрделі мәселе мұғалімдердің грамматикаға көп мән беруінде жатыр. Себебі ұстаздар қауымы бұл жолдың ең тиімді екеніне сенеді. Бұл идеяға қарсы, Асимулам бұл әдіске зақым келеді дейді. Өйткені тәлімгерлердің тілді шынайы жағдаяттарда үйренуге мүмкіндігі жоқ, себебі олардың қарым-қатынас аясы шектеулі. Мунзер дәстүрлі ағалшын тілін үйрететін сабақ пен драма техникасымен оқитын сабақтарды алып салыстырады [12,212].Оның бақылауынша дәстүрлі ағылшын тілі пәні оқушыларға тілді сенімді қолдануға және оны шапшаң пайдалану қабілетін арттыруға мүмкіндікті қанағаттандырарлық дәрежеде бермейді. Ал келесі баламалы әдіс, яғни драма арқылы сабақ беру тыңдалымға жақсы жағдай жасайды және оқушыларды тілге бейімдеп немесе оларды өз тілінің элементтерін қолдануға мәжбүрлейді. Қорытындылай келе, драма техникасын ағылшын тілі пәні сабақтарында қолдана отырып, оқушылар тілді санауи және дұрыс түрде үйрену мүмкіндігіне қол жеткізе алады. Ал бір қалыптағы дәстүрлі жолмен ағылшын тілін үйрету кәдеге жарамайтын және сабақ кестесі зерігетін болып табылады.
Әдеттегі ағылшын тілі сабақтары мен драма техникасын қолдану арқылы үйрету сабақтарының айырмашылықтарына байланысты Уэссельс коммуникация дағдысын ерекшеледі [13,p.12]. Оның пайымдауынша "шынайы қарым-қатынас" қоршаған ортаны, сезімдерді, қатынастарды, дәрежені, дене қимылын және тағы басқа паралингвистикалық құрылымдарды негізге алады. Алайда, көптеген сыныптық тәжірибелерде немесе презентацияларда дәл осы шынайы қарым-қатынасқа мән тұрғылықты дәрежеде берілмейді. Көп оқушылар сыныптан тыс жағдайларда тиісті дәрежеде қарым-қатынас жасай алмайды немесе қиналады. Драманы қолдану шынайы қарым-қатынастың біршама аспектілерін қамтар еді.
Шет тілін үйретудегі драманың қамтамасыз ететін тиімді жақтары:
1. Бүкіл сыныпқа ортақ болуы. Драманың ең маңызды ерекшеліктерінің бірі, Алдаверо айтпақшы, ол оқушыларға тек ағылшын тілін үйретіп қана қоймай,сонымен бірге сөздік қорды дамытуға мүмкіндік береді. Бұл кез келген деңгейдегі оқушыларға, яғни ағылшын тілін ұшқыр білетіндерге және ағылшын тілін бірінші рет қолданып тұрған сөйлеушіге де тиімді. Бір жаттығу түрлі деңгейлерде қолданыла алатын болғандықтан, оқушылар оны бір уақыт мезетінде пайдалануға ерікті. Драма әдісті қолдану барысында оқушылар барлық мүмкіндіктерді қолданады (көру, есту, дене қимылы) және сол тіл әр оқушыға ең дұрыс жол арқылы түсінікті болады.
2. Үміттендіруші және ынталандырушы. Филипс драма жаттығулары тілді үйренушілер мен үйретушілерді қызықты тәсілдермен ынталандыратындығын айтады. Алдыңғы бөлімде айтылып кеткендей, драма - әр адам өмірінің бөлігі және бұл тілді меңгеруді белсенді процеске айналдыруға мүмкіндік бере алады. Себебі, драмамен біз бір уақытта ойнай, қозғала, әрекет ете аламыз. Джереми Хармер ынталандыруды "адамды белгілі бір мақсат үшін итермелейтін ішкі қозғаушы күштің бір түрі " дейді [14,51]. Драма оқушыларға әрекет арқылы, яғни "тәлімгерлердің тәжірибе процесіне енуі арқылы білімге жетуіне" кең жол ашады.Бұл механикалық тұрғыда жаттағаннан гөрі жақсырақ.Оқушының ынтасын алар болсақ, ол екі түрге бағытталады: сыртқы және ішкі. Сыртқы түрге біршама сыртқы факторлар әсер ете алады. Мысалы, қоғам, отбасы немесе замандастар қатынасы. Ал,ішкі түрге сынып ішіндегі оқиғалар әсер етеді:мысалы, оқушылар қатысатын оқытушының әдістері немесе жаттығулары.Сонымен қатар, Хармер ұсынысы бойынша, егер біз "оқушыларды сабаққа енгізе білсек немесе олардың қызығушылықтарын арттыра алсақ, қатысуға ынталандырсақ, олардың сабаққа деген қызығушы- лығын қалыптастыруға көмектескен болар едік",-дейді. Драманы қолдану оқытушылар тұрғысынан оқытушылардың ішкі ынтасын арттыруға қолданатын тәсілі екені күмәнсіз. Ол оқытушы мен оқушы арасында жақсы қарым-қатынас болуының бастамасы ғана емес, сонымен қатар ол барлық студенттерді бүкіл уақытта сезімде ұстап тұрады. Драма үшін ынталандыру керек емес, себебі, жеке процеске кірігуден қияли түрде ләззат алынады [15,63]. Малей және Даф түсіндірмекші,"драма жаттығулары міндеттеуден келетін селқостық, ұялшақтық пен зерігушіліктен құтылуға көмектеседі". Малей мен Даф тағы бір драманың ынталандыру сипатын атап өтті. Ол драманың жан-жақтығында және кездейсоқтығында.Егер драма ынталандырушы болса оның себебі ол сыныптың күллі адамзат қорын өзіне тарта алады және қай уақытта қолданылса да аталмыш техника белгілі бір жолмен әртүрлі әрі бірегей нәтиже бере алады. Драма толық дәрежеде іс-әрекет арқылы үйрену түсінігін қамтиды. Ол тек оқушылар тұрып, дүниенің жаңалықтарын өз тәжірибелері арқылы ашыңдар деп сұралғанда ләззат алу тұрғысынан ғана ынталандырмайды, сонымен қатар белсенді қатысу когнитивтік процеске, мысалы жаттау қабілетін арттыру немесе мәліметті есте көп уақыт бойы ұстауға жол ашады.
3. Оқушылардың ойлау және елестетуін ынталандырушы. Драма адамның елестетуін тұрақты түрде талап етеді. Ол оқушының тиімдірек түрде ойлануын артырады [16,51]. Ол балалардың шығармашылығын және елестету қабілетін дамытады. Себебі, ол оқушылардың күнделікті керегіне жатпайтын тілді қолдануына мүмкіндік жасайды. Катц бойынша оқушылар драманың рөлдеріне, яғни образдарға кіре алса, олар ойлаудың биік деңгейіне жетеді, мысалы, ойлап табу, ойдан шығару, толғану, қорытындыға келу, анализдеу, кемелдену және пікір айту.
4.Ауызша қарым-қатынасты дамытуы. Алдында айтып өткендей, "шынайы қарым-қатынас" орнату маңызды болып табылады, себебі, ол түрлі аспектілермен жүзеге асады. Мельвиль драма табиғи, кенеттен туатын ауызекі ағылшынды қалыптастарып, грамматикалық тұрғыдан қатесіз және дұрыс тілді қолдануға көмектеседі дейді [17,17].Себебі ол орынмен және күймен анықталады. Гудвин бұл дыбыстарды шығаруды үйретуде ерекше тиімді құрал деп ой қосады. Өйткені, түрлі қарым-қатынастың компоненттері біріккен түрде пайдаланылады.
5.Сөздік қорды арттыру мен тілдің құрылымын үйренуге тиімді. Малей мен Даф драма тілдің құрылымы мен сөздік қорын жаттау мақсатында колданыла алатындығын айтады. Және осы драма мәліметті қайталау және бекіту үшін тиімді техника болып табылады.
6. Сезімдік және тұлғалық тұжырымдамалар. Малей мен Даф бойынша драма техникалары ұмытылған тілдік сезімдік мазмұнды алға тартады [18,72]. Бұл техника тұлғаны бүкіл жақтан дамытады; ол оқушылардың тілді кенеттен пайдалануы үшін қажетті сенімділікті және өзін-өзі бағалау деңгейін жоғарылатуға сеп болады. Белгілі бір рөльге ие бола отырып, оқушылар образға ене алады, өз ұялшақтықтарын доғарады. Ойын барысында оқушылар топтық жұмыс істеуге және әрдайым талқылауға, келісімге келуге, бір-бірін тыңдауға, бір-бірінің ұсыныстарын бағалауға міндетті болғандықтан, олар басқалармен бірге сезімдерін бөлісе отырып, жақсырақ сұхбат құрушы бола алады.
7.Мәнмәтіннің мағынасы түсіну
Дискурстың мәнмәтінін дұрыс түсіну - толықтай мағынаны түсінудің ең маңызды элементтерінің бірі. Хармер айтқандай, тілдік мағына оның, үлкен дискурстың, қай жерінде пайда болатынына байланысты, солайша тілдің түрлі элменттерінің реттілігіне байланысты, қайсысы бірінші және қайсысы келесі болатыны. Басқаша айтқанда, айтушылар мен тыңдаушылар тек сөздер мен грамматиканы дұрыс қолдануы міндетті емес, сонымен қатар олар өз пікірін толықтай әрі нақты түрде айта алуы тиіс"[19,59]. Егер оқытушы оқушыларға мағынаны едәуір үлкен көлемдегі мәнмәтінде алға тартса, драма бұл ретте жұмыс істеудің мінсіз тәсілі болып табылады. Басқарылатын тәжірибе секілді емес, оқушылар "тілді тек тәжірибе үшін емес, шынайы мағынада қарым-қатынас жасау үшін қолдану" барысында өздігінен шынайы қарым-қатынасқа кірігеді. Осылайша, олар табиғи жолмен дене қимылын, сөйлеп жатқанда тоқтаулар қолданып, сезімдерін көрсетіп және өзара қарым-қатынас жасау арқылы өз коммуникативтік құзіреттерін дамытады.Филипс екінші тілді үйретуде дараманы қолдануды қолдайды, себебі ол балаларға тілдік қоры шектеулі болғанына қарамастан таңбалы тәсілмен, мысалы, дене қимылдары, бет әлпеті арқылы, сөйлеуге және араласуға жағдай жасайды. Сонымен қатар, оқушылардың ойын тілдік элементтерде емес, драмада ойнауда шоғырландыру оларға сөйлеу үшін табиғи және мақсаттандырылған қажеттілік қалыптастырады. Малей мен Дафтың суреттеуі бойынша, "сөйлеуге құлқысы жоқтық немесе көбіне не айту керек екендігін білмеу секілді мәселе орын алмайды; себебі жаттығу сөйлеуді талап етеді" [20,67-68]. Осы оқытушыларға сүйенсек,драма техникаларының жеке оқушыларды қызықтыратын өзіндік құны бар.Нәтижесінде, оларды әрқашан ойын дұрыс жеткізу қажеттігін білдіреді.
8.Стильдер мен түрлі мәліметтерді үйрету
Джереми Хармер Нейролингвистикалық программалау мен түрлі парасаттар теорияларын негізге ала отырып, былай деп сөз қозғайды: "кез келген сыныпта оқу стильдері мен талғамы түрлі дара тұлғалар болады. Ол дегеніміз, дара қажеттіліктері мен айырмашылықтарына байланысты біз оларды әртүрлі типтегі жаттығулармен қамтамасыз етуіміз керек". Осындай сынып драма жұмысын қолдануға мінсіз орта қалыптастырады. Ол орта ынталандырудың және адам парасатының барлық түрлерін қамтиды. Нейролингвистикалық программалау теориясы басқа оқыту теорияларына оқушылар үйрену барысында ұнататын және олардың өз стильдерін анықтайтын түрлі ынталандыруларды таныстырады.Осы тұжырымға байланысты, оқушылар өз арасында көзбен шолып байқайтын, яғни суреттерге, жазбаша мәтінге,диаграмаларды тез ұғатын; аудитория оқушылары, аудиториялық, мысалы дәстүрлі лекция оқу немесе музыка тыңдау арқылы ұғатын; және кинэстетикалық оқушылар болып бөлінеді. Соңғысы үйрену жаттығуларын тез түсінеді. Олар мәліметті ғылыми лабороторияда, драмалық қойылымда, пародия, саяхатқа шығу, билеу немесе басқа жаттығулар барысында шапшаң сіңіреді. Кинэстетикалық оқушылардың сан жағынан басым болуына байланысты, білім беру өмірмен байланысты тәсілге айналуда; қулық әрекеттер мен басқа да `бутафория' барлық мектеп пәндеріне дене шынықтырудан бастап тілдік өнерге дейінгі барлық мектеп пәндерінде енгізілуі тиіс. Оқушылардың оқу барысында даралықтарын қамтитын басқа негізге алынатын тұжырымдама - Түрлі Парасаттар теориясы. Алғашқыда бұл тұжырымды 1980 жылы Американдық психолог Говард Гаднер таныстарған болатын [21,102].Оның теориясына сүйенетін болсақ, әр адам түрлі парасат иесі. Парасат ұғымы дегеніміз - белгілі бір мәдениетте немесе қоғамда туындайтын мәселелерді шеше білу қабілеті. Мәселелерді шеше алу қабілеті адамға мақсатқа жету және мақсатқа дұрыс жетуге мүмкіндік береді. Кез келген дара адам келесі жеті парасат түрлерінің бірінде әдеттен тыс білгерлігін көрсете алады: музыкалық, дене-кинэстетикалық, логикалық-математикалық, лингвистикалық, кеңістіктік, тұлғааралық; бірақ әдетте бір адамның өзі аталған парасат түрлерінің бірнешеуін иемденеді. Оқытушының міндеті оқушылардың парасатын дамытуына жағдай жасайтындай етіп, алуан түрлі оқыту жаттығуларын ұйымдастыру. Драманың ынталандырудың барлық салаларын қамтитынын ескерсек, мысалы көзбен көру, аудиториялық, кинэстетикалық, және оның оқушылардан белсенді түрде мәселелер шешу мен шындықты ашуын негізге алсақ, білім беру процесінде ол орны толмастай тиімді тәсілдерге жататынын түсінеміз.
9.Сенімділіктің пайда болуын қамтамасыз етеді.
Екінші тілді үйренудегі Стефен Крашенның теориясы оқытушылар шет тілін үйрету кезінде негізге алуы тиіс бес болжамды алға қояды. Оқытушыларға драманы сабақ кезінде қолдануға жағдай жасау сенімділіктін пайда болуын қамтамасыз етеді.Бұл болжам Крашенның бірнеше `әсершіл түрліліктер' екінші тілді үйренудің табылмас құралы деген пікірін растайды. Аталмыш түрліліктер ынтаны, өзіне деген сенімділікті және мазасыздықты, қорқынышты қамтиды. Крашен жоғары ынталы, өзіне-өзі сенімді, жақсы елестету қабілетіне ие және бойын мазасыздық пен қорқыныш сирек билейтін оқушылар екінші тілді анағұрлым сәтті үйренуге бейім келетіндігін қозғайды. Төмен ынта деңгейі, өзін-өзі төмен бағалау, ұдайы мазасыздық пен қорқыныш әсершіл сүзбені жоғарылатып,түсінікті, яғни көкейге қонымды мәліметке күрмеу болатын `ақыл-ой блогын' түзеді. Драма оқушыларға шет тіліне деген және қате жасауға деген қорқыныш сезімімен күресуге көмек береді. Ол сөйлеу үшін тек тілге деген шоғырландыруды емес драмаға көңілді көбірек бөліп, табиғи қажеттілікті қалыптастырады. Қорытынды лингвистикалық нәтижеге емес, шығармашыл процеске көбірек көңіл бөле отырып,оқушылар тілді саналы емес дәрежеде үйреніп алады. Малей мен Даф айтпақшы, "кез келген оқушыға шектеулер қойылмайтын, қорқынышсыз немесе мазасыздық бойын алмайтын ортада тілді машықтандыру үшін белгілі бір уақыт керек. Оқушылар тілді қолдануда тәуекелге барулар үшін, мысалы, сөздерді қиыстыру жолдарын қарастыру, өз білімдерінің осал тұстарын байқауға, кездейсоқ мүмкіндіктерді қажет етеді". Оқушыларды осындай ерікті мүмкіншіліктермен қамтамасыз ету үшін драманы сабақ беру кезінде қолдана отырып мұғалімдер қауіпсіз және ыңғайлы атмосфера қалыптастырады. Ондай жерлерде оқушылар үйреніп жатқан тілде сөйлеуден үрейленбейді.Бұл стресстан азат, қызықты сабақ беру оқушылардың ұялмай сабаққа қатысуына жолын ашады [22,p.85].Сонымен қатар, бұл оларға шет тілінде сөйлеу барысында пайда болатын психологиялық қиыншылықтарды жеңуге көмектеседі.
10.Психологиялық жағынан тиімді жақтары
Чарлин Уессельс оқу процесіндегі драмаға және одан оқушылар үйренуде, тұлғалық қасиеттерін дамытуда алатын пайдалы жақтарына ең таңдамалы анықтама береді. "Егер ағылшын тілін үйренуші `Соқыр адам кім?' деген сұрақ қойса, сіз қарапайым түрде жауап бере аласыз, `Соқыр адам - көре алмайтын адам'. Бірақ егер сіз `Көзіңізді жұмып, сізге қарама-қарсы тұрған партаның үстіндегі қаламды тауып көріңіз' дегенде, сіз оны шынайы тәжірибеге, яғни соқыр болып көру процесіне жұмылдырған болар едіңіз. Осылайша оқушыны тек зияткерлік тұрғыда ғана емес, эмоционалды түрде қанағаттындырар едіңіз. Мүмкін оның бойында соқыр жандарға деген аяушылық сезімін тудырар едіңіз. Дереу тәжірибе нәтижісінде ол сөздің мағынасын жадында сақтауға анағұрлым бейім келер еді." Драма адамзат шындығының тура тәжірибесін беретіндіктен, оқушылар алдымен өздерін, содан соң басқаларды тануға көшеді. Олар түрлі қоғамдық рөлдерді жасай отырып және `Ол не жайлы ойлап отыр?' `Ол не сезінеді?' `Оның орнында болсам менің сезімім қандай болмақ?', т.б. сұрақтарын қою арқылы аяушылық сезімін дамытады. Гамильтон және Маклеод драманы қоғамдық үйрену процесі ретінде суреттейді: "Басқалармен қарым-қатынасты қамти отырып, драма қоғамдық және бейімдеушілік қасиеттерін арттырады. Өз кезегінде ол қасиеттер шет тілін үйрену процесін нәрлендіреді. Оқушылар өзін-өзі тануға, және қоршаған ортаға деген өз қарым-қатынастарын тануға қуаттайтын және байытатын мүмкіндікке ие." Жалпылай айтқанда оқу процесінде қолданылатын драманың ең басты мақсаты оқушының тұлғалық және қоғамдық аспектілерін дамыту болып табылады. Драма шығармашылықты, көз алдына елестету және сыни ойлау жолдарына оқушыларға жиі түрлі мәселелерге шешім табу арқылы мүмкіншілік береді. Сонымен қатар ол оқушының өзін-өзі бағалауын және сенімділігін арттырады. Себебі оқушылар көрермедер алдында, көрермендер қатары тек олардың өз сыныптастары болғанына қарамастан, қойылымға қатысады. Ең маңыздысы, драманы оқу үрдісінде кәдеге асыру шығармашыл және қоғамдық сезімтал тұлғаларды қалыптастырады.
Выготский балалардың драма арқылы сабақ оқуды жақсы көретіндіктерін анықтады [23,340]. Драма оқушылардың шығармашылығын, ынтасын, ағылшын тілі аясындағы білімін арттырады. Балалар өздерінің түрлі парасаттарын дарама көмегімен дамыта алады. Драманың тағы бір жақсы жағы контекстті оқырмандарға тыңдалым және сөйлеу арқылы жүзеге асыруға мүмкіндік береді және тілді қолдануды мағыналы, механикалық етіп әкеледі. Бұл ағылшын тілін екінші тіл ретінде үйренуге қолайлы педагогика болып табылады [24,29-31]. Гомез ағылшын тілі шаршататын және бір сарынды болғандықтан оқушылар жалығып кететіндігін көрсетті. Драма жаттығулары мақсатқа жету жолында оқушыларға әрекет пен көңіл көтеруді қамтамасыз етеді. Оқушылар тек қана көңіл көтермейді, сонымен қатар олар хикаяны, әңгімені қимыл арқылы орындайды, ағылшын тілінің акцентін, дауыс ырғағын, екпінін дұрыс түсіруге тырысады. Драма оқушыларға мақсат мазмұнын таңдауға, олардың назарын аударуға немесе жаңа сабақты қорытындылауға көмектеседі."Драманы сабақ беру құралы ретінде қолдану оқушыны қызығатын оқушы қылдыру алғышартына негізделеді. Қызығатын оқушы үйренуге бейім және драма дереу оқушының өзін қамтиды" [25,36]. Драма жаттығуында, оқушылар алдыңғы өздерінің тәжірибелерімен әңгімені оқырман мен жазушы түсінгендері сияқты рөлді түсініп, оған жауап беру үшін қолданады. Бұл - ағылшын тілін екінші тіл ретінде үйретуді шыңдауда тиімді тәсіл. Дәстүрлі сабақ өткізу әрқашан ойды оқытушылар мен оқулыққа шоғырландырады. Ал драмада рөлдер өзгерген. Оқушы ортаға алынған сабақ көптеп мақұлданған. Барлық жаттығулар соларға және олар мағыналы деп табатын нәрселерге бағытталады.Тәлімгерлер ағылшынды шынайы ортаға баулиды және оны қолдануға себеп таба алады. Драма оқушыларға жаңа тілді грамматикалық құрылым және синтактикалық білім тұрғысынан түсінуге пайдалы құрал болуы тиіс.Сонымен қатар, ол өз қиялдарын және шығармашылықтарын жаттықтыратын алаң.
Драма - нұсқаулық және күшті стратегия. Ол оқушыларға елестету тәжірибесінен өтуге және оқушылардың ойлауы мен өмірге деген көзқарастырына әсер ету мүмкіндігін береді. Кейбір оқушылар драма жаттығуларындағы өз қойылымдарына, яғни сынып алдында тұрып, өздерін таныту батылдығы бар екеніне аң-таң. Оқушылар тілді әрекет барысында қолдана отырып, ағылшын тілін қолдануда сенімдірек бола бастайды [26,3]. Сэм топтық жұмыстың тиімдірек болатынын алға қояды. Себебі,топтық жұмыс әр оқушының оқуға деген ықыласын қамтиды. Лингвистикалық зеректілігі мықты оқушылар маңызды рөлдерге ие болса, білімі төмендеулері қосымша рөлдерді алады. Драма оқушыларға ағылшын тілін екінші тіл ретіндегі сабақтарды өздерінің сөйлеу, тыңдау, оқу және жазу іскерліктерін бірге қолдануға қуаттайды.Алдымен,оқушылар драма стратегиясы арқылы синтаксис пен тіректерді эмоционалды деңгейде үйренеді. Содан соң дыбыстар мен идиомаларды дұрыс және еркіндікпен қолданғанша дейін қабылдайды.
1.2. Ағылшын тілін оқытуда драмалық әдісті жүзеге асыру жолдары
Ағылшын тілін оқытуды тек кейбір драма жаттығулары сабақ үстінде жүзеге асыра алады. Ағылшын тілін оқыту беталысы тілді коммуникативтік және шынайы түрде қолдануға бағыттайды. Драма шұғыл дереккөздерді ұсынады және оқытушыларға және оқушыларға қызықты болып табылады. Жаңадан драманы пайдаланушыға қорқыныш факторын жеңу қиынға соғады.
Қазіргі уақытта драма жаттығуларын қолдануға оқытушылар қауымы ынтасыз. Оған бірнешше себеп бар: олар жаттығуларды қалай қолдану керек екендігінен бейхабар, дереккөздер ауқымы шектеулі, уақыт тығыз, ақымақ болып көріну немесе сезіну қаупі, және т.б. Жалпы бұл сезімдер драманы ересектер арасында қолдануға тырысқанда көбірек кездеседі:
1.Мен маман емеспін.
Көп мұғалімдер драма жаттығуларынан арнайы мамандандырылмаған әртіс болмағандықтан қорқақтайды. Олар, сондай сәттерде не істерін білмегендіктен сондай сезімге бөленеді. Олар оқулықтарда бұл жаттығулар бар болғанына қарамастан мақсатқа жетерліктей дұрыс дәрежеде түсіндіре алмаймыз деп ойлайды [27,34].
Ұсыныстар: Өте аз драма немесе қарым-қатынас жаттығуларының кітаптары драманы машықтандыру оны қолдануда дейді. Көптеген кітаптар "дос қолданушылар" және жаттығуларды, оның мақсатын барлығы түсінетіндей жолмен түсіндіреді. Көптеген атақты драма ойыны кітаптары басқа пәндердің мұғалімдеріне арналған; оларға көбірек ой қосуға немесе сабақты кеңейтуге көмекші ретінде қызмет етеді; драманы үйрету басты мақсат емес. Чарлин Уэссельс АТО-да өзінің бірегей пікірін ұсынады. Драма АТО оқытушыларына арнайы әзірленген арнайы кітап. Бірақ, негізінде оны драманы сабағында қолдануға құлқысы бар кез келген оқытушы құнды материал ретінде қолдана алады. Драма әдісін қолданудың мынадай негізгі бағыттарын қамтиды: оқулық бойынша сабақ өткізу, төрт икемді үйрету (оқылым, жазылым, сөйлеуайтылу және тыңдалым), ауызекі сөйлеу икеміне және мақсат қылып алынған тілде ойды толықтай қойылым етіп көрсетуге апаратын драма жобасына үйрету. Драмамен не істерін білмейтін мұғалімдер бірнеше ойынды таңдап алып, өз стильдеріне сай ақырындап бастай алады.
2.Менің сынып алдында ақымақ болып көрінуге батылым бармас еді.
Бұл бірінші мәселенің кеңеюі. Бұнда оқытушылар сынып алдында "ойын қоюға" өздерін дайынсызбын деп санайды. Тәуекел мұғалімдер мен оқушылар үшін маңызды фактор болып есептеледі. Ұстаздар драма жаттығуларын сабақ беру барысында бұрын-соңды қолданып көрмеген болса, ұстаздар да, оқушылар да бұл тәсілмен сабақ өткізуді қаламайды және оны бір рет істеп көргісі де келмейді. Ақымақ болып көріну және сезіну бұл тұста үлкен кедергі. Оны жеңу оңайға соқпайды.
Ұсыныстар: Оқытушы мен оқушы арасындағы қарым-қатынас АТО үшін маңызға ие. Егер мұғалім драманы оқушыларға таныстырар болса, бұл қарым қатынастың маңыздылығын сөзбен айтып жеткізу қиынға соғар. Өте ыңғайлы әрі еркін ой алмасатын атмосфера қалыптастыру қажет. Драма энтузиазмды сабақ үшін ғана емес, оқушылар үшін де қажет етеді. Өз кезегінде бұл өзара сенімділік қарым-қатынасына сеп болмақ. Сондай жағдайда оқытушы да, оқушы да өздерін 'тәуекелде' сезінбейді. Бірақ олар өз еркімен сабақтың мақсатына жету үшін рөлдерді және беделді ауыстыра алады [28,3].Ұстаз оқушыларға ойынды "қоюшы", яғни көрсетуші болып көрінбеуі тиіс, бүкіл қатысушылар бірігіп жұмыс істеп жатқандығы айқын болуы керек. Мұғалім үшін АТО-де драманың қолданысы сатылап басталғаны дұрыс. Мысалы, барлығын қабылдай алатын және қиындықсыз пайдаланатын бастапқы ойындар немесе рөлге бөлініп ойнау кез келген қарқынды драма жаттығуларының алдында дұрыс шешім болмақ. Егер мұғалім жаттығулармен ебедейсіз болса, онда бұндай типтес жаттығуларды жасамай-ақ қойғаны жөн.
Драма ұмытылған әсерлегіш мазмұнды және дене қимылын тілге алып келуге ұмтылады. Бұл біз асырылған сәнді сыныпқа алып келуіміз керек дегенді білдірмейді. Бұл біздің мағынаға көбірек көңіл бөлуіміз керек екенін білдіреді [29,7]
3.Драма-тек ойын және ол тәсілдің ағылшын тілін үйретуде салмақты маңыздылығы жоқ. Кейбір дәстүрлі стильдегі ұстаздар өздерін профессионал етіп көрсете алмаймыз деп қорқады және олар кәдімгі сабақ беруді 'ойынмен' ауыстыруғысы келмейді. Кейбір тіл мұғалімдері тек оқулықтармен жұмыс істегенде өздерін жақсы сезінеді және драма жаттығулары "үлгі алатын нұсқа" рөлін алып қояды деп ойлайды. Нұсқаушылар "драмаға" шамадан тыс көңіл бөлінуден сақтанғаны жөн, себебі басты назар ағылшында болу керек. Бұл тұста тағы қадағалау мәселесі жоқ емес. 25 оқушыдан тұратын сынып драма жаттығуында жұмыс істеп жатқанда олардың уақыттарын, тілді қолдануын және тақырыптан ауытқымайтындай жұмыс барысын қадағалайтын көшбасшыға қорқынышты түс секілді болып көрінуі мүмкін.
Ұсыныстар: Егер драма сыныптың тілін барлық ұсынылған жолдармен шын мәнінде байыта алса, неге көпшілік оқытушылар бұны қолданудан қашқақтайды? Әлі күнге дейін көпшілік драманы 'театрлық' деп сенеді: өйткені олардың бастан кешкен тәжірибесі сондай. Көбіне қателік тек жеке ұстаздарда емес, сол ұстаздың алған тәжірибесінде. Ол тәжірибе оқушы өзін оқытушы болып сезінетін оқу ортасын қалыптастырғаннан гөрі бір жолды түрде ұстаздан оқушыға өтеді. Кей мұғалімдер үшін драманы айтып өтудің өзі әрекет етуге, қойылымға, мектеп ойындарын ұйымдастыруға әкеледі. Жоғарыда айтылып кеткендей, ұстаздар "білімге" деген көзқарастарын өзгертуі тиіс. Мүмкін егер ұстаздардың "драманы қозғалыста" АТО-да көруге мүмкіндігі болса, олардың қарсылығы әлсіреп қалар еді. Оқулықпен жұмыс істегенді жақсы көретін ұстаздар драма мәтінді шектеулі қолданатындықтан жақтырмауы мүмкін. Әдетте мәтіннің бір өзі оқушыларға сол тілде "шынайы өмірді" көрсетуге жеткіліксіз.
Драма техникаларын қолданатын сабақты бағалау да оны қолданатын мұғалімдер үшін келесі белес болмақ. Осы типтегі материалдарды сыныпта іске асырудың екі негізгі мақсаты шет тіліне деген қарсылықты жою мен сөйлеуге қажеттілік туғызу болып табылады. Осы екеуіне қарай отырып және оқушылардың жауабын сұрай отырып, барлық сыныпты бірге жалпылай бағалауға болады. Тәртіпті жоғалтып алу кез келген мұғалімге үрейлі болып көрінуі мүмкін. Егер барлық оқушылар сабаққа кірікпеген болса драма жаттығуын үлкен сыныпта қолдану аласапыран секілді болып көрінуі мүмкін. Егер мұғалім мен тәлімгерлер арасындағы қарым-қатынас жақсы болса және басқа коммуникативтік ойындар топтың байланысын үдету мақсатында қолданылған болса, бүкіл сынып драма жаттығуларына және екінші тілдегі білімдерін нығайтуға білек түріп кіріседі. Үлкен топтарға арналған драма жаттығулары АТО-ға нағыз болады. Көбісі оқушылардың тілді қолданудың және әртүрлі ортада қарым-қатынас жасауға мүмкіндігі бар. Бұл топтық драма жаттығулары тілді қолдануды ұштап, ұстазға сыныпты байыпты бақылау үшін көбірек және тікелей сабақ үйретуге азырақ уақытпен қамтамасыз етеді.
4.Менде оқулықты негізге ала отырып сабаққа дайындалуға және драма ойындарын ұйымдастыруға уақыт жоқ.
Драма ойындары мен жаттығуларын алға тартқысы келетін оқытушылар көбіне ойынға қажет дерек табуға келгенде, оны түсініп, жақсылап жүргізуге қиналып қалады. Драма дереккөздерінің мұғалімдер бөлмесінде, мектептерде, кітапханаларда аздығы жағдайды тіпті қиындатып жібереді. Кейбір драма деректері АТО-ға сәйкес келмейді, басқалары болса театр өнеріне негізделген немесе оқушыларды сыныпта ойнауға баулиды. Сыныпта 'драманы' қолдану - сол уақыт алатын іс және кейде нәтижесіз іс те болуы мүмкін.
Ұсыныстар: Сабаққа қосылатын қарым-қатынас жаттығуларының басты білімі ұстазға үлкен көмек болуы мүмкін. Сабаққа кіріспе ретінде алынатын бастапқы жаттығу қиыстырылған "драма" сабағы болмауы тиіс. Тек қана сыныпты бірге жұмыс жасауға ұмтылдыратын тақырып болғаны абзал.Тақырыптық материалды қолдана отырып, оқытушылар оқулықты оқушыларға 'бейнелі' етіп көрсететіндей көптеген драма техникаларын таба алады. Егер нұсқаушы жадында осы техникаларды ұстап тұрса, сабаққа дайындық кезінде қосымша жоспарлау уақыты көбіне қажет етілмейді.
"Драма оқытушыға 'шындыққа' жетуге бірнеше жолмен көмектесе алады. Ол келесідей амалдармен оқушының жаңа тілді үйренуге деген кедергісін жояды:
* Жаңа тілді ләззат аларлық тәжірибе ретінде ұсыну арқылы;
* Оқушылар алдына қол жетімді мақсаттар мен тапсырмалар қою арқылы;
* Бастан кешкен өмірлік тәжірибені шығармашыл түрде 'бәсеңдету' арқылы;
* Тілді үйрену тәжірибесі мен оқушының өмірлік тәжірибесін байланыстыру арқылы.
Драма оқушылардың тілді үйренуге деген қажеттіліктерін туындата алады:
* шығармашыл қысымды (шұғыл шешімді қажет ететін) пайдалану арқылы;
* Оқытушыдан гөрі оқушыға көбірек жауапкершілікті арта отырып [30,53-56].
Дәстүрлі ортада жұмыс істейтін және нақты құрылымы бар жоспар бойынша жұмыс істейтін мұғалімдер оқушыны ортаға алатын тәжірибеден қорқақтайды. Бұл қорқыныш олардың сынып шулы, жинақсыз болады және оқытушыға тәртіпті сақтау қиынға соғады деген түсініктерінен болса керек. Бірақ шындық осыған қарама-қайшы: Егер оқушыға негізделген, оқушылар бірігіп топ-топпен жұмыс істейтін сынып дұрыстап ұйымдастырылса, олар жеңіл басқарылады және оқытушы өзін еркін сезінеді. Бұл 20 - 30 баланы үздіксіз қадағалап отыруды талап ететін мұғалімге негізделген сыныппен салыстарғанда анағұрлым оңай. Дегенмен драма тәсілімен ұйымдастырылатын сыныптарда келесідей мәселелер туындауы мүмкін:
# Оқушылар өз тілін қайта-қайта пайдалануы мүмкін
# Оқушылар мүлдем қатыспайды
# Оқушылар өте көп қате жібереді
# Үстем ұялшақ оқушылар
# Оқушылар шатасып, не істерін білмей қалады
# Шу
# Тәртіпсіздік
Бұл қиыншылықтар оқушыны ортаға алатын жаттығуларда кездесуі мүмкін және оларға келесідей шешімдер қолданылады:
Логикалық негіздемені түсіндіру. Оқушыларыңызға бұл жаттығуды неге қолданғалы жатқаныңызды айтыңыз. Егер мақсатыңыз ауызекі тілді дамыту болған болса, оларға өз тілдері емес міндетті түрде ағылшын тілінде сөйлеу керек екендігінің маңызды екенін жеткізіңіз. Олардың ағылшындары тек осылай машықтандыру арқылы жақсарады. Осы жолмен түсіндіру оқушылардың өз тілдерін қолдануына тосқауыл бола алады. Бір оқушыны қателіктерді хабарлап отыратын тілдік полицейлік етіп тағайындау да жақсы шешім болып табылады.
Оқушыларды ой деңдейінде дайындау. Кез келген коммуникативтік жаттығудан бұрын тапсырмаларды орындау үшін оқушылардің жеткілікті дәрежеде қадағаланылатын тәжірибесі болуы шарт. Бұл сәйкес лексиканы, тілдік құрылымды, айтылым тәжірибесін қамтиды. Көптеген әлсіз оқушылар осындай жаттығуларға қатысқысы келмейді, себебі олар өздерін дұрыс дайындалмаған және сенімділік жетіспейді деп ойлайды.
Түсінікті нұсқаулар беріңіз. Коммуникативтік жаттығулар ұйымдастыруға көбіне күрделі. Сол себепті сіздің нақты нұсқаулықтарыңыз болуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz